PILL TESTING - Bonger Instituut

PILLEN TESTEN IN NEDERLAND

PILLEN TESTEN IN NEDERLAND
EEN ONDERZOEK NAAR VERSTERKING VAN DE MONITOR UITGAANSDRUGS
Dirk J. Korf
Annemieke Benschop
Tibor Brunt

Dit onderzoek is uitgevoerd door het Criminologisch Instituut 'Bonger' van de Universiteit van
Amsterdam. Met subsidie van het ministerie van VWS.
Begeleidingscommissie:
Prof. Dr. W. van den Brink (Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam)
Drs. S. Aboikoni (Novadic)
Drs. N. de Bruin (KTZ/Unit Synthetische Drugs)
Drs. J. Kappers (Steun- en informatiepunt drugs en veiligheid)
Mr. Drs. L.M. Pieters (Ministerie van Justitie)
Mr. J.M.H. Schreck (Ministerie van BZK)
Drs. F. Smit (Trimbos Instituut)
Drs. W.M. de Zwart (Ministerie van VWS)
Omslagontwerp: Caroline Nugteren
Engelse vertaling: Michael Dallas
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
D. J. Korf
Pillen testen in Nederland / D.J. Korf, A. Benschop, T. Brunt
Met lit. opgave. - Met samenvatting in het Engels.
Amsterdam: Rozenberg Publishers
ISBN: 90 5170 730 4 NUR 740
Trefw.: ecstacy, monitor, pillen, testen, uitgaansdrugs
© 2003, de auteurs
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige
wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever: Rozenberg Publishers,
Rozengracht 176A, 1016 NK Amsterdam.
E-mail: info@rozenbergps.com

INHOUD
1. Inleiding 7
2. Onderzoeksopzet 15
3. Het onderzoek 21
4. Aangeleverde pillen 29
5. De respondenten 39
6. Middelengebruik 47
7. Aanmoedigende werking 57
8. Haalbaarheid 67
9. Calamiteiten 70
10. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 75
Summary, conclusions & recommendations 85
Bijlage 95
Literatuur 127

1
INLEIDING
Ecstasy dook begin jaren tachtig van de vorige eeuw voor het eerst op in Nederland
bij groepjes mensen die de drug voornamelijk thuis namen. In de tweede helft van
dat decennium werd ecstasy steeds meer een drug die gebruikt werd in het uitgaansleven
en groeide vervolgens uit tot de populairste ‘party drug’. 1
Ondanks de inspanningen voor het terugdringen van vraag naar en aanbod van ecstasy
en andere uitgaansdrugs blijft een deel van de jongeren en jongvolwassen ecstasy
slikken, met name tijdens het uitgaan. Volgens het Nationale Prevalentie Onderzoek
dat werd uitgevoerd in 2000/2001 gebruikte 0.5% van de algemene bevolking
van 12 jaar en ouder in de afgelopen maand ecstasy. 2 In 1997 was dit nog 0.3%. 3
Hier staat tegenover dat het gebruik van XTC onder scholieren in het voortgezet onderwijs
lijkt te dalen: in 1996 had 2.2% in de afgelopen vier weken XTC gebruikt,
maar in 1999 was dit 1.4%. 4
Al in een vroeg stadium van de verspreiding van ecstasy in Nederland werd het zogenoemde
‘pillen testen’ in Nederland ingevoerd als een methode om de risico’s van
ecstasygebruik te beperken. De basis hiervoor werd gelegd door Adviesburo Drugs
in Amsterdam. Aanleiding vormde met name de strafbaarstelling van MDMA, de officiële
naam van ecstasy, in 1988. Verwacht werd dat hierdoor de ecstasymarkt zou
‘vervuilen’ met pillen met een sterk uiteenlopend gehalte MDMA en door pillen die
andere, gevaarlijke stoffen zouden bevatten. 5 Het ging en gaat bij het pillen testen
overigens niet alleen om het testen van de inhoud (kwaliteit en kwantiteit) van als
ecstasy verkochte pillen, maar tevens – en volgens sommigen vooral – om het geven
van voorlichting. 6
Aanvankelijk werd op beperkte schaal en met name op party’s getest. Al vrij snel, in
1992, ontstond het landelijk Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Dit bureau,
onderdeel van het Trimbos-instituut in Utrecht, is onder andere verantwoorde-
lijk voor de coördinatie van het pillen testen op de verschillende testlocaties in het
1 Adelaars (1991), Korf, Blanken & Nabben (1991)
2
Abraham, Kaal & Cohen (2002).
3
Abraham et al. (1999).
4
De Zwart, Monshouwer & Smit (2000).
5 De Loor (1989)
6 Spruit (1999)
7

land. Het testen van pillen op party’s is in 1999 gestopt. Tegenwoordig worden pillen 7
alleen nog ‘op kantoor’ getest.
DIMS
Als coördinatiepunt van het netwerk functioneert het DIMS-bureau tevens als helpdesk
voor medewerkers van de deelnemende instellingen. Alle laboratoriumuitslagen
worden door het DIMS-bureau beoordeeld. Voor nieuwe en onbekende stoffen wordt
een snelle literatuursearch uitgevoerd. Eventueel wordt met externe deskundigen
contact opgenomen wanneer sprake mocht zijn van extra risico's. De farmacologische
en toxicologische informatie over de stoffen wordt aan de deelnemende instellingen
doorgegeven. Zij geven deze informatie vervolgens door aan degene die het
monster heeft aangeleverd.
De doelstellingen van DIMS zijn:
(1) het volgen van ontwikkelingen op de markt van uitgaansdrugs;
(2) het signaleren van pillen die een acuut risico of nieuw en onbekend risico opleveren
voor de volksgezondheid;
(3) het adequaat ingrijpen als zich een gevaarlijke situatie voordoet om de verspreiding
van gezondheidsrisico’s onder gebruikers tegen te gaan en verergering
van gezondheidsschade te voorkomen, bijvoorbeeld door middel van waar-
schuwingscampagnes.
Consumenten kunnen hun drugs tegenwoordig laten testen of inleveren bij 23 kantoren.
Deze locaties zijn, op enkele uitzonderingen na 8 , aangesloten bij een instelling
voor verslavingszorg of GGD. Op deze kantoren wordt meestal een wekelijks
spreekuur gehouden, op een doordeweekse dag en doorgaans aan het eind van de
middag. Sommige kantoren functioneren alleen als aanleverpunt, maar op de meeste
kantoren kan ter plekke getest worden. Speciaal hiervoor getrainde medewerkers
bekijken dan de door gebruikers aangeleverde drugsmonsters. Ze determineren en
registreren de pillen aan de hand van een actueel, geautomatiseerd databestand.
Het DIMS-bureau werkt dit databestand wekelijks bij. Vaak kan op kantoor de inhoud
van de aangeboden pillen niet bepaald worden. De monsters, ook andere dan pillen,
gaan dan naar DIMS en dat stuurt deze dan door naar het Deltalaboratorium in Poortugaal
voor nadere chemische analyse.
Een belangrijk probleem is dat er de laatste jaren steeds minder drugsmonsters getest
worden en bovendien dat steeds meer van de op kantoor geteste monsters ter
plekke niet ‘herkend’ worden. Daarom hebben we onderzocht of er naast de be-
7 Ongeveer 30% van de monsters die bij DIMS worden aangeleverd bestaat uit andere vormen (meestal poe-
ders of vloeistoffen). In dit rapport gaat het met name over pillen.
8 Stichting Adviesburo Drugs (Amsterdam), Mainline (Amsterdam), Stichting Traject (Maastricht).
8

staande testfaciliteiten op kantoren methoden zijn om meer en beter inzicht te krijgen
in de ontwikkelingen op de ecstasymarkt. Pillen testen is onderwerp van wetenschappelijke
en politieke discussies. Een vraag die hierbij steeds weer opduikt is of
pillen testen het gebruik van ecstasy niet aanmoedigt. Ook dit thema zullen we in dit
rapport aan de orde stellen.
Monitoring en surveillance
DIMS volgt sinds 1992 de landelijke trends in het vóórkomen van stoffen en preparaten
op de verschillende drugsmarkten, met name zogenaamde ‘uitgaansdrugs’ of
‘partydrugs'. Met deze monitoring beschikt het DIMS over een belangrijke bron van
kwalitatieve informatie over ontwikkelingen op de drugsmarkt. 9 Tevens dient DIMS
als surveillance, namelijk door het signaleren van drugs die een acuut risico vormen
voor de gezondheid, alsmede door in te grijpen als zo’n situatie zich voordoet.
Methoden om pillen te testen 10
Marquis test of kleurtest. Hierbij wordt een beetje poeder van de pil afgeschraapt en in de
testvloeistof gedaan. De chemische reactie levert een kleur die een indicatie geeft van welke
stof er in de pil zit. Het aantal (specifiek) te traceren stoffen is beperkt en de test geeft geen
informatie over het gehalte.
Pillenidentificatie. De maat van de pil wordt opgenomen (en op het DIMS bureau wordt de
pil ook nauwkeurig gewogen). Samen met andere uiterlijke kenmerken als kleur en logo
wordt de pil vergeleken met een lijst van eerder (in het laboratorium) geanalyseerde pillen.
Altijd wordt daarnaast een kleurtest gedaan.
Chromatografie. Hierbij zijn er verschillende, meer en minder geavanceerde technieken die
bij uitstek geschikt zijn voor meer gedetailleerde analyse in het laboratorium. Met deze technieken
kunnen de verschillende (combinaties van) bestanddelen van pillen van elkaar onderscheiden
worden. Enkele van deze technieken bieden de mogelijkheid om ook de hoeveel-
heid van een bepaalde stof te meten.
Er zijn verschillende methoden om pillen te testen. De meest betrouwbare manier
gebeurt in het laboratorium, waar geavanceerde apparatuur beschikbaar is om
nauwkeurig te bepalen welke stoffen en hoeveel daarvan er in een pil zitten. Een belangrijk
nadeel hiervan is dat de consument ongeveer een week moet wachten op de
uitslag. 11 In de praktijk wordt daarom vaak gekozen voor pillenidentificatie (waarbij
9 De informatie vormt de input voor de Nederlandse Drugs Monitor (NDM), het Europese Waarnemingscentrum
voor Drugs en Druggebruik (EWDD), het Early Warning System (EWS) en het Nederlandse Assessment en
Coördinatiepunt nieuwe drugs (CAM) bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
10 Voor uitvoeriger informatie, zie: Kriener et al. (2001)
11 In Oostenrijk en Zwitserland wordt op locatie getest met behulp van een mobiel laboratorium, maar vanwege
de kosten geschiedt dit slechts enkele keren per jaar.
9

gebruik gemaakt wordt van een lijst met eerder in het laboratorium geanalyseerde
pillen) in combinatie met een kleurtest, waarmee een snellere, maar minder nauwkeurige
uitslag kan worden gegeven. Deze gecombineerde methode wordt ook toegepast
op de testkantoren in Nederland. Pillen die niet herkend worden, gaan vervolgens
zoveel mogelijk naar het laboratorium voor analyse.
De laatste jaren worden, absoluut en relatief, steeds minder pillen op kantoor ‘herkend’.
Een pil kan alleen worden herkend als deze op de acht-wekenlijst van DIMS staat.
Voordat een pil op deze lijst komt, moet deze aan een reeks van eisen voldoen. Er
moeten onder andere minstens twee monsters, afkomstig uit verschillende regio’s,
geanalyseerd zijn in het laboratorium. Bovendien moet de pil, om op de lijst te blijven
staan, telkens opnieuw in het systeem terechtkomen. Als een pil langer dan acht weken
niet opnieuw is aangetroffen (en geanalyseerd in het laboratorium), gaat deze
van de lijst af. Naarmate de periode langer is neemt de kans op ‘lookalikes’ – dat wil
zeggen pillen met dezelfde uiterlijke kenmerken, maar met een andere inhoud – toe.
Uit ervaring is gebleken dat bij een periode van acht weken een acceptabele mate
van betrouwbaarheid kan worden gewaarborgd, terwijl deze periode ook praktisch
werkbaar is.
In 2001 werd slechts een kwart van de pillen die op de testlocaties werden aangeboden
herkend. In 2002 werden nog maar circa 800 pillen door de testservice op kantoor
herkend (= 16%), en ongeveer 4000 niet herkend, waarvan er ongeveer 3400
naar het laboratorium gingen. 12 De daling in de afgelopen jaren komt mogelijk doordat
er nog uitsluitend op kantoren getest wordt en misschien ook omdat dit conform
nieuwe protocollen gebeurt, waarbij minder drugsmonsters per consument kunnen
worden aangeleverd. 13 Maar het is eveneens mogelijk dat het aanbod op de pillenmarkt
steeds diverser wordt, met steeds weer nieuwe pillen die nog niet eerder bij
DIMS terechtkwamen.
Een pil die binnen DIMS niet wordt herkend kan wel eerder op de acht-wekenlijst
hebben gestaan en is dus eigenlijk geen nieuwe pil. Omdat veel pillen niet herkend
worden, hebben DIMS-medewerkers in het kader van ons onderzoek de nietherkende
pillen gescreend aan de hand van het databestand vanaf halverwege
2000. Gekeken is naar onder andere: vorm, diameter, dikte, kleur en logo. Indien
deze kenmerken overeenkwamen, werd nagegaan of ook de laboratoriumuitslagen
12 In ruim 600 gevallen wilde de consument het niet ter plekke herkende monster niet door laten sturen naar het
laboratorium, oftewel ruwweg 15% van de niet herkende pillen.
13 Planije e.a. (2001)
10

overeenkwamen. Als dit het geval was, spreken we van een ‘bekende’ pil. 14 Alle herkende
zijn dus tevens bekende pillen, maar niet alle bekende pillen heten herkend.
Een pil is bekend als deze in het databestand van DIMS voorkomt, ook al staat hij
niet meer op de acht-wekenlijst. Een pil is nieuw als deze niet in het databestand
van DIMS voorkomt.
Versterking monitor uitgaansdrugs
Het verminderde zicht op de ecstasymarkt vormde de aanleiding om de mogelijkheden
na te gaan om de monitor van uitgaansdrugs te verbeteren. In principe zou testen
op locaties waar het drugsgebruik daadwerkelijk plaatsvindt, zoals op party's en
in clubs (de huidige terminologie voor wat nog niet zo lang geleden discotheken heetten),
voor dit doel ingezet kunnen worden. Maar op 29 januari 2002 heeft de Tweede
Kamer een motie aangenomen (24 007, nr 98) waarin de regering werd verzocht het
testen van ecstasypillen op party's af te wijzen. De motie was ingegeven door de
zorg dat er met het testen van ecstasypillen op feesten een verkeerd signaal aan de
consument wordt afgegeven. Alvorens een definitieve beslissing te nemen over de
motie, wilde het Kabinet een wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren, waarin het
testen op de bestaande locaties wordt vergeleken met andere werkwijzen om de
monitor van uitgaansdrugs te verbeteren. In dit rapport brengen we verslag uit van dit
onderzoek. Centraal stonden de volgende vragen:
1. Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van
de bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?
2. Welke groepen gebruikers worden met verschillende testmodaliteiten
bereikt?
3. Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?
4. Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillen testen?
Hoe kan het testen het beste worden ingericht?
5. Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate
reactie bij calamiteiten?
Om deze vragen te kunnen beantwoorden zijn allereerst, in nauwe samenwerking
met DIMS, twee experimentele testmodaliteiten gekozen, namelijk het testen op kantoor
op andere tijdstippen dan tot nu toe gangbaar (kantoorplus) en het testen in een
mobiel kantoor in een uitgaansgebied (bus). Als derde experimentele modaliteit is
14 Bij grote spreiding van de laboratoriumuitslagen werd een pil als ‘onbekend’ gekwalificeerd.
11

gekozen voor de pillen die bij de ingang van uitgaansgelegenheden door het beveiligingspersoneel/portiers
(security) in beslag genomen worden.
Van deze drie modaliteiten zijn de gegevens over de pillen vergeleken met de pillen
die op de bestaande kantoorlocaties worden aangeleverd. Met deze gegevens kan in
principe vastgesteld worden op welke manier er meer pillen getest kunnen worden.
En wellicht ook met welke methode de representativiteit van de geteste pillen het
beste verhoogd kan worden.
Testmodaliteiten
De bestaande manier van testen op doordeweekse dagen noemen we: kantoortest. De an-
dere drie modaliteiten staan op een continuüm tussen de bestaande kantoortest en het moment
van gebruik van ecstasy (tijdens het uitgaan).
Kantoorplus biedt een ruimere toegankelijkheid tot de kantoortest door openingstijden tijdens
het weekend. Deze kantoren noemen we de pluskantoren en de aangeleverde pillen
de pluspillen.
De bus functioneert als een mobiel kantoor in een uitgaansgebied, waardoor we dichter bij
het moment van gebruik komen. De hier aangeleverde pillen noemen we de buspillen.
En met de monsters uit inbeslagnames op party’s en/of in clubs is het moment van gebruik
het dichtste bij. De hier verkregen pillen noemen we de securitypillen.
Belangrijk is ook om te weten of er met de experimentele modaliteiten nieuwe groepen
gebruikers worden aangeboord, die met de bestaande kantoren niet of slechter
bereikt worden. Kortom: we hebben ook informatie over de gebruikers nodig. Daarom
hebben we bij de beide eerstgenoemde experimentele modaliteiten (kantoorplus en
bus) gebruikers geïnterviewd die hier komen testen. En om na te gaan of het dezelfde
of andere groepen gaat, zullen we hen vergelijken met de groep gebruikers die op
de reeds bestaande testkantoren komen.
Tegelijkertijd hebben we in de uitgaansgebieden waar de mobiele kantoren waren
geplaatst uitgaanders geïnterviewd die wel ervaring hebben met ecstasy, maar nog
nooit hun pillen hebben laten testen. Daarnaast hebben we hier uitgaanders geïnterviewd
die nog nooit ecstasy hebben gebruikt. Dit deden we met name om ook bij hen
na te kunnen gaan of er van het testen van pillen, in het bijzonder op locatie, een
aanmoedigende werking uitgaat in de zin dat zij eerder of überhaupt ecstasy gaan
gebruiken.
Met de informatie over de geteste pillen en over de gebruikers en niet-gebruikers
kunnen we tot op zekere hoogte de vraag naar de voor- en nadelen van verschillende
manieren van pillen testen beantwoorden. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt
van kwalitatieve en kwantitatieve informatie over onder andere de haalbaarheid en
kosten van de verschillende testmodaliteiten. Met al deze informatie tezamen zullen
we proberen een antwoord te geven op de vraag hoe het testen het beste kan wor-
12

den ingericht en welke manier van testen de beste mogelijkheden levert voor een
adequate reactie bij calamiteiten.
Opbouw van het rapport
In hoofdstuk 2 werken we de onderzoeksvragen uit en bespreken we de methoden
waarmee we deze vragen hebben beantwoord. In hoofdstuk 3 beschrijven we hoe
het onderzoek is verlopen. In hoofdstuk 4 bespreken we hoeveel en welke pillen er
tijdens het onderzoek werden aangetroffen bij de verschillende testmodaliteiten. Vervolgens
geven we een overzicht van de kenmerken van de respondenten (hoofdstuk
5) en van hun middelengebruik (hoofdstuk 6). Daarna gaan we in hoofdstuk 7 in op
de vraag of pillen testen, met name in uitgaansgebieden, eventueel een aanmoedigende
werking er van uitgaat. In hoofdstuk 8 kijken we naar de rol die de verschillende
testmodaliteiten kunnen spelen bij het tijdig signaleren van riskante pillen en bij
het voorkomen van calamiteiten. In hoofdstuk 9 bespreken we de haalbaarheid van
de verschillende testmodaliteiten en wegen we de voor- en nadelen tegen elkaar af.
Ten slotte vatten we in hoofdstuk 10 de bevindingen van het onderzoek samen, trekken
hieruit conclusies en doen we aanbevelingen.
We spreken in al deze hoofdstukken in principe alleen van verschillen wanneer deze
statistisch significant zijn. De tabellen die bij de afzonderlijke hoofdstukken horen
zijn, op een enkele uitzondering na, te vinden in een bijlage achter in dit rapport.
13

2
ONDERZOEKSOPZET
In dit hoofdstuk werken we de onderzoeksvragen uit en bespreken we hoe we de
afzonderlijke vragen zullen beantwoorden. In grote lijnen hebben we drie onderzoeksmethoden
gehanteerd. Ten eerste zijn gegevens van DIMS over de aangeleverde
pillen geanalyseerd. Ten tweede zijn gegevens geanalyseerd die werden verzameld
in surveys die we deden onder gebruikers die hun pillen laten testen, uitgaanders
die het laatste jaar nog ecstasy hebben gebruikt maar hun pillen niet laten
testen, en uitgaanders die nooit ecstasy hebben gebruikt. Ten derde is gebruik gemaakt
van kwalitatieve en kwantitatieve informatie uit en over de verschillende testmodaliteiten.
Aan het eind vatten we de methoden per onderzoeksvraag samen in
een schema.
Representativiteit van de monsters
De eerste onderzoeksvraag luidt:
(1) Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de
bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?
Hierbij dienen twee hoofddoelen van DIMS in het oog gehouden worden: (a) het verbeteren
van het inzicht in de markt van uitgaansdrugs (monitoring) en (b) het voorkomen
van calamiteiten in het geval er sprake is van aanbod van extra risico’s door
stoffen met afwijkende samenstelling (surveillance).
Bij de monitoringtaak van DIMS gaat het primair om de diversiteit (of: heterogeni-
teit) van de monsters. Doel hierbij is niet zozeer om zoveel mogelijk monsters te analyseren,
maar om een, in kwalitatieve zin, zo representatief mogelijk beeld te krijgen
van de drugsmarkt. Dit betekent dat we geen aselecte steekproef nodig hebben (zoals
het geval zou zijn bij kwantitatieve representativiteit, waarbij elke pil een gelijke
kans moet hebben om in DIMS terecht te komen), maar dat de steekproef zoveel
mogelijk verschillende pillen moet bevatten. Hoe groter de variatie in geteste pillen,
hoe beter DIMS haar monitoringstaak vervult. Het aantal monsters van een bepaald
type pil heeft als toegevoegde waarde dat dit iets kan zeggen over de mate waarin
dit type pil op de markt verschijnt. Door de aantallen te koppelen aan de regio’s waar
15

deze pil aangeboden wordt, draagt DIMS tevens bij aan het inzicht in de verspreiding
over het land. Wat betekent dit nu voor de onderzoeksopzet? Ten behoeve van een
verbetering van de monitoring is het hoofdcriterium:
(1a) Welke manier van testen resulteert in zoveel mogelijk verschillende, tot nu
toe niet bij DIMS bekende pillen?
Zoals we in het vorige hoofdstuk al constateerden kan bij steeds minder pillen ter
plekke een uitslag worden bepaald en gebeurt dit pas na analyse in het laboratorium.
Een aanvullend criterium is dan ook dat een zo groot mogelijk deel van de nietbekende
monsters naar het laboratorium gaat. Daarnaast is, ten einde uitspraken te
kunnen doen over de verspreiding, ook het absolute aantal geteste monsters van
belang, inclusief reeds bekende pillen. Bovendien is voor het goed functioneren van
de testservice van belang dat er een voldoende percentage pillen wel herkend wordt,
zodat het voor consumenten waarschijnlijk meer de moeite loont om hun pillen te
laten testen.
Voor de surveillancetaak geldt een ander doel. Hier gaat het erom riskante pillen zo
snel mogelijk te traceren en hier zo adequaat mogelijk op te reageren. Monitoring
schept weliswaar het kader voor de surveillance, maar in plaats van maximale variatie
in type pillen gaat het bij surveillance om een maximale ‘pakkans’ van riskante
pillen. Het is goed denkbaar dat DIMS via het ene kanaal beter haar monitoringstaak
kan vervullen, terwijl zij via een ander kanaal beter en sneller riskante pillen kan traceren.
Mogelijk worden riskante pillen juist in de marge van de markt aangetroffen.
Ten behoeve van een verbetering van de surveillance is het hoofdcriterium:
(1b) Welke manier van testen resulteert in zo snel mogelijk ontdekken van riskante,
bekende en nog niet bij DIMS bekende pillen?
Hiervoor is het nodig dat een nauwkeurige registratie wordt bijgehouden van het
moment van aanleveren van de monsters, het testen en het bekend worden van de
testresultaten. Aanvullende criteria zijn ook hier: een zo groot mogelijk deel van de
niet-bekende monsters gaat naar het laboratorium, en ten einde uitspraken te kunnen
doen over de verspreiding, het absolute aantal riskante monsters.
Informatie over het gebruik
De representativiteit van de verschillende testmodaliteiten is niet alleen afhankelijk
van de monsters. Ook van belang is welk deel van de gebruikerspopulatie de testmodaliteit
beslaat. De monitoring en surveillance functie verbeteren wanneer zoveel
mogelijk verschillende groepen gebruikers (scenes) worden bereikt. Deze groepen
kunnen van elkaar verschillen in demografische kenmerken, uitgaansgedrag en middelengebruik.
De tweede onderzoeksvraag luidt daarom:
16

(2) Welke groepen gebruikers worden met verschillende testmodaliteiten bereikt?
Het bereik van de testmodaliteiten is onderzocht door middel van een survey onder
de consumenten die gebruik maken van de testservice. In zowel bestaande als experimentele
testlocaties zijn vragenlijsten voorgelegd aan de consumenten. Op deze
manier wilden we inzicht krijgen in de mogelijke verschillen tussen en eventuele verschuivingen
binnen de gebruikerspopulaties die door de bestaande kantoortest en
het testen op locatie worden bereikt.
Aanmoedigende werking?
Veelgehoorde kritiek op de mogelijkheid tot het testen van ecstasypillen, is dat dit
bevorderend zou werken op het gebruik van ecstasy. Daarom luidt de derde onderzoeksvraag:
(3) Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?
Om antwoord te kunnen geven op deze vraag zijn niet alleen consumenten onderzocht
die hun ecstasy bij de testservice op locatie aanbieden, maar ook consumenten
die hun ecstasy niet laten testen en uitgaanders die géén ecstasy gebruiken. Zodoende
zijn drie groepen te onderscheiden: gebruikers die testen, gebruikers die niet
testen, en niet-gebruikers. In de vragenlijst zijn onder andere vragen gesteld over
motieven voor gebruik, respectievelijk niet-gebruik en over de rol die de testmodaliteit
hierbij speelt.
Calamiteiten
Bij surveillance gaat het er niet alleen om dat zo snel mogelijk riskante pillen worden
getraceerd, maar ook dat er zo goed mogelijk op gereageerd kan worden. Dit brengt
ons op de laatste onderzoeksvraag:
(4) Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate
reactie bij calamiteiten?
Enerzijds kan deze vraag beantwoord worden aan de hand van algemene kenmerken
van en eerdere ervaringen met de bestaande testmodaliteit. Zo worden bij de
bestaande kantoren consumenten die de kantoorlocatie bezoeken direct bereikt in
geval van calamiteiten. Testpersoneel en preventiewerkers gaan in zo’n geval zo nodig
flyeren in het uitgaanscircuit. (In de praktijk worden de meeste pillen of andere
drugs die een extra risico met zich meebrengen slechts in kleine, besloten circuits
gebruikt. In die gevallen wordt zeer gericht gewaarschuwd - en niet geflyerd.) Wanneer
zich geen calamiteiten voordoen, kan op basis van algemene kenmerken van
de experimentele modaliteiten wel aannemelijk gemaakt worden wat de voor- en na-
17

delen zijn in het geval dat wel calamiteiten optreden. Daarbij hebben we met name
gekeken naar twee criteria.
Hoe en waar kunnen riskante pillen het snelst ontdekt worden?
Hoe en waar kan het beste gereageerd worden bij calamiteiten?
Het ‘beste’ kanaal voor monitoring is niet per definitie het meest adequate kanaal
voor surveillance. En als via een bepaalde testmodaliteit wel op de snelste manier
riskante pillen ontdekt worden, maar verder geen informatie over herkomst, distributie
en gebruikersgroepen, respectievelijk gebruikslocaties kan worden verkregen, is
het moeilijk om adequaat te reageren.
Voor- en nadelen van de testmodaliteiten
Met behulp van de antwoorden op de eerste vier vragen en informatie uit en over de
verschillende testmodaliteiten willen we de vijfde vraag beantwoorden.
(5) Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillen testen?
Hoe kan het testen het beste worden ingericht?
Uit de analyse van de gegevens over geteste pillen kunnen met name op statistische
wijze conclusies getrokken worden over de voor- en nadelen van de verschillende
testmodaliteiten in hun bijdrage aan monitoring en surveillance. Als criteria gelden:
Welke methode levert de meeste monsters aan? In hoeverre is er sprake van
verschuiving (bijvoorbeeld wanneer het aantal aangeleverde monsters bij de
nieuwe testmodaliteit ten koste gaat van het aantal aangeleverde monsters bij
de bestaande testlocaties)?
Welke methode levert de meeste onbekende/nieuwe monsters aan?
Welke methode levert de meeste riskante monsters aan?
Welke methode levert het snelst riskante monsters aan?
De gegevens over de gebruikers laten zien welke groepen bereikt worden. Als criteria
gelden:
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over gebruikers,
respectievelijk gebruikersgroepen (scenes)?
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over gebruikspatronen?
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over her-
komst en verspreidingsroutes?
Daarnaast is gekeken naar de financiële en de praktische haalbaarheid. Voor de financiële
haalbaarheid zijn de kosten van de verschillende werkwijzen tijdens het onderzoek
in kaart gebracht en met elkaar vergeleken. De praktische haalbaarheid van
de verschillende werkwijzen van testen zullen we beoordelen op een aantal punten.
Hoe verloopt de samenwerking met: lokale overheid (politie, burgemeester, OM),
18

partyorganisatie, en instelling voor de verslavingszorg (IVZ)? Hoe is de beschikbaarheid
van personeel en apparatuur? Op basis van de ervaringen tijdens het experiment
is onderzocht aan welke voorwaarden de werkwijze moet voldoen op het gebied
van samenwerking, richtlijnen en dergelijke. De praktische haalbaarheid van de
service-uitbreiding is tijdens de voorbereiding door het DIMS-bureau in samenwerking
met de instellingen voor verslavingszorg onderzocht.
Kunnen de testkantoren in deze regio vaker open? Wat vindt de directie van de
instelling daarvan?
Hoe staat de lokale driehoek tegenover meer bekendheid geven aan de testlocatie?
Is verplaatsing van de testlocatie naar een ander (minder hoogdrempelig) pand
haalbaar?
Samenvatting
In het volgende schema worden de onderzoeksvragen weergegeven en daarnaast in
welke deelvragen deze zijn geoperationaliseerd en met welke methoden deze vragen
zijn onderzocht.
19

