Inleiding 'Kernkwaliteiten' en 'kernkwadranten' werden ... - Vliegwielers

Inleiding
'Kernkwaliteiten' en 'kernkwadranten' werden eerst in de trainerswereld geïntroduceerd en
later verschenen ze steeds meer in de bedrijfswereld. Waarom? Omdat je hiermee op een
simpele wijze kunt achterhalen wat je (verborgen) kwaliteiten zijn en wat je zwakke kanten,
uitdagingen, zijn.
Daniel Ofman definieert in zijn boek ‘Bezieling en kwaliteit in organisaties’ kernkwaliteiten als
volgt: ‘Kernkwaliteiten zijn eigenschappen die tot het wezen (de kern) van een persoon
behoren. Ze doordringen de hele mens (…), de kernkwaliteit kleurt de mens; het is de
specifieke sterkte waar we bij hem of haar direct aan denken.’ Voorbeelden zijn: daadkracht,
zorgzaamheid, zorgvuldigheid, moed, ordelijkheid, invoelingsvermogen.
In dit document wordt nader ingegaan op de verschillende aspecten van het begrip
‘kernkwaliteit’, en op kernkwadranten.
De kernkwaliteit
Een kernkwaliteit is een positieve eigenschap, iets van jou, jouw wezen, jouw kern.
Een kernkwaliteit geeft je kracht, inspireert en bezielt. Het is een kracht die in potentie
aanwezig is, een mogelijkheid die je kunt inzetten in je handelen in deze wereld.
Zelf denk je al gauw dat die kwaliteit, die zo kenmerkend is voor jou, niet zo bijzonder is: ‘
Dat kan toch iedereen’, is al gauw de gedachte. Dat komt omdat die kwaliteit zo
vanzelfsprekend is voor jezelf, dat je hem niet of nauwelijks opmerkt als een kernkwaliteit
van jezelf. En wellicht vind je dat ook anderen die kwaliteit zouden behoren te hebben, als
behorend tot het gedragsarsenaal van de mens.
De ene mens heeft echter andere kernkwaliteiten dan de andere.
De valkuil
Ofman stelt dat elke kernkwaliteit zijn schaduwkant heeft, ook wel de vervorming of valkuil
genoemd. De vervorming is niet zozeer het tegengestelde van de kernkwaliteit, maar meer
een te veel: de kwaliteit is doorgeschoten. Wellicht had je succes door die kwaliteit toe te
passen, te benutten, en ben je doorgegaan met steeds meer van hetzelfde.
Op een gegeven moment gaat dan het succes zich tegen je keren en de doorgeschoten
kernkwaliteit wordt dan je valkuil.
Wat eerst je kracht was wordt, door een ‘overdosis’, een zwak punt. Daadkracht verwordt
dan drammerigheid, zorgzaamheid verwordt tot betutteling, betrokkenheid verwordt tot
opdringerigheid of bezetenheid, gevoeligheid verwordt tot sentimentaliteit.
Het is nu een troost dat je volgens Ofman altijd de weg terug kunt vinden van de vervorming
naar de er achter liggende kernkwaliteit. Sterker: achter elke vorm van vervormd gedrag gaat
een kernkwaliteit schuil! Het gaat er dan om te zien welke kwaliteit er achter een bepaald als
negatief ervaren gedrag zit. Als je dat ontdekt biedt dat zowel voor de betreffende persoon
zelf als voor degene die er last van heeft perspectief: je hoeft ‘alleen’ de weg terug maar te
vinden, en bovendien steekt er achter dat gedrag dat als vervelend of lastig wordt ervaren
een kwaliteit is, die opnieuw tevoorschijn geroepen kan worden.
De uitdaging
Hoe kun je nu je kernkwaliteit ‘zuiver’ houden, hoe kun je er voor zorgen dat er geen
vervorming optreedt? Dat kan door steeds de uitdaging voor ogen te houden die voor deze
kwaliteit van belang is. De uitdaging is de positief tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil.
De uitdaging is de realistische component die de kernkwaliteit in balans houdt en een zeker
gezond tegenwicht beoogt. Zo kan de valkuil voor ‘zorgzaamheid’ betutteling zijn; de
uitdaging is dan: loslaten. Bij de kwaliteit ‘moed’ kan behoedzaamheid (= uitdaging) de mens
behoeden voor roekeloosheid (= valkuil)!

