Veld en Beek: directe afzet zuivel en vlees - Vwg.net

Vanuit het niets naar een door de samenleving gedragen natuurboerderij
Veld en Beek:
directe afzet zuivel en vlees
In 1999 startte Jan Wieringa op heel kleine schaal zijn eigen BD-melkveehouderij
met directe afzet aan consumenten. Dertien jaar later
bouwen hij en Coen van Beuningen samen met consumentenvereniging
Veld en Beek verder aan een bedrijf dat helemaal past in de huidige
tijd van consumentenparticipatie en duurzaamheid.
TeksT & FoTo’s kees van veluw
14 06-2012 | EKOLAND

Dirk van Uitert
Een damhert heeft 1,5 jaar meegelopen
met een kudde Blaarkoppen in een
natuurgebied. Hij had een groot zwart
dier uitgekozen als beschermheer
Ossen verzamelen met amazones op de Wolfhezerheide
Geert Jan van de Burgt (l) en Jan Wieringa in de zuivelunit
bEDrijf iN bEELD
inds mijn vijfde wilde ik boer worden,” zegt Jan Wie-
“Sringa (50 jaar). “Rond mijn 35ste werd het tijd om te
kiezen: ik word nu boer of het komt er niet meer van. Het is
het eerste geworden. De keus om biologisch te gaan boeren
was gauw gemaakt; dat paste bij mij en ik was toen directeur
van Biologica. De keus om de zuivel zelf te verwerken
en direct af te zetten aan consumenten uit de buurt kwam
voort uit de noodzaak om de hoogste marge te halen, anders
kunnen de benodigde investeringen niet uit,” vervolgt hij.
Het bleek een goede zet.
Flitsende start
In 1999 is de stap gezet; het begon met de afzet te regelen.
Jan: “Ik heb ongeveer 20.000 briefjes door brievenbussen
gedrukt in Wageningen, Bennekom en Renkum met een
korte uitleg van mijn plannen en met de vraag wie zich als
klant wilde opgeven voor mijn bedrijf Veld en Beek. Daar
kwamen ongeveer 80 positieve reacties op en dat vond ik
genoeg om te beginnen. Ik kon stalruimte huren met een
huiskavel van acht hectare bij een melkveehouder die gestopt
was. Ik heb quotum geleased, acht Blaarkopmelkkoeien
gekocht, een mobiele zuivelunit gemaakt en een koelwagen
aangeschaft, en met een compagnon en een aantal
vrijwilligers ben ik begonnen met melken. Zes dagen per
week waren we druk in de zuivelverwerking. We maakten
boerenyoghurt, magere yoghurt, echte karnemelk, boter,
halfvolle en volle melk. De zuivel zette ik in de koelwagen
dicht bij de klanten. Iedere dag van de week werd deze wagen
in een ander dorp geparkeerd. De klanten kregen allemaal
een sleutel van de koelwagen, en konden op hun eigen
tijd hun zuivel ophalen. Jan: “In de loop van het eerste jaar
zijn we ook vlees van eigen dieren gaan verkopen in een
vrieskist die ook in de koelwagen staat.” In drie jaar tijd was
Veld en Beek gegroeid naar 500 vaste klanten.
Blaarkop geeft karakter
De dieren grazen het hele jaar door in natuurgebieden
in de buurt van Wageningen. Dat kan met Blaarkoppen.
Die kunnen altijd buiten zijn, zeker als het natuurgebied
EKOLAND | 06-2012 15

Jan Wieringa:
“Op open dagen praat ik de blaren op mijn tong,
leg alles uit en laat alles zien.”
Op de foto’s: Melkkoeien in hun nieuwe weide (b), de eerste ledenvergadering (l),
leden verkopen hamburgers op open dagen (m) en B&W Renkum op bezoek bij Veld en Beek (r)
16
ze wat beschutting geeft. Over de keus voor Blaarkoppen
is Jan na 13 jaar nog altijd zeer tevreden. Inmiddels heeft
hij zich ook ontwikkeld tot fokker van dit zeldzame Oudhollandse
rundveeras. De Blaarkop is zeer geschikt voor de
biologische bedrijfsvoering, omdat zij geen last heeft van
trommelzucht (opgeblazen pens) wanneer ze veel klaver
vreet, en ze kan met minder goed voer toch goed melk en
vlees produceren. Verder kalft ze makkelijk af en is ze super
vruchtbaar. Een andere belangrijke reden is dat de consumenten
de koe kunnen herkennen door haar bijzondere
aftekening. Kortom: de Blaarkop geeft het bedrijf karakter.