Vraagstelling Methode/Operationalisering
(1) Op welke wijze kunnen het aantal
monsters en de representativiteit van
de bemonstering van drugs in het
uitgaanscircuit worden verhoogd.
(2) Welke groepen gebruikers worden
met verschillende testmodaliteiten
bereikt?
(3) Gaat er van het testen een aanmoedigende
werking op het gebruik
uit?
(4) Welke manier van testen levert
de beste mogelijkheden voor een
adequate reactie bij calamiteiten?
(5) Wat zijn voor- en nadelen van
verschillende manieren van pillen
testen? Hoe kan het testen het beste
worden ingericht?
Analyse DIMS-gegevens.
(1a) Welke manier van testen resulteert in zoveel mogelijk
verschillende, tot nu toe niet bij DIMS bekende
pillen?
(1b) Welke manier van testen resulteert in zo snel
mogelijk ontdekken van riskante, bekende en nog niet
bij DIMS bekende pillen?
Survey onder gebruikers op bestaande en experimentele
testmodaliteiten.
Survey onder gebruikers die testen, gebruikers die
niet testen, en niet-gebruikers. Vragen over motieven
voor gebruik, respectievelijk niet-gebruik en over de
rol die de testmodaliteit hierbij speelt.
Analyse DIMS-gegevens, survey onder gebruikers en
kwalitatieve informatie over testmodaliteiten.
Hoe en waar kunnen riskante pillen het snelst ontdekt
worden? Hoe en waar kan het beste gereageerd worden
bij calamiteiten?
Analyse DIMS-gegevens, survey onder gebruikers en
informatie over financiële en de praktische haalbaarheid.
20

3
HET ONDERZOEK
In de zomer van 2002 begonnen we, samen met medewerkers van het DIMSbureau,
met de voorbereidingen van het onderzoek. Om te beginnen maakten we de
meest ideale opzet voor de selectie van de regio’s die in het onderzoek zouden moeten
worden betrokken. Tot medio september 2002 werd waar nodig de keuze aangepast.
In dit hoofdstuk beschrijven we de selectie van de plus- en busregio’s, alsmede
de daarbij behorende controleregio’s. Daarna schetsen we de ervaringen tijdens het
onderzoek, dat liep van begin oktober tot eind december 2002. We beginnen met de
bestaande praktijk in de aan het onderzoek deelnemende regio’s. Vervolgens bespreken
we het testen op andere tijdstippen (kantoorplus) en in uitgaansgebieden
(bus) en met de inbeslagnames bij de ingang van uitgaansgelegenheden (security).
Bestaande testservice
Niet alle onderzochte instellingen met een testservice besteden evenveel tijd in projecten
rond Uitgaan & Drugs. In de praktijk komt zo'n project neer op flyeren en voorlichting
geven op grote party's en het ontwikkelen en onderhouden van een netwerk
rondom uitgaan, zoals partyorganisatoren, horeca-uitbaters, GGD, politie. Daarnaast
houden de instellingen eenmaal per week een testspreekuur. De openingstijden van
de testservice zijn meestal beperkt tot 2 à 4 uur per week, op een middag of avond
van een doordeweekse dag. Soms heeft het testpersoneel veel moeite moeten doen
om van hun directie toestemming te krijgen een kantoortestservice te starten of wordt
de testservice elk jaar weer in haar voortbestaan bedreigd. Bij de meeste kantoren
wordt het testen uitgevoerd op dezelfde locatie als de drugs- en alcoholhulpverlening,
respectievelijk de methadonverstrekking. Volgens zowel medewerkers van
DIMS als testpersoneel maakt dit de drempel voor ecstasygebruikers om op zo’n
adres een pil te laten testen hoger. Over het algemeen vindt de methadonverstrekking
overigens op een ander tijdstip plaats dan het testspreekuur. De testlocaties zijn
vaak weinig sfeervolle en felverlichte kantoorachtige ruimtes. Bij de meeste panden
is de deur hermetisch gesloten; gebruikers moeten eerst aanbellen voordat ze binnengelaten
worden. Er zijn echter ook testlocaties die zijn losgekoppeld van de hulpverlening
of methadonverstrekking, de deur is open en er is een muziekinstallatie,
21

waardoor het pand een meer gebruikersvriendelijke uitstraling heeft. Soms zijn de
testlocaties een combinatie van beiden: een hulpverleningpand met een sfeervolle
inrichting. De meeste locaties liggen op niet al te grote afstand van het (uitgaans)
centrum van de stad (maximaal 10-15 minuten lopen).
Bekendheid
De meeste instellingen geven bekendheid aan het testen door middel van het verspreiden
van flyers op plaatsen waar de doelgroep zou kunnen komen, zoals voorverkoopadressen,
platenzaken, coffeeshops, smartshops, winkeltjes, kappers, kledingwinkels,
etc.. Als de instelling een project rond Uitgaan & Drugs heeft, dan wordt
ook actief in het uitgaanscircuit en op party’s geflyerd. De meeste instellingen hebben
een website waar het spreekuur vermeld wordt. Daarnaast is er een vermelding
op de Trimbos site (www.drugs-test.nl).
Testpersoneel
Een deel van het testpersoneel is geen preventiewerker, maar een hulpverlener die
het testen erbij doet. Zij zijn soms minder goed op de hoogte van de partyscene, van
gedetailleerde informatie over drugs en de verschillende manieren om informatie
over te brengen aan de gebruiker. Niet elke preventiewerker of drugshulpverlener
kan zomaar pillen testen. Testpersoneel is altijd getraind door het DIMS-bureau. Bovendien
wordt tegenwoordig gewerkt volgens een kwaliteitssysteem van Good Testing
Practice en daarbij horende protocollen. Deze protocollen zijn ontworpen door
het DIMS-bureau, in samenwerking met het testpersoneel, en zijn vastgesteld door
de begeleidingscommissie van DIMS.
Selectie van de onderzoeksregio's
Voor het onderzoek zijn vier experimentele regio’s geselecteerd (twee busregio’s en
twee plusregio’s), alsmede vier controleregio’s. Om te kunnen bepalen hoe en in
welke mate de verschillende testmodaliteiten de monitoring en de surveillance zouden
kunnen verbeteren, konden we niet volstaan met het bekijken van elke testmodaliteit
op zich. De basissituatie is de bestaande kantoortest, die we beschouwen als
de controlemodaliteit. Een mogelijke complicatie was dat de verschillende testmodaliteiten
elkaar kunnen beïnvloeden. Wanneer we in hetzelfde gebied twee experimen-
ten tegelijkertijd zouden uitvoeren, zou het lastig worden om vast te stellen wat elke
modaliteit toevoegt. Per regio (stad) kon dus slechts één experimentele modaliteit
onderzocht worden. Bovendien konden we niet uitsluiten dat een experimentele modaliteit
invloed heeft op de bestaande modaliteit. Zo zou het kunnen zijn dat testen in
een uitgaansgebied leidt tot minder gebruikmaking van de bestaande kantoortest in
dezelfde regio. Als gevolg hiervan was steeds een vergelijkbare controleregio nodig,
22

waar geen experiment plaatsvond. Bij de keuze van de experimentele en de controlesteden
is rekening gehouden met de vergelijkbaarheid qua grootte, bevolkingsopbouw
(b.v. studentenstad) en uitgaansleven (regiofunctie), en spreiding over het
land. We kozen voor steeds twee experimentele gebieden per modaliteit, omdat we
dan over meer data zouden kunnen beschikken en vanwege een betere generaliseerbaarheid
van de gegevens. Van de instellingen met een bestaande testservice
werd gevraagd of zij, tegen een vergoeding, in het weekend ’s avonds een extra
testspreekuur in wilden lassen. Dit betekende extra inzet van het testpersoneel. De
belangrijkste redenen om niet mee te doen aan het onderzoek lagen op organisatorisch
gebied en/of hadden te maken met beleidsprioriteiten van de instelling. Over
het algemeen was het testpersoneel bereid om te werken op de extra spreekuren,
maar dit was niet altijd mogelijk door ziekte of door een tekort aan testpersoneel
(soms omdat deze voor andere beleidsprioriteiten werden ingezet). Het vinden van
controleregio’s die mee wilden werken aan het onderzoek leverde geen problemen
op.
Kantoorplus
Voor de plusregio’s hadden we aanvankelijk Rotterdam als optie, maar de directie
van deze instelling voorzag teveel belasting op hun normale werkzaamheden als opvang
en verslavingszorg. Andere steden hadden soortgelijke bezwaren; vaak is de
testservice een additioneel facet in deze instellingen waar niet teveel nadruk op
wordt gelegd. Daarentegen bleek de instelling in Den Haag wel bereid om zijn deuren
op de zaterdag te openen voor pillen testen. Ook Arnhem was enthousiast, met
name omdat de instelling hier de testservice sowieso meer bekendheid wilden geven.
Rotterdam wilde wel als controleregio dienen – samen met Amsterdam werd dit
een pluscontroleregio.
Uitgaansgebied
Voor de busregio’s was de keuze gemakkelijker gemaakt. In de meeste regio’s was
er namelijk geen sprake van dat daar binnen afzienbare termijn een bus kon worden
geparkeerd in het uitgaansgebied, veelal omdat dit vanuit de gemeente niet werd
goedgekeurd. Hierdoor bleven er slechts een paar opties over, waarvan er nog enkele
afvielen omdat het voor de testservice zelf op dat moment een te grote belasting
zou zijn. Overeenkomstig de planning werd het busexperiment uitgevoerd in Eindho-
ven en Groningen. De buscontroleregio’s werden Nijmegen en Utrecht.
Aan het eind van dit hoofdstuk vindt u een sfeertekening van de bus en uitgaansgebieden
in Eindhoven en Groningen.
23

Onderzoeksregio’s Controleregio’s
Kantoorplus Den Haag en Arnhem Amsterdam en Rotterdam
Uitgaansgebied: bus Eindhoven en Groningen Nijmegen en Utrecht
Bekendheid geven
In de plusregio’s (Arnhem en Den Haag) werd voorafgaande aan het onderzoek uitgebreid
geflyerd op de bekende plaatsen, zoals party’s, cafés, voorverkoopadressen,
smartshops, coffeeshops, platenzaken, kledingzaken met uitgaanskleding, alternatieve
winkeltjes, kappers, maar ook bij het station en minder voor de hand liggende
kledingwinkels. Tijdens het onderzoek werd ook regelmatig geflyerd.
Ook in de busregio’s (Eindhoven en Groningen) werd uitgebreid geflyerd. Zoals gezegd
bestond de bus in Eindhoven al wat langer en heeft een bredere functie dan
alleen testbus. In de bus wordt voorlichting gegeven over alcohol en drugs aan jongeren
vanaf ongeveer 15 jaar en er worden condooms verkocht. In Groningen was
de bus een geheel nieuwe en onbekende service. Er werd een bus gehuurd, die ook
wel voor activiteiten voor jongeren wordt gebruikt. De bus werd met behulp van
kerstverlichting, posters en kaarsjes versierd. Om de bus bekendheid te geven werd
uitgebreid geflyerd.
Controleregio’s
Bij de vier controleregio’s (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Nijmegen) is volgens
afspraak niet geflyerd of iets bijzonders gedaan. Wel hebben gebruikers die hier pillen
kwamen laten testen een vragenlijst ingevuld (zie hoofdstuk 5) en - net als de
respondenten in de plus- en busregio’s - ook degenen die hier op de bestaande kantoren
kwamen, kregen als vergoeding magneetjes met knipperlichtjes die het goed
doen in het uitgaansleven.
Securitypillen
Het betrekken van in uitgaansgelegenheden afgegeven of in beslag genomen pillen
in het onderzoek bleek minder eenvoudig dan gedacht. Besloten werd uiteindelijk om
de inzameling van deze securitypillen te laten verlopen via de instellingen voor verslavingszorg.
Dit had twee redenen. Ten eerste zou in het geval dat een riskante pil
ontdekt zou worden, de instelling een lokale en gerichte waarschuwingscampagne
24

kunnen voeren. 15 Ten tweede hadden enkele instellingen al contact met politiemedewerkers
die zich met in beslag genomen drugsmonsters bezighouden. Van de kant
van de politie was er de bereidheid om mee te werken aan het afstaan van securitymonsters.
In de praktijk was het echter niet zo eenvoudig om eenmaal in beslag genomen
drugs af te staan aan een instelling voor verslavingszorg. Dit kwam vooral
door administratieve maatregelen, waarbij de route die dergelijke monsters afleggen
is vastgelegd in protocollen die te maken hebben met de Opiumwet. Uiteindelijk
bleek echter dat hiervoor in de praktijk oplossingen zijn te vinden en dat vanaf het
moment dat de zaken geregeld zijn, het afstaan van securitymonsters soepel verloopt.
Tijdens het onderzoek beschikten we over securitymonters uit de regio’s Zaanstad
en den Haag. Kort daarna kwamen ook securitymonsters uit de regio’s Arnhem
en Amsterdam beschikbaar, maar deze konden niet meer in de analyse betrokken
worden.
Samenvatting
Voor het onderzoek hebben in het laatste kwartaal van 2002 twee testkantoren hun
deuren tevens geopend op enkele uren tijdens het weekend (‘pluskantoren’) en werd
in twee andere steden een bus geplaatst in een uitgaansgebied. Zowel in de pluskantoren
als op de bus konden pillen worden getest. Aan beide experimenten gaven
de lokale instellingen extra bekendheid onder het uitgaanspubliek.
In het vervolg van dit rapport zullen de aangeleverde pillen en de bezoekers van de
‘experimentele’ testlocaties vergeleken worden met die van de bestaande testkanto-
ren in deze steden en van de bestaande kantoren in vier controlesteden. Daarnaast
zijn pillen die in uitgaansgelegenheden worden afgegeven of in beslag genomen in
het onderzoek betrokken. De aanlevering van securitypillen leverde aanvankelijk
soms problemen op, maar deze bleken na verloop van tijd oplosbaar te zijn.
15 Deze lokale expertise is van belang wanneer er alleen sprake is van riskante pillen in een bepaalde club, op
een bepaalde party of in een bepaald uitgaansgebied. Bij een landelijke waarschuwingscampagne geldt dit
criterium minder.
25

De bus in Eindhoven
Gezien vanaf het stadshart van Eindhoven staat de bus aan het begin van het uitgaanscentrum
Stratum’s Eind, een lange straat met aan weerszijden horecagelegenheden. Bruine
kroegen wisselen trendy grand cafés met gerenommeerde dj’s af met allerlei eetgelegenheden
(snackbars, grillrooms etc.). Maar vooral de commerciële kroegen (type ski-hut) met al
dan niet een (geïmproviseerde) dansvloer drukken hun stempel op de sfeer. Overal staan de
deuren wijdopen en op elke drempel staat een uitsmijter of portier met indrukwekkende
borstomvang. Hier en daar geeft het uitgaanspubliek in zelfstandig opererende garderobes
jas en tas af zodat ze de rest van de avond van tent naar tent kunnen hoppen.
De bus is door zijn markante uiterlijk eigenlijk niet te missen. De bus van Novadic (een instelling
die gericht op preventie en verslavingszorg) is een type Amerikaanse schoolbus, met
zachtgele verlichting en luidsprekers waaruit trancemuziek schalt. Er zijn voorlichtingsfolders,
flyers over drugsgebruik en condooms tegen gereduceerd tarief. Al acht jaar lang staat de
bus vrijdag- en zaterdagavond aan het begin van het uitgaansgebied. Op de bus werken
zowel medewerkers van Novadic als vrijwilligers.
De gebruikers die tijdens het onderzoek op zaterdag op de bus komen zijn overwegend jong
(rond de 20), wit en van het mannelijk geslacht. De bezoekers vormen qua uiterlijk een redelijke
afspiegeling van het overige uitgaanspubliek. Een uitzondering daargelaten, lijkt de kleding
van de stappers erg veel op elkaar. Bij de jongens zijn streepjesbloesjes duidelijk ‘in’.
Veel spijkerbroeken (vaak met vale vlakken), bij de meisjes meestal met blote navel erboven.
Verder wat in zwart gehulde punks en gothics, maar ook jongens in hiphoptenue en gouden
sieraden.
Er zijn achterin de bus geblindeerde ramen, zodat degenen die een pil komen testen niet
teveel te kijk staan voor de straat eromheen. Doorgaans vraagt de testende gebruiker meteen
of op de bus pillen kunnen worden getest. Het testpersoneel maakt dan duidelijk dat
voor een echt zekere uitslag je de pil eigenlijk moet inleveren (om hem op te sturen naar het
lab). Na overleg met vrienden of enig gepeins gaan de meeste consumenten akkoord en
laten de pil testen. Na het doorlopen van de testprocedure is in de meeste gevallen nog niet
duidelijk om welke pil het gaat. In sommige gevallen echter wordt de pil wél herkend, maar
dan waarschuwt de testmedewerker dat de werking afhankelijk is van de dosis en wie de pil
neemt. Testpersoneel geeft in de ogen van de gebruikers vaak zinvol advies (niet gebruiken
is altijd beter!) en duidelijkheid wat betreft de procedure en de testuitslag. De testende gebruikers
zijn dan ook over het algemeen serieus en rustig. Dit geldt niet altijd voor hun vrienden
die vaak snel weer weg willen om zich in het uitgaansleven te storten.
De omgeving rond de bus is geen centrale ontmoetingsplek; daarvoor is het er niet druk genoeg.
De sfeer is vroeg op de avond ontspannen en er is geen spoor van ruzie of misbaar.
Er staat altijd een politieauto in de buurt van de bus en lopen er ook wel eens agenten de
bus binnen. Rond één uur ‘s nachts wordt de bus naar de garage gereden. Het karakter van
het uitgaanscentrum is dan ingrijpend veranderd. Veel uitgaanders zijn alweer op weg naar
huis. Het was bij de survey niet moeilijk om uitgaanders te vinden die nog geen ecstasy had-
den gebruikt, gebruikers waren iets moeilijker te vinden en ook wat terughoudender.
26

De bus in Groningen
Iets uit de looprichting van het uitgaansleven aan de Grote Markt in Groningen ligt het Boterdiep,
een rustig straatje met enkele café's, een videotheek en wat winkeltjes. De voornaamste
attractie is jongerencentrum Simplon, een hippe, trendy club. Hiertegenover staat de bus
van AVG (Ambulante Verslavingszorg Groningen). Op vrijdagavond is hier tijdens het onderzoek
de testservice van elf uur ‘s avonds tot half twee ‘s nachts aanwezig. De bus is ingericht
met bankjes, tafeltjes, asbakken, kussentjes, sfeerverlichting binnen en buiten en een geluidsinstallatie.
Verder zijn er allerlei preventiefolders en gratis condooms en is er een comfortabel
plekje om pillen te testen. De bestuurder van de bus is tot het einde aanwezig. Verder
zijn er twee testmedewerkers en een onderzoeker. De sfeer is informeel. De testmedewerkers
kennen het uitgaanscircuit in Groningen goed.
Het publiek dat op de bus komt is zeer wisselend. Qua kledingstijl loopt het uiteen van punk
en alternatief (alto) tot kunstzinnig, creatief en trendy. Ook komen er wat casual geklede jongeren.
Vaak zijn het stelletjes, maar ook regelmatig twee of drie jongens. Een uitzondering
daargelaten zijn het allemaal witte jongeren. Ongeveer de helft van de bezoekers komt voor
het testen van een pil, de anderen uit nieuwsgierigheid. Sommigen zijn nogal kritisch over
het testen, de procedure en de resultaten. Vrij veel gebruikers willen hun pil niet laten opsturen.
Ze hebben vaak maar één of twee pillen bij zich. De mensen die hun pillen komen testen
zijn van buiten goed te zien, er is dus geen echte anonimiteit. Maar de bus staat wel zo
opgesteld dat er niet een voortdurende stroom mensen voorbij komt lopen. De straat is de
hele nacht vrij rustig. Het uitgaansleven in Groningen komt eigenlijk pas véél later op gang
(na 2 uur ‘s nachts). Bovendien is de uitgaansbuurt rondom de Grote Markt ongeveer een
kwartier lopen vanaf de plek waar de bus staat. Er is geen politie te zien en er hangen ook
geen dealers rond. Er zijn wel enkele bekende clubs in de buurt die een iets ouder publiek
trekken.
Het uitgaanspubliek dat op vrijdagen en zaterdagen naar het centrum trekt, bestaat vooral uit
werkende (oudere) jongeren. Wel hebben veel stappers een studentikoos uiterlijk, dat voor
zowel vrouwen als mannen bestaat uit een spijkerbroek en bloesje. Rond de Grote Markt zijn
ook uitgaanders in duurdere merkkleding die meer werk maken van hun make-up en kapsels.
In de doolhof van kleine, smalle straatjes op loopafstand van de Grote Markt komen
vooral de ‘alto’s’, hoewel er geen sprake is van een heel strikte scheiding. Het straatbeeld
verandert: ineens zien we piercings, tattoo’s en oranje of blauwgeverfde haren en kringelen
de dampen van joints omhoog (hoewel er in Groningen over het algemeen vooral binnen
wordt geblowd). De meisjes en vrouwen zijn vooral in de meer trendy, hippere tenten te vinden.
Soms in gezelschap van hun partner, maar meestal met een paar vriendinnen.
In Groningen moest – mede door het versplinterde uitgaansleven – bij de survey gerichter
dan in Eindhoven gezocht worden naar gebruikers. Dat wil zeggen dat er naar specifieke
locaties gegaan moest worden, zoals trendy clubs en coffeeshops. Willekeurig mensen op
straat aanspreken, was over het algemeen minder effectief. Overigens liet een enkeling zich
wel afschrikken bij het woord ecstasy en haastte zich te zeggen geen ecstasy te gebruiken
om vervolgens een vriend naar voren te schuiven die wel zou slikken.
27

4
AANGELEVERDE PILLEN
Tijdens het onderzoek werden er in Nederland 1188 monsters aangeleverd, daarvan
kwamen er 109 uit de regio’s waar een bus in het uitgaansgebied was geplaatst, 95
uit de regio’s waar de testkantoren ook op zaterdag geopend waren en werden er
100 via de security vanuit het partycircuit aangeleverd. 16 Deze monsters betreffen
niet alleen ecstasypillen, maar onder andere ook mdma-, amfetamine- en cocaïnepoeders.
Omdat de focus van DIMS en dit onderzoek ligt op pillen testen, laten we
andere monsters buiten beschouwing en zullen we in dit hoofdstuk uitsluitend ingaan
op de aangeleverde pillen (monsters in de vorm van tabletten). Het gaat hierbij om
een totaal van 891 pillen. In dit hoofdstuk onderzoeken we of de experimentele modaliteiten
leiden tot een groei in het aantal aangeleverde pillen. Ook onderzoeken we
of de bus in het uitgaansgebied, de zaterdagse openingstijden en de security een
nieuwe of andere pillenmarkt beslaan dan de bestaande kantoren.
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch
significant zijn (p < .05).
Onderzoeksvraag
Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de bemonstering
van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?
Aantal aangeleverde pillen
Om te onderzoeken of uitbreiding van de testfaciliteiten een groter aantal aangeleverde
pillen tot gevolg heeft, hebben we het aantal aangeleverde pillen tijdens het
onderzoek vergeleken met het aantal aangeleverde pillen in het voorgaande jaar.
Idealiter zou voor deze vergelijking het aantal pillen in dezelfde periode in 2001 moeten
worden gebruikt. In de laatste zeven weken van 2001 nam het aantal aangeleverde
pillen echter sterk toe vanwege een red alert procedure rond PMA (een zeer
gevaarlijke stof die werd aangetroffen in ecstasypillen). Terwijl in de eerste 45 weken
16 In feite werden er in het partycircuit in totaal 430 monsters ingenomen door de security. De analysegegevens
van 330 van deze pillen waren echter niet tijdig beschikbaar voor dit onderzoek.
29

van 2001 gemiddeld 72 pillen per week werden aangeleverd, ging het in de laatste
weken van dat jaar om gemiddeld 114 pillen per week. Voor de vergelijking is daarom
gebruik gemaakt van het weekgemiddelde van alle weken in 2001 voorafgaand
aan de PMA-affaire, vermenigvuldigd met het aantal weken dat het onderzoek duurde.
Dit aantal weken verschilt per regio. In Groningen heeft de bus gedurende zes
weken in het uitgaansgebied gestaan, terwijl bijvoorbeeld in Arnhem gedurende
twaalf weken de testservice (ook) op zaterdag geopend was. 17
Aantal aangeleverde pillen
onderzoek in
2002 vergelijkbare periode in 2001 toename / afname
Plusregio’s
Arnhem 17 30 -44%
Den Haag 57 24 +136%
Totaal 74 54 +36%
Pluscontroleregio’s
Rotterdam 56 65 -13%
Amsterdam 38 70 -46%
Totaal 94 135 -30%
Busregio’s
Groningen 21 10 +102%
Eindhoven 67 89 -24%
Totaal 88 99 -11%
Busontroleregio’s
Utrecht 49 22 +122%
Nijmegen 56 50 +11%
Totaal 105 72 +45%
Resterende regio’s
Andere kantoortijden
Totaal 432 626 -31%
Op het eerste gezicht lijken de gegevens in bovenstaand schema er op te wijzen dat
de extra openingstijd dus extra pillen oplevert. De plusregio’s kennen een stijging in
het aantal pillen, terwijl de pluscontroleregio’s een daling laten zien. Van de 74 pillen
in de plusregio’s, werden er echter 42 tijdens bestaande openingstijden aangeleverd:
minder dus dan de 54 pillen die een jaar eerder op kantoor werden aangeleverd. In
principe zou er tijdens het onderzoek een verschuiving kunnen hebben plaatsgevonden
van het bestaande kantoor naar de extra openingstijden. Het lijkt er sterk op dat
dit ook het geval is geweest. Zoals we in hoofdstuk 5 zullen zien trekken de zaterdagen
voornamelijk gebruikers die hun pillen eerder al op de bestaande kantoren lieten
testen. De vergelijking tussen plusregio’s en pluscontroleregio’s wordt verder bemoeilijkt
doordat de testservice in Den Haag eind 2000 is gestart en de toename in
2002 ten opzichte van 2001 in deze regio zou verklaard kunnen worden door een
17 Onderzoeksperiodes: Arnhem 12 weken, Den Haag 11 weken, Rotterdam 10 weken, Amsterdam 11 weken,
Groningen 6 weken, Eindhoven 15 weken, Utrecht 14 weken, Nijmegen 14 weken, resterende regio’s 15 weken.
30

steeds betere bekendheid van de kantoorservice. De plusregio Arnhem laat daarentegen
een iets grotere daling zien dan de pluscontroleregio’s en de rest van het land.
Uitgaansgebieden
De busregio’s laten op het eerste gezicht een daling in het aantal aangeleverde pillen
zien, maar deze daling is minder groot dan die in de rest van het land. De bus in
Groningen heeft juist een stijging van het aantal aangeleverde pillen opgeleverd. Tijdens
het onderzoek kwamen er meer pillen binnen in de bus dan op het kantoor. Van
de 88 aangeleverde pillen, kwamen er 34 op kantoor binnen: fors minder dus dan de
99 pillen die in 2001 werden aangeleverd op kantoor. Anders dan bij kantoorplus lijkt
er hier maar weinig verschuiving te hebben plaatsgevonden. Zoals we in hoofdstuk 5
zullen zien trekken de bussen vrij veel gebruikers die hun pillen niet op de bestaande
kantoren laten testen. De vergelijking met de buscontroleregio’s wordt bemoeilijkt
omdat ook de regio Utrecht eind 2000 is gestart met een testservice. De toename in
2002 ten opzichte van 2001 zou, net als in Den Haag, verklaard kunnen worden door
een steeds betere bekendheid van de kantoorservice in Utrecht.
Herkende, bekende en doorgestuurde pillen
Voor de monitoring- en surveillancetaken van DIMS is niet alleen van belang dat er
een zo groot mogelijk aantal pillen wordt getest, maar vooral ook dat er zoveel mogelijk
verschillende en ‘nieuwe’ pillen worden aangeleverd. Of een pil al dan niet echt
nieuw is, is echter niet altijd even gemakkelijk te bepalen. De pillenmarkt kent een
hoge roulatie. Pillen kunnen in kleine batches worden gedraaid, waardoor op het gezicht
identieke pillen een geheel verschillende inhoud en dosering kunnen hebben.
Bovendien is ‘plagiaat’ niet ongebruikelijk; identieke pillen komen niet noodzakelijk
van dezelfde producent. Het komt regelmatig voor dat pillen met dezelfde uiterlijke
kenmerken, maar met een geheel andere inhoud, op de markt verschijnen. DIMS
maakt daarom gebruik van een databestand met eigenschappen van pillen die in de
voorgaande acht weken zijn geanalyseerd. Wanneer de uiterlijke eigenschappen van
een aangeleverde pil niet voorkomen in het databestand, dan wordt de pil als ‘nieuw’
behandeld en – als de gebruiker dat wil – doorgestuurd naar het laboratorium voor
analyse.
Een niet-herkende pil is een pil die in de afgelopen acht weken niet is gesignaleerd.
Voor dit onderzoek werden alle aangeleverde pillen tevens vergeleken met een databestand
van pillen die sinds begin 2000 zijn geanalyseerd. Wanneer de pil in dit
databestand voorkwam werd de pil ‘bekend’ genoemd. Deze bepaling is uitgevoerd
door medewerkers van DIMS. Een pil kreeg alleen dan het label bekend, wanneer zij
31

