Het begon met een voorstelling op school. - stoep

Het begon met een voorstelling op school.
Bernadette Scheeweiss en de onderwijscommissie
AD VOETS
Niemand zal in1990 vermoed hebben dat een voorstelling van het Staats Poppentheater uit
Varna (Bulgarije) op de basisschool De Knotwilg in Papendrecht het begin werd van de
STOEP-onderwijscommissie. Bernadette Schneeweiss (1960) herinnert zich nog goed hoe
het begonnen is.
"Het Staats Poppentheater was een van de deelnemers aan het Internationale Poppenfestival in
Dordrecht. Op een vrije dag hebben ze toen een voorstelling op onze school gegeven. Kinderen
van De Knotwilg hebben toen wat tekeningen meegegeven voor kinderen in Varna. We kregen
toen een reactie van de Kliment Ochridskischool. Wij reageerden weer en zo is een eerste contact
ontstaan.De school heeft op een gegeven moment een project opgezet voor alle groepen over
Bulgarije en de problemen van dat land."
Bernadette zelf was vanaf het begin er bij betrokken. In de zomer van 1990 bezocht ze Varna
voor het eerst. Niet alleen zag ze met eigen ogen de problemen van Bulgarije na de omwenteling,
ze ontmoette ook mensen, die hulp zochten in het Westen. "Het schoolsysteem was nog typisch
Oost-Europees. Een strak klassikaal systeem met een van bovenaf opgelegd programma. De
leraren wilde van mij horen hoe wij vrijheid in ons onderwijssysteem realiseerden. Daar kon ik wel
iets over vertellen, maar ze wilden graag de praktijk zien."
Dat werd het begin. Aanvankelijk werden een paar mensen uitgenodigd om naar Nederland te
komen. Een klein groepje leerkrachten bracht ook een tegenbezoek. Zo groeide de behoefte om
een groter uitwisselingsprogramma op te zetten. Dat was echter te veel werk en te kostbaar voor
één persoon en daarom werd er een werkgroep gevormd. Onder de koepel van de STOEP kon
toen beter gezocht worden naar financiële mogelijkheden en inschakeling van andere personen
en instanties.
Over en weer ontstonden persoonlijke contacten. Kinderen schreven briefjes en stuurden
tekeningen. En toen Bulgarije in een economische crisis terecht kwam stuurden ouders en
leerkrachten voedselpakketten. In de loop der jaren hebben vertegenwoordigers van diverse
scholen in Varna deelgenomen aan de uitwisselingsprogramma's. De vraag bleef niet beperkt tot
basisscholen. Ook middelbare scholen en beroepsopleidingen wilden kennis maken met onze
scholen. De onderwijscommissie vond diverse scholen in Papendrecht, Dordrecht en elders in het
land, die als gastheer optraden. Ook vanuit Nederland zijn in de loop der jaren diverse delegaties
naar Varna geweest voor een tegenbezoek.
Een hoogtepunt was een seminar in Varna waar een grote groep uit Nederland een week lang
diverse aspecten van het onderwijs in Nederland belichtten en scholen in Varna bezocht. Een jaar
later kwam een grote delegatie uit Varna op verkenning in Nederland.
Bernadette zelf ging na 1990 ieder jaar naar Varna. Ze leerde meer mensen in het onderwijs beter
kennen en kreeg een paar vriendinnen, zoals Julia Markova en Maria Radova, waarmee ze ook
nu nog regelmatig contact heeft. Terugkijkend op zoveel jaar contact komt vanzelfsprekend de
vraag, of dit soort contacten ook iets heeft opgeleverd. Is het onderwijs in Varna veranderd?
"Toen ik er voor de eerste keer kwam trof ik daar streng klassikaal onderwijs aan. Iedere leraar
draaide zij . n lessen af. De boeken waren na de omwenteling wel veranderd, maar het systeem
van lesgeven niet. In onze ogen was dat antiek omdat er weinig rekening werd gehouden met

individuele verschillen tussen kinderen. Maar het was niet allemaal negatief. We stonden ook
verbaasd over het hoge niveau in sommige vakken b.v. in wiskunde of in creativiteitstechnieken.