De allergie
Aan dit alles zit nog een vierde aspect, dat aangeduid wordt met het begrip allergie.
Het blijkt dat mensen er maar slecht tegen kunnen wanneer anderen te veel van hun
uitdaging vragen. De uitdaging is altijd een streven, het is altijd iets waar je, vanuit een
bepaalde kernkwaliteit gezien, moeite mee blijft houden. Iemand die van zichzelf erg ordelijk
is, kan als uitdaging hebben: souplesse (plooibaarheid). Wanneer echter iemand een te
groot beroep op die plooibaarheid doet, dan kan de betreffende persoon daar niet tegen en
schiet hij of zij in de stress, en is er sprake van een ‘allergische reactie’. Bijvoorbeeld
wanneer de partner van een ordelijk ingestelde vrouw voor de zoveelste keer zegt: ‘Maak je
niet druk, die kranten ruim ik straks wel op.’ De slordigheid van deze man doet een te groot
beroep op het streven naar plooibaarheid (in toom houden van de ordelijke instelling) van de
vrouw. Met andere woorden: de uitdaging ‘plooibaarheid nastreven’ (iets dat toch al moeilijk
is!) wordt te veel op de proef gesteld. Dan kan een uitbarsting het gevolg zijn, of juist een
apathische reactie: het er verder maar bij laten. Ook een mogelijkheid is dat de vrouw ook
nog eens de boeken uit de boekenkast op de wanordelijk op de grond liggende kranten
gooit. Slordigheid is in dit geval de allergie van de ordelijk ingestelde echtgenote. Minachting
is kenmerkend voor situaties waarin men wordt geconfronteerd met zijn allergie. Minachting
omdat die ander op een essentieel punt tekort schiet, namelijk het punt waar de persoon in
kwestie juist sterk in is. Wellicht zal de slordig met zijn kranten omspringende man zijn vrouw
‘starheid’ verwijten, terwijl de vrouw hem wellicht als een chaoot typeert. Je kunt je
voorstellen dat het helemaal snel mis gaat als de man als kernkwaliteit flexibiliteit heeft
(uitdaging = ordelijkheid). De man is dan geneigd om in zijn valkuil slordigheid te stappen,
wat meteen de allergie van de vrouw oproept. Hierdoor zal de vrouw weer geneigd zijn om in
haar valkuil starheid te stappen, wat meteen de allergie van de man is. Als binnen een relatie
de één de uitdaging van de ander als kernkwaliteit heeft, dan kun je meteen al zien dat daar
al gauw heftige ruzies ontstaan. Veel relaties lopen hierop spaak. Door de kennis van
kernkwadranten kan men hier echter op een goede manier mee om leren gaan. Want dan
kan men de kernkwaliteit achter andermans valkuil herkennen en waarderen en tevens
inzien dat dit de eigen uitdaging is.
Het nut van kernkwaliteiten
De les uit bovenstaand verhaal is dat we het meest kunnen leren van degene waar we het
moeilijkst mee om kunnen gaan, waar we ‘allergisch’ voor zijn. Allergie, uitdaging en valkuil
kunnen zo op elkaar inwerken dat we voelen dat we iets met die ander hebben, soms betreft
het een prettig contact, maar soms hebben we met iemand waar we maar niet los van
kunnen komen een onprettig contact, dat ons steeds achtervolgt. Door hierover na te denken
en dit uit te beelden in kernkwadranten kunnen we ons bewust worden van (onbewuste)
processen die gaande zijn. De pijn van de confrontaties die je met bepaalde mensen hebt
kan zodoende wel duidelijk worden. Om er werkelijk van te leren is kritisch naar jezelf en je
eigen allergieën en valkuilen kijken noodzakelijk! Kernkwadranten zijn dan ook bij uitstek
geschikt voor zelfonderzoek en ook voor functioneringsgesprekken op het werk. Uit iemands
kernkwaliteit is ook af te leiden waar potentiële conflicten met de omgeving te verwachten
zijn. Deze zijn te verwachten wanneer anderen zijn allergie verpersoonlijken en dus een
gedrag vertonen dat te veel van zijn uitdaging in zich heeft.