met zekerheid konden zeggen dat het om een identieke pil ging. Een herkende pil is
ook altijd een bekende pil.
Een niet-bekende pil is een pil die sinds begin 2000 niet is gesignaleerd.
De niet-bekende pillen noemen we ook wel ‘nieuwe’ pillen.
Onderstaande grafiek laat zien dat een groot deel van de niet-herkende pillen wel
eerder gesignaleerd is.
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Plusregio's Pluscontrole
regio's
Figuur 4.1: Herkende en bekende pillen
Busregio's Buscontrole
regio's
Security Resterende
regio's
herkend & bekend niet-herkend & bekend niet-herkend & niet-bekend = nieuw
Wanneer een nieuw segment van de pillenmarkt wordt aangeboord door de testservice,
is het zaak de inhoud van de nieuwe pillen te achterhalen. Op die manier kunnen
gebruikers worden geïnformeerd over de mogelijke risico’s van de pil en indien
nodig kan een red alert procedure worden opgestart. Het is dus van belang dat een
niet-herkende pil wordt doorgestuurd naar het laboratorium voor analyse. De gebruiker
die de pil aanlevert moet hiertoe bereid zijn. Tijdens het onderzoek werd 90% van
de niet-herkende pillen doorgestuurd naar het laboratorium.
Van de in totaal 776 niet-herkende pillen die gedurende de onderzoeksperiode werden
aangeleverd, blijken er 433 (56%) wel bekend. Dit geldt zowel voor doorgestuurde
als niet-doorgestuurde pillen.
herkend
115
115 bekend
(100%)
niet-herkend
doorgestuurd
699
388 bekend
(56 %)
niet-herkend
niet-doorgestuurd
77
45 bekend
(58%)
In de volgende paragrafen gaan we in op herkende, bekende en doorgestuurde pillen
in de drie experimentele modaliteiten. Eerst wordt gekeken naar verschillen, binnen
32

de regio, tussen de bus of zaterdagse testservice en de bestaande testservice. Vervolgens
vergelijken we de onderzoeksregio’s met de buscontroleregio’s en pluscontroleregio’s.
Omdat uit de voorgaande paragraaf bleek dat ook deze specifieke controleregio’s
atypisch kunnen zijn, worden ten slotte de onderzoeksregio’s vergeleken
met alle controleregio’s (dat wil zeggen: de specifieke controleregio’s en de resterende
regio’s tezamen).
Andere kantoortijden
Van de 32 pillen die op zaterdag op
kantoor zijn aangeleverd is 84% nietherkend
en 17% niet-bekend. Anders
gezegd: 83% is bekend en 17%
nieuw. Een groot deel van de beken-
de pillen wordt echter niet ter plekke herkend. Gedurende de bestaande openingstijden
van de kantoren werden er 42 pillen aangeleverd. Hiervan is 91% niet-herkend
en 36% niet-bekend. Anders gezegd: 64% is bekend en 36% nieuw. Door kleine aantallen
zijn de verschillen in het percentage bekende pillen tussen de zaterdagse en
doordeweekse testservice niet significant. Desondanks lijken de cijfers erop te wijzen
dat met de verruiming van de openingstijden niet een nieuwere/andere pillenmarkt
bereikt wordt. De niet-herkende pillen worden op doordeweekse dagen wel vaker
doorgestuurd naar het laboratorium dan op zaterdag.
De vergelijking van de plusregio’s en de pluscontroleregio’s laat geen significante
verschillen zien in de herkende, bekende en doorgestuurde pillen. Ook dit wijst erop,
zoals we eerder in dit hoofdstuk al suggereerden, dat er binnen de plusregio’s een
verschuiving heeft plaatsgevonden van de kantoren op doordeweekse dagen naar de
kantoren op zaterdag.
Vergeleken met alle controleregio’s wordt in de plusregio’s niet een nieuwere of andere
markt aangeboord. Het aandeel niet-herkende pillen is vergelijkbaar, maar het
aandeel niet-bekende pillen is in de plusregio’s kleiner dan in alle controleregio’s. Het
aandeel niet-herkende pillen dat doorgestuurd is, is ook kleiner in de plusregio’s. De
verruiming van de openingstijden van de testkantoren lijkt daarmee niet meer informatie
over de pillenmarkt op te leveren.
18 Percentage van niet-herkende pillen.
Plusregio’s
Kantoor plus
Bestaande kantoren
Aangeleverd
74
32
42
Niet
herkend
88%
84%
91%
Niet
bekend
28%
17%
36%
18 Door
gestuurd
85%
70%
95%
Pluscontroleregio’s 94 81% 29% 81%
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%
33

Uitgaansgebieden
Van de 54 pillen die in de bus in het
uitgaansgebied zijn aangeleverd is
72% niet-herkend. Een deel van deze
niet-herkende pillen blijkt bij nadere
beschouwing wel bekend; in totaal
is 40% niet-bekend. Anders gezegd: 60% is bekend en 40% nieuw. Bij de kantoren in
de busregio’s werden in dezelfde periode 34 pillen aangeleverd; 79% is niet-herkend
en 28% niet-bekend. Anders gezegd: 72% is bekend en 28% nieuw. Hoewel de verschillen
niet significant zijn, lijkt de bus wel een iets ‘nieuwere’ markt aan te boren
dan de kantoren in dezelfde regio. De bereidheid van de gebruikers om een ter plekke
niet-herkende pil af te staan voor analyse is in de bus echter veel lager dan in de
kantoren. De helft van de niet-herkende pillen in de bus gaat door naar het laboratorium,
terwijl bij de bestaande kantoren in dezelfde regio driekwart van de nietherkende
pillen doorgestuurd wordt. Hoewel ook een deel van de niet-doorgestuurde
pillen bij nadere beschouwing bekend bleek, blijft een relatief groot deel van deze
markt verborgen voor DIMS.
Vergelijken we de busregio’s met de buscontroleregio’s, dan zien we een vergelijkbaar
beeld. Door het plaatsen van een bus in het uitgaansgebied lijkt een nieuw
segment van de pillenmarkt aangeboord te worden. Het aandeel niet-herkende pillen
dat wordt doorgestuurd naar het laboratorium ligt echter fors lager in de busregio’s.
Dit wordt vooral veroorzaakt door gebruikers op de bus die hun pillen niet willen laten
doorsturen.
Een vergelijking met alle controleregio’s laat voor het percentage doorgestuurde pillen
wederom hetzelfde beeld zien: het merendeel (93%) van de niet-herkende pillen
in de controleregio’s wordt doorgestuurd naar het laboratorium, tegenover 60% in de
busregio’s. Daarentegen worden in de busregio’s meer pillen herkend dan in alle
controleregio’s; het aandeel bekende pillen is echter gelijk. Dit lijkt erop te wijzen dat
er buiten de busregio’s een grotere variatie aan pillen op de markt is. Bij een grote
variatie is de kans kleiner dat een pil binnen de (beperkte) periode van acht weken
meerdere malen gesignaleerd wordt. Bij een langere periode verdwijnt dit effect.
Security
De 98 pillen die via de security uit het
uitgaanscircuit bij DIMS zijn aangeleverd,
hebben we vergeleken met de
aangeleverde pillen van alle controleregio’s. Het percentage niet-herkende pillen is
gelijk; het percentage niet-bekende pillen is kleiner bij de securitypillen. Door de se-
19 Percentage van niet-herkende pillen.
20 Percentage van niet-herkende pillen.
Busregio’s
Bus
Bestaande kantoren
Aangeleverd
88
54
34
Niet
herkend
75%
72%
79%
Niet
bekend
35%
40%
28%
19 Door
gestuurd
61%
49%
78%
Buscontroleregio’s 105 76% 22% 96%
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%
Aangeleverd
Niet
herkend
Niet
bekend
20 Door
gestuurd
Security 98 89% 29% 100%
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%
34

curity worden dus minder nieuwe pillen gesignaleerd dan door de testservice in alle
controleregio’s. Groot voordeel van de securitypillen is dat alle niet-herkende pillen
automatisch doorgestuurd worden naar het laboratorium. In dit geval is DIMS namelijk
niet afhankelijk van de bereidheid van de gebruiker. De inhoud van alle verzamelde
pillen wordt zodoende bekend.
Dosering
Om te onderzoeken of de verschillende testmodaliteiten zicht bieden op een ander
marktsegment, besteden we ook aandacht aan de inhoud van de aangeleverde pillen.
We verdelen daartoe de aangeleverde pillen in drie categorieën:
MDMA-achtigen zonder andere stoffen. Deze pillen bevatten uitsluitend
MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan. Wanneer de pil daarnaast een
lage dosis cafeïne (< 30 mg) bevat, wordt de pil ook tot deze groep gerekend.
MDMA-achtigen met andere stoffen. Deze pillen bevatten MDMA, MDEA,
MDA, of een combinatie hiervan, alsmede andere werkzame stoffen. Deze ande-
re stoffen zijn in dit geval (meth)amfetaminen, een hoge dosering cafeïne ( 30
mg), of een andere onbekende stof. In een enkel geval is de dosering MDMA lager
dan de dosering van de andere stof.
Overige pillen. Pillen die geen MDMA-achtige stoffen bevatten. Een aantal pillen
bevat in het geheel geen werkzame stof. Andere pillen bevatten onder andere
(meth)amfetaminen, cafeïne, THC, en sildenafil (Viagra ®).
Vrijwel alle aangeleverde pillen (94%) vallen binnen de eerstgenoemde categorie.
Sterker nog, het leeuwendeel van alle pillen (81%) bevat slechts ‘echte ecstasy’
(MDMA) zonder enige verdere toevoeging.
De pillen die uitsluitend MDMA of een MDMA/MDEA/MDA combinatie bevatten
(eventueel aangevuld met een lage dosis cafeïne; n = 842), zijn verder onderverdeeld
in laag gedoseerde en hoog gedoseerde pillen.
Laag gedoseerde pillen. Pillen die minder dan 70 mg MDMA bevatten (eventueel
aangevuld met MDA, MDEA, of een lage dosis cafeïne).
Hoog gedoseerde pillen. Pillen die 70 mg of meer MDMA bevatten (eventueel
aangevuld met MDA, MDEA, of een lage dosis cafeïne).
Andere kantoortijden
Door de openingstijden van de testkantoren uit te breiden en ook op zaterdag pillen
te testen, is geen ander segment van de pillenmarkt aangeboord. Pillen die op zaterdag
aangeleverd werden, zijn van dezelfde soort en dosering als de pillen die op
doordeweekse dagen op de bestaande testkantoren worden aangeleverd.
35

Uitgaansgebieden
Alle in de bus aangeleverde pillen betroffen MDMA-achtigen zonder andere stoffen.
Vergeleken met de bestaande kantoren in dezelfde regio, werden in de bus pillen
met een hogere dosering MDMA aangetroffen.
Vergeleken met de buscontroleregio’s (en alle controleregio’s) is de MDMA dosering
van de aangeleverde pillen in de busregio echter wat lager. Er werden verhoudingsgewijs
meer laag gedoseerde pillen aangetroffen.
Security
Via de security werden wat meer pillen zonder MDMA aangeleverd (10%). De gemiddelde
MDMA dosering ligt bij de security pillen ruim 15 mg lager dan bij de pillen
uit alle controleregio’s. Vier op de tien security pillen zijn hoog gedoseerd, terwijl in
de controleregio’s 61% van de pillen ten minste 70 mg MDMA bevatten.
Percentage hoog/laag
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Bestaand
kantoor
plusregio
Kantoor
plus
Dosering van aangeleverde MDMA pillen
Plus
controle
regio's
Bestaand
kantoor
busregio
Bus Bus
controle
regio
Security Alle controle
regio's
Laag (< 70 mg) Hoog (70+ mg) gemiddelde dosering MDMA
Bijzondere en riskante pillen
Voor de surveillancetaak van het DIMS, is het van belang snel zicht te hebben op
afwijkende en gevaarlijke pillen. We onderzochten daarom ook welke testmodaliteit
de grootste kans heeft om dergelijke pillen te signaleren. We onderscheidden hierbij
twee soorten pillen:
Bijzondere pillen. Dit zijn pillen die gekocht zijn als iets anders dan de testuitslag
uitwijst (bijvoorbeeld een pil die als ecstasy is gekocht, maar amfetamine
blijkt te bevatten). Ook zijn dit pillen met een uitzonderlijk hoge (maar niet direct
100
80
60
40
20
0
mg MDMA
36

gevaarlijke) dosering van bepaalde stoffen 21 of een bijzondere combinatie van
stoffen. Classificatie van deze pillen is door medewerkers van DIMS uitgevoerd.
Riskante pillen. Bijzondere pillen die onverwacht sterke effecten geven (bijvoorbeeld
extreme hoge dosis MDMA, of een verontreiniging met amfetamine in een
hoge dosering), onverwachte effecten geven (bijvoorbeeld LSD), of schadelijke
effecten geven (bijvoorbeeld strychnine).
Gedurende het onderzoek werden er geen riskante pillen aangeleverd. Het aantal
bijzondere pillen was relatief klein. Binnen het onderzoek werden slechts 15 bijzondere
pillen aangeleverd; in de regio’s buiten het onderzoek: 26 pillen. Bij dergelijke
kleine aantallen kan niet worden uitgesloten dat eventuele verschillen tussen regio’s
op toeval berusten.
Samenvatting en conclusies
Er is grote variatie tussen de verschillende testservices in het aantal aangeleverde
pillen en tevens in de groei of afname van het aantal pillen tussen 2001 en het onderzoek
in 2002. Dit maakt het moeilijk om een empirisch onderbouwd en eenduidig
antwoord te geven op de vraag of de experimentele modaliteiten leiden tot een groter
aantal aangeleverde pillen. Eveneens lastig is het beantwoorden van de vraag of er
ook andere en nieuwe segmenten van de ecstasymarkt worden aangeboord. Dit
komt onder andere omdat, zoals op basis van de jaarlijkse DIMS rapportages viel te
verwachten, er een grote variatie is in ecstasypillen die op de markt verschijnen.
Hoewel ook in dit onderzoek de meeste pillen ‘echte ecstasy’ (MDMA) bevatten, gaat
het nog steeds om velerlei ‘soorten’ (logo’s en kleuren) en varieert het gehalte
MDMA sterk. Toch kunnen er wel enkele conclusies getrokken worden.
Voor- en nadelen van experimentele modaliteiten ten opzichte van bestaande kantoren
Aantal
pillen
Nietherkende
pillen
Niet-bekende
pillen
Doorgestuurde
pillen
Dosering
pillen
Andere kantoortijden = (?) = - - =
Bus in het uitgaansgebied + (?) = + - - (?)
Security + = - + -
Bij de kantoorplus modaliteit - kantoorservice open op zaterdag – komen weliswaar
gebruikers hun pillen laten testen, maar het gaat om kleine aantallen en er komen
weinig ‘nieuwe’ gebruikers (zie hoofdstuk 5). We kunnen echter niet uitsluiten dat
deze gebruikers eerder op de andere openingstijden komen dan tijdens de bestaan-
21 Doseringen: >150 mg MDMA; >120 mg MDEA; >80 mg MDA; > 40 mg amfetamine; >20 mg methamfetamine;
>5 mg PMA; >25 mg ketamine; >10 mg 2CB; >3 mg DOB; >400 mg cafeïne.
37

de doordeweekse openingsuren. De pillen die hier worden aangeleverd wijken niet af
van wat reeds op bestaande kantoren wordt aangeleverd. De verruiming van de
openingstijden van de testkantoren lijkt daarmee niet meer informatie over de pillenmarkt
op te leveren.
Testen op een bus in een uitgaansgebied trekt verhoudingsgewijs meer gebruikers
dan kantoorplus en er komen ook relatief veel ‘nieuwe’ gebruikers (zie hoofdstuk 5).
Of hiermee ook andere segmenten van de pillenmarkt worden bereikt, valt echter niet
met zekerheid te zeggen. Weliswaar zijn de geteste pillen gemiddeld wat minder
sterk, maar dit kan een kenmerk van de regionale markt zijn, want ook op de bestaande
kantoren in de regio’s waar de bus stond waren de geteste pillen gemiddeld
minder sterk dan elders in het land.
Verhoudingsgewijs waren er redelijk veel securitypillen (die in beslag genomen wor-
den in uitgaansgelegenheden) en hiermee wordt kennelijk ten dele een ander marktsegment
bereikt. Hoewel ook hier de meeste pillen MDMA bevatten, bevat één op de
tien securitypillen geen MDMA. Bovendien is het gemiddelde MDMA gehalte wat lager.
Dit wekt de indruk dat pillen ‘uit het uitgaansleven’ minder sterk zijn. Hetzelfde
fenomeen zou bij de bus in het uitgaansgebied teruggevonden kunnen worden.
In alle regio’s worden de meeste pillen niet ter plekke herkend, dat wil zeggen dat zij
de afgelopen acht weken niet door DIMS zijn geanalyseerd. Het blijkt echter dat
wanneer de periode van acht weken wordt verruimd een groot deel van de nietherkende
pillen wel al eerder bij DIMS bekend waren. Zowel bij het testen op de bus
als tijdens de zaterdagse openingstijden zijn gebruikers minder bereid hun pil af te
staan voor verdere analyse wanneer deze niet ter plekke herkend wordt. Verklaring
hiervoor kan zijn dat veel van deze gebruikers hun pil diezelfde avond willen nemen.
Hoewel een gedeelte van de niet-doorgestuurde pillen wel bekend bleek, zal hierdoor
een eventueel door de bus aangeboord nieuw marktsegment verborgen blijven voor
DIMS.
38

5
DE RESPONDENTEN
Daar waar in het voorgaande hoofdstuk de focus lag bij de aangeleverde pillen, kijken
we in dit hoofdstuk naar de ecstasygebruikers die deze pillen aanleverden. We
beschrijven de achtergrondkenmerken van de ecstasygebruikers die aan het onderzoek
deelnamen. Naast de gangbare kenmerken als leeftijd, geslacht, opleidingsniveau
en etniciteit hebben we gekeken naar uitgaansgedrag en naar persoonlijkheid
(impulsive sensation seeking). Dit laatste deden we om na te kunnen gaan of het
drugsgebruik en de deelname aan pillen testen niet vooral een kwestie is van persoonlijkheidskenmerken.
Hiervoor gebruikten we een schaal van Zuckerman 22 . We
gaan in dit hoofdstuk ook in op redenen om wel of niet te laten testen en het gebruik
van en de mening over het bestaande testaanbod.
We beginnen met een algemeen overzicht van de aantallen respondenten in de verschillende
groepen en we schetsen het profiel van ecstasygebruikers die hun pillen
laten testen bij het bestaande testaanbod. Vervolgens onderzoeken we in hoeverre
de experimentele testmodaliteiten (de verruiming van de openingstijden en de bus in
het uitgaansgebied) nieuwe of andere ecstasygebruikers aantrekken. Hiertoe vergelijken
we ecstasygebruikers die hun pillen lieten testen op andere kantoortijden en in
de bus met specifieke controlegroepen. Ook onderzoeken we in hoeverre de bus in
het uitgaansgebied een specifieke groep uitgaanders aantrekt. Hiertoe vergelijken
we, binnen de uitgaansgebieden, ecstasygebruikers die hun pillen in de bus lieten
testen met ecstasygebruikers die hun pillen niet laten testen. Aan het eind vatten we
de bevindingen samen en trekken hieruit conclusies.
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch
significant zijn (p < .05).
Onderzoeksvraag
Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?
22 Zuckerman et al. (1993)
39

Onderzochte groepen
Voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag zijn twee groepen ecstasygebruikers
ondervraagd: gebruikers die hun pillen laten testen en gebruikers die dit nog
nooit hebben gedaan. Gebruikers zijn degenen die het afgelopen jaar ecstasy hebben
gebruikt. We hanteerden voor deze groepen grotendeels identieke vragenlijsten.
Alle testende gebruikers hebben op een testlocatie de vragenlijst ingevuld. De ecstasygebruikers
die niet laten testen werden in de uitgaansgebieden ondervraagd. In de
uitgaansgebieden zijn tevens 138 respondenten ondervraagd, die nog nooit ecstasy
hebben gebruikt. Deze laatste groep wordt besproken in hoofdstuk 7. In totaal waren
er 436 respondenten. 23
Wat betreft respondenten was de oogst bij de pluskantoren in Arnhem en Den Haag
mager. Er waren slechts 13 respondenten (de plusgroep). Tijdens de bestaande
openingsuren waren er in deze beide kantoren 19 respondenten en in de pluscontroleregio’s
(Amsterdam en Rotterdam) vulden 39 respondenten de vragenlijst in. De
pluscontrolegroep bestaat dus in totaal uit 58 respondenten. Vanwege het kleine
aantal respondenten dat gebruik maakte van de andere openingstijden, is het weinig
zinvol om op de gegevens van deze gebruikers allerlei statistische toetsen los te laten.
De plusgroep zal in dit hoofdstuk dan ook slecht kort besproken worden. Gegevens
van de plusgroep en de pluscontrolegroep zijn ook niet afzonderlijk opgenomen
in de tabellen in de bijlage.
In de twee regio’s waar tijdens het onderzoek een bus geplaatst was in het uitgaansgebied
(Eindhoven en Groningen) hebben 44 respondenten hun pillen op de bus laten
testen (de busgroep). Daarnaast zijn in de uitgaansgebieden 123 gebruikers on-
dervraagd die nog nooit hun pillen hebben laten testen. In de beide busregio’s hebben
tijdens de normale openingstijden van de testkantoren in totaal 7 gebruikers de
vragenlijst ingevuld. In de beide buscontroleregio’s (Nijmegen en Utrecht) waren er
53 respondenten. In totaal bestaat de buscontrolegroep dus uit 60 respondenten.
Samen met de eerdergenoemde pluscontrolegroep is er dus een totale controlegroep
van 118 respondenten. Deze totale controlegroep wordt beschreven wanneer we het
profiel schetsen van ecstasygebruikers die gebruik maken van het bestaande testaanbod.
23 In totaal waren er 466 vragenlijsten. Binnen de groep geïnterviewde uitgaanders die hun pillen niet laten testen
bleken er 20 langer dan een jaar geleden hun laatste ecstasy te hebben genomen. Ook bij de testers waren
er drie die het laatste jaar geen ecstasy gebruikt hadden. Eén niet-gebruiker bleek bij nadere beschouwing
wel ooit eens ecstasy te hebben gebruikt. Daarnaast waren zes vragenlijsten onvoldoende volledig ingevuld
(item non-respons) en waren er twee onvoldoende betrouwbaar.
40

Plusregio’s
Pluscontroleregio’s
Pluscontrolegroep
Busregio’s
Buscontroleregio’s
Buscontrolegroep
Verdeling van respondenten
Onderzoeks
groep
13
-
-
44
-
-
Controle
groep
19
39
58
Gebruikers die
niet testen
TOTAAL 57 118 123
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Vijf op de zes respondenten uit de totale controlegroep (n=118) zijn van het manne-
lijk geslacht. De leeftijd varieert tussen 17 en 49 jaar, met een gemiddelde van 28.3
jaar. Bijna allen hebben de Nederlandse nationaliteit en een kwart is allochtoon (in de
ruime zin van het woord, dus inclusief respondenten die niet tot een etnische minderheid
behoren) 24 . Bijna de helft woont alleen, ruim een kwart met partner en/of
kind, en meeste anderen (nog) bij hun ouders. Het opleidingsniveau van de respondenten
loopt sterk uiteen, van (tot nu toe) alleen het basisonderwijs afgesloten tot
een voltooide universitaire opleiding. Ruim eenderde studeert nog, al dan niet in
combinatie met een betaalde baan. De rest heeft meestal een fulltime baan. Het inkomen
ligt bij de meesten tussen de € 500 en de € 2000 per maand en vertoont een
behoorlijke spreiding.
De mannelijke gebruikers scoorden met gemiddeld 8.8 tamelijk laag op de impulsive
sensation seeking schaal van Zuckerman. 25 De vrouwelijke gebruikers scoorden met
gemiddeld 8.8 iets onder normaal.
De gebruikers die op bestaande kantoortijden komen testen zijn actieve uitgaanders.
Eenderde gaat minstens één keer per week uit. Het vaakst gaan zij naar
clubs/discotheken: zo’n twee keer per maand. Gemiddeld bezoeken zij vier grootschalige
en tien kleinschalige feesten per jaar. Bij de muziekvoorkeur tijdens het uitgaan
scoort trance veruit het hoogst. Daarnaast wordt hardcore/hardhouse op prijs
gesteld. ‘Zwarte’ muziekgenres als latin/salsa en R&B/soul scoren redelijk, terwijl bij-
24
De definitie van allochtoon is van toepassing op iemand waarvan één van beide ouders in het buitenland is
geboren. Voor autochtoon geldt dat van de persoon beide ouders Nederlands zijn.
25
De Amerikaanse psycholoog Marvin Zuckerman is een internationaal erkende expert op het gebied van sensation
seeking. De door hem ontwikkelde Zuckerman-Kulman Personality Questionnaire (ZKPQ) is gevalideerd,
ook de Nederlandse versie. Dit is een nogal lange lijst, veel te lang voor ons onderzoek. We legden dit
probleem voor aan Zuckerman en hij meende dat het afnemen van een subschaal verantwoord was, namelijk
die over impulsiviteit, de ZKPQ Impulsive Sensation Seeking scale, oftewel ImpSS (Zuckerman, 1993). Amerikaanse
mannelijke studenten scoorden gemiddeld 11.0 en vrouwelijke gemiddeld 9.7 (Zuckerman, persoonlijke
communicatie). In een studie in drie Europese steden scoorden mannelijke gebruikers die hun pillen lieten
testen gemiddeld 11.2 en vrouwelijke gemiddeld 10.9 (Benschop, Rabes & Korf, 2002).
7
53
60
-
-
-
123
-
-
41

voorbeeld gothic/industrial weinig populair is en metal of punkrock helemaal niet
scoort.
De belangrijkste reden om hun ecstasy te laten testen is voor de totale controlegroep:
willen weten wat er in zit. Vrijwel allemaal noemen deze respondenten die reden.
Op de tweede plaats, met bijna 60%, staat bezorgdheid om de gezondheid.
Daarna, met ruim één op de drie, komt het willen weten of de dealer betrouwbaar is.
En ten slotte laat éénderde van deze gebruikers hun pillen testen omdat er gewaarschuwd
werd voor gevaarlijke pillen.
Gebruikers die pillen laten testen tijdens andere kantoortijden
Op het eerste gezicht zijn er wel wat verschillen tussen de 13 gebruikers die hun pillen
lieten testen tijdens de andere kantoortijden en de 19 consumenten die tijdens
het onderzoek op de bestaande openingstijden van deze testkantoren een vragenlijst
invulden. Zo was de bijna helft van de gebruikers die naar Kantoorplus kwamen van
het vrouwelijk geslacht, tegenover 16% op de bestaande openingstijden. Ook lag de
gemiddelde leeftijd in de plusgroep twee jaar hoger (29.3 versus 27.4 jaar) en scoren
de respondenten van Kantoorplus hoger op de impulsive sensation seeking schaal.
Daarnaast lijkt de plusgroep te bestaan uit meer actieve uitgaanders. Maar de vraag
is of het hier om wezenlijke verschillen gaat. Opvallend is namelijk dat elf van de dertien
bezoekers van Kantoorplus het afgelopen jaar ook wel eens op de bestaande
kantoortijden had getest. Slechts één respondent kwam van buiten de provincie waar
het kantoor is gevestigd en slechts twee respondenten zijn ontevreden over de openingsdagen
van het bestaande testaanbod. De experimentele openingstijden trekken
dus bijna geen nieuwe gebruikers aan en lijkt niet tegemoet te komen aan een grote
behoefte bij ecstasygebruikers. Feitelijk gaat het dus niet om een nieuwe groep en
om deze reden laten we de bezoekers van de andere kantoortijden in het vervolg
buiten de analyse.
Gebruikers die pillen laten testen in uitgaansgebieden
In de twee steden met als experiment een bus in het uitgaansgebied werden 44 gebruikers
geïnterviewd die hier hun pillen lieten testen (de busgroep). In de meeste
gevallen hadden de testende gebruikers in de busgroep niet eerder hun pillen op de
bestaande kantoren getest. Opvallend is dat zowel de bus in het uitgaansgebied als
de bestaande openingstijden in de controleregio’s redelijk wat gebruikers uit andere
provincies aantrekken. De gemiddelde afstand tot de woonplaats is 15 km respectievelijk
13 km in de busgroep en buscontrolegroep. Ook zijn zowel de gebruikers die
testen in het uitgaansgebied als de gebruikers die testen tijdens bestaande openingstijden
niet onverdeeld positief over de openingstijden en –dagen van het bestaande
testaanbod.
42