Uniek verkoopsysteem
Het vlees wordt in stukjes van 200 gram ingevroren. Klanten
kunnen volgens het ‘Pak en Schrijf-systeem’ meenemen wat
ze willen als ze het maar noteren op een lijst. Aan het begin
van de maand wordt per klant de rekening opgemaakt van
de zuivel- en vleesproducten die zijn afgenomenin de vorige
maand. De klanten hebben Veld en Beek gemachtigd om dat
bedrag maandelijks van hun rekening af te schrijven. “Op
open dagen praat ik de blaren op mijn tong, leg alles uit en
laat alles zien.” De klanten waarderen Jans aanpak enorm. De
openheid, het vertrouwen dat Jan aan zijn klanten geeft, de
BD-kwaliteit van de melk en zuivel, het systeem met de sleutel
en het houden van bijzondere Blaarkoppen, het draagt allemaal
bij aan een nog steeds groter wordend klantenbestand.
Droogstand
Na deze vliegende start kwam het bedrijf een beetje tot stilstand.
Vanwege gewijzigde regelgeving voor zelfzuivelende
boeren kon er niet meer voldoende quotum geleased wor-
bEDrijfSGEGEVENS
Veld en Beek
Ondernemers in de VOF Veld en Beek:
Jan wieringa en Coen van Beuningen (voF)
Mede-ondernemers:
Jorrit alberts, sara Heil en Geert Jan van de Burgt
Coöperatieve Vereniging Veld en Beek:
De vereniging telt nu ruim 850 leden die samen
eigenaar zijn van het melkvee
Huiskavel:
15 ha waarvan 3 ha natuur en 12 ha gras-klaverkruiden
weiden
Kavels voor het melkvee en jongvee:
ca 45 ha natuurgebied en 20 ha uiterwaarden
Melkkoeien:
25 Blaarkopmelkkoeien, 25 stuks jongvee, 1 dekstier
Vleesossen van kalf tot 3 jaar:
60, plus 4 varkens
Natuurgebieden voor vleesossen:
330 ha in 3 grote percelen en een aantal kleinere
percelen
Veebezetting:
circa 1 os per 5 ha
Verwachte omzet 2012:
90.000 liter zuivel en 3000 kg vlees
Afzet:
via 4 koelwagens aan leden van de vereniging veld en
Beek, daarnaast ca 15 dieren via de Groene weg
www.veldenbeek.nl
den en moest het bedrijf in 2002 stoppen met het melkvee.
De stallen werden verlaten en het bedrijf heeft zich toen
ontwikkeld tot een vleesveebedrijf met Blaarkopossen in
natuurgebieden. Het werd een boerderij zonder gebouwen.
“Vanaf 2000 pacht ik verschillende natuurgebieden van Natuurmonumenten
en Staatsbosbeheer, waaronder de Wolfhezerheide
van 70 hectare, de mooiste heide van Nederland
met een beek en grote hoogteverschillen. De ossen kunnen
tot ze een jaar of 2,5 zijn en rond de 550 kilo wegen zelf
hun kostje bij elkaar scharrelen. Dan zijn ze slachtrijp. Ze
verwilderen niet in die periode; als je ze als jong kalf goed
tam maakt blijven ze dat hun leven lang. Het vangen van de
dieren in een kraal is een belevenis. Klanten helpen me daarbij,
ook een aantal amazones die het vee te paard opdrijven.
Omdat ik zelf geen melkvee meer had, ben ik zuivel aan gaan
kopen bij BD-collega’s. Zo konden we de klantenkring in
stand houden. Ik bleef op zoek naar een eigen boerderij.
In 2005 kon ik op de Warmonderhof, de BD-landbouwopleiding
in Dronten, aan de slag als melkveehouder/ondernemer
en praktijkbegeleider. Van daaruit regelde ik de bedrijfsvoering
van Veld en Beek naast het werk als melkveehouder.
Regelmatig nam ik leerlingen mee naar Veld en Beek. Ze waren
altijd enthousiast over de mooie natuurgebieden waar
de Blaarkop-osjes van de Warmonderhof mochten grazen.”