Jouw kernkwaliteit (daadkracht in dit geval) en je uitdaging (geduld) zijn elkaars aanvullende
kwaliteiten. Het gaat erom in je leven een balans te vinden tussen deze twee, in het
voorbeeld is dat het "en-en" van daadkracht èn geduld.
Uit jouw kernkwaliteit kun je ook afleiden waar je mogelijke conflicten met je omgeving kunt
verwachten. Die conflicten hebben te maken met jouw valkuil, uitdaging, en allergie.

Wat kunnen we nu met het kernkwadrant in de praktijk?
1. Het ontdekken van jouw eigen kernkwaliteiten geeft je inzicht in je sterke punten.
Als jij in je carrière gebruik kunt leren maken van de punten waar je van nature sterk
in bent, zal je waarschijnlijk met plezier werken.
2. Het kernkwadrant is een model dat je inzicht geeft in je gedrag en de achtergronden
ervan. Het leert je dat je je minder sterke kanten kunt zien als vervormingen van je
sterke punten. Dat maakt het makkelijker je mindere kanten te accepteren en er aan
te werken.
3. Het kernkwadrant is daarmee een hulpmiddel voor je eigen ontwikkeling. Aan de
hand van jouw kernkwadranten kun je voor jezelf strategieën uitstippelen om om te
gaan met moeilijke situaties. Stel: je weet voor een gesprek al dat je gesprekspartner
iemand is waar jij allergisch voor bent, dan kun je van tevoren bekijken hoe je dat
gesprek rustiger tegemoet kunt gaan en beter invulling kunt geven. Vaak verstar je in
een situatie waarin je geconfronteerd wordt met je eigen allergieën. Met het inzicht
van dit model, kun je zulke situaties op den duur beter hanteren.
4. Bovendien krijg je oog voor de kwaliteit achter de allergie. Daardoor krijg je meer
waardering voor de andere persoon en kun je meer open staan voor hem of haar.
5. Daarnaast krijg je inzicht in het mechanisme van elkaar versterkende allergieën. Als
je een allergie van jezelf tegenkomt is de kans groot dat jij dan als reactie in je valkuil
gaat zitten. En dat versterkt de allergie van de ander alleen maar. Dat is een
dynamiek die in veel projecten voorkomt! Je kunt de situatie doorbreken door op dat
moment vanuit je kwaliteit en je uitdaging te reageren. Dat is de combinatie die het
sterkst werkt. Door daarvan uit te reageren kun je zowel jezelf als de ander helpen
om een lastige situatie om te zetten in een vruchtbaar gesprek.
Oefening
Inleiding oefening:
Zelfkennis houdt onder andere in dat je weet waar je goed in bent, wat je echte kwaliteiten
zijn en wat de vervormingen van je positieve kwaliteiten zijn.
Geen enkel blaadje aan een boom is hetzelfde, zo is ook geen mens hetzelfde.
Iemands eigenheid en uniekheid kan zich uitdrukken in kernkwaliteiten. Kernkwaliteiten zijn
uitingen van ons wezen (de kern) waar bezieling uit voortkomt. Kernkwaliteiten zijn niet in de
eerste plaats eigenschappen, maar eerder mogelijkheden waarop je kunt afstemmen; je
specifieke krachten. Deze mogelijkheden kun je gebruiken en verder ontwikkelen.
Iedere kernkwaliteit heeft een zon- en een schaduwkant. Deze schaduwkant wordt de
valkuil genoemd. Deze valkuil is niet het tegenovergestelde van de kwaliteit, zoals
bijvoorbeeld ‘actief’ het tegenovergestelde is van ‘passief’, maar een doorgeschoten
kernkwaliteit: teveel van het goede.
Daadkracht kan bijvoorbeeld doorschieten naar drammerigheid.
Naast de valkuil kun je ook kijken naar je uitdaging. De uitdaging is de positief
tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil. Bij de valkuil ‘drammerigheid’ kun je bijvoorbeeld
de uitdaging ‘geduld’ plaatsen.