50%
40%
30%
20%
10%
0%
Hardcore / Hardhouse
Figuur 5.1 Leeftijd testende gebruikers in
uitgaansgebied en op buscontrolekantoren
t/m 19 20-24 25-29 30-34 35-39 40+ jaar
Figuur 5.2 Muziekvoorkeur busgroep en
buscontrolegroep
Lounge / Triphop
R&B / Soul
Latin / Salsa
Gothic / Industrial
Goa / Psytrance
Trance /Techno
Busgroep Buscontrolegroep
0% 25% 50% 75% 100%
Busgroep Buscontrolegroep
Vergeleken met de 60 respondenten
uit de buscontrolegroep
zijn er nauwelijks significante
verschillen in algemene kenmerken.
Wel zijn de testende
gebruikers op de bus gemiddeld
ruim drie jaar jonger (24.1
versus 27.5 jaar). Ook lijken de
jongens/mannen binnen de
busgroep iets hoger te scoren
op de sensation seeking
schaal dan de jon-
gens/mannen in de buscontrolegroep.
Het verschil is echter
niet significant.
Ook in het uitgaansgedrag zijn
er geen wezenlijke verschillen,
maar wel in de muziekvoorkeur.
Hoewel in zowel de busgroep
als in de buscontrolegroep
trance/techno veruit
het populairst is, zijn er bij
testende gebruikers op de bus
verhoudingsgewijs meer aanhangers
van gothic/industrial
en minder liefhebbers van lounlounge/triphop.
Bij zowel de busgroep als de
buscontrolegroep in een uitgaansgebied is nieuwsgierigheid naar de inhoud van de
pil verreweg de belangrijkste reden om pillen te laten testen. Voor de busgroep vormen
waarschuwingen voor gevaarlijke pillen echter weinig aanleiding om hun pillen
te laten testen. (Dit zou overigens verklaard kunnen worden doordat tijdens de expe-
rimentperiode geen lokale of landelijke waarschuwingen werden gegeven.)
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Om te onderzoeken in hoeverre de bus in het uitgaansgebied een specifieke groep
ecstasygebruikers aantrekt, vergelijken we de testende (n = 44) en niet-testende (n =
123) gebruikers die zijn ondervraagd in het uitgaansgebied. Wat betreft achtergrond-
43

kenmerken verschillen de testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
nauwelijks van elkaar. Alleen blijken de niet-testende gebruikers vaker nog te studeren.
De niet-testende gebruikers gaan ook wat vaker uit. Bij de muziekvoorkeur tijdens
het uitgaan scoort trance/techno nog hoger bij de testende gebruikers dan bij
de niet-testende gebruikers, terwijl lounge/triphop en in mindere mate R&B/soul bij
de laatstgenoemden populairder zijn.
Waarom laten gebruikers in het uitgaansgebied om hun ecstasy eigenlijk niet testen?
Om deze vraag te beantwoorden legden we de gebruikers die hun pillen niet laten
testen (n=123) elf mogelijkheden voor. Om te beginnen is één op de drie gebruikers
er nog niet aan toe gekomen om hun pillen te laten testen. Ook zijn er gebruikers van
wie vrienden de ecstasy laten testen. De overige redenen kunnen we inhoudelijk in
twee categorieën onderverdelen: persoonlijke redenen en (veronderstelde) beperkin-
gen van de testfaciliteit.
De belangrijkste persoonlijke reden om geen pillen te laten testen is het vertrouwen
dat men heeft in degenen waarvan men de ecstasy koopt. Daarnaast zijn er gebruikers
die de pillen toch wel slikken, ongeacht de testuitslag, en/of het zelfs spannend
vinden om de werking niet precies te weten. Een klein deel vindt testen niet nodig,
omdat zij de verhalen over slechte pillen niet geloven.
Vertrouw degenen waar ik mijn ecstasy koop 70.5%
Slik het toch wel, ongeacht testuitslag 28.7%
Spannend om de werking niet precies te weten 22.1%
Geloof verhalen over slechte ecstasy niet 11.5%
Wat betreft de beperkingen van de testfaciliteit, zegt één op de drie niet-testende
gebruikers zegt dat ze in hun omgeving geen pillen kunnen laten testen en een kwart
weet niet waar de testfaciliteit te vinden is. Daarnaast zijn er gebruikers die geen vertrouwen
hebben in de test, het te lang vinden duren voordat je de uitslag krijgt en/of
bang zijn dat zij niet anoniem kunnen blijven.
In mijn omgeving kan je je ecstasy niet laten testen 35.2%
Weet niet waar de pillentest is 25.4%
Geen vertrouwen in de test 15.6%
Duurt te lang voordat je de uitslag krijgt 13.9%
Bang dat ik niet anoniem kan blijven 12.3%
Samenvatting en conclusies
Ecstasygebruikers die hun pillen laten testen tijdens bestaande kantoortijden vormen
een gemêleerde groep. Algemeen kan wel gezegd worden dat het meestal Neder-
44

landse mannen betreft die een studie volgen en/of een betaalde baan hebben en die
redelijk vaak uitgaan.
Verruiming van de openingstijden blijkt weinig en al bijna helemaal geen nieuwe bezoekers
te trekken. Een bus in het uitgaansgebied trekt weliswaar geen grote aantallen
gebruikers, maar kan wat betreft de omvang van de bereikte groep goed concurreren
met de normale testfaciliteiten. Bovendien trekt de bus nieuwe gebruikers aan.
Vergeleken met de gebruikers die hun pillen laten testen op de bestaande testfaciliteit
blijkt het experiment met een bus in uitgaansgebieden naar verhouding jongere
gebruikers aan te trekken. Ook heeft de busgroep een iets andere muziekvoorkeur
(meer gothic/industrial en minder lounge/triphop).
De ecstasygebruikers die hun pillen laten testen op de bus in een uitgaansgebied
lijken sterk op de gebruikers die hun pillen helemaal niet laten testen. Toch zijn er
wel verschillen. De gebruikers die hun pillen laten testen zijn minder vaak student,
gaan minder vaak uit en daarbij houden ze meer van trance en minder van lounge/triphop
en R&B/soul dan de buscontrolegroep.
Het niet laten testen van ecstasy is meestal om persoonlijke redenen, maar ook (ver-
onderstelde) beperkingen van de testfaciliteit zijn reden om niet te laten testen. Het
wel laten testen van ecstasy komt vooral voort uit nieuwsgierigheid naar de inhoud
van de pil.
Testen van pillen in een uitgaansgebied blijkt dus niet alleen redelijk wat gebruikers
te bereiken, maar ook deels een ander segment van de gebruikerspopulatie aan te
trekken. Kortweg kan dit segment getypeerd worden als: jonger, met een iets andere
muziekvoorkeur.
45

6
MIDDELENGEBRUIK
In het vorige hoofdstuk concludeerden we dat de uitbreiding van de testservice door
het plaatsen van een bus in het uitgaansgebied wat betreft achtergrondkenmerken,
deels andere gebruikers aantrekt. Maar hoe ziet het gebruik van ecstasy en andere
middelen van de respondenten eruit? We kijken in dit hoofdstuk naar het gebruik van
legale en illegale middelen. Daarbij maken we een onderscheid tussen het ooit gebruik
en het huidig gebruik (= laatste maand). Daarnaast kijken we naar de startleeftijd
van de meest gangbare middelen. Hierop aansluitend brengen we het ecstasygebruik
in kaart aan de hand van de frequentie van gebruik, de dosering en het patroon
van gebruik door de tijd heen. Ook gaan we in op het combineren van ecstasy
met andere middelen. Tot slot bespreken we hoe gebruikers aan hun ecstasy komen
en waar zij op letten bij de aanschaf.
Net als in het voorgaande hoofdstuk bespreken we eerst de ecstasygebruikers die
hun pillen laten testen tijdens bestaande openingstijden. Vervolgens onderzoeken we
in hoeverre de experimentele modaliteiten wat betreft middelengebruik nieuwe of
andere gebruikers aantrekken door de busgroep te vergelijken met de buscontrolegroep.
Omdat uit het vorige hoofdstuk is gebleken dat andere openingstijden (Kantoorplus)
geen nieuwe groep ecstasygebruikers aantrekt, wordt deze plusgroep in dit
hoofdstuk niet besproken. Ten slotte onderzoeken we in hoeverre de bus een specifieke
groep ecstasygebruikende uitgaanders aantrekt door de testende gebruikers te
vergelijken met de niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied. Aan het eind geven
we een korte samenvatting van de resultaten en trekken hieruit conclusies.
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch
significant zijn (p < .05).
Onderzoeksvraag
Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?
47

Middelengebruik
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Van de totale controlegroep van 118 gebruikers die hun pillen laten testen tijdens de
bestaande openingstijden heeft (vanzelfsprekend) iedereen ecstasy geslikt. Daarnaast
heeft bijna iedereen wel eens alcohol gedronken, tabak gerookt en cannabis
gebruikt. De beginleeftijden van het gebruik van deze middelen zijn: rond de 14 jaar
alcohol, ruim 14 jaar tabak, ruim 16 jaar cannabis en rond de 22 jaar ecstasy.
Tweederde heeft wel eens cocaïne genomen. Ruim de helft heeft ervaring met respectievelijk
paddo’s, efedra (herbal ecstasy) en amfetamine. Bijna de helft heeft wel
eens poppers genomen en één op de drie GHB. Een kwart heeft ervaring met LSD,
één op de tien met ketamine, nog minder met crack en/of basecoke en slechts een
enkeling heeft wel eens heroïne gebruikt.
Opvallend is dat bijna een kwart van de
totale controlegroep de afgelopen maand
(=huidig gebruik) geen ecstasy heeft genomen.
In het huidig gebruik scoort alcohol hoger
en tabak en cannabis wat lager dan ecstasy.
Op de vijfde plaats staat cocaïne, met
ruim een kwart. Daarna volgen GHB, amfetamine
en efedra. Nog lager scoort
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
ketamine, terwijl huidig gebruik van
crack/basecoke en heroïne helemaal niet
voorkomt.
Wat betreft middelengebruik zijn er meer
overeenkomsten dan verschillen tussen
de gebruikers die hun ecstasy laten testen
in het uitgaansgebied (n = 44) en die
uit de buscontrolegroep (n=60). De enkele
verschillen die er wel zijn, laten een
vroegere start en/of een wat hoger gebruik
zien bij de testende gebruikers in
het uitgaansgebied. Zij begonnen gemiddeld
ruim anderhalf jaar eerder met
tabak, bijna twee jaar eerder met cannabis
en drie jaar eerder met ecstasy. Ook ligt het huidige gebruik van cannabis, alsmede
het ooit gebruik van paddo’s en efedra hoger bij de experimentele groep.
48

Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Zowel de gebruikers die hun ecstasy in het uitgaansgebied laten testen (n=44) als
degenen die dit niet doen (n=123), hebben ruime ervaring met het gebruik van legale
en illegale middelen. Naast ecstasy hebben ze bijna allemaal ervaring met alcohol,
tabak en cannabis. Gemiddeld waren ze 13 jaar toen zij begonnen met alcohol en
met roken, rond de 15 jaar toen zij hun eerste joint namen en ruim 18 jaar bij hun
eerste ecstasy. De beide groepen gebruikers
onderscheiden zich op deze
aspecten niet van elkaar. Ook verschillen
ze niet in het ooit- en huidig gebruik van
LSD, poppers, GHB, ketamine, efedra en
crack/basecoke. De niet-testers hebben
wat vaker ooit wel eens paddo’s gebruikt.
Ook bij het ooit-gebruik van heroine
liggen de cijfers hoger voor de gebruikers
die hun pillen niet laten testen;
overigens gaat het hier bij beide groepen
over een zeer klein deel van de steekproef.
Op het eerste gezicht opvallend is dat het huidige gebruik van ecstasy – en in mindere
mate ook cocaïne en amfetamine - hoger ligt bij de gebruikers die hun pillen laten
testen. Dit is waarschijnlijk te verklaren door de inclusiecriteria. Om als gebruiker aan
het onderzoek deel te kunnen nemen, moest men het laatste jaar ecstasy hebben
gebruikt. Bij de testende gebruikers ligt het in de rede dat zij onlangs nog ecstasy
gebruikt hadden (en vaak ook van plan waren dit op korte termijn, zelfs dezelfde
avond, te nemen). De hogere score in het huidig gebruik van ecstasy is dus waarschijnlijk
niet zozeer als een gevolg van het testen, maar eerder als een aanleiding
tot testen te beschouwen.
Frequentie van ecstasygebruik
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Eén op de vijf gebruikers in de totale controlegroep heeft in totaal minder dan 25 keer
ecstasy genomen; meer dan een derde heeft dit ten minste 100 keer gedaan. Kijken
we naar het tegenwoordige ecstasygebruik, dan is dat bij bijna éénderde van de totale
controlegroep minder dan één keer per maand en bij ongeveer één op de zeven
minstens eenmaal per week.
49

Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
Van de busgroep in het uitgaansgebied heeft één op de zes in totaal minder dan 25
keer ecstasy genomen en bijna een kwart minstens honderd keer. Er is hierbij geen
significant verschil met de buscontrolegroep.
Van de busgroep gebruikt tegenwoordig één op de zes minder dan één keer per
maand ecstasy en ongeveer een kwart minstens eenmaal per week. Er is hierbij
geen significant verschil met de buscontrolegroep.
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Er zijn duidelijke verschillen tussen testende en niet-testende gebruikers wat betreft
frequentie van ecstasygebruik. Daar waar één op de zes testende gebruikers in totaal
minder dan 25 keer ecstasy heeft genomen, heeft 40% van de niet-testende gebruikers
minder dan 25 keer ecstasy gebruikt (maar wel ook een kwart honderd keer
of vaker). Ook in het tegenwoordige ecstasygebruik is de frequentie van de testende
gebruikers hoger. Van de busgroep gebruikt één op de zes minder dan eenmaal per
maand, terwijl bij de niet-testende gebruikers ruim de helft minder dan eenmaal per
maand ecstasy gebruikt.
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Figuur 6.4 Lifetime frequentie van ecstasygebruik
Busgroep Buscontrolegroep Totale controle groep Niet-testende
gebruikers
< 25 keer
25-49 keer
50-99 keer
100+ keer
De respondenten uit alle groepen nemen gemiddeld ruim twee pillen per gelegenheid.
Patronen van ecstasygebruik
We hebben alle gebruikers vijf patronen van de ontwikkeling in ecstasygebruik door
de tijd heen voorgelegd. 26 Patroon A staat voor het langzaam toenemen van het ecstasygebruik.
Patroon B stelt een geleidelijke afname van het ecstasygebruik voor. Bij
patroon C is het gebruik sinds het begin gelijk gebleven. Patroon D laat een zeer
wisselend ecstasygebruik door de tijd heen zien. En patroon E staat voor een toe-
26 Hiervoor gebruikten we vijf van de figuren van Cohen (1989), die ook in andere studies zijn toegepast (Van de
Wijngaart et al., 1997; Benschop, Rabes & Korf, 2002). We namen niet alle figuren van Cohen over. Dit vooral
vanwege de overzichtelijkheid, maar ook omdat bepaalde patronen in eerdere studies naar ecstasygebruik
nauwelijks scoorden (Van de Wijngaart et al., 1997).
50

name in het gebruik, gevolgd door een periode van afname waarna het gebruik op
een bepaald niveau stabiliseert.
begin nu
begin nu
begin nu
begin nu
begin nu
A) Mijn XTC gebruik is langzaam gegroeid.
B) Nadat ik XTC geprobeerd had, begon ik meteen grote hoeveelheden
te gebruiken, maar mijn gebruik heeft zich langzaam
verminderd.
C) Ik ben begonnen op ongeveer hetzelfde niveau als waarop ik
nu XTC gebruik. Zowel hoeveelheid als frequentie van gebruik
zijn onveranderd.
D) Mijn XTC gebruik is erg verschillend geweest.
E) Mijn XTC gebruik is groter geworden sinds ik begon, tot ik een
bepaalde piek bereikte. Daarna is mijn XTC gebruik afgenomen
tot op een bepaald niveau.
51

Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Binnen de totale controlegroep van respondenten die op bestaande tijden de kantoren
bezoeken, scoort het patroon van toe groeien naar een piek, gevolgd door een
afname naar een bepaald niveau (E) het hoogst (ruim éénderde). Daarna volgen,
met elk ongeveer een kwart, het door de tijd heen erg wisselende patroon (D) en het
stabiel gebleven patroon (C).
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
Bij de busgroep van gebruikers die hun pillen laten testen in het uitgaansgebied
scoort het stabiele patroon (C) het hoogst (éénderde). Daarna komt het door de tijd
heen erg wisselend patroon (D), met ruim een kwart.
Bij de buscontrolegroep staat patroon E (toe groeien naar een piek, gevolgd door
een afname naar een bepaald niveau) bovenaan (éénderde), gevolgd door patroon C
(stabiel gebleven) en D (door de tijd heen erg wisselend).
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Bij de gebruikers uit het uitgaansgebied die hun pillen niet laten testen staat het patroon
van toe groeien naar een piek, gevolgd door een afname naar een bepaald
niveau (E) aan top (éénderde). Daarna volgt het door de tijd heen erg wisselende
patroon (D) met een kwart. Hierin verschillen ze duidelijk van de testende gebruikers
in het uitgaansgebied; het ecstasygebruik van niet-testende gebruikers volgde veel
minder vaak een stabiel patroon.
Combineren met andere middelen
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Als ecstasy gecombineerd wordt met andere middelen, combineren gebruikers die
hun pillen laten testen op bestaande openingstijden ecstasy het vaakst samen met
alcohol of cannabis. Eén op de drie neemt deze combinatie zelfs vaak tot altijd. Het
combineren van ecstasy met amfetamine of cocaïne is duidelijk een stuk minder populair.
De combinatie van ecstasy met GHB scoort nog lager.
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
De gebruikers die hun pillen laten testen in het uitgaansgebied combineren ecstasy
het vaakst met cannabis. De combinatie ecstasy plus alcohol staat bij hen op de
tweede plaats. Het combineren van ecstasy met cocaïne of amfetamine is duidelijk
veel minder populair. De combinatie van ecstasy met GHB komt weinig voor. De testende
gebruikers in het uitgaansgebied verschillen wat combigebruik niet van die in
de buscontrolegroep.
52

Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Testende als niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied combineren ecstasy
even vaak met cannabis. Maar de niet-testende gebruikers combineren ecstasy veel
vaker met alcohol dan de testende gebruikers; veertig procent van de niet-testers
kiest altijd voor deze combinatie, tegenover slechts een klein deel van de testers!
Beide groepen combineren ecstasy even weinig met amfetamine of cocaïne. Combineren
van ecstasy met GHB komt nauwelijks voor.
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Figuur 6.5 Ecstasy vaak/altijd combineren
Alcohol Cannabis Cocaïne Amfetamine GHB
Aanschaf van ecstasy
Busgroep
Buscontrolegroep
Totale controlegroep
Niet-testende gebruikers
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Van de totale controlegroep gebruikers die hun pillen laten testen op bestaande kan-
toortijden koopt bijna de helft meestal hun ecstasy van een vriend en bijna éénderde
bij een bekende dealer. De meeste anderen laten het door en vriend kopen of krijgen
het van een vriend. Slechts een enkeling koopt meestal van een onbekende dealer.
Bijna alle gebruikers kopen de ecstasy meestal vóórdat ze uitgaan. Bij de keuze van
het soort ecstasy is dezelfde dealer duidelijk veel belangrijker dan hetzelfde logo of
dezelfde kleur van de pil.
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
In tegenstelling tot de testende gebruikers uit de buscontrolegroep kopen de testende
gebruikers in het uitgaansgebied hun pillen beduidend vaker van een bekende
dealer dan van een vriend. In vergelijking met de buscontrolegroep kopen testende
gebruikers uit de busgroep hun pillen ook vaker tíjdens het uitgaan dan ervóór (hoewel
ook zij die meestal vóór het uitgaan aanschaffen). Voor beide groepen is bij de
keuze van het soort ecstasy dezelfde dealer duidelijk veel belangrijker dan hetzelfde
logo en dezelfde kleur van de pil.
53

Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied
Bij de niet-testend gebruikers krijgt een kwart de ecstasy van een vriend (gratis), terwijl
dat bij de testende gebruikers nauwelijks voorkomt. Bijna driekwart van de testende
gebruikers koopt de ecstasy van een bekende dealer of vriend, tegenover de
helft van de niet-testers. Beide groepen kopen de pillen voornamelijk vóór in plaats
van tijdens het uitgaan. Testende gebruikers prefereren net als niet-testers pillen van
dezelfde dealer boven pillen met dezelfde kleur of hetzelfde logo.
Samenvatting en conclusies
Ecstasygebruikers die hun pillen tijdens bestaande openingstijden laten testen hebben,
naast ecstasy, veel ervaring met het gebruik van alcohol, tabak, cannabis en
ook cocaïne. Zij begonnen gemiddeld tussen hun 14 e en 16 e jaar met alcohol, tabak
en cannabis en rond hun 22 e jaar met ecstasy. De frequentie waarmee ecstasy gebruikt
wordt is uiteenlopend: er zijn zowel ervaren gebruikers die wekelijks ecstasy
gebruiken en dat al ten minste 100 keer in hun leven hebben gedaan, als minder ervaren
gebruikers die nog geen 25 keer ecstasy hebben gebruikt. Gemiddeld gebruiken
zij twee pillen per gelegenheid. Het meest voorkomende patroon van ontwikkeling
van het ecstasygebruik door de tijd heen is dat van een groei naar een piek, gevolgd
door een afname naar een bepaald niveau. Wanneer ecstasy gecombineerd
wordt met een ander middel, is dat meestal alcohol, gevolgd door cannabis. Ecstasy
wordt meestal vóór het uitgaan gekocht van een vriend of bekende dealer. Bij de
aanschaf is bekendheid met de dealer veel belangrijker dan hetzelfde logo of dezelf-
de kleur van de pil.
De ecstasygebruikers die hun pillen lieten testen bij de bus in het uitgaansgebied
lijken wat betreft middelengebruik en het combineren van ecstasy met andere middelen
sterk op de gebruikers die laten testen tijdens bestaande openingstijden. Wel
kennen de testende gebruikers op de bus een hoger middelengebruik van onder andere
cannabis en begonnen zij op jongere leeftijd met het gebruik van tabak, cannabis
en ecstasy. Hierbij moet men wel rekening houden met het feit dat de busgroep
ook uit jongere gebruikers bestaat. De ‘late starters’, die de gemiddelde beginleeftijd
naar boven zouden kunnen bijstellen zijn nog niet begonnen met ecstasygebruik. In
tegenstelling tot de totale controlegroep, heeft de ontwikkeling van ecstasygebruik bij
de testende gebruikers op de bus meestal een stabiel patroon gevolgd. Hoewel ook
de gebruikers uit de busgroep hun ecstasy meestal vóór het uitgaan aanschaffen,
kopen zij ook vaak tijdens het uitgaan hun ecstasy bij een bekende dealer.
Binnen het uitgaansgebied zijn er veel overeenkomsten in middelengebruik tussen
gebruikers die hun pillen laten testen en gebruikers die dit niet doen. Het huidige gebruik
van ecstasy en andere stimulantia ligt echter lager bij degenen die hun pillen
niet laten testen. Dit verschil is niet zozeer het gevolg van testen, maar eerder een
54

van de verklaringen waarom zij (nu) geen pillen laten testen. Een ander apert verschil
is dat gebruikers die hun pillen niet laten testen minder ervaring met ecstasy
hebben: ruim een derde heeft bij elkaar genomen minder dan 25 keer ecstasy gebruikt,
terwijl dit bij de testende gebruikers in het uitgaansgebied een zesde is. Ook in
het tegenwoordig gebruik van ecstasy ligt de frequentie van gebruik bij de niettestende
gebruikers in het uitgaansgebied lager. Eén op de tien gebruikers die hun
pillen niet laten testen gebruikt minstens eenmaal per week ecstasy; bij de busgroep
is dit een kwart. De gebruikers die hun pillen niet laten testen combineren ecstasy
vaker met alcohol dan de gebruikers die hun pillen op de bus in het uitgaansgebied
lieten testen. Tot slot krijgen gebruikers die niet laten testen hun ecstasy vaker (gratis)
van een vriend.
Concluderend trekt de bus in het uitgaansgebied wat andere ecstasygebruikers aan
dan de bestaande kantoren, niet alleen wat betreft achtergrondkenmerken maar ook
wat betreft patronen van ecstasygebruik en het gebruik van andere legale en illegale
middelen. De gebruikers uit de busgroep lijken relatief vroeg met ecstasy te zijn begonnen
en hun huidige ecstasygebruik – en meer algemeen van stimulantia - ligt hoger
dan bij de controlegroepen. Zij kopen hun ecstasy meestal zelf en wat vaker van
een bekende dealer in plaats van een vriend. Dat doen zij bovendien vaker tijdens
het uitgaan (zij het dat ook de respondenten uit de busgroep meestal vóór het uitgaan
aanschaffen). Kortom: zij zijn de actievere gebruikers die waarschijnlijk ook wat
meer risico’s nemen bij de aanschaf.
55

Ecstasy als party drug
Net als elders in Europa 27 hebben de meeste mensen in Nederland nog nooit ecstasy gebruikt.
Volgens landelijke cijfers van 2000/2001 heeft 2.9% van de bevolking van 12 jaar en
ouder wel eens ecstasy genomen (ongeveer 400.000 personen) 28 . Degenen die wel eens
ecstasy hebben geprobeerd, gaan er meestal niet echt lang mee door; volgens het zojuist
genoemde landelijke onderzoek had 0.5% de laatste maand nog ecstasy genomen (ongeveer
70.000 personen). Ook de meeste jongeren hebben nog nooit ecstasy gebruikt. Volgens
het landelijke onderzoek onder scholieren uit het voortgezet onderwijs van 1999 had
3.8% wel eens ecstasy genomen, inclusief 1.4% tijdens de laatste maand. 29 Deze cijfers zijn
niet echt verrassend in het licht van de leeftijd waarop mensen doorgaans hun eerste ecstasy
nemen (in Nederland gemiddeld 22.4 jaar) 30 . Voor jongvolwassenen liggen de cijfers dan
ook hoger; in Nederland is het ooit-gebruik het hoogst onder 20-24 jarigen (13.6%). Enquêtes
onder specifieke groepen jongeren en jongvolwassenen laten nog hogere cijfers zien. De
hoogte van die cijfers hangt echter sterk af van wie er onderzocht worden. 31 Desalniettemin
kunnen enkele algemene conclusies getrokken worden voor zowel Nederland als omringende
landen. 32 Ecstasy wordt voornamelijk genomen door oudere adolescenten en jongvolwassenen.
Meer jongens/mannen dan meisjes/vrouwen nemen ecstasy; binnen dezelfde
setting, bijvoorbeeld op party’s, zijn deze verschillen beduidend kleiner. Ecstasy is nog
steeds overwegend een ‘witte’ drug en wordt weinig gebruikt door jongeren en jongvolwassenen
afkomstig uit etnische minderheidsgroepen. Verder is het combineren van ecstasy
met andere, legale en illegale middelen eerder regel dan uitzondering. Ten slotte blijkt uit alle
onderzoeken op zogenoemde houseparty’s dat er altijd ook bezoekers zijn die niet onder
invloed zijn van ecstasy, voor een deel zelfs nog nooit ecstasy hebben gebruikt.
27
EMCDDA (2002)
28
Abraham, Kaal & Cohen (2002)
29
De Zwart, Monshouwer & Smit (2000).
30
Abraham, Kaal & Cohen (2002)
31
Ook bij groepen die op het eerste gezicht sterk op elkaar lijken, zoals uitgaanders in verschillende Europese
steden (Calafat et al., 1999; Simon, 2002; Tossman, Boldt & Tensil, 2001), zijn er soms forse verschillen, die
voor een belangrijk deel verklaard kunnen worden door in welke segmenten van het uitgaansleven het onderzoek
heeft plaatsgevonden en hoe de steekproef is getrokken. In een van de Europese studies naar ecstasygebruik
onder uitgaanders scoorde Amsterdam veruit het hoogst, met 83.4% ooit-gebruik en 57.1% in de laatste
maand (Tossman, Boldt & Tensil, 2001). Die cijfers zijn veel hoger dan in lokale Amsterdamse surveys
onder uitgaanders, waarin het ooit-gebruik van ecstasy in 1998 onder ‘trendy’ club- en partybezoekers 65.6%
en in 2000 onder jonge cafébezoekers in de binnenstad 33.7% bedroeg (Korf et al., 1999; Korf, Nabben &
Benschop, 2001).
32
Benschop, Rabes & Korf (2002); Calafat et al. (1999), Simon (2002); Korf et al., 1999; Tossman, Boldt & Ten-
sil (2001).
56