Is dat nu veranderd? Ja en nee. Het programma is nog steeds voor alle kinderen hetzelfde, maar
ik zie wel steeds meer leraren, die persoonlijk meer oog hebben voor verschillen tussen kinderen.
En nog steeds sta ik verbaasd over het hoge niveau van de toepassing van reativiteitstechnieken.
Daar kunnen wij nog wat van leren. Wat ook opvalt is de opkomst van privé-scholen. Daarin zie je
veel terug van onze Montessori-, Daltonof Jenaplanscholen. Er is echter een groot verschil: je
moet veel schoolgeld betalen. Privé-scholen zijn daarom alleen toegankelijk voor rijke ouders."
In de loop der jaren heeft Bernadette ook veel zicht gekregen op de persoonlijke omstandigheden
van de mensen in het onderwijs. Met bewondering spreekt ze over de grote inzet van veel leraren
ondanks de karige beloning. Een van de ontmoetingen, die bij haar een grote indruk gemaakt
heeft, is het verhaal van een lerares geschiedenis. "Die kwam op een gegeven moment bij me"
vertelt Bernadette "en ze zegt tegen me: Ik wil je wat kwijt. Ik wil je iets vertellen waar ik erg mee
zit. Ik heb in de tijd van het communisme steeds gelogen. Ik heb de kinderen altijd verteld dat er in
Bulgarije een heel bijzondere vogel leeft in de bergen. Ik heb dat altijd met verteld met veel
details, maar het is niet waar. Die vogel is al lang uitgestorven door milieuvervuiling en door
toedoen van de mensen. Dat moest ik vertellen onder het communisme, maar ik wist dat het
gelogen was, maar dat kon je toen niet zeggen. Nu wil ik het toch kwijt." Dat had ze vele jaren
keurig opgedreund, want dat stond op bladzijde zoveel van het boekje. Dat heeft toen grote indruk
op me gemaakt. Wij gaan er vanuit dat je aan kinderen de waarheid vertelt.
Twee jaar geleden is Bernadette moeder geworden van een dochter. Daarom ontbreekt haar nu
de tijd om mee te werken in de huidige onderwijscommissie, die bezig is met een internet site voor
scholen in het stroomgebied van Rijn, Main en Donau. Bulgarije kijkt 25 verlangend uit naar
lidmaatschap van de Europese Unie. De onderwijscommissie zal daarop inhaken met een
internationale website waarop scholen projecten kunnen plaatsen, die aspecten belichten van de
Europese eenwording. Een van de eerste sites naast een Engelse en Duitse versie - zal een
Bulgaarse zijn.
Ook al is Bernadette nu wat beperkt in haar mogelijkheden, dat betekent echter niet dat ze stil zit.
In Varna heeft haar vriendin, Maria Radeva, een project opgezet in een weeshuis. Maria Radeva
is een van die docenten, die in hun werk demonstreren hoe belangrijk kunstzinnige vorming is
voor de ontwikkeling van kinderen. Met bewondering vertelt Bernadette hoe deze vrouw met heel
beperkte middelen de creativiteit van kinderen kan ontwikkelen. Maria doet dat in het weeshuis als
vrijwilliger naast haar baan als lerares. De kleuters in de groep van Bernadette hebben van tijd tot
tijd contact met kinderen in het weeshuis in Varna. Over en weer worden tekeningen uitgewisseld
en dat is dan telkens een mooie gelegenheid om de kinderen kennis te laten maken met het
dagelijks leven. Als de website van de onderwijscommissie klaar is zal er ongetwijfeld een plaatsje
zijn om aan de wereld te tonen, dat uitwisselingsprogramma's op alle niveaus mogelijk zijn. Waar
een voorstelling van een poppentheater toe kan leiden.