Uit je kernkwaliteiten kun je ook afleiden waar je potentiële conflicten kunt verwachten met
mensen in je omgeving. De doorsnee mens blijkt ‘allergisch’ te zijn voor een teveel van zijn
uitdaging, dwz. wanneer hij dit in een ander ervaart.
Bijvoorbeeld: iemand die zeer daadkrachtig is kan allergisch zijn voor mensen die passief
overkomen. Passiviteit is dan de allergie.

Het kernkwadrant is een hulpmiddel om kernkwaliteiten en uitdagingen bij jezelf en anderen
te ontdekken.
Wat het kernkwadrant ook laat zien is dat het wel eens zo zou kunnen zijn dat je het meest
kunt leren van die mensen waar je het meest ‘allergisch’ voor bent.
Oefening: Samenstellen van kernkwadranten, maak je eigen puzzels, ten minste 3.
Werkwijze:
A. Selecteer minimaal 5 valkuilen (je mag het negatieve eigenschappen noemen) van jezelf
uit de onderstaande lijst. Eigenschappen waar je zelf niet zo blij mee bent en/of die je soms
van je omgeving als verwijt te horen krijgt.
Aarzelend Dwars liggen Schijnheilig
Agressief Loslippigheid (roddelen) Slijmerig
Angstvallig Lui Slordig
Arrogant Naïef Somber
Bazig Negatief Star
Bemoeizucht Onhandig Streng
Bevooroordeeld Ongedisciplineerd Stug
Bot Chaotisch Traag
Brutaal Ongeduldig Vaag
Cynisch Onrustig Verkwistend
Egoïstisch Ontevreden Verlegen
Fanatiek Opschepperig Verward
Geremd zijn Onverdraagzaam Waait met alle winden mee
Gesloten,introvert zijn (te) Onverschillig Wantrouwig
Hard Onzelfstandig Wispelturig
Haatdragend Opdringerig Zweverig/onduidelijk
Hebberig Oppervlakkig Roekeloos
Jaloers Overgevoelig Grenzeloos
Klagerig Overmoedig Ongenuanceerd
Klef/plakkerig Overbezorgd Onecht
Koppig Passief Overheersend
Kortzichtig Drammerig …………………………..
Krenterig Conservatief/behoudend
Kritisch Pietluttig
Lichtgeraakt Perfectionist
*vind je de juiste omschrijving van jouw eigenschap er niet bij dan is er ruimte om deze in te
vullen.
Mijn valkuilen:
b. Kies daarna uit dezelfde lijst minimaal 5 eigenschappen van anderen waar jij je aan ergert,
waar jij allergisch voor bent.
Allergisch voor:

c. Kies uit de onderstaande lijst minimaal 5 kwaliteiten van jezelf. Positieve eigenschappen
waarvan jij vindt dat je die hebt en/of die je wel eens van anderen te horen krijgt.
Ambitieus Empathisch/invoelend Organisator
Avontuurlijk Gul Open
Behulpzaam Daadkrachtig Oplettend
Belangstellend Handig Praktisch
Bemiddelaar Humoristisch Respectvol
Bescheiden Idealistisch Rustig
Betrouwbaar Initiatief nemend Serieus
Consequent Inspirerend Smaakvol
Creatief Intelligent Speels
Doelgericht Ijverig Spontaan
Doorzetter Kan relativeren Tactvol
Duidelijk Krachtig Tevreden
Eenvoudig Levendig Toegewijd
Eerlijk Liefdevol Vasthoudend
Enthousiast Makkelijke prater Veelzijdig
Evenwichtig Meelevend Verantwoordelijk
Flexibel Mild Zelfstandig
Geduldig Moedig Zelfverzekerd
Gedisciplineerd Weerbaar Ziet verbanden
Verdraagzaam Weet te overtuigen Zorgzaam
Vredelievend Weet te onderscheiden Zorgvuldig
Vriendelijk Wijs Directheid
Vrolijk (Gezond) nieuwsgierig
Gemoedelijk Nuchter
Genieter Ordelijk
Mijn kwaliteiten:
d. Kies vervolgens uit deze lijst 5 kwaliteiten van anderen, wat jij in anderen kunt
bewonderen en waarvan jijzelf meer zou willen hebben.
Kwaliteiten van anderen