7
AANMOEDIGENDE WERKING
In dit hoofdstuk onderzoeken we de mogelijke aanmoedigende werking van het testen
van ecstasy op initiatie en omvang van gebruik. Naast deze, empirisch te onderzoeken,
mogelijke specifieke aanmoedigende werking van het pillen testen op ecstasygebruik,
kan er van het pillen testen tevens een algemene maatschappijpolitieke
legitimerende werking uitgaan. De vraag in hoeverre een dergelijke fenomeen
plaatsvindt in Nederland is op basis van de verzamelde gegevens niet te beantwoorden
en is daarom ook geen onderwerp van dit onderzoek (zie ook hoofdstuk 10).
Gaan jongeren eerder ecstasy gebruiken als zij hun pillen laten testen? Over de mogelijke
aanmoedigende werking van het testen van ecstasypillen op potentiële gebruikers
lopen de meningen uiteen. Hierover wordt wel veel beweerd, ook in wetenschappelijke
publicaties 33 , maar er zijn slechts weinig studies waarin de mogelijke
aanmoedigende werking ook empirisch is onderzocht. Enkele jaren geleden, toen er
in Nederland nog op locatie werd getest, vonden Van de Wijngaart e.a. in een groot
landelijk onderzoek op houseparty’s geen statistisch verband tussen de aanwezigheid
van testfaciliteiten en het gebruik van ecstasy. 34 In een recent onderzoek in drie
Europese steden (Amsterdam, Hannover en Wenen) werd ook geconcludeerd dat
pillen testen niet direct leidt tot grote veranderingen in het gebruikspatroon. Pillen
testen leidde eerder tot veiliger gebruik dan tot onveiliger gebruik. 35 Het onderhavige
onderzoek kan wat betreft het onderwerp aanmoedigende werking gezien worden als
een replicatie van de Europese studie.
Het testen van ecstasypillen zou van invloed kunnen zijn op de initiatie van ecstasygebruik
(meer jongeren beginnen met ecstasygebruik). Maar alleen dan wanneer het
testen plaatsvindt voor het eerste gebruik of wanneer het testen van pillen een rol
speelt in de motivatie van de keuze om wel of niet te gaan gebruiken. Daarnaast zou
het testen van pillen bij jongeren die al ecstasy gebruiken van invloed kunnen zijn op
de frequentie of hoeveelheid van ecstasygebruik. Beide mogelijke invloeden van pillen
testen op het gebruik worden in dit hoofdstuk onderzocht.
33 Bijvoorbeeld Winstock, Wollf & Ramsey (2001)
34 Van de Wijngaart et al. (1997) – zie ook Koeter (1997)
35 Benschop, Rabes & Korf (2002)
57

In dit hoofdstuk kijken we naar verschillende groepen respondenten. De verschillende
groepen van ecstasygebruikers die hun pillen laten testen (busgroep, buscontrolegroep,
totale controlegroep) en de groep ecstasygebruikers die hun pillen niet laten
testen zijn in voorgaande hoofdstukken al besproken. In dit hoofdstuk komt een
nieuwe groep aan bod: respondenten in het uitgaansgebied die nog nooit ecstasy
hebben gebruikt (niet-gebruikers). In de eerste paragraaf zullen we kenmerken van
deze groep beschrijven. Vervolgens gaan we in op redenen van niet-gebruikers om
géén ecstasy te gebruiken. Bij de ecstasygebruikers kijken we naar redenen om wél
ecstasy te gebruiken en naar de chronologie van het testen van pillen en ecstasygebruik.
Tot slot onderzoeken we de invloed van het pillen testen op de hoeveelheid en
frequentie van ecstasygebruik. Aan het eind geven we een korte samenvatting van
de resultaten en trekken hieruit conclusies.
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch
significant zijn (p < .05).
Onderzoeksvraag
Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?
Niet-gebruikers
In de uitgaansgebieden waar tijdens het onderzoek een bus was geplaatst zijn 138
respondenten ondervraagd die nog nooit ecstasy hebben gebruikt (niet-gebruikers).
De niet-gebruikers zijn ongeveer even oud en even vaak allochtoon, verschillen niet
in opleidingsniveau en hebben even vaak betaald werk als de gebruikers in het uitgaansgebied.
Toch vormen de niet-gebruikers duidelijk een andere groep. Bij hen
bestaat de helft uit meisjes en vrouwen, veel meer dan bij de gebruikers. Ook wonen
zij veel vaker bij hun ouders (bijna de helft tegenover minder dan een kwart). Tevens
volgen zij vaker een studie (bijna tweederde), vooral in vergelijking met de gebruikers
die hun pillen op de bus laten testen (eenderde). Qua inkomen springen bij de nietgebruikers
zowel degenen met het laagste inkomen (tot € 500) als de tussengroep (€
1000 tot € 2000) eruit. De meisjes/vrouwen onder de niet-gebruikers scoren wat lager
op de impulsive sensation seeking schaal dan de gebruikende meisjes/vrouwen.
De niet-gebruikers gaan ongeveer even vaak uit als de gebruikers, maar zij gaan
minder vaak naar zowel kleinschalige als grootschalige party’s. Hun muziekvoorkeur
wordt veel minder gedomineerd door typische housemuziek. Zowel salsa/latin en
R&B/soul als lounge/triphop scoren bij hen hoger dan de bij gebruikers zo populaire
trance- en technomuziek.
58

In hun middelengebruik onderscheiden
de nietgebruikers
zich het duidelijkst
van de gebruikers in het
uitgaansgebied. De nietgebruikers
hebben even
vaak wel eens alcohol gedronken,
maar zij hebben
minder ervaring met roken
en cannabis. Gemiddeld begonnen
ze ongeveer een
jaar later met alcohol, roken
en blowen. Ook met de andere middelen hebben de niet-gebruikers veel minder ervaring.
Bij het huidig gebruik is alcohol de belangrijkste uitzondering; ook vrijwel alle
niet-gebruikers zijn huidige drinkers. Maar roken en cannabisgebruik, hoewel beide
tamelijk populair, scoren beduidend lager. Uiteraard heeft geen van de nietgebruikers
wel eens ecstasy genomen; dat was immers het inclusiecriterium voor
deze groep. Maar ook het ooit en huidig gebruik van cocaïne, amfetamine, paddo’s
en herbal ecstasy liggen beduidend lager.
Redenen om geen ecstasy te gebruiken
Om er achter te komen waarom zij nog nooit ecstasy hadden genomen, legden wij
de niet-gebruikers 18 mogelijke redenen voor. 36 Deze redenen kunnen in vijf inhoudelijk
samenhangende categorieën worden gegroepeerd, plus een categorie ‘overige
redenen’.
Angst voor schadelijkheid
Drie veel voorkomende redenen om nog nooit ecstasy te hebben genomen hebben
te maken met de opvatting dat ecstasy schadelijk is. Ook zeggen respondenten geen
ecstasy te nemen omdat zij bang zijn eraan verslaafd te raken.
Denk dat het schadelijk is voor mijn lichaam 65.9%
Denk dat het schadelijk is voor mijn hersenen 64.5%
Denk dat het psychisch schadelijk is 63.0%
Ben bang eraan verslaafd te raken 29.0%
36 Deze redenen zijn voornamelijk afkomstig uit een Engelse studie naar redenen om geen drugs te gebruiken
(Fountain et al., 1999). Deze lijst werd in een Europese studie aangepast voor ecstasy (Benschop, Rabes &
Korf, 2002) en vervolgens gebruikten we een iets ingekorte versie in het onderhavige onderzoek.
59

Persoonlijke voorkeur
Twee veel voorkomende redenen om nog nooit ecstasy te hebben genomen hebben
te maken met het gebrek aan behoefte aan de bewustzijnsveranderende of stimulerende
effecten. De helft zegt (mede) om principiële of levensbeschouwelijke redenen
geen ecstasy te nemen. Ook zijn er respondenten die geen ecstasy gebruiken omdat
zij al een ander middel nemen.
Negatieve verhalen en waarnemingen
Geen behoefte aan bewustzijnsveranderend middel 66.7%
Geen behoefte aan stimulerend middel 63.0%
Uit principe/levensbeschouwing 47.8%
Ik gebruik ander middel 19.6%
De helft zegt (mede) nog nooit ecstasy te hebben gebruikt vanwege de slechte verhalen
die zij erover gehoord hebben en evenveel omdat zij gezien hebben wat ecstasy
bij anderen doet.
Peers en beschikbaarheid
Slechte verhalen over gehoord 50.7%
Heb gezien wat het doet bij anderen 48.6%
Bijna één op de drie respondenten zegt geen ecstasy te nemen omdat niemand in
hun omgeving het gebruikt. Ruim een kwart is er nog niet aan toe gekomen en iets
minder dan een kwart zegt nog nooit ecstasy te hebben gebruikt omdat het hen nog
niet is aangeboden.
Pillen testen en folders
Niemand in mijn omgeving gebruikt ecstasy 30.4%
Ben er nog niet aan toe gekomen 28.3%
Het is me nog niet aangeboden 23.0%
Interessant is te zien dat ruim een kwart van de respondenten zegt dat zij geen ecstasy
nemen omdat er volgens hen bij de pillentest vaak gevaarlijke ecstasy wordt
gevonden. In iets mindere mate spelen ook waarschuwingsfolders een rol.
Overige redenen
Bij pillentest wordt vaak gevaarlijke ecstasy gevonden 29.0%
Vanwege waarschuwingsfolders 20.3%
Ruim één op de drie niet-gebruikers zegt geen ecstasy te nemen omdat ze niet we-
ten wat het middel met je doet. Minder dan een kwart noemt de illegaliteit van ecstasy
een reden om het niet te gebruiken. Ten slotte heeft één op de acht medische redenen
(zoals medicijngebruik en allergieën) om geen ecstasy te nemen.
Weet niet wat het met je doet 37.7%
Omdat ecstasy illegaal is 21.7%
Medische redenen (medicijngebruik, allergieën, e.d.) 12.3%
60

Redenen voor eerste ecstasygebruik
Om er achter te komen waarom zij wél ecstasy zijn gaan nemen, legden we alle onderzochte
gebruikers zes mogelijke redenen voor en vroegen hen aan te geven of
die wel of niet een rol speelden bij hen eerste gebruik. We bespreken de redenen die
gegeven werden door de totale controlegroep, de busgroep en de buscontrolegroep,
en de niet-testende gebruikers en de ‘ervaren’ gebruikers in het uitgaansgebied.
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden
Bij de totale controlegroep van gebruikers die hun pillen laten testen tijdens de bestaande
openingstijden (n=118) staat nieuwsgierigheid veruit aan top. Negen van de
tien zeggen (mede) hierom hun eerste ecstasy te hebben genomen. Op de tweede
plaats staan de ‘goede verhalen’ die over ecstasy de ronde deden; voor twee op de
drie gebruikers speelde deze reden een rol bij het eerste gebruik. Op flinke afstand
volgt, met één op de drie gebruikers, dat ecstasy werd aangeboden. Eén op de vijf
zegt dat zij behoefte hadden aan een bewustzijnsveranderend middel en voor iets
minder was de behoefte aan een stimulerend middel een reden. Ten slotte zegt één
op de vijf te zijn begonnen met ecstasy omdat iedereen in hun omgeving het gebruikte.
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied
Figuur 7.2 Redenen eerste gebruik
(busgroep en buscontrolegroep)
Nieuwsgierig
Goede verhalen
Aangeboden
Bewustzijnsveranderd
Stimulerend
Omgeving gebruikt
in het uitgaansgebied
0% 25% 50% 75% 100%
Busgroep Buscontrolegroep
Ook in de busgroep was nieuwsgierigheid
de belangrijkste reden om te beginnen
met ecstasygebruik. Vergelijken we
de busgroep met de buscontrolegroep
(n=60), dan blijkt de busgroep veel minder
vaak uit nieuwsgierigheid te zijn begonnen
met ecstasy en ook minder omdat
zij er ‘goede verhalen’ over hadden
gehoord. Daarentegen hadden zij toen
veel vaker behoefte aan een stimulerend
middel; bijna de helft noemt dit als reden.
Testende en niet-testende gebruikers
Bij de vergelijking tussen testende en niet-testende gebruikers komt eenzelfde beeld
naar voren. De testende gebruikers in het uitgaansgebied zijn vaker begonnen met
ecstasygebruik uit behoefte aan een stimulerend middel en minder vaak uit nieuwsgierigheid
dan de niet-testende uitgaanders.
61

Testen voor of na het eerste ecstasygebruik?
Respondenten die wél ecstasy gebruiken, maar hun pillen niet laten testen, waren
gemiddeld 18.3 jaar toen zij begonnen met ecstasygebruik. De respondenten die op
de bus in een uitgaansgebied hun pillen lieten testen waren gemiddeld 18.4 jaar toen
zijn hun eerste ecstasy namen. Gemiddeld bijna drie jaar later lieten zij voor het eerst
pillen testen (22.0 jaar). De controlegroepen namen gemiddeld wat later hun eerste
ecstasy (buscontrolegroep 21.4 jaar, totale controlegroep 22.2 jaar) en lieten wat later
voor het eerst hun pillen testen (buscontrolegroep 24.8 jaar, totale controlegroep
25.2 jaar), maar ook bij hen ligt hier ongeveer drie jaar tussen.
De overgrote meerderheid van alle onderzochte groepen gebruikers had al ervaring
met ecstasy voordat zij voor het eerst bij een testservice terechtkwamen. Meestal
was de eerste ecstasy niet getest, maar een klein deel gebruikte de eerste keer een
pil die iemand anders had laten testen. Slechts een paar procent nam voor het eerst
ecstasy nadat zij die hadden laten testen – en sommigen hiervan zeggen dat zij ook
ecstasy genomen zouden hebben als zij die niet hadden kunnen laten testen. Er zijn
hierbij geen verschillen tussen de busgroep en de controlegroepen.
Het afgelopen jaar hebben de gebruikers in de totale controlegroep gemiddeld 3.8
keer een pil laten testen, in de buscontrolegroep is dat 3.5 keer en in de busgroep
1.8 keer. De busgroep bestaat dus uit beduidend minder ervaren testers. Het verschil
zou veroorzaakt kunnen worden door een groot aantal beginnende testers op de bus
(i.e. testers die ten tijde van het onderzoek voor de eerste keer hun pil lieten testen).
Toch lijkt dit niet het geval: het aandeel beginnende en ‘ervaren’ testers (testers die
ten minste een keer eerder dat jaar hebben laten testen) is vergelijkbaar tussen de
groepen. Wanneer we echter verderop in dit hoofdstuk het ecstasygebruik van testende
gebruikers gaan vergelijken met dat van niet-testende gebruikers, zullen we de
beginnende testers buiten beschouwing laten. De gegevens over het gebruik van
deze beginnende testers hebben immers betrekking op de periode voordat zij voor
het eerst een pil lieten testen. Een effect van het testen van pillen op het ecstasygebruik
is bij deze groep niet te verwachten.
Gaan gebruiken of meer gebruiken?
Wat zouden de niet-gebruikers doen als zij de mogelijkheid hebben om een geteste
pil te gebruiken van ‘goede kwaliteit’, dat wil zeggen met een gemiddelde dosis
MDMA? De overgrote meerderheid (80%) zegt ook dan geen ecstasy te zullen nemen.
Echter: één op de vijf zegt de ecstasy dan wel te nemen. Bij nadere beschouwing
blijken dit in meerderheid (60%) respondenten te zijn die eerder zeiden nog
nooit ecstasy te hebben genomen omdat zij er nog niet aan toe gekomen waren
en/of dat hen nog geen ecstasy was aangeboden. Bovendien zegt de meerderheid
62

van de groep die er nog niet aan toegekomen is en/of die het nog niet is aangeboden
nu toch de ecstasy niet te gebruiken (70%). Belangrijk is hierbij ook te bedenken dat
we hiermee een intentie hebben gemeten in een selecte groep uitgaanders. In hoeverre
die intentie uiteindelijk zal leiden tot daadwerkelijk gebruik van ecstasy is nog
de vraag.
Terwijl tweederde van de niet-gebruikers denkt dat mensen meer pillen gaan gebruiken
als zij die kunnen laten testen bij een testservice in een uitgaansgebied (in casu:
de bus), denken ongeveer evenveel gebruikers in het uitgaansgebied dit niet het geval
is. Er is hierbij geen verschil tussen testende en niet-testende gebruikers.
Lichte, sterke en verdachte pillen
In hoofdstuk 4 hebben we gezien dat er ecstasypillen van zeer uiteenlopende sterkte
op de markt zijn. Laten de gebruikers hun gebruik afhangen van wat er in een pil zit?
We legden de respondenten vijf mogelijke testresultaten voor en vroegen of, en zo ja
hoeveel van zulke pillen zij zouden nemen.
Rond de 60% zegt wel pillen met 25 mg MDMA te nemen. Zij zeggen in doorsnee
drie (= mediaan) van deze ‘lichte’ pillen te zullen nemen.
Ruim 80% zegt wel pillen met 75 mg MDMA te nemen. Zij zeggen in doorsnee
twee van deze ‘gemiddelde’ pillen te zullen nemen.
Eveneens ruim 80% zegt wel pillen met 150 mg MDMA te nemen. Zij zeggen
in doorsnee één zo’n ‘sterke’ pil te zullen nemen.
Rond de 20% zegt wel pillen te nemen die voor de helft speed (amfetamine)
bevatten. Zij zeggen in doorsnee één zo’n pil te zullen nemen.
Slechts een paar procent zegt wel pillen te nemen die verdachte stoffen bevatten.
Zij zeggen in doorsnee één zo’n pil te zullen nemen.
Het lijkt er dus op dat het gebruik wordt aangepast aan de testuitslag. Er zijn hierbij
geen verschillen tussen de busgroep en de buscontrolegroep.
Regressie analyse
Door middel van een regressieanalyse hebben we onderzocht of eventuele verschillen
tussen groepen in ecstasygebruik te wijten waren aan achtergrondverschillen.
Leeftijd, geslacht, impulsive sensation seeking en etniciteit zijn meegenomen in de
analyse. We zochten naar verschillen tussen de busgroep en de buscontrolegroep
en naar verschillen tussen ‘ervaren’ testers en niet-testende gebruikers. Hierbij keken
we naar beginleeftijd, redenen om te beginnen met ecstasygebruik en ook frequentie
en hoeveelheid van gebruik.
Uit de analyse van de busgroep versus de buscontrolegroep komt naar voren dat
deze groepen, rekening houdend met achtergrondvariabelen, niet verschillen in beginleeftijd
van gebruik, noch frequentie en hoeveelheid van gebruik. De leeftijd waar-
63

op gebruikers voor het eerst ecstasy namen hangt samen met de huidige leeftijd
(hoe ouder, hoe later begonnen met gebruik) en met persoonlijkheid (hoe hoger de
score op de impulsive sensation seeking schaal, hoe eerder begonnen met gebruik).
Verder komt uit de regressieanalyse nog eens duidelijk het verschil in redenen voor
gebruik naar voren. Vergeleken met de buscontrolegroep is de busgroep bijna vier
maal vaker begonnen met ecstasygebruik uit behoefte aan een stimulerend middel,
en zij zijn vijf maal minder vaak begonnen uit nieuwsgierigheid.
Wanneer we de ‘ervaren’ testers vergelijken met de niet-testende gebruikers uit het
uitgaansgebied, zien we dat de ‘ervaren’ testers ruim zes maal vaker zijn begonnen
met ecstasy uit behoefte aan een stimulerend middel. Ook persoonlijkheid (impulsive
sensation seeking) en etniciteit (autochtoon) dragen bij aan deze reden van gebruik.
Daarnaast blijkt er een groot verschil in gebruiksfrequentie tussen beide groepen.
‘Ervaren’ testers zijn duidelijk meer frequente gebruikers dan niet-testende gebruikers.
De gebruikte hoeveelheid pillen per gelegenheid is echter gelijk.
Samenvatting en conclusies
Tussen het nemen van de eerste ecstasy en de eerste keer dat gebruik wordt gemaakt
van een testservice zit in het algemeen drie jaar. Vanwege de tijdspanne tussen
gebruik en testen lijkt een directe causale relatie tussen pillen testen en initiatie
van ecstasygebruik onwaarschijnlijk. Er werd dan ook geen verschil gevonden tussen
testende en niet-testende gebruikers in beginleeftijd van gebruik; beide groepen
hebben rond hun achttiende levensjaar voor het eerst ecstasy genomen.
Jongeren die géén ecstasy gebruiken vormen duidelijk een andere groep dan de
respondenten in het uitgaansgebied die wel ecstasy gebruiken. Zowel wat betreft
achtergrondkenmerken (meer meisjes en vrouwen) als wat betreft middelengebruik.
Het niet gebruiken van ecstasy lijkt een bewuste keuze gebaseerd op vooral angst
voor schadelijkheid en persoonlijke voorkeuren. Ook pillen testen speelt een bescheiden
rol in de keuze om geen ecstasy te gebruiken. Er is echter een groep nietgebruikers
die ‘er nog niet aan toegekomen is’ om ecstasy te gebruiken. Toch zegt
de meerderheid van deze niet-gebruikers de mogelijkheid een pil van ‘goede kwaliteit’
te gebruiken, niet te zullen benutten.
Het wél gebruiken van ecstasy komt vooral voort uit nieuwsgierigheid naar het mid-
del, die mede geprikkeld wordt door de ‘goede verhalen’ die de ronde doen. Bij de
gebruikers die hun pil lieten testen in de bus in het uitgaansgebied was daarnaast de
behoefte aan een stimulerend middel een duidelijke reden om te beginnen met gebruik.
Net als in de voorgaande hoofdstukken, komt hier het beeld naar voren dat
met de bus in het uitgaansgebied een iets andere groep gebruikers bereikt wordt dan
tijdens de bestaande openingstijden. De testende gebruikers op de bus testen min-
64

der vaak hun pillen en zijn op jongere leeftijd begonnen met ecstasygebruik. In fre-
quentie en hoeveelheid van ecstasygebruik verschillen de testende gebruikers in de
bus echter niet van die op de bestaande openingstijden.
De ‘ervaren’ testers op de bus onderscheiden zich van de niet-testers in het uitgaansgebied
als zijnde zeer frequente ecstasygebruikers. In hoeverre dit verschil
wordt veroorzaakt door het testen of dat de hoge frequentie een aanleiding is van het
testen, is op basis van dit onderzoek niet met zekerheid te zeggen. Uit hoofdstuk 6
kwam echter naar voren dat het ecstasygebruik bij de testende gebruikers in de loop
der jaren vaker stabiel is gebleven dan bij de niet-testende gebruikers. Bovendien
meldt de meerderheid van alle testende gebruikers dat hun ecstasygebruik niet is
veranderd door het pillen testen. Dit wijst er niet op dat het pillen testen over het geheel
genomen een aanmoedigend effect heeft gehad op de frequentie van ecstasy-
gebruik. Ook de hoeveelheid ecstasypillen die per gelegenheid gebruikt wordt verschilt
niet tussen testende en niet-testende gebruikers. Toch lijkt het pillen testen op
kleine schaal wel effect te hebben op de hoeveelheid gebruikte pillen. Testende gebruikers
passen de hoeveelheid pillen die zij nemen aan naar aanleiding van de testuitslag:
hoe meer MDMA de pil bevat, hoe minder zij ervan zeggen te zullen nemen.
Concluderend kan gezegd worden dat dit onderzoek geen duidelijke aanwijzingen
levert voor een aanmoedigende werking van het testen van pillen. Daarmee worden
de resultaten van het Europese onderzoek naar pillen testen bevestigd. Het laten
testen van pillen vindt enkele jaren na het eerste gebruik plaats. Er zijn weliswaar
jongeren die lijken te wachten op een geschikte gelegenheid om te beginnen met
ecstasygebruik, maar veel van hen zeggen de mogelijkheid om een geteste pil te
gaan gebruiken niet te zullen benutten. In enkele gevallen lijkt het testen van pillen
juist ontmoedigend te werken en is het pillen testen een reden om niet te gaan gebruiken.
Over het geheel genomen wijzen de resultaten erop dat het testen van pillen
geen grote invloed heeft op ecstasygebruik.
65

8
CALAMITEITEN
Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate reactie bij
calamiteiten? Zoals gezegd in hoofdstuk 4 werden er tijdens het onderzoek nergens
in het land riskante pillen aangetroffen. Hierdoor kunnen we ons niet baseren op feitelijke
ervaringen met het reageren op calamiteiten. Wel bestaat er een algemeen
protocol (zie achter aan dit hoofdstuk). Aan de hand hiervan en op basis van algemene
kenmerken van de onderzochte testmodaliteiten, alsmede eerdere ervaringen
met de bestaande testmodaliteit kan wel aannemelijk worden gemaakt wat de voor-
en nadelen zijn.
In hoofdstuk 4 zijn we al ingegaan op de deelvraag bij welke manier van testen riskante
pillen het snelst ontdekt kunnen worden. Blijft over de deelvraag bij welke manier
van testen het beste gereageerd kan worden bij calamiteiten.
Onderzoeksvraag
Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate reactie bij
calamiteiten?
Bestaande kantoren en pluskantoren
Bij de bestaande kantoren worden consumenten die de kantoorlocatie bezoeken direct
bereikt in geval van calamiteiten. Testpersoneel en preventiewerkers gaan zo
nodig flyeren in het uitgaanscircuit binnen de stad of regio. Eventueel kunnen aanleveraars
direct worden benaderd door middel van een aanleveringstraject (zie vignet).
Hierbij is het van belang dat de aanleveraar wel anoniem blijft.
Voor de pluskantoren is de situatie op deze aspecten identiek aan de kantoorsituatie.
Zij leveren dus geen extra mogelijkheden op om anders of sneller op calamiteiten te
reageren.
67

Testen in uitgaansgebied
Voor de bussituatie is het mogelijk direct de consument en diens vriendenkring in het
uitgaansleven te waarschuwen en de omliggende horeca in geval van een herkende
riskante pil. Er kan snel een actie worden opgezet vanuit de bus om waarschuwingsflyers
te verspreiden in het uitgaanscircuit. In dit geval levert de bussituatie dus enkele
denkbare voordelen op ten opzichte van de kantoorsituatie.
Ook wanneer, zoals in de praktijk meestal het geval zal zijn, pas in het laboratorium
vastgesteld wordt dat er sprake is van een riskante pil, heeft de bussituatie voordelen.
Indien dan een Red Alert procedure (zie vignet) in gang gezet wordt, is in elk
geval bekend in welk uitgaansgebied de riskante pil werd aangetroffen. Dit gebied
heeft dan hoge prioriteit bij een waarschuwingscampagne.
Securitypillen
In hoofdstuk 3 werd al aangegeven dat de aanlevering van securitypillen sterk afhankelijk
is van een goede interactie tussen de instellingen voor verslavingszorg en de
politie; de pillen moeten zo snel mogelijk na inbeslagname bij het testkantoor terechtkomen
om tijdig te kunnen reageren op calamiteiten.
Een belangrijk nadeel van de securitypillen is dat er geen informatie beschikbaar is
over de gebruikers die de pillen hebben aangeleverd. Wel is er in principe informatie
over waar de pillen in beslag genomen zijn. Daarom is het van groot belang dat duidelijk
is welke in beslag genomen pillen van welke uitgaansgelegenheid of welk uit-
gaansgebied afkomstig zijn. Alleen onder die voorwaarden is het mogelijk om met
deze modaliteit een snelle en doeltreffende specifieke waarschuwingscampagne te
initiëren. Dan heeft deze modaliteit als overwegend voordeel dat de campagne meer
gericht op de desbetreffende uitgaansgelegenheid, respectievelijk het uitgaansgebied,
kan worden gericht.
Samenvatting en conclusies
Pluskantoren leveren in principe dezelfde mogelijkheden voor een adequate reactie
bij calamiteiten als die van de bestaande kantoren. Door het directe contact met het
uitgaansgebied levert het testen op een bus wel aanvullende mogelijkheden voor
gerichte waarschuwingscampagnes. Het feit dat niets bekend is over de aanleveraars
van securitypillen levert daarentegen een beperking op. Daarom is het van
groot belang dat goed geregistreerd op welke locatie welke pillen in beslag genomen
worden ten einde toch een snelle en doeltreffende waarschuwingscampagne te kunnen
voeren in een bepaalde uitgaansgelegenheid of een specifiek uitgaansgebied.
68

CALAMITEITEN: De 'Red Alert' procedure
Onder ‘Red Alert’ acties worden hier verstaan: waarschuwingscampagnes en andere op organisaties,
groepen of de bevolking gerichte voorlichtingsactiviteiten, bij extra bedreiging van
de volksgezondheid door het op de markt (gaan) verschijnen van bepaalde drugs met verhoogd
risico. De eindverantwoordelijkheid voor het al dan niet uitvoeren van ‘Red Alert’ acties
berust bij de Minister van VWS. De Minister laat zich alvorens een besluit te nemen adviseren
door het 'kernteam' en de Directeur Generaal Volksgezondheid (DGV).
Voorzitter van het kernteam is het clusterhoofd Drugs van de directie GVM. Leden zijn: Inspecteur
Opiumwet, het hoofd DIMS van het Trimbos-instituut en een vertegenwoordiger van
VWS/DVC. Het secretariaat berust bij het DIMS-bureau. Het kernteam kan voorts worden
geadviseerd door een ter zake deskundige toxicoloog, een vertegenwoordiger van een lokale
instelling of gemeente of andere deskundigen. De voorzitter brengt het advies van het kernteam
over aan de DGV. Deze licht de Minister in en adviseert hem/haar over te nemen maatregelen.
Het kernteam baseert zijn advies op: de toxicologische karakteristieken van de stof in kwestie;
de samenstelling en hoeveelheid van het gesignaleerde middel; de locatie of locaties waar het
middel is aangetroffen of waar een bedreigende situatie zich kan voordoen; de mogelijke omvang
en aard van de risicogroep; de incidenten die zich al hebben voorgedaan; de prognose
van ontwikkelingen op korte termijn.
De beschikbare gegevens hierover bepalen tezamen welke stappen ondernomen moeten worden.
Deze stappen kunnen variëren van het alleen inschakelen van de hulpverleningsinstellingen
(bijvoorbeeld bij een niet acuut toxische stof) tot verregaande maatregelen op maatschappelijk
en bestuurskundig niveau. Enkele denkbare maatregelen zijn: het inlichten van
het plaatselijk driehoeksoverleg, op locatie testen in de betreffende regio, de doelgroep gericht
benaderen, relevante gezondheidszorg-instellingen inschakelen, Ministeries van Justitie en
Binnenlandse Zaken of zelfs de landelijke pers.
Voorafgaand aan het in werking treden van het Red Alert protocol wordt altijd een aanlevertraject
ingesteld, dit om nadere informatie omtrent onder andere de verspreiding van de middelen
te verzamelen. Door de test medewerker wordt getracht een afspraak te maken met de
aanleveraar van het betreffende middel. De algemene werkzaamheden in het kader van
DIMS waarborgen de anonimiteit van de aanleveraar. Een aanleveraar is nooit verplicht informatie
te verstrekken. Het is voornamelijk de bedoeling informatie te verkrijgen over de
effecten (of zelfs incidenten) die worden waargenomen door de gebruiker of zijn/haar omgeving,
welke mensen het middel eventueel nog meer hebben gebruikt en of er effecten zijn in
combinatie met andere middelen. Verder is van belang waar het middel is aangekocht, op
welke locaties en in welke setting het wordt gebruikt en in welke uitgaansgelegenheid en
welke regio.
69