Nieuwe start
Na vijf jaar op Warmonderhof werd het in 2010 tijd om
weer volledig met Veld en Beek verder te gaan. Het bedrijf
was verrassend goed blijven draaien met de boer op 100
km afstand, dankzij de inzet van enthousiaste vrijwilligers.
Weer ging Jan op zoek naar een boerderij in het gebied van
06-2012 | EKOLAND

Twee trekossen op Veld en Beek
de klantenkring. Wat zes jaar eerder niet gelukt was lukte
nu wel: in Doorwerth, in de buurt van zijn klantenkring
en te midden van natuurterreinen, stond een bedrijf te
koop. Dat kon alleen gekocht worden omdat Jan een oude
vriend, Coen van Beuningen, bereid vond mede-ondernemer
te worden. Samen stelden zij een financieringsplan op
en richtten zij een Vennootschap Onder Firma op: De VOF
Veld en Beek, op de rand van de stuwwal met een prachtig
uitzicht op de 20 meter lager gelegen uiterwaarden en daarachter
de Rijn. De huiskavel is vijftien hectare groot en bestaat
uit droge zandgrond. Drie hectare is natuur en de rest
is beschikbaar voor de landbouw. In al die twaalf hectare is
in november 2010 een droogteresistent mengsel van het
saladebuffet van Pure Graze ingezaaid met achttien soorten
gras, klavers en kruiden.
Klantenparticipatie
Plan was om begin 2012 weer te starten met zuivelverwerking.
De bedoeling was om rauwe melk bij andere biologische
boeren te gaan halen. Maar onverwacht kwam er in
oktober een tip dat er een Blaarkopboer (met de volgens Jan
mooiste Blaarkopveestapel van Nederland) stopte met melken.
Dat gooide de planning in meerdere opzichten overhoop.
Veel eerder dan gedacht gingen we weer zelf melken
en zuivelen, en dit bood een kans om de band met de klanten
verder uit te bouwen, wat al langer de wens was van Jan
en Coen. Door een groepje actieve klanten werd de Coöperatieve
Vereniging Veld en Beek opgericht, die eigenaar zou
worden van de melkkoeien. Dat is eind 2011 voorgesteld
aan de klanten en 99% is zonder commentaar lid geworden
van de vereniging. Jan: “Dat was voor ons weer een grote
EKOLAND | 06-2012
bevestiging van het draagvlak voor ons bedrijf. Mensen
willen dit!” Dirk van Uitert, voorzitter van de Vereniging:
‘De eerste activiteit van de Vereniging was het aanbieden
van koedelen (renteloze leningen) van € 100,- onder de
leden van de vereniging, om zo kapitaal te verwerven om
de Blaarkopmelkveestapel te kopen. Binnen twee maanden
waren er 250 koedelen verkocht en konden er afgelopen
maart 25 Blaarkopmelkkoeien gekocht worden.” In april
stond er weer eigen Blaarkopzuivel in de koelwagens. De
eerste ledenvergadering is inmiddels achter de rug en de
leden zijn trots op hun koeien en voelen zich zeer betrokken
bij Veld en Beek. Dat uit zich ook in vrijwilligerswerk:
ongeveer veertig leden helpen mee met onder andere hekkeninspectie,
water geven, meehelpen op open dagen en in
de zuivelbereiding.
Jan en Coen hebben Geert Jan van der Burgt en Jorrit Alberts
met partner Sara Heil als mede-ondernemers aangetrokken.
Jorrit: “Ik pomp nu circa 1900 liter rauwe melk per week in
de melkkoeltank en de groei zit er goed in. We denken met
20% per jaar te kunnen groeien.”
Uitbouwen
Veld en Beek bestaat nu 13 jaar. Uit het niets is er een streekbedrijf
opgebouwd dat zijn basis heeft in de groep leden/
consumenten op de Zuid-Veluwe. Het is niet makkelijk om
dat allemaal te organiseren en een goede juridische verankering
van het bedrijf op te zetten. Maar, zoals Jan afsluit:
“In ruim een jaar tijd is er weer een mooi bedrijfssysteem
opgebouwd, en van hieruit kunnen we verder ontwikkelen.
Dit bedrijf heeft zoveel mogelijkheden, voor de boeren en
voor de leden!”
bEDrijf iN bEELD
17