Brief van Peter Buck aan de werkgroep - Exemplarisch onderwijs

Peter Buck
Emeritus hoogleraar pedagogiek en didaktiek, Heidelberg
Brief van Peter Buck aan de werkgroep
Professor Peter Buck uit Heidelberg. Heel wat jaren is hij intussen een grote inspirator achter
onderwijskunst bij Driestar educatief. Al in de jaren ’80 bestonden er contacten tussen de
hogeschool en de hoogleraar didactiek van de natuurkunde aan de Pädagogische Hochschule
in Heidelberg. Pas in 1992 bracht hij het gesprek voor het eerst op Lehrkunst (zie hiervoor het
interview met Evert Blaauwendraat op de pagina’s 6-8). Diverse lezingen en workshops voor
Driestar-publiek heeft hij ondertussen op zijn naam staan, waaronder de lezing ‘Einwurzelung
in die Welt’ tijdens de in 2000 gehouden onderwijskunstconferentie te Rhederoord. Talloze
pabostudenten uit het derde en vierde leerjaar heeft hij – soms in Heidelberg, soms in
Gouda – weten te fascineren door hen écht te laten kijken naar natuurverschijnselen. Uit
het onderwijskunstbulletin is zijn naam niet weg te denken. Als redactie vroegen we hem
een bijdrage te leveren aan ons lustrumnummer. In zijn brief leest u welke vragen we hem
voorlegden, en zijn reactie daarop.
Beste Rieke,
Mag ik de vorm van een brief kiezen?
Je schrijft aan mij: ‘De werkgroep onderwijskunst
die het bulletin maakt en de conferenties
organiseert, bestaat dit jaar vijf jaar. We zijn dan
ook bezig met het maken van een lustrumnummer.
Dat willen we op korte termijn uitgeven. We
hebben allerlei artikelen binnen, onder andere een
onderwijskunstkroniek en een interview met Evert
Blaauwendraat, aan wie jij ooit in een pizzeria in
Slovenië (vertelde hij) de vraag hebt gesteld of
hij weleens van Wagenschein had gehoord. Daar
begon het allemaal mee, zei hij. Eén ding ontbreekt
eigenlijk nog, als we de artikelen zo eens bekijken.
Namelijk: wat vindt Peter Buck eigenlijk van wat er
in Gouda op het terrein van onderwijskunst allemaal
gebeurt? En wat heeft hij meegemaakt, welke
ontwikkelingen ziet hij?’
Inderdaad. Ik herinner me ook aan dit gesprek
tussen Evert Blaauwendraat, Rinus Houtman en
mij. In mijn herinnering ging het (en zo staat
het ook in mijn dagboek) onder andere om de
reformatorische grondslag en andere grondslagen
van onderwijs. Het was een diepgaand gesprek,
een heel bijzonder gesprek, zoals ik er maar weinig
in mijn leven heb mogen beleven. Ik voelde toen
en ik voel nu nog dat er een zegen op dit gesprek
lag. Ik had het gevoel dat ik verstaan werd en dat
ik zelf verstond. Begrip hebben van en voor elkaar
en overeenstemming – dat beschrijft goed wat
ik sindsdien in verband met het Goudse project
onderwijskunst ondervonden heb – in verband met
de ongecompliceerde (maar tóch diep gaande)
samenwerking, eerst met Evert Blaauwendraat,
later vooral met Bert Kalkman, met Jan Veldman
en natuurlijk ook met jou, Rieke, met Evert
Roeleveld en Willemieke Reijnoudt. Bij jullie heb
ik de zorgvuldigheid van werken leren waarderen.
Nergens werden mijn teksten (hier: vooral voor het
onderwijskunstbulletin) ooit elders zo opmerkzaam
en attent gelezen als in jullie redactie. Jullie hadden
er persoonlijk belang bij, voelde ik.
Ik heb dus in verband met de werkgroep
onderwijskunst als diepgaand niet alleen de
belangstelling in jullie eigen werk beleefd (dat
werk van de Ander is), maar ook de artikelen en
10 Onderwijskunstbulletin jaargang 6 nummer 2

het lay-out van het onderwijskunstbulletin steeds
als gelukt en passend ondervonden. Dat sluit de
column van Wim Bosland in, anders was alles té
glad, té mooi. Dat behoort bij ‘alles, wat op het
terrein van onderwijskunst allemaal in Gouda
gebeurt’, zo als je schrijft, want het bulletin is
voor mij een raam waardoor ik pas zien kan wat
er op de scholen gebeurt, in de lerarenopleiding
en bij nascholingen. Het onderwijskunsthandboek
is een ander, maar even helder raam. In mijn
waarneming door deze beide ramen zie ik een
specifiek, op de reformatorische belijdenis gebaseerd
onderwijsconcept dat in dezelfde richting wijst
als mijn eigen wagenscheins onderwijsconcept.
Jullie concept heeft een harmonische vorm, en
is – contemporain gesproken – een merkartikel
is geworden. In het begin van de periode dat
‘onderwijskunst’ als ’t ware een wettig gedeponeerd
handelsmerk werd, had ik er niet veel fiducie in dat
dat goed kon zijn voor een onderwijsconcept, voor
iets wat geest is en niet aards slijk. Zoals Faraday,
die (uit religieuze motieven) vond dat je geen
patenten mag aanmelden (de elektromotor gaat op
zijn ideeën terug en hij had daarmee in zijn leven
daverend rijk kunnen worden) vond ik eigenlijk dat
ook een idee zoals onderwijskunst voor iedereen
open moet staan. Pas later heb ik begrepen dat het
om kwaliteitszorg gaat.
En tóch: Driestar educatief presenteert zich op
zijn website met ‘Driestar educatief profileert
zich in de markt als een organisatie die gaat voor
vitaal christelijk onderwijs.’ Op een markt wordt
handelswaar verkocht. En een opleiding wordt als
handelswaar beschouwd, tegenwoordig. Ik denk
echter niet, (en dat berust op mijn persoonlijke
ervaring bij al mijn bezoeken in de Driestar) dat
in de Driestar in Gouda iets verkocht wordt. Nóg
niet, misschien. Hier wordt nog steeds geleefd.
Hier gebeurt vorming en niet handel. De mensen
kennende die met onderwijskunst te doen hebben,
ben ik ook niet bang dat dat anders zal worden.
Maar je vroeg me immers welke ontwikkeling ik zie.
Ik denk dat het mogelijk is dat de mensen in een
instelling die zo gezien en gepresenteerd wordt op
den duur ook in koopmanstermen gaan denken.
Dat zou eigenlijk niet passen, nóch bij de bron van
inspiratie, die voor de Driestar belangrijk is, nóch bij
het begrip van leren en onderwijs dat de grondslag
van onderwijskunst is. Het lijkt me dat een beeld van
profilering voor een markt het niet gemakkelijker
maakt de goede koers te houden. Maar de mensen
kennende die met onderwijskunst verbonden
zijn (dat wil ik toch nog eens herhalen) heb ik
vertrouwen in de toekomst van jullie werk en jullie
werkgroep.
Met heel hartelijke groeten,
Peter
Onderwijskunstbulletin jaargang 6 nummer 2 11