9
HAALBAARHEID
In voorgaande hoofdstukken zijn we al het een en ander te weten gekomen over de
onderzochte manieren van pillentesten. In dit hoofdstuk gaan we in op enkele praktische
aspecten van het pillentesten. We bespreken hier zowel de praktische en financiële
haalbaarheid van alternatieve manieren van pillentesten binnen de instellingen,
als de praktische haalbaarheid vanuit het perspectief van andere belanghebbenden,
zoals de lokale driehoek (burgemeester, openbaar ministerie en politie), die bijvoorbeeld
toestemming moet geven voor het plaatsen van een bus.
Onderzoeksvraag
Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillentesten? Hoe kan het
testen het beste worden ingericht?
Praktische en financiële haalbaarheid
De praktische haalbaarheid van alternatieve manieren van pillentesten kan van regio
tot regio verschillen. Zoals we in hoofdstuk 3 al zagen heeft dit onder andere te maken
met de beleidsprioriteiten binnen de regionale instellingen voor verslavingszorg.
Sommige instellingen leggen meer de nadruk op de begeleiding en behandeling van
verslaafden en vinden dientengevolge het testen van pillen minder belangrijk dan
andere. Als instellingen de bestaande manier van testen al niet zo hoog op hun
agenda hebben, zijn zij ook minder bereid om te investeren in aanvullende testmodaliteiten.
Financieel gezien bestaat zowel voor de uitbreiding naar andere openingstijden
(pluskantoren) als voor de bus in een uitgaansgebied een belangrijk deel van de
meerkosten uit extra salaris. Niet alleen moet het testpersoneel extra uren draaien,
het uurtarief is ’s avonds en in het weekend ook hoger. Zo nodig moeten meer personeelsleden
getraind worden om een certificaat te krijgen. 37 Omdat er tijdens de
extra openingstijden vaak geen andere activiteiten meer plaats vinden en er bijvoorbeeld
niemand meer bij de receptie aanwezig is, moet er soms ook gezorgd worden
37 Een cursus kost € 680 per persoon.
70

voor bewakingspersoneel. Verder bestaan additionele kosten uit: materiaal om te
flyeren of het plaatsen van advertenties. Ook voor het uitzetten van flyers moet extra
personeel ingezet worden. Daarnaast komen er voor de bus eventueel de kosten
voor een chauffeur bij. Tevens zijn er de kosten voor de aanschaf of huur van een
bus (dan wel een andersoortig ‘mobiel kantoor’). Ten slotte kan het zijn dat wanneer
er veel pillen worden aangeleverd extra kosten voor laboratoriumonderzoek ontstaan.
Voor de securitypillen zijn al deze kosten niet nodig, behalve de meerkosten voor het
laboratorium.
Haalbaarheid pluskantoren
Een praktisch voordeel van testen op kantoor is dat de testmedewerkers in alle rust
hun werk kunnen doen, namelijk informatie inwinnen bij de gebruiker, het testen van
pillen en geven van voorlichting over de effecten en de risico’s van het gebruik. Het
testpersoneel heeft de beschikking over computer, een uitgebreide testkit en de telefoon.
Aangezien het testen op dezelfde locatie geschiedt – het enige verschil is de
openingstijd - gelden deze praktische voordelen zowel voor de bestaande kantoren
als de pluskantoren.
Lokale samenwerking en toestemming
De uitbreiding naar kantoorplus leverde in de praktijk geen problemen op in de samenwerking
tussen de regionale instelling voor verslavingszorg en de lokale drie-
hoek. De instellingen verkregen zonder wezenlijke problemen toestemming om hun
spreekuur uit te breiden. De verwachting is dat dit ook elders meestal geen problemen
op zal leveren. Maar het is bij het DIMS-bureau bekend dat met name het flyeren
voor de testservice in sommige regio’s op bezwaren stuit bij de lokale driehoek.
Te verwachten valt dat pluskantoren die niet mogen flyeren, tenminste in de beginfase,
nog minder aanloop zullen hebben dan de pluskantoren in het onderzoek.
Praktische uitvoering
Eenmaal was er sprake van personeelstekort vanwege ziekte. Het DIMS-bureau
bood aan om in te springen, maar dit bleek niet nodig omdat een testmedewerker uit
een andere stad uit dezelfde regio kon invallen.
Financiële haalbaarheid
Voor de uitbreiding naar andere openingstijden bestonden de meerkosten voornamelijk
uit extra salaris voor het (test)personeel. Hiervoor was in het kader van het onderzoek
extra geld beschikbaar gesteld. Waarschijnlijk is dat de instellingen minder
geïnteresseerd zullen zijn om op zaterdagavond hun kantoor te openen als er geen
71

extra financiële middelen beschikbaar zijn. Hierbij speelt mee dat er maar weinig
mensen op de extra openingstijden afkwamen.
Voor het laboratorium was er geen overaanbod van drugsmonsters, zodat hierdoor in
de praktijk geen extra kosten ontstonden.
Gaan we uit van de meerkosten tijdens het onderzoek, dan komen we voor een pluskantoor
ruwweg op ongeveer € 4.000 - € 7.000 per jaar extra kosten in vergelijking
met de kosten voor de bestaande kantoren. 38
Haalbaarheid testen in uitgaansgebied
Voor deze testlocatie gelden dezelfde eisen als voor de kantoorsituatie. Het belangrijkste
verschil is dat het testen plaatsvindt kort voordat daadwerkelijk gebruikt wordt.
Voordeel is ook dat vanuit een tijdelijke locatie in een uitgaansgebied (bus) zelfstandig
gewerkt kan worden en dat met eventuele bezwaren van een partyorganisator of
clubexploitant geen rekening hoeft te worden gehouden, hetgeen wel het geval zou
zijn wanneer op de party of in de club getest zou worden.
Lokale samenwerking en toestemming
Het plaatsen van de bus leverde in de praktijk geen problemen op in de samenwerking
tussen de regionale instelling voor verslavingszorg en de lokale driehoek (burgemeester,
openbaar ministerie en politie). De instellingen vroegen en verkregen
toestemming voor het plaatsen van de bus. De verwachting is dat dit elders soms wel
problemen op zal leveren, naar alle waarschijnlijkheid vaker dan bij het verkrijgen
van toestemming voor andere openingstijden. Wanneer er geen toestemming verkregen
wordt om te flyeren zal dit waarschijnlijkheid minder invloed hebben op de
aanloop bij de - publiekelijk zichtbare - bus dan bij de pluskantoren.
Praktische uitvoering
Tijdens het onderzoek waren er geen problemen met de beschikbaarheid van testpersoneel.
Financiële haalbaarheid
Voor de bus bestonden de meerkosten voornamelijk uit extra salaris voor het
(test)personeel en het huren van de bus. In Groningen kwamen er de kosten voor de
buschauffeur bij, terwijl die in Eindhoven niet nodig waren omdat het testpersoneel
beschikte over een hiervoor noodzakelijk rijbewijs. Voor al deze kosten was in het
38 Extra personeel: twee testmedewerkers, twee uur per avond, samen ca. € 40 per uur extra (inclusief overhead
e.d.). Op jaarbasis komt dit neer op (52x2x40=) € 4.160. Is er extra bewaking nodig dan komt er een bedrag
van ongeveer (52x50=) € 2.600 bij en komt het totaal op € 6.760.
72

kader van het onderzoek extra geld beschikbaar gesteld. Er ontstonden geen extra
kosten voor laboratoriumonderzoek.
Gaan we uit van de meerkosten tijdens het onderzoek, dan komen we voor de bus
ruwweg op ongeveer € 4.000 - € 12.000 per jaar extra kosten ten opzichte van de
kosten voor de bestaande kantoren.39 In de praktijk zal de bus langer open zijn dan
de meeste bestaande testservices (twee uur). Gaan we uit van vier uur, dan komen
de extra kosten op ongeveer € 8.000 - € 16.000.
Haalbaarheid securitypillen
Het betrekken van in uitgaansgelegenheden in beslag genomen pillen bij het onderzoek
was in de ene regio sneller geregeld dan in de andere. Dit had vooral te maken
met procedures bij de politie. Na kortere of wat langere tijd bleken hier echter in de
praktijk steeds oplossingen te vinden zijn.
Praktische uitvoering
Vanaf het moment dat de zaken geregeld waren, verliep het aanleveren van securitymonsters
soepel. De verwachting is dat dit ook elders in het land zo zal zijn. In de
praktijk zagen we al dat kort na afloop van het onderzoek ook securitypillen uit andere
regio’s werden aangeleverd (hoofdstuk 4).
Lokale samenwerking en toestemming
Omdat het hier gaat om in beslag genomen pillen is geen toestemming van de lokale
driehoek nodig. Het tempo waarin afspraken tussen politie en testservice gemaakt
blijkt in de praktijk sneller te verlopen wanneer er reeds contacten bestaan, bijvoorbeeld
over het geven van voorlichting op party’s.
Financiële haalbaarheid
Over de financiële haalbaarheid vallen geen definitieve uitspraken te doen. Zoals
gezegd vallen bepaalde meerkosten die gelden voor pluskantoren en de bus hier
weg. In de praktijk werden tijdens het onderzoek de in beslag genomen securitymonsters
door de politie bij de regionale testkantoor afgeleverd (twee regio’s) of door een
testmedewerker bij de politie afgehaald (een regio). De gegevens over de aanleverde
securitymonsters werden tijdens het bestaande testspreekuur door het testpersoneel
verwerkt. Kortom: er waren geen extra personeelskosten. In de nabije toekomst valt
te verwachten dat het aantal aangeleverde securitypillen door uitbreiding van het
aantal deelnemende regio’s sterk zal stijgen. Hierdoor kunnen meerkosten voor per-
39 Extra kosten testpersoneel: als kantoorplus (€ 4.160). Moet er een bus gehuurd worden en zijn er extra kosten
voor de chauffeur, dan komen er ongeveer € 150 per avond/nacht bij, hetgeen neerkomt op € 7.800. Tezamen
is dit € 11.960.
73

soneel (gegevensverwerking) en voor analyse in het laboratorium ontstaan. Het is
echter aannemelijk dat de te verwachten aanvankelijke snelle stijging in het aantal
securitypillen na verloop van tijd gevolgd zal worden door een (forse) daling. Consumenten
raken bekend met de inbeslagnames en zullen deze steeds vaker vermijden
door de pillen (en andere drugs) vóór het moment van controle te nemen, beter te
verbergen, naar andere locaties uit te wijken, etc.
Samenvatting en conclusies
De praktische haalbaarheid van het verruimen van de openingstijden (kantoorplus)
en van het testen van pillen in een uitgaansgebied (bus) is sterk afhankelijk van de
beleidsprioriteiten van instellingen voor verslavingszorg. Deze hangen weer samen
met prioriteiten binnen de regiogemeenten. Sommige regio’s zijn reeds terughoudend
bij de bestaande manier van pillentesten en daar valt dan ook het minste
draagvlak voor uitbreiding van testmogelijkheden te verwachten, met name bij het
testen in een uitgaansgebied. De praktische uitvoering van de drie onderzochte experimentele
manieren van testen leverde nauwelijks of geen problemen op. Alleen bij
de securitypillen ontstond enige vertraging door noodzakelijke procedures bij de politie.
Mede door de opgedane ervaringen en gevonden oplossingen valt te verwachten
dat uitbreiding van DIMS met de testvariant elders in het land in de praktische uitvoering
geen problemen zal opleveren.
Financieel gezien brengen pluskantoren vrij bescheiden extra kosten met zich mee.
Testen op een bus in een uitgaansgebied hoeft niet veel meer te kosten, maar is wel
duurder als er nog geen bus beschikbaar is en door de eventuele kosten voor een
chauffeur. Securitypillen brachten geen extra kosten met zich, maar te verwachten
valt dat bij uitbreiding naar meer regio’s het aantal aangeleverde pillen tenminste
aanvankelijk zal leiden tot een behoorlijke stijging van de laboratoriumkosten. Naar
alle waarschijnlijkheid zal daarna weer een afname plaatsvinden.
74

10
SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
Aanleiding
Al in een vroeg stadium van de verspreiding van ecstasy in Nederland werd het zogenoemde
‘pillen testen’ in Nederland ingevoerd als een methode om de risico’s van
ecstasygebruik te beperken. Aanvankelijk werd op beperkte schaal en met name op
party’s getest. Al vrij snel, in 1992, ontstond het landelijk Drugs Informatie en Monitoring
Systeem (DIMS). Dit bureau, onderdeel van het Trimbos-instituut in Utrecht, is
onder andere verantwoordelijk voor de coördinatie van het pillentesten op de verschillende
testlocaties in het land, het landelijk monitoren en de surveillance. Met het
testen van pillen kunnen de ontwikkelingen op de ecstasymarkt gevolgd worden
(monitoring) en wanneer riskante pillen worden aangetroffen kan zo nodig een waarschuwingscampagne
worden gestart (surveillance). Het ging en gaat bij het pillentesten
overigens niet alleen om het testen van de inhoud (kwaliteit en kwantiteit) van als
ecstasy verkochte pillen, maar tevens – en volgens sommigen vooral – om het geven
van voorlichting.
Het testen van pillen op party’s is in 1999 gestopt. Tegenwoordig worden pillen alleen
nog ‘op kantoor’ getest. 40 Hoewel het aantal kantoren waar pillen getest kunnen
worden flink is uitgebreid, valt de laatste jaren een daling in het aantal geteste pillen
te constateren. Hierdoor vermindert het zicht op ontwikkelingen binnen de ecstasymarkt.
Dit verminderde zicht vormde de aanleiding om de mogelijkheden na te gaan
waarop het monitoren van uitgaansdrugs verbeterd zou kunnen worden. In principe
zou testen op locaties waar het drugsgebruik daadwerkelijk plaatsvindt, zoals op par-
ty's en in clubs/discotheken, voor dit doel ingezet kunnen worden.
Op 29 januari 2002 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen (24 007, nr 98)
waarin de regering werd verzocht het testen van ecstasypillen op party's af te wijzen.
Alvorens een definitieve beslissing te nemen over de motie, wilde het Kabinet een
40 Ook andere vormen van ecstasy en andere drugs worden getest, maar deze zijn in dit rapport buiten be-
schouwing gelaten.
75

wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren, waarin het testen op de bestaande locaties
wordt vergeleken met andere werkwijzen om de monitor van uitgaansdrugs te
verbeteren.
Het onderzoek
In het laatste kwartaal van 2002 zijn drie ‘experimentele’ testmodaliteiten onderzocht:
testen op kantoor tijdens het weekend (pluskantoor),
testen in een mobiel kantoor in een uitgaansgebied (bus), en
testen van de pillen die bij de ingang van uitgaanslocaties door het beveiligingspersoneel/portiers
in beslag genomen worden (securitypillen).
Deze drie testmodaliteiten staan op een continuüm tussen de bestaande kantoortest
(op een doordeweekse dag) en het moment van gebruik van ecstasy (tijdens het uitgaan).
Pluskantoren bieden in principe een ruimere toegankelijkheid tot de kantoortest
door openingstijden tijdens het weekend. Met de bus komen we dichter bij het
moment van gebruik. En met de op party’s en/of in clubs in beslag genomen securitypillen
is het moment van gebruik het dichtste bij.
Aan de hand van analyse van gegevens over de verschillende manieren van testen,
gegevens over geteste pillen en interviews met ecstasygebruikers en uitgaanders die
nog nooit ecstasy hebben genomen, hebben we de volgende vragen proberen te
beantwoorden.
1. Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de
bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?
2. Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?
3. Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?
4. Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillentesten? Hoe
kan het testen het beste worden ingericht?
5. Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate
reactie bij calamiteiten?
In dit afsluitende deel bespreken we eerst de situatie op de bestaande testkantoren.
Vervolgens bespreken we vier van de vijf onderzoeksvragen per onderzochte modaliteit.
Als referentiepunt nemen we enerzijds het testen op de bestaande kantoren en
anderzijds het testen op locatie zoals dat tot 1999 plaarsvond. Daarna vatten we de
bevindingen samen over de eventuele aanmoedigende werking van pillentesten. Aan
het eind doen we enkele aanbevelingen.
76

Bestaande testkantoren
Aangeleverde pillen
Gebruikers kunnen hun drugs laten testen of inleveren tijdens de, meestal wekelijkse,
spreekuren bij 23 kantoortestlocaties. Er is grote variatie tussen de verschillende
testservices in het aantal aangeleverde pillen en tevens in de groei of afname van
het aantal pillen tussen 2001 en het onderzoek in 2002. Daarnaast is er (landelijk en
regionaal) een grote variatie in de aangeleverde soorten pillen. Hoewel de meeste
pillen ‘echte ecstasy’ (MDMA) bevatten, gaat het nog steeds om velerlei ‘soorten’
(logo’s en kleuren) en varieert het gehalte MDMA sterk.
Voor de determinatie van de aangeleverde ecstasypillen, maakt DIMS gebruik van
een actueel, geautomatiseerd databestand van pillen die in de voorgaande acht weken
door DIMS zijn geanalyseerd. Naarmate de periode langer is neemt de kans op
'look-alikes', dat wil zeggen pillen met dezelfde uiterlijke kenmerken maar met een
andere inhoud, toe. Uit ervaring is gebleken dat bij een periode van acht weken een
acceptabele mate van betrouwbaarheid kan worden gewaarborgd, terwijl deze periode
ook praktisch werkbaar was.
De beperking van de periode heeft echter wel tot gevolg dat de meeste pillen niet ter
plekke herkend worden en – wanneer de gebruiker dat wil – doorgestuurd moeten
worden naar het laboratorium voor analyse. Niet alle gebruikers zijn bereid hun pil af
te geven voor analyse en daarmee wordt het zicht op de markt beperkter.
In het kader van ons onderzoek zijn de gegevens over de aangeleverde pillen verge-
leken met het totale databestand van pillen die sinds begin 2000 door DIMS zijn geanalyseerd.
Hierbij bleek dat een groot deel van de niet-herkende pillen wel al eerder
bij DIMS bekend waren en dus geen echte nieuwe pillen waren.
De gebruikers
Ecstasygebruikers die hun pillen laten testen tijdens bestaande kantoortijden vormen
een gemêleerde groep. Algemeen kan wel gezegd worden dat het meestal autochtone
jongens en mannen betreft. De overgrote meerderheid werkt en/of studeert. Naast
ecstasy hebben zij veel ervaring met het gebruik van alcohol, tabak, cannabis en in
mindere mate ook met cocaïne en andere drugs (maar nauwelijks heroïne of crack).
Er zijn zowel ervaren gebruikers die wekelijks ecstasy gebruiken, als minder ervaren
gebruikers die het slechts af en toe nemen. Het meest voorkomende patroon van het
ecstasygebruik door de tijd heen is dat van een groei naar een piek, gevolgd door
een afname naar een bepaald niveau. Gemiddeld worden twee pillen per gelegenheid
genomen. Wanneer ecstasy gecombineerd wordt met een ander middel, is dat
meestal alcohol, gevolgd door cannabis. Ecstasy wordt meestal vóór het uitgaan gekocht
van een vriend of bekende dealer. Bij de aanschaf is bekendheid met de dealer
veel belangrijker dan hetzelfde logo of dezelfde kleur van de pil.
77

Verruiming openingstijden
Pillen
Bij de pluskantoren - kantoorservice open op zaterdag – komen weliswaar gebruikers
hun pillen laten testen, maar het gaat om kleine aantallen. De aangeleverde pillen
betreffen niet meer nieuwe of andere (meer of minder MDMA bevattende) pillen dan
de tijdens de bestaande kantoortijden aangeleverde pillen. Bovendien is de bereidheid
van gebruikers om hun pil af te staan voor analyse niet groter dan doordeweeks.
Hierdoor levert de verruiming van de openingstijden niet meer informatie over de pillenmarkt
op.
Gebruikers
Er worden niet meer en ook vrijwel geen andere consumenten bereikt. Het merendeel
maakt reeds gebruik van de bestaande kantoortijden en er is weinig ontevredenheid
over de openingsdagen van het bestaande testaanbod. Er blijkt vooral een
verschuiving te hebben plaatsgevonden van de bestaande openingstijden naar de
zaterdagse testservice.
Haalbaarheid
De praktische haalbaarheid is sterk afhankelijk van de beleidsprioriteiten van instellingen
voor verslavingszorg en van de regiogemeenten. De praktische uitvoering leverde
nauwelijks of geen noemenswaardige problemen op. Financieel gezien brengen
pluskantoren vrij bescheiden extra kosten met zich mee.
Calamiteiten
Pluskantoren leveren in principe dezelfde mogelijkheden voor een adequate reactie
bij calamiteiten als die van de bestaande kantoren.
Bus in uitgaansgebied
Pillen
Testen op een bus in een uitgaansgebied levert verhoudingsgewijs meer aangele-
verde pillen op dan kantoorplus. Of hiermee ook andere segmenten van de pillenmarkt
worden bereikt, valt echter niet met zekerheid te zeggen. Weliswaar zijn de
geteste pillen gemiddeld wat minder sterk, maar dit kan een kenmerk van de regionale
markt zijn, want ook op de bestaande kantoren in de regio’s waar de bus stond,
waren de geteste pillen gemiddeld minder sterk dan elders in het land. Vergeleken
met de bestaande kantoren zijn gebruikers op de bus minder bereid hun pil af te
staan voor verdere analyse wanneer deze niet ter plekke herkend wordt. Verklaring
78

hiervoor kan zijn dat veel van deze gebruikers hun pil diezelfde avond willen nemen.
Hoewel een gedeelte van de niet-doorgestuurde pillen wel bekend bleek, blijft hierdoor
een eventueel door de bus aangeboord nieuw marktsegment verborgen voor
DIMS.
Gebruikers
In de meeste gevallen hadden de testende gebruikers in de busgroep niet eerder hun
pillen op de bestaande kantoren getest. Testen in een uitgaansgebied blijkt dus wel
nieuwe gebruikers te bereiken. Bovendien wordt deels een ander segment van de
gebruikerspopulatie aangetrokken, zowel wat betreft achtergrondkenmerken als patronen
van ecstasygebruik en het gebruik van andere legale en illegale middelen.
Gebruikers die hun pillen laten testen op de bus zijn jonger en hebben deels een an-
dere muziekvoorkeur. Zij zijn relatief vroeg met ecstasy begonnen en hun huidige
ecstasygebruik – en meer algemeen van stimulantia - ligt hoger dan bij de groep die
naar de bestaande kantoren gaat. Zij kopen hun ecstasy meestal zelf en wat vaker
van een bekende dealer in plaats van een vriend. Dat doen zij bovendien vaker tijdens
het uitgaan (zij het dat ook de respondenten uit de busgroep meestal vóór het
uitgaan aanschaffen). Kortom: zij zijn de jongere, actievere gebruikers die waarschijnlijk
ook wat meer risico’s nemen bij de aanschaf.
Haalbaarheid
Ook de praktische haalbaarheid van het testen op een bus in een uitgaansgebied is
sterk afhankelijk van de beleidsprioriteiten van instellingen voor verslavingszorg en
van de regiogemeenten. Sommige regio’s zijn reeds terughoudend bij de bestaande
manier van pillentesten en daar valt dan ook het minste draagvlak voor bij het testen
in een uitgaansgebied te verwachten. De praktische uitvoering leverde in de onderzochte
regio’s geen noemenswaardige problemen op. Testen op een bus in een uitgaansgebied
is duurder dan op bestaande kantoren, maar hoeft niet veel meer te
kosten dan in een pluskantoor (maar is wel duurder als er nog geen bus beschikbaar
is en door de eventuele kosten voor een chauffeur).
Calamiteiten
Door het directe contact met het uitgaansgebied levert het testen op een bus wel
aanvullende mogelijkheden voor gerichte waarschuwingscampagnes.
Security
Pillen
Verhoudingsgewijs waren er redelijk veel securitypillen (die in beslag genomen worden
in uitgaansgelegenheden) en hiermee wordt kennelijk ten dele ook een ander
79

marktsegment bereikt. Ongeveer één op de tien securitypillen bevat geen MDMA.
Bovendien is het gemiddelde MDMA gehalte wat lager. Dit wekt de indruk dat pillen
‘uit het uitgaansleven’ minder sterk zijn.
Gebruikers
Over de gebruikers is niets bekend.
Haalbaarheid
Bij de securitypillen ontstond enige vertraging door noodzakelijke procedures bij de
politie. Mede door de opgedane ervaringen en gevonden oplossingen valt te verwachten
dat uitbreiding van DIMS met de tweede testvariant elders in het land in de
praktische uitvoering geen problemen zal opleveren.
Securitypillen brachten geen extra kosten met zich, maar te verwachten valt dat bij
uitbreiding naar meer regio’s het aantal aangeleverde pillen tenminste aanvankelijk
zal leiden tot een behoorlijke stijging van de laboratoriumkosten. Naar alle waarschijnlijkheid
zal daarna weer een daling plaatsvinden.
Calamiteiten
Het feit dat niets bekend is over de aanleveraars van securitypillen levert een beperking
op. Daarom is het van groot belang dat goed wordt geregistreerd op welke locatie
welke pillen in beslag genomen worden ten einde toch een snelle en doeltreffende
waarschuwingscampagne te kunnen voeren in een bepaalde uitgaansgelegenheid of
een specifiek uitgaansgebied.
Voor- en nadelen
Hieronder staan schematisch de voor- en nadelen van de drie onderzochte testmodaliteiten
samengevat, in vergelijking met de bestaande manier van testen op kantoren,
doordeweeks.
Kantoorplus heeft geen wezenlijke voordelen ten opzichte van de bestaande manier
van testen en heeft als belangrijkste nadeel de wat hogere kosten. Beide trekken
relatief kleine aantallen gebruikers.
Bij het testen op een bus in een uitgaansgebied liggen de voordelen vooral in het
bereiken van een (deels) andere groep gebruikers. Ook levert deze modaliteit waarschijnlijk
meer en tevens meer nieuwe pillen dan de bestaande manier van testen. Er
zijn aanvullende mogelijkheden voor gerichte waarschuwingscampagnes. Tevens is
een extra voordeel dat de bus ook gebruikers bereikt die geen ecstasy komen testen
en uitgaanders die geen ecstasy nemen. Belangrijkste nadelen zijn de praktische
haalbaarheid en de extra kosten.
80

Via de security worden meer pillen aangeleverd en deze kunnen ook allemaal geana-
lyseerd worden. Dit is van groot belang voor de surveillance. Hier staat echter tegenover
dat de mogelijkheden voor een adequate reactie bij calamiteiten minder zijn
doordat er niets over de gebruikers bekend is.
Voor- en nadelen van drie testmodaliteiten ten opzichte van bestaande kantoren
Pillen:
Aantal
% Nieuw
Dosering
Doorgestuurd
Kantoor plus Bus in uitgaansgebied Securitypillen
Evenveel (?)
Minder
Even sterk
Evenveel
Gebruikers Grotendeels dezelfde
als op bestaande
kantoren.
Haalbaarheid Nauwelijks of geen
praktische problemen.
Bescheiden
extra kosten.
Calamiteiten Door bekendheid
met gebruikers kan
adequaat worden
gereageerd.
Andere aspecten
Meer (?)
Meer
Lager (?)
Minder
Jonger. Wat andere muziekvoorkeur.
Eerder begonnen
met drugs en hoger gebruik.
Kopen vaker ecstasy in het
uitgaansleven.
Uitvoering verliep zonder problemen,
maar waarschijnlijk
elders minder draagvlak dan
kantoorplus. Kosten vallen
(wat) hoger uit dan kantoorplus.
Door directe contact met uitgaansgebied
extra mogelijkheden
voor gerichte waarschuwingscampagnes.
Voorlichting- en adviesmogelijkheden,
ook onder niettesters
en niet-gebruikers.
(Veel) meer
Minder
Lager
Alles
Niets over bekend,
alleen over de uitgaanslocatie
Praktische problemen
goed oplosbaar. Geen
extra kosten, maar
wel te verwachten bij
verdere uitbreiding.
Doordat niets bekend
is over gebruikers
minder mogelijkheden.
Vergelijken we de onderzochte testmodaliteiten met testen op party’s of in uitgaansgelegenheden,
dan ontstaat het volgende beeld.
Kantoorplus bereikt vrijwel zeker veel minder gebruikers op dan testen op locatie.
Het testen geschiedt het verst van het moment van gebruik. Daar staat tegenover dat
waarschijnlijk een groter deel van de pillen wordt doorgestuurd naar het laboratorium.
Het testen op een bus in een uitgaansgebied heeft als voordeel boven testen in een
uitgaanslocatie dat het publiek van meerdere clubs tegelijk kan worden bereikt.
Op een party zelf zullen waarschijnlijk meer gebruikers worden bereikt en ook meer
pillen getest dan voor de ingang. Mogelijk worden nog meer nieuwe/andere groepen
gebruikers bereikt. Een potentieel nadeel is de praktische uitvoerbaarheid, er moet
81

namelijk medewerking zijn van de club of partyorganisatie. Er zijn uitstekende mogelijkheden
voor een gerichte waarschuwingscampagne.
Inleveren van pillen via de security staat op gespannen voet met testen op locatie.
Wanneer men bij de ingang pillen moet afstaan, is het tegenstrijdig om vervolgens na
binnenkomst pillen te laten testen. Een groot voordeel van testen op locatie is dat
pillen direct getest kunnen worden, dat er informatie is over de gebruikers, waardoor
er veel adequater gereageerd kan worden bij calamiteiten.
Aanmoedigende werking
Het níet gebruiken van ecstasy is – zo blijkt uit interviews met uitgaanders die het
nog nooit hebben genomen – vaak het resultaat van een bewuste keuze die vooral
gebaseerd op bezorgdheid om of angst voor de schadelijkheid van de drug en op
persoonlijke voorkeuren. Ook pillentesten speelt een (bescheiden) rol in de keuze om
geen ecstasy te gebruiken. De gevaarlijke pillen die door de pillentest worden aangetroffen
en de waarschuwingsfolders zijn namelijk voor een deel van de nietgebruikers
reden om van ecstasy af te blijven. Er is echter een klein deel van de nietgebruikers
die ‘er nog niet aan toegekomen is’ en die mogelijk door het pillen testen
hun eerste ecstasy zou kunnen gaan nemen. Toch rapporteert de meerderheid van
deze niet-gebruikers de mogelijkheid een pil van ‘goede kwaliteit’ te gebruiken, niet
te zullen benutten.
Het wél gebruiken van ecstasy – zo blijkt uit interviews met uitgaanders die het afgelopen
jaar deze drug nog hebben gebruikt - komt vooral voort uit nieuwsgierigheid
naar het middel, die mede geprikkeld wordt door de ‘goede verhalen’ die, met name
in hun vriendenkring, de ronde doen.
Net als in eerder Europees onderzoek pleit de tijdspanne tussen gebruik en testen
tegen een oorzakelijk verband tussen pillentesten en initiatie van ecstasygebruik. De
onderzochte testende gebruikers maken gemiddeld drie jaar na hun eerste ecstasy
voor het eerst gebruik van een testservice. We vonden ook nu geen verschil tussen
testende en niet-testende gebruikers in beginleeftijd van ecstasygebruik (rond de 18
jaar). En we vonden ook nu niet dat het pillentesten een aanmoedigend effect heeft
op de frequentie van ecstasygebruik. Kortom: een vergelijking tussen gebruikers die
wel en die niet hun pillen laten testen laat geen aanmoedigende werking zien. De
resultaten van eerder Europees onderzoek worden bevestigd. De vraag of van tes-
ten desalniettemin een algemene aanmoedigende of legitimerende werking uitgaat
voor zowel testende als niet-testende gebruikers, kan op basis van ons onderzoek
niet beantwoord worden.
Een complex van factoren is van invloed op (het beginnen met) ecstasygebruik:
vriendenkring, setting, gelegenheid, predispositie, etcetera. Het pillentesten is binnen
dit complex slechts een kleine interventie, die bovendien enkele jaren na het eerste
82

gebruik van ecstasy plaatsvindt. Een groot effect op ecstasygebruik is van het pillentesten
dan ook niet te verwachten. Respondenten die géén ecstasy gebruiken vormen
duidelijk een andere groep dan de respondenten in dezelfde uitgaansgebieden
die wel ecstasy gebruiken. Zowel wat betreft achtergrondkenmerken (meer meisjes
en vrouwen) als wat betreft middelengebruik (uitgezonderd alcohol veel minder ervaring
met legale en illegale middelen). Niet-gebruikers, zo bleek ook al uit eerder Europees
onderzoek, vormen een grotendeels separate groep jongeren binnen het uitgaanscircuit
die er veelal bewust voor kiezen geen ecstasy te gebruiken.
Concluderend levert het onderzoek – net als eerdere Nederlandse en Europese studies
– geen duidelijke aanwijzingen op voor een aanmoedigende werking van pillentesten
op ecstasygebruik.
Aanbevelingen
1. Openingsuren van de bestaande testkantoren kunnen gehandhaafd blijven.
Het open stellen van testkantoren tijdens het weekend (kantoorplus) levert nauwelijks
of geen voordelen op, maar wel extra kosten.
2. Implementeren en uitbreiden van testen in uitgaansgebieden.
Deze testmodaliteit blijkt voornamelijk voordelen te hebben en blijkt een goede aanvulling
te zijn op de bestaande kantoortest.
3. Onderzoek naar de effecten van het testen van securitypillen.
Weliswaar levert deze aanpak relatief veel pillen op, maar te verwachten valt dat hier
op den duur een kentering in zal komen en dat marktverschuivingen (andere distributie,
‘smokkelmethoden’) zullen plaatsvinden.
4. Normatieve studie naar voor- en nadelen van pillentesten
Het onderzoek laat zien dat pillentesten geen duidelijk aantoonbare rol speelt bij het
gaan gebruiken van ecstasy en consumenten die reeds ecstasy nemen niet aanmoedigt
om meer te gebruiken. Weliswaar is er een kleine groep die mogelijk wel
(eerder) overgaat tot het gebruik van ecstasy, maar daar staat tegenover dat van de
waarschuwingen die voortvloeien uit het pillen testen ook niet-gebruikers bestendigt
in hun besluit om geen ecstasy te gaan nemen. Bij een keuze voor of tegen pillen
testen dienen deze aspecten tegen elkaar afgewogen te worden, waarbij vanuit het
perspectief van de volksgezondheid het belang van monitoring en surveillance meegewogen
zou moeten worden. Maar zelfs al zou een rationele afweging op basis van
uitsluitend empirische gegevens mogelijk zijn, dan nog blijft de ethische vraag bestaan
of, onbedoeld, van pillen testen wellicht een legitimerende werking uitgaat. Het
83

antwoord op deze vraag zou gevonden kunnen worden in een normatieve studie
naar pillen testen.
5. Onderzoek naar verlenging van de acht weken lijst
Een belangrijk probleem bij pillentesten is dat gebruikers vaak niet bereid zijn om hun
pillen waarvan geen uitslag gegeven kan worden, naar het laboratorium te laten sturen.
Er zijn goede (veiligheids-)redenen zijn om zorgvuldig te zijn bij het geven van
uitslagen over geteste pillen. Dit gebeurt nu door uit te gaan van een lijst van pillen
die in de afgelopen acht weken zijn geanalyseerd. Ons onderzoek indiceert dat er
minder nieuwe pillen op de markt verschijnen dan het huidige systeem suggereert.
Wij achten het zinvol om te onderzoeken in hoeverre de periode verlengd kan worden.
Het belangrijkste argument hiervoor is dat van het niet kunnen geven van een
uitslag tot op zekere hoogte een ontmoedigende werking uitgaat om pillen in het vervolg
te laten testen, respectievelijk andere gebruikers minder gestimuleerd worden
om dit te doen. Hierdoor wordt de reikwijdte van DIMS onbedoeld beperkt.
6. Technische aanpassing van de testpraktijk
De gangbare praktijk in Nederland is dat alleen gehele pillen voor analyse naar het
laboratorium worden doorgestuurd. Gebruikers aan wie geen uitslag over de inhoud
van de pil kan worden gegeven zijn vaak niet bereid om hun pil af te geven voor analyse.
Onder andere in Oostenrijk is het gangbare praktijk om de analyse uit te voeren
op een kleine hoeveelheid van de pil afgeschraapte stof. Samen met gegevens over
vorm, gewicht en uiterlijk vindt dan determinatie plaats. Geadviseerd wordt om te onderzoeken
in hoeverre deze praktijk ook binnen DIMS zou kunnen worden toegepast
ten einde het zicht op de ecstasymarkt te versterken.
84

SUMMARY, CONCLUSIONS & RECOMMENDATIONS
Background
‘Pill testing’ was introduced in the Netherlands at a very early stage, shortly after ecstasy
began to spread. It was seen as an intervention to reduce the risks of ecstasy
use. Testing was initially performed on a limited scale, mainly on-site at large dance
events. Fairly soon thereafter, in 1992, the Drugs Information and Monitoring System
(DIMS) was created at the national level. Among the tasks of this agency – which is
part of the Netherlands Institute of Mental Health and Addiction (Trimbos Institute) in
Utrecht – are the coordination of pill testing at the various testing sites throughout the
country and the nationwide ‘monitoring’ and ‘surveillance’ of illicit drug markets. Testing
ecstasy pills enables experts to follow developments in the ecstasy market (monitoring)
and to launch warning campaigns in the event that hazardous pill types come
to light (surveillance). The purpose of pill testing, then as now, has not been just to
assess the content (quality and quantity of the ingredients) of pills sold as ecstasy,
but also – and in the view of some, primarily – to educate people about drugs.
Pill testing at raves and other events was discontinued in 1999. Currently pill testing
is carried out exclusively ‘in the office’. 41 Even though the number of offices where
pills can be tested has been significantly expanded, the number of pills tested has
declined in recent years. That increasingly hampers the ability of DIMS to monitor
trends in the ecstasy market, and this reduced ‘visibility’ has prompted a search for
new ways to improve the monitoring of party drugs. Theoretically, mobile testing facilities
located at places where drug use actually occurs, like dance parties and clubs,
could be employed for this purpose.
On 29 January 2002, the Lower Chamber of the Dutch Parliament passed a motion
(24 007, no. 98) asking the government to reject any resumption of pill testing at
dance events. Before coming to a final decision on carrying out the motion, the Cabi-
net decided to commission a systematic study to compare the pill testing done at the
currently existing locations with other procedures that could potentially improve the
monitoring of party drugs.
41 The offices also test ecstasy in other forms, such as powder, as well as other drugs, but these fall outside the
scope of this report.
85

The study
In the final quarter of 2002, we assessed three ‘experimental’ testing modalities:
testing in the existing offices during weekend hours (office-plus),
testing in mobile facilities parked in nightlife areas (bus), and
testing pills confiscated by security and door staff at the entrances of nightlife
venues (security pills).
We can position these three testing modalities on a continuum between the currently
existing office-based testing procedure (usually once a week on a weekday) and the
actual point in time at which ecstasy is taken (during night-time entertainment activities).
‘Office-plus’ services would theoretically increase the accessibility of officebased
testing by providing weekend opening hours. The ‘bus parked in a nightlife
area’ comes closer to the actual moment of ecstasy use, and the ‘security pills’ confiscated
at clubs and dance events come closest.
By analysing data about the various testing modalities, data about the tested pills,
and data obtained in interviews both with ecstasy users and with other clubbers and
partygoers who had never taken ecstasy, we investigated the following questions:
6. How can we increase the numbers of drug samples and the representativeness
of drug sampling in nightlife scenes?
7. What groups of ecstasy users are reached with which testing modalities?
8. Does pill testing have an encouraging effect on ecstasy use?
9. What are the benefits and drawbacks of the various modalities of pill testing?
How can testing best be organised?
10. Which testing modality offers the best potential for adequately responding to
emergency situations?
This concluding chapter of the report first reviews current practice at the testing offices
now operating in the Netherlands. It then discusses four of the five research questions
in relation to each modality that we evaluated. The reference points defined at
either end of the continuum are the testing practice at the currently existing offices
and the on-the-spot testing at dance events as performed until 1999. We then summarise
our findings on whether pill testing might tend to encourage more ecstasy
use. We conclude with a series of recommendations.
86

Current testing offices
Pills submitted for testing
Ecstasy users may submit drugs to any of 23 Dutch offices that provide testing services,
where the drugs are either tested on the spot or forwarded for laboratory testing.
Most such offices are open once a week. There are considerable variations between
them, both in the absolute numbers of pills submitted for testing and in the wax
or wane between 2001 and our study in 2002. Wide variations are also seen in the
types of pills submitted both nationally and regionally. Though most pills do contain
‘real ecstasy’ (MDMA), there continues to be a remarkable diversity in the ‘types’ of
pills (logos and colours), as well as sharp fluctuations in their MDMA content.
For the identification of the ecstasy pills brought in for testing, DIMS uses a highly upto-date,
automated database containing information on pills analysed by DIMS in the
preceding eight weeks. The longer such a period becomes, the greater the risk of
encountering ‘look-alikes’ – pills with identical external features but with different contents.
Experience has learnt that an acceptable degree of reliability can be assured
over an eight-week period and that such a period is also practically viable. Restricting
the period to eight weeks does have the consequence, however, that most pills are
not recognisable on the spot and need to be forwarded to the lab for analysis (with
the user’s consent). Many users are unwilling to allow that, and this may distort the
insight into the ecstasy market.
As part of our study, we compared the data from the pills submitted during the study
period, including the unrecognised ones, with the entire database on pills analysed
by DIMS since the beginning of 2000. We discovered that a large proportion of the
initially unidentified pills had actually been recorded previously by DIMS and were
therefore not really new pills.
The ecstasy users
Ecstasy users who have their pills tested during the existing office hours are a diversified
group, but the majority are youths or men with an ethnic Dutch background.
The vast majority are engaged in paid employment and/or study. As well as taking
ecstasy, they report considerable experience with alcohol, tobacco and cannabis,
and to a lesser extent also with powder cocaine and other drugs (but very little with
heroin or crack cocaine). They include both experienced users who take ecstasy every
week and less experienced ones who just take it occasionally. The most common
pattern of ecstasy use over time involves increasing amounts taken up to a peak,
followed by a decline to some lower level. The average dose is two pills per occasion.
If ecstasy is taken in combination with another substance, that is usually alco-
87

hol, and to a lesser extent cannabis. Pills are usually bought from a friend or a known
dealer before a night out. In buying ecstasy, knowing the dealer is considered far
more important than obtaining pills with a familiar logo or colour.
Extending the opening hours
Pills
Although ecstasy users did make some use of the office-plus services – which provided
office testing on Saturdays – the pills submitted were few in number. They
were also no more likely to be new or different pills (containing greater or lesser
amounts of MDMA) than those seen in the existing office hours. Nor was the willing-
ness of users to surrender their pills for lab testing any greater than on weekdays.
Hence, extending the opening hours does not seem to deliver more information
about the pill market.
Ecstasy users
Office-plus testing did not reach more ecstasy users, and it reached very few new
ones. The majority reported already using the services during ordinary office hours,
and they expressed little dissatisfaction about the days when the ordinary services
were open. Basically, some people that previously used the weekday services now
just shifted to using them on Saturday.
Viability
Whether extending the opening hours was practically viable depended heavily on the
policy priorities of the addiction care agencies and the local authorities in the region.
The practical implementation presented few real difficulties. In financial terms, officeplus
services entailed some modest additional costs.
Emergencies
Office-plus services basically offer the same potential for adequate emergency responses
as the existing offices.
Buses in nightlife areas
Pills
Pill testing in a bus parked in a night-time entertainment area was found to attract
greater numbers of pills submitted for testing than the office-plus services. It is uncertain
whether different segments of the pill market were also reached. Although the
88

pills tested in buses proved to be somewhat below average in strength, that could
have been characteristic of the regional market, since the existing testing offices in
the selected regions where the bus operated also reported lower pill strengths than
regions elsewhere. In comparison with the existing offices, ecstasy users visiting the
bus were less willing to surrender their pills for further analysis if these could not be
identified on the spot. That could be because many of them wanted to take the pill
the same evening. Although some of the non-surrendered (but recorded) pills later
turned out to be known types, the reluctance of users to part with their pills means
that any new market segments potentially reached by the bus may remain hidden to
DIMS after all.
Ecstasy users
Most of the ecstasy users in the bus subsample who came in for testing had never
had their pills tested before at an existing office. This indicates that testing in nightlife
areas indeed succeeded in reaching previously uncontacted ecstasy users. To some
extent the method also attracted different segments of the users’ population in terms
of background characteristics, patterns of ecstasy use, and consumption patterns of
other legal and illicit substances. Ecstasy users that had their pills tested on the bus
were younger and some of them expressed different music preferences. They had
started doing ecstasy relatively early, and their current use of ecstasy, and of stimulants
in general, was higher than that of the group that tested in the existing offices.
They usually bought their own ecstasy, and they were relatively more likely to buy it
from a dealer they knew than from a friend. They were also relatively more likely than
those testing in offices to buy it on a night out, although the majority of respondents
in both subsamples still usually bought it prior to going out. In sum, the bus clients
were younger, more active ecstasy users who probably also took slightly more risks
in purchasing the drug.
Viability
The practical viability of bus testing was likewise heavily dependent on the policy priorities
of addiction care agencies and local authorities in the region. Some regions
already show some reluctance towards the existing testing method, and these would
seem least likely to support on-site testing in nightlife areas. The practical implementation
of bus testing presented no real problems in the regions studied. Although test-
ing in a bus in a nightlife area is more costly than the services now existing, it would
not necessarily cost more than office-plus testing, provided a bus is already available
and no additional bus driver has to be engaged.
Emergencies
In view of its direct contact with the nightlife area, bus testing would enhance the potential
for launching targeted warning campaigns.
89

Security pills
Pills
In relative terms, ‘security pills’ (those confiscated in nightlife venues) were rather
more numerous than in other modalities, and in part they also appeared to reflect a
different market segment. About one in ten security pills contained no MDMA at all,
and the average MDMA content was somewhat lower too. The impression arises that
pills ‘from the nightlife scene’ are less strong.
Ecstasy users
No data is available about the ecstasy users from whom pills were confiscated.
Viability
Some delay in testing was incurred due to the required police procedures surrounding
the confiscated pills. However, partly on the basis of the experiences in this study
and the solutions we reached, we believe it would be no problem to expand DIMS to
include this testing variant elsewhere in the Netherlands. The testing of security pills
did not entail higher costs, but expansion nationwide can be expected to substantially
increase laboratory costs, initially at least, because of the greater numbers of pills
supplied for testing. In all probability, costs will decline after that.
Emergencies
One limitation of this modality is that nothing is known about the people from whom
security pills are confiscated. It would therefore be essential to at least keep accurate
records of which pills were confiscated in which venue, if rapid, effective warning
campaigns are to be launched that can target specific venues or nightlife areas.
Benefits and drawbacks
The table below schematically summarises the pros and cons of the three evaluated
testing modalities in comparison with the currently existing method of testing ecstasy
in an office on weekdays. Office-plus testing was found to have no real advantages
above the existing method, and the main drawback is the somewhat higher cost.
Both these modalities attract relatively small numbers of ecstasy users. The benefits
of testing pills in buses parked in nightlife areas lie mainly in the ability to reach a
more varied group of users. Compared to the existing approach, this variant probably
also makes more pills available for monitoring – including more previously unknown
types. It also offers added potential for conducting warning campaigns. Moreover, the
bus not only reaches testers, but also other ecstasy users who did not come to have
their ecstasy tested, and even nightlifers who do not take ecstasy. The main draw-
90

acks lie in the practical viability and the higher costs. The security modality gains
access to still more pills, all of which are available for lab analysis. This could be vitally
important in market surveillance. However, the fact that nothing is known about
the users from whom the pills were confiscated limits the potential to adequately respond
to emergencies.
Pros and cons of the three evaluated pill-testing modalities compared to the currently
existing testing offices
Pills:
Number
% New pills
Dose
Sent to lab
Office-plus Bus parked in nightlife area Security pills
Equal (?)
Lower
Equal
Equal
Users Largely the same as
in existing offices
Viability Few or no practical
problems. Modest
additional costs.
Emergencies Adequate response
because users are
known.
More (?)
Higher
Lower (?)
Fewer
Younger. Somewhat different
music preferences. Earlier
initiation to drug use and
higher ecstasy use. Relatively
more ecstasy bought in nightlife
scene.
Implementation went without
problems, but less support
likely in some regions than for
office-plus. Costs slightly or
considerably more than officeplus.
Direct contact with nightlife
area provides extra potential
for targeted warning campaigns.
Other features Opportunities for drugs education
and advice, also to nontesters
and non-drug users
Many more
Lower
Lower
All
No information on
individual users, only
on nightlife venue
Practical problems
readily resolvable. No
extra costs during
trial, but they are expected
on expansion.
Less potential because
users are unknown
If we compare the evaluated testing modalities with the on-site provision of pill testing
at dance events or nightlife venues, the following picture emerges. Office-plus ser-
vices are almost sure to reach far fewer ecstasy users than on-site testing. Office-
based testing is the farthest removed in time from the actual moment of ecstasy use.
An advantage is that probably a larger percentage of the accessible pills can be forwarded
to the lab. An advantage of testing in a bus parked in a nightlife area as
compared to on-site testing in one club is that the clients of different clubs can be
reached simultaneously. Inside a large dance event, however, more users would
91

probably be reached and more pills tested than in a bus parked outside the entrance.
Possibly more new users or more varied groups of users would also be reached. A
potential drawback of inside testing is its practical viability, given that the cooperation
of club managements or party organisers is required. The potential for targeted warning
campaigns is excellent. Confiscation of pills by security staff is incompatible with
on-site testing on the premises – it would be absurd to confiscate pills at the door but
to allow testing inside. Important advantages of on-site testing are that pills can be
tested immediately and that information can be obtained about the users, enabling a
much more effective response in the event of emergencies.
Encouragement of ecstasy use
Not taking ecstasy is often the result of a conscious decision which – as reported in
our interviews with club- and partygoers who had never taken the drug – is mainly
based on concerns or fears about the harmful effects of the drug, and also on personal
preferences. Pill testing was also reported to play a minor role in decisions not
to take ecstasy. The hazardous pills sometimes detected by pill tests and the warning
leaflets distributed by the pill-testing services had influenced some of the non-users
to stay away from ecstasy. A small proportion of the non-users did report that they
had ‘not yet got round to’ taking ecstasy yet, and pill-testing services might conceivably
facilitate that step. The majority of them, however, said they would not avail
themselves of chance opportunities to take a ‘good-quality’ pill. Nightlifers who had
taken ecstasy in the past year reported that their use of the drug was motivated
mainly by curiosity, which was partly stimulated by the ‘good stories’ that go around
about the drug, especially amongst friends.
As in previous European research, the considerable time that elapses between the
first use of ecstasy and the first use of a testing service argues against any causal
connection between pill testing and the initiation of ecstasy use. The testers had not
used a testing service until an average of three years after taking their first ecstasy.
We also found no difference here between testing and non-testing users in terms of
the age of first ecstasy use (around 18 years). Nor did we find pill testing to have any
stimulating influence on the frequency of ecstasy use. In other words, a comparison
between testing and non-testing ecstasy users did not reveal any encouragement of
ecstasy use. This confirms the earlier European research. The question of whether
pill-testing services may nonetheless have an encouraging or legitimising effect in a
more general way on either testing or non-testing users cannot be answered on the
basis of our data.
92

A whole complex of influencing factors contributes to the first use as well as the continued
use of ecstasy – among them circles of friends, settings, opportunities and
predisposition. Pill testing is no more than a minor intervention within this complex,
which furthermore does not occur until several years after the first use of ecstasy. No
major effect on ecstasy use should therefore be anticipated from pill testing. Our respondents
who never used ecstasy were a distinctly different group from the respondents
in the same nightlife scenes who did take the drug. This was reflected
both in background characteristics (more girls and women) and in their substance
use behaviour (far less experience with legal and illicit recreational substances, except
for alcohol). Non-users, as also seen in earlier European research, largely constitute
a separate group of people within the nightlife scene, most of whom have consciously
decided against the use of ecstasy.
In conclusion, the present study, like earlier Dutch and European ones, produced no
credible evidence that pill testing encourages ecstasy use.
Recommendations
1. Opening hours of existing pill-testing offices can remain unchanged.
Opening testing offices at weekends (the ‘office-plus’ modality) would bring little or no
advantage and would entail extra costs.
2. Implement and expand pill testing in nightlife areas.
This testing modality was found to have mainly advantages and should prove a useful
enhancement to the existing office-based testing facilities.
3. Research on the effects of testing security pills
Although this approach now yields relatively large numbers of pills, this should eventually
decline as a result of market shifts (different modes of distribution and ‘smuggling
methods’).
4. Normative research on the benefits and drawbacks of pill testing
The present study has shown that pill testing does not play any clearly identifiable
role in encouraging the first use of ecstasy, nor does it stimulate current users to take
more of the drug. Although a small group may start taking ecstasy earlier or more
readily as a result of testing, that should be offset by the deterrent effect of the warnings
issued by testing services, which also confirm non-users in their decision not to
take ecstasy. Any determination of whether or not to provide pill-testing services
should weigh these considerations, as well as taking into account the importance of
monitoring and surveillance of the ecstasy market from a public health perspective.
93

However, even if a rational decision on pill testing were possible exclusively on the
basis of empirical data, the ethical question still remains as to whether the official
testing of ecstasy pills might have an unintended legitimising effect. This question
could be addressed by carrying out a normative study on pill testing.
5. Research on lengthening the eight-week list
A serious problem in pill testing is that ecstasy users are often not willing to have
their pills forwarded to a laboratory when no immediate identification can be made at
the testing site. There are good reasons, especially relating to safety, to be cautious
before providing test results on individual pills. That caution is now observed by carefully
comparing pills to a list of pills that have undergone analysis in the previous
eight weeks. Our study indicates that fewer new types of pills are now appearing on
the market than the current system implies. We believe that research is needed on
whether this eight-week period can be lengthened. The strongest argument for this is
that a frequent inability to provide immediate test results tends to discourage people
from having their pills tested in future, or may discourage other users from even starting
to test. This inadvertently limits the scope of DIMS.
6. Technical modifications to current testing practices
Current practice in the Netherlands is that only whole pills are forwarded to the laboratory
for analysis. Ecstasy users who cannot be given immediate test results on the
content of their pills are often unwilling to surrender the pills for analysis. In some
countries, such as Austria, analysis is usually performed on a thin sliver of material
scraped off the pill. Identification is based on those test results in combination with
information on the pill’s form, weight and appearance. Our advice is to investigate
whether a similar practice could be applied within the DIMS to improve insight into
the ecstasy market.
94

BIJLAGE
Begrippenlijst 97
Aangeleverde pillen 99
Tabel 4.1: Kantoorplus versus bestaande openingstijden kantoren in dezelfde regio 99
Tabel 4.2: Plusregio’s versus pluscontroleregio’s
Tabel 4.3: Plusregio’s versus alle controleregio’s 100
Tabel 4.4: Bus versus kantoren in dezelfde regio
Tabel 4.5: Busregio’s versus buscontroleregio’s 101
Tabel 4.6: Busregio’s versus alle controleregio’s
Tabel 4.7: Security versus alle controleregio’s 102
De respondenten 103
Tabel 5.1: Algemene kenmerken – totale controlegroep 103
Tabel 5.2: Uitgaansgedrag – totale controlegroep 104
Tabel 5.3: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – totale controlegroep 105
Tabel 5.4: Algemene kenmerken – busgroep en buscontrolegroep 106
Tabel 5.5: Uitgaansgedrag – busgroep en buscontrolegroep 107
Tabel 5.6: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – busgroep en buscontrolegroep
Tabel 5.7: Algemene kenmerken – testende en niet-testende gebruikers 108
Tabel 5.8: Uitgaansgedrag – testende en niet-testende gebruikers 109
Tabel 5.9: Redenen om ecstasy niet te laten testen – niet-testende gebruikers
Middelengebruik 110
Tabel 6.1: Middelengebruik – totale controlegroep 110
Tabel 6.2: Startleeftijd van middelengebruik – totale controlegroep 111
Tabel 6.3: Ecstasygebruik en aanschaf – totale controlegroep
Tabel 6.4: Gebruikspatroon – totale controlegroep 112
Tabel 6.5: Combigebruik ecstasy met andere drugs – totale controlegroep
Tabel 6.6: Middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep 113
Tabel 6.7: Startleeftijd van middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep 114
Tabel 6.8: Ecstasygebruik en aanschaf – busgroep en buscontrolegroep
Tabel 6.9: Gebruikspatroon – busgroep en buscontrolegroep 115
Tabel 6.10: Combigebruik ecstasy met andere drugs – busgroep en buscontrolegroep
Tabel 6.11: Middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers 116
Tabel 6.12: Startleeftijd van middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers 117
Tabel 6.13: Ecstasygebruik en aanschaf – testende en niet-testende gebruikers
Tabel 6.14: Gebruikspatroon – testende en niet-testende gebruikers 118
Tabel 6.15: Combigebruik ecstasy met andere drugs – testende en niet-testende gebruikers
Aanmoedigende werking 119
Tabel 7.1: Algemene kenmerken – gebruikers en niet-gebruikers 119
Tabel 7.2: Uitgaansgedrag – gebruikers en niet-gebruikers 120
Tabel 7.3: Middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers 121
95

Tabel 7.4: Startleeftijd van middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers 122
Tabel 7.5: Redenen om géén ecstasy te gebruiken – niet-gebruikers
Tabel 7.6: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – busgroep en buscontrolegroep
Tabel 7.7: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – testende en niet-testende gebruikers 123
Tabel 7.8: Chronologie in testen en gebruik
Tabel 7.9: Zouden niet-gebruikers ecstasy nemen als deze was getest 124
Tabel 7.10: Mening over pillengebruik en testen
Tabel 7.11: Hoeveel pillen bij verschillende testresultaten
Tabel 7.12: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – busgroep en buscontrolegroep 125
Tabel 7.13: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – testende en niet-testende gebruikers
Tabel 7.14: Regressieanalyse – busgroep en buscontrolegroep 126
Tabel 7.15: Regressieanalyse – testende en niet-testende gebruikers
96

Begrippenlijst
Niet-herkende pillen Pillen die in de afgelopen acht weken niet door DIMS zijn gesignaleerd.
Niet-bekende pillen Pillen die sinds begin 2000 niet door DIMS zijn gesignaleerd.
Doorgestuurde pillen Niet-herkende pillen die, wanneer de gebruiker daartoe bereid is, doorgestuurd worden naar het
laboratorium voor verdere analyse. Het weergegeven percentage doorgestuurde pillen is een
percentage van de niet-herkende pillen.
MDMA-achtigen
zonder andere stoffen
MDMA-achtigen
met andere stoffen
Pillen die uitsluitend MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan bevatten. Wanneer de pil
daarnaast een lage dosis cafeïne (< 30 mg) bevat, wordt de pil ook tot deze groep gerekend.
Pillen die MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan bevatten en daarnaast (meth)-
amfetaminen, een hoge dosering cafeïne ( 30 mg), of een andere onbekende stof. In een enkel
geval is de dosering MDMA lager dan de dosering van de andere stof.
Overige pillen Pillen die geen MDMA-achtige stoffen bevatten. Twaalf pillen bevatten geen werkzame stoffen, de
overigen bevatten o.a. (meth)amfetaminen, cafeïne en viagra.
Dosering pillen De dosering van pillen heeft uitsluitend betrekking op MDMA-achtigen (MDMA of een
MDMA/MDEA/MDA combinatie) zonder andere stoffen.
Laag gedoseerd MDMA Minder dan 70 mg MDMA.
Hoog gedoseerd MDMA 70 mg of meer MDMA.
Bijzondere pillen Pillen die gekocht zijn als iets anders dan de testuitslag uitwijst (bijvoorbeeld een pil die als ecstasy
is gekocht, maar amfetamine blijkt te bevatten). Ook zijn dit pillen met een uitzonderlijk hoge
(maar niet direct gevaarlijke) dosering van bepaalde stoffen (>150 mg MDMA; >120 mg MDEA;
>80 mg MDA; > 40 mg amfetamine; >20 mg methamfetamine; >5 mg PMA; >25 mg ketamine; >10
mg 2CB; >3 mg DOB; >400 mg cafeïne) of een bijzondere combinatie van stoffen. Classificatie
van deze pillen is door medewerkers van DIMS uitgevoerd.
Plusregio's
(Aangeleverde pillen uit) regio’s waar de testkantoren tijdens het onderzoek ook op zaterdag
geopend waren. Het betreft de regio’s Arnhem en Den Haag.
Kantoorplus (Aangeleverde pillen uit) zaterdagse openstelling van het testkantoor in de plusregio’s.
Busregio's (Aangeleverde pillen uit) regio’s waar tijdens het onderzoek een mobiel testkantoor (bus) geplaatst
was in het uitgaansgebied. Het betreft de regio’s Groningen en Eindhoven.
Bus (Aangeleverde pillen uit) de bus in het uitgaansgebied in de busregio’s.
Security (Aangeleverde pillen uit) inbeslagnames door beveilingspersoneel/portiers bij uitgaansgelegenheden.
Pluscontroleregio's (Aangeleverde pillen uit) regio’s zonder experiment, bedoeld als controle voor de plusregio’s. Het
betreft de regio’s Rotterdam en Amsterdam.
Buscontroleregio’s (Aangeleverde pillen uit) regio’s zonder experiment, bedoeld als controle voor de busregio’s. Het
betreft de regio’s Utrecht en Nijmegen.
Alle controleregio’s (Aangeleverde pillen uit) de specifieke controleregio’s (pluscontroleregio’s en buscontroleregio’s)
en resterende regio’s met een testservice tezamen.
Testende gebruikers Respondenten die het afgelopen jaar ecstasy hebben gebruikt en tijdens het onderzoek hun pillen
lieten testen.
Niet-testende gebruikers Respondenten uit de uitgaansgebieden die het afgelopen jaar ecstasy hebben gebruikt en nog
nooit pillen lieten testen.
Niet-gebruikers Respondenten uit de uitgaansgebieden in de busregio’s die nog nooit ecstasy hebben gebruikt.
Busgroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen in de bus in het uitgaansgebied.
Buscontrolegroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen op de bestaande testkanto-
97

en in de busregio’s en in de buscontroleregio’s.
Totale controlegroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen op de bestaande testkantoren/openingstijden
in de plusregio’s, de busregio’s, de pluscontroleregio’s, en de buscontroleregio’s.
Beginnende testers Testende gebruikers die het afgelopen jaar nog niet eerder hun pillen lieten testen.
Ervaren testers Testende gebruikers die ten minste eenmaal eerder in het afgelopen jaar hun pillen lieten testen.
Significantie n.s. niet significant
* < .05
** < .01
*** < .005
**** < .001
98

Aangeleverde pillen
Tabel 4.1: Kantoorplus versus bestaande openingstijden kantoren in dezelfde regio
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
Tabel 4.2: Plusregio’s versus pluscontroleregio’s
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
kantoor kantoren
plus dezelfde regio
32 42
verschil
84.4% 90.5% n.s.
17.2% 35.7% n.s.
70.4% 94.7% *
95.8%
0%
4.7%
34.8%
65.2%
40-148 mg
83.6 mg
90.0%
2.5%
7.5%
30.6%
69.4%
37-134 mg
79.8 mg
n.s.
n.s.
n.s.
0% 9.8% n.s.
plusregio’s
plus
controleregio’s
74 94
verschil
87.8% 80.9% n.s.
28.2% 28.6% n.s.
84.6% 93.4% n.s.
92.2%
1.6%
6.3%
32.2%
67.8%
37-148 mg
81.3 mg
92.1%
3.4%
4.5%
34.2%
65.8%
16-149 mg
77.7 mg
n.s.
n.s.
n.s.
6.0% 4.5% n.s.
99

Tabel 4.3: Plusregio’s versus alle controleregio’s
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
Tabel 4.4: Bus versus kantoren in dezelfde regio
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
plusregio’s
alle
controleregio’s
74 631
verschil
87.8% 88.4% n.s.
28.2% 40.2% *
84.6% 92.7% *
92.2%
1.6%
6.3%
32.2%
67.8%
37-148 mg
81.3 mg
93.9%
1.9%
4.2%
38.7%
61.3%
8-202 mg
80.4 mg
n.s.
n.s.
n.s.
6.0% 5.7% n.s.
bus
kantoren
dezelfde regio
54 34
verschil
72.2% 79.4% n.s.
39.6% 28.1% n.s.
48.7% 77.8% *
100%
0%
0%
52.9%
47.1%
15-141 mg
71.0 mg
96.4%
0%
3.6%
81.5%
18.5%
19-94 mg
57.6 mg
n.s.
2.3% 0% n.s.
*
*
100

Tabel 4.5: Busregio’s versus buscontroleregio’s
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
Tabel 4.6: Busregio’s versus alle controleregio’s
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
busregio’s
bus
controleregio’s
88 105
verschil
75.0% 76.2% n.s.
35.3% 21.9% *
60.6% 96.3% ****
98.4%
0%
1.6%
65.0%
35.0%
15-141 mg
65.2 mg
95.1%
1.0%
3.9%
39.6%
60.4%
38-157 mg
82.3 mg
n.s.
***
****
1.4% 4.8% n.s.
busregio’s
alle
controleregio’s
88 631
verschil
75.0% 88.4% ****
35.3% 40.2% n.s.
60.6% 92.7% ****
98.4%
0%
1.6%
65.0%
35.0%
15-141 mg
65.2 mg
93.9%
1.9%
4.2%
38.7%
61.3%
8-202 mg
80.4 mg
n.s.
****
****
1.4% 5.7% n.s.
101

Tabel 4.7: Security versus alle controleregio’s
Aangeleverde pillen
Niet-herkende pillen
Niet-bekende pillen
Doorgestuurde pillen
Soort pillen
MDMA-achtigen zonder andere stoffen
MDMA-achtigen met andere stoffen
Overige
Dosering pillen
laag gedoseerd MDMA
hoog gedoseerd MDMA
spreiding
gemiddeld
Bijzondere pillen
security
alle
controleregio’s
98 631
verschil
88.8% 88.4% n.s.
29.2% 40.2% *
100% 92.7% **
88.8%
1.0%
10.2%
57.5%
42.5%
24-146 mg
63.6 mg
93.9%
1.9%
4.2%
38.7%
61.3%
8-202 mg
80.4 mg
*
****
****
1.0% 5.7% n.s.
102

De respondenten
Tabel 5.1: Algemene kenmerken – totale controlegroep
Geslacht
man
vrouw
Leeftijd
gemiddelde
mediaan
Nationaliteit
Nederlands
buitenlands
Etniciteit
autochtoon
allochtoon
Woonsituatie
zelfstandig / alleen
met partner, zonder kind (eren)
alleen/ met partner en kind
bij ouder(s)/verzorger(s)
in groepsverband (bv. woongroep)
Opleidingsniveau
geen / basisonderwijs
diploma VMBO
diploma HAVO
diploma MBO
diploma VWO, gymnasium, HBS
diploma HBO, universiteit
Student
nee
ja
Betaald werk
nee
ja, parttime
ja, fulltime
Maandelijks inkomen
minder dan € 500
tussen € 500 en € 999
tussen € 100%0 en € 1999
tussen € 2000 en € 2499
€ 2500 of meer
Impulsive sensation seeking (scores)
Man
spreiding
gemiddelde
Vrouw
spreiding
gemiddelde
totale
controlegroep
(n = 118)
83.9%
16.1%
28.3 jaar
27.0 jaar
98.3%
1.7%
76.3%
23.7%
44.9%
19.5%
10.2%
17.8%
7.6%
5.1%
26.3%
13.6%
18.6%
19.5%
16.9%
61.9%
38.1%
18.6%
18.6%
62.7%
11.3%
31.3%
40.0%
7.8%
9.6%
1-17
8.8
6-13
8.8
103

Tabel 5.2: Uitgaansgedrag – totale controlegroep
Frequentie uitgaan afgelopen maand
eerste keer /1 keer
2-3 keer
4-9 keer
10 keer of vaker
Frequentie feesten (afgelopen jaar)
Clubs/ disco's
gemiddeld
mediaan
Grootschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Kleinschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan
trance
hardcore/ hardhouse
goa- /psytrance
gothic/ industrial
latin/ salsa
R&B/ soul
lounge/ triphop
totale
controlegroep
(n = 118)
22.9%
44.9%
24.6%
7.6%
26.4 keer
20.0 keer
4.0 keer
3.0 keer
9.6 keer
5.0 keer
94.1%
50.0%
22.9%
6.8%
22.9%
24.6%
29.7%
104

Tabel 5.3: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – totale controlegroep
Wat zijn je redenen ecstasy te laten testen?
Ik wil weten wat erin zit
Bezorgdheid om gezondheid
Ik wil weten of mijn dealer betrouwbaar is
Er werd gewaarschuwd voor gevaarlijke pillen
Gebruik kantoor doordeweeks afgelopen jaar
ja
nee
Ligging kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Openingstijden kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Openingsdagen kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Hoe ver woon je van deze stad vandaan?
spreiding
gemiddeld
Woonplaats
zelfde provincie
aangrenzende provincie
andere provincie
totale
controlegroep
(n = 118)
95.8%
58.5%
38.1%
33.1%
79.7%
20.3%
80.6%
18.3%
1.1%
45.2%
36.6%
18.3%
35.5%
41.9%
22.6%
0-120 km
10.4 km
90.7%
7.6%
1.7%
105

Tabel 5.4: Algemene kenmerken – busgroep en buscontrolegroep
Geslacht
man
vrouw
Leeftijd
gemiddelde
mediaan
Nationaliteit
Nederlands
buitenlands
Etniciteit
autochtoon
allochtoon
Woonsituatie
zelfstandig / alleen
met partner, zonder kind (eren)
alleen/ met partner en kind
bij ouder(s)/verzorger(s)
in groepsverband (bv. woongroep)
Opleidingsniveau
geen / basisonderwijs
diploma VMBO
diploma HAVO
diploma MBO
diploma VWO, gymnasium, HBS
diploma HBO, universiteit
Student
nee
ja
Betaald werk
nee
ja, parttime
ja, fulltime
Maandelijks inkomen
minder dan € 500
tussen € 500 en € 999
tussen € 100%0 en € 1999
tussen € 2000 en € 2499
€ 2500 of meer
Impulsive sensation seeking (scores)
Man
spreiding
gemiddelde
Vrouw
spreiding
gemiddelde
busgroep
n = 44
79.1%
20.9%
24.1 jaar
22.0 jaar
97.7%
2.3%
69.8%
30.2%
55.8%
9.3%
7.0%
23.3%
4.7%
11.6%
25.6%
9.3%
23.3%
16.3%
14.0%
65.9%
34.1%
15.9%
31.8%
52.3%
11.6%
44.2%
23.3%
14.0%
7.0%
2-18
11.0
5-17
10.2
buscontrolegroep
n = 60
81.7%
18.3%
27.5 jaar
26.0 jaar
98.3%
1.7%
76.7%
23.3%
46.7%
13.3%
10.0%
20.0%
10.0%
5.0%
30.0%
15.0%
16.7%
16.7%
16.7%
66.7%
33.3%
20.0%
16.7%
63.3%
12.1%
31.0%
41.4%
8.5%
7.0%
1-17
9.3
6-12
9.6
verschil
n.s.
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
106

Tabel 5.5: Uitgaansgedrag – busgroep en buscontrolegroep
Frequentie uitgaan afgelopen maand
eerste keer / 1 keer
2-3 keer
4-9 keer
10 keer of vaker
Frequentie feesten (afgelopen jaar)
Clubs/ disco's
gemiddeld
mediaan
Grootschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Kleinschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan
trance
hardcore/ hardhouse
goa- /psytrance
gothic/ industrial
latin/ salsa
R&B/ soul
lounge/ triphop
busgroep
n = 44
11.4%
40.9%
27.3%
20.5%
31.4 keer
20.0 keer
4.6 keer
2.0 keer
11.0 keer
6.5 keer
90.9%
50.0%
27.3%
20.5%
11.4%
13.6%
9.3%
buscontrolegroep
n = 60
23.3%
43.3%
26.7%
6.7%
27.0 keer
24.5 keer
4.5 keer
3.0 keer
10.3 keer
5.5 keer
95.0%
53.3%
20.0%
5.0%
18.3%
21.7%
25.0%
Tabel 5.6: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – busgroep en buscontrolegroep
Wat zijn je redenen ecstasy te laten testen?
Ik wil weten wat erin zit
Bezorgdheid om gezondheid
Ik wil weten of mijn dealer betrouwbaar is
Er werd gewaarschuwd voor gevaarlijke pillen
Gebruik kantoor doordeweeks afgelopen jaar
ja
nee
Ligging kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Openingstijden kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Openingsdagen kantoor doordeweeks
goed
redelijk
slecht
Hoe ver woon je van deze stad vandaan?
spreiding
gemiddeld
Woonplaats
zelfde provincie
aangrenzende provincie
andere provincie
busgroep
n = 44
81.4%
51.2%
27.9%
9.3%
38.6%
61.4%
76.5%
23.5%
0%
29.4%
41.2%
29.4%
23.5%
41.2%
35.3%
0-200 km
15.3 km
79.5%
13.6%
6.8%
buscontrolegroep
n = 60
91.7%
53.3%
35.0%
35.0%
78.3%
21.7%
83.0%
14.9%
2.1%
51.1%
29.8%
19.1%
38.3%
34.0%
27.7%
0-120 km
12.8 km
83.3%
13.3%
3.3%
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
**
n.s.
n.s.
*
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
***
****
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
107

Tabel 5.7: Algemene kenmerken – testende en niet-testende gebruikers
Geslacht
man
vrouw
Leeftijd
gemiddelde
mediaan
Nationaliteit
Nederlands
buitenlands
Etniciteit
autochtoon
allochtoon
Woonsituatie
zelfstandig / alleen
met partner, zonder kind (eren)
alleen/ met partner en kind
bij ouder(s)/verzorger(s)
in groepsverband (bv. woongroep)
Opleidingsniveau
geen / basisonderwijs
diploma VMBO
diploma HAVO
diploma MBO
diploma VWO, gymnasium, HBS
diploma HBO, universiteit
Student
nee
ja
Betaald werk
nee
ja, parttime
ja, fulltime
Maandelijks inkomen
minder dan € 500
tussen € 500 en € 999
tussen € 100%0 en € 1999
tussen € 2000 en € 2499
€ 2500 of meer
Impulsive sensation seeking (scores)
Man
spreiding
gemiddelde
Vrouw
spreiding
gemiddelde
testende
gebruikers
n = 44
79.1%
20.9%
24.1 jaar
22.0 jaar
97.7%
2.3%
69.8%
30.2%
55.8%
9.3%
7.0%
23.3%
4.7%
11.6%
25.6%
9.3%
23.3%
16.3%
14.0%
65.9%
34.1%
15.9%
31.8%
52.3%
11.6%
44.2%
23.3%
14.0%
7.0%
2-18
11.0
5-17
10.2
niet-testende
gebruikers
n = 123
67.5%
32.5%
23.7 jaar
22.5 jaar
95.1%
4.9%
78.0%
22.0%
49.6%
13.0%
1.6%
22.8%
13.0%
7.3%
23.6%
13.0%
18.7%
15.4%
22.0%
47.2%
52.8%
16.3%
38.2%
45.5%
23.6%
36.6%
23.6%
8.0%
8.3%
1-19
11.2
3-19
11.5
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
108

Tabel 5.8: Uitgaansgedrag – testende en niet-testende gebruikers
Frequentie uitgaan afgelopen maand
eerste keer /1 keer
2-3 keer
4-9 keer
10 keer of vaker
Frequentie feesten (afgelopen jaar)
Clubs/ disco's
gemiddeld
mediaan
Grootschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Kleinschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan
trance
hardcore/ hardhouse
goa- /psytrance
gothic/ industrial
latin/ salsa
R&B/ soul
lounge/ triphop
testende
gebruikers
n = 44
11.4%
40.9%
27.3%
20.5%
31.4 keer
20.0 keer
4.6 keer
2.0 keer
12.7 keer
6.5 keer
90.9%
50.0%
27.3%
20.5%
11.4%
13.6%
9.3%
Tabel 5.9: Redenen om ecstasy niet te laten testen – niet-testende gebruikers
Wat is je motivatie om géén ecstasy te laten testen?
Ik vertrouw degenen waarbij ik mijn ecstasy koop
In mijn omgeving kan je je ecstasy niet laten testen
Ik ben er nog niet aan toegekomen
Ik slik het toch wel, ongeacht de testuitslag
Ik weet niet waar de pillentest is
Het is spannend om de werking niet precies te weten
Vrienden testen mijn ecstasy voor me bij de pillentest
Geen vertrouwen in de test
Het duurt te lang voordat je de uitslag krijgt
Ik ben bang dat ik niet anoniem kan blijven
Ik geloof de verhalen over slechte ecstasy niet
niet-testende
gebruikers
n = 123
6.5%
23.6%
48.8%
21.1%
41.6 keer
25.0 keer
3.6 keer
2.0 keer
10.1 keer
6.0 keer
77.2%
48.8%
33.3%
22.8%
20.3%
33.3%
36.9%
verschil
*
n.s.
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
****
niet-testers
n = 123
70.5%
35.2%
32.0%
28.7%
25.4%
22.1%
16.4%
15.6%
13.9%
12.3%
11.5%
109

Middelengebruik
Tabel 6.1: Middelengebruik – totale controlegroep
Tabak
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Alcohol
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Hasj / wiet
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
XTC
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Cocaïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Amfetamines
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
LSD
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Paddo's
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Poppers
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Herbal XTC / efedra
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
GHB
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Ketamine
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Crack / basecoke
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Heroïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
totale controlegroep
(N = 118)
85.6%
75.4%
67.8%
96.6%
93.2%
87.3%
90.7%
76.3%
61.9%
100%
100%
79.7%
67.8%
51.7%
28.8%
52.1%
29.1%
12.0%
24.8%
6.0%
2.6%
58.1%
25.6%
6.0%
44.4%
21.4%
8.5%
57.3%
34.2%
12.0%
35.9%
25.6%
15.4%
10.3%
8.5%
5.1%
8.5%
1.7%
0%
3.4%
0%
0%
110

Tabel 6.2: Startleeftijd van middelengebruik – totale controlegroep
Tabak
gemiddelde
mediaan
Alcohol
gemiddelde
mediaan
Hasj / wiet
gemiddelde
mediaan
XTC
gemiddelde
mediaan
Tabel 6.3: Ecstasygebruik en aanschaf – totale controlegroep
Hoe vaak gebruik je XTC?
een paar keer per week
één keer per week
een paar keer per maand
één keer per maand
minder dan één keer per maand
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?
spreiding
gemiddeld
Hoe kom je meestal aan je XTC?
krijgen van een vriend/partner (gratis)
een vriend koopt het voor me
kopen van een vriend
kopen bij een bekende dealer
kopen bij een onbekende dealer
kopen van het internet
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan zelf?
ervóór
tijdens het uitgaan
Wat voor XTC gebruik je meestal?
van dezelfde dealer
met hetzelfde logo
met dezelfde kleur
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?
1-24 keer
25-49 keer
50-99 keer
100 keer of vaker
totale controlegroep
(N = 118)
14.6 jaar
14.0 jaar
14.2 jaar
14.0 jaar
16.4 jaar
16.0 jaar
22.2 jaar
20.0 jaar
totale controlegroep
(N = 118)
4.2%
11.9%
33.9%
20.3%
29.7%
1-7 pillen
2.1 pillen
3.4%
16.9%
44.9%
31.4%
3.4%
0%
93.2%
6.8%
73.7%
13.6%
9.3%
20.3%
16.9%
26.3%
36.4%
111

Tabel 6.4: Gebruikspatroon – totale controlegroep
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik er tot nu toe uit?
XTC-gebruik is langzaam toegenomen
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon langzaam afgenomen
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als ik nu gebruik
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde piek bereikt, daarna is
het afgenomen tot een bepaald niveau
Tabel 6.5: Combigebruik ecstasy met andere drugs – totale controlegroep
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamines?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
totale controlegroep
(N = 118)
4.3%
12.8%
22.3%
24.5%
36.2%
totale controlegroep
(N = 118)
28.0%
11.0%
28.8%
18.6%
13.6%
44.1%
6.8%
14.4%
13.6%
21.2%
71.2%
11.9%
12.7%
2.5%
1.7%
63.6%
10.2%
18.6%
6.8%
0.8%
83.1%
5.9%
6.8%
3.4%
0.8%
112

Tabel 6.6: Middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep
Tabak
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Alcohol
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Hasj / wiet
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
XTC
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Cocaïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Amfetamines
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
LSD
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Paddo's
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Poppers
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Herbal XTC / efedra
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
GHB
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Ketamine
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Crack / basecoke
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Heroïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
busgroep
n = 44
97.7%
93.0%
81.4%
100%
97.7%
95.3%
100%
93.0%
83.7%
100%
100%
88.4%
79.1%
69.8%
46.5%
72.1%
60.5%
32.6%
20.9%
9.3%
4.7%
79.1%
51.2%
11.6%
37.2%
16.3%
4.7%
74.4%
44.2%
23.3%
30.2%
18.6%
7.0%
16.3%
11.6%
2.3%
14.0%
4.7%
0%
2.3%
2.3%
0%
buscontrolegroep
n = 60
88.3%
81.7%
78.3%
100%
96.7%
88.3%
93.3%
78.3%
61.7%
100%
100%
81.7%
68.3%
50.0%
33.3%
53.3%
33.3%
16.7%
21.7%
6.7%
5.0%
51.7%
25.0%
3.3%
41.7%
21.7%
11.7%
55.0%
30.0%
13.3%
35.0%
25.0%
15.0%
10.0%
8.3%
5.0%
10.0%
3.3%
0%
1.7%
0%
0%
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
***
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
***
**
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
113

Tabel 6.7: Startleeftijd van middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep
Tabak
gemiddelde
mediaan
Alcohol
gemiddelde
mediaan
Hasj / wiet
gemiddelde
mediaan
XTC
gemiddelde
mediaan
busgroep
n = 44
13.2 jaar
13.0 jaar
13.2 jaar
13.0 jaar
14.5 jaar
14.0 jaar
18.4 jaar
18.0 jaar
Tabel 6.8: Ecstasygebruik en aanschaf – busgroep en buscontrolegroep
Hoe vaak gebruik je XTC?
een paar keer per week
één keer per week
een paar keer per maand
één keer per maand
minder dan één keer per maand
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?
spreiding
gemiddeld
Hoe kom je meestal aan je XTC?
krijgen van een vriend/partner (gratis)
een vriend koopt het voor me
kopen van een vriend
kopen bij een bekende dealer
kopen bij een onbekende dealer
kopen van het internet
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan
zelf?
ervóór
tijdens het uitgaan
Wat voor XTC gebruik je meestal?
van dezelfde dealer
met hetzelfde logo
met dezelfde kleur
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?
1-24 keer
25-49 keer
50-99 keer
100 keer of vaker
busgroep
n = 44
4.5%
22.7%
43.2%
13.6%
15.9%
1-7 pillen
2.4 pillen
4.8%
9.5%
23.8%
57.1%
2.4%
2.4%
75.0%
25.0%
88.1%
4.8%
2.4%
16.3%
14.0%
46.5%
23.3%
buscontrolegroep
n = 60
14.9 jaar
14.0 jaar
14.0 jaar
14.0 jaar
16.1 jaar
16.0 jaar
21.4 jaar
19.0 jaar
buscontrolegroep
n = 60
5.0%
15.0%
36.7%
20.0%
23.3%
1-6 pillen
2.2 pillen
1.7%
15.0%
50.0%
28.3%
5.0%
0%
93.3%
6.7%
76.7%
15.0%
10.0%
20.0%
18.3%
26.7%
35.0%
verschil
*
n.s.
*
*
verschil
n.s.
n.s.
**
**
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
114

Tabel 6.9: Gebruikspatroon – busgroep en buscontrolegroep
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik
er tot nu toe uit?
XTC-gebruik is langzaam toegenomen
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon
langzaam afgenomen
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als
ik nu gebruik
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde
piek bereikt, daarna is het afgenomen tot een bepaald niveau
busgroep
n = 44
0%
17.1%
34.3%
28.6%
20.0%
buscontrolegroep
n = 60
Tabel 6.10: Combigebruik ecstasy met andere drugs – busgroep en buscontrolegroep
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamine/speed?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
busgroep
n = 44
30.2%
25.6%
20.9%
16.3%
7.0%
21.4%
14.3%
19.0%
19.0%
26.2%
54.8%
19.0%
19.0%
2.4%
4.8%
59.5%
19.0%
11.9%
9.5%
0%
92.9%
4.8%
2.4%
0%
0%
8.3%
14.6%
22.9%
20.8%
33.3%
buscontrolegroep
n = 60
26.7%
6.7%
31.7%
20.0%
15.0%
45.0%
6.7%
18.3%
16.7%
13.3%
66.7%
10.0%
16.7%
3.3%
3.3%
63.3%
5.0%
25.0%
5.0%
1.7%
83.3%
3.3%
6.7%
5.0%
1.7%
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
115

Tabel 6.11: Middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers
Tabak
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Alcohol
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Hasj / wiet
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
XTC
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Cocaïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Amfetamines
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
LSD
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Paddo's
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Poppers
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Herbal XTC / efedra
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
GHB
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Ketamine
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Crack / basecoke
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Heroïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
testende
gebruikers
n = 44
97.7%
93.0%
81.4%
100%
97.7%
95.3%
100%
93.0%
83.7%
100%
100%
88.4%
79.1%
69.8%
46.5%
72.1%
60.5%
32.6%
20.9%
9.3%
4.7%
79.1%
51.2%
11.6%
37.2%
16.3%
4.7%
74.4%
44.2%
23.3%
30.2%
18.6%
7.0%
16.3%
11.6%
2.3%
14.0%
4.7%
0%
2.3%
2.3%
0%
niet-testende
gebruikers
n = 123
95.1%
90.2%
83.7%
98.4%
97.6%
94.3%
94.3%
87.8%
71.5%
100%
100%
55.3%
63.4%
52.0%
30.1%
56.9%
32.5%
17.1%
32.5%
12.2%
5.7%
59.3%
30.9%
9.8%
52.8%
21.1%
8.1%
67.5%
43.1%
23.6%
20.3%
12.2%
4.1%
10.6%
8.1%
4.1%
23.6%
8.6%
4.3%
13.8%
6.5%
3.3%
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
-
-
****
n.s.
*
*
n.s.
****
*
n.s.
n.s.
n.s.
*
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
116

Tabel 6.12: Startleeftijd van middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers
Tabak
gemiddelde
mediaan
Alcohol
gemiddelde
mediaan
Hasj / wiet
gemiddelde
mediaan
XTC
gemiddelde
mediaan
testende
gebruikers
n = 44
13.2 jaar
13.0 jaar
13.2 jaar
13.0 jaar
14.5 jaar
14.0 jaar
18.4 jaar
18.0 jaar
Tabel 6.13: Ecstasygebruik en aanschaf – testende en niet-testende gebruikers
Hoe vaak gebruik je XTC?
een paar keer per week
één keer per week
een paar keer per maand
één keer per maand
minder dan één keer per maand
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?
spreiding
gemiddeld
Hoe kom je meestal aan je XTC?
krijgen van een vriend/partner (gratis)
een vriend koopt het voor me
kopen van een vriend
kopen bij een bekende dealer
kopen bij een onbekende dealer
kopen van het internet
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan zelf?
ervóór
tijdens het uitgaan
Wat voor XTC gebruik je meestal?
van dezelfde dealer
met hetzelfde logo
met dezelfde kleur
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?
1-24 keer
25-49 keer
50-99 keer
100 keer of vaker
testende
gebruikers
n = 44
4.5%
22.7%
43.2%
13.6%
15.9%
1-7 pillen
2.4 pillen
4.8%
9.5%
23.8%
57.1%
2.4%
2.4%
75.0%
25.0%
88.1%
4.8%
2.4%
16.3%
14.0%
46.5%
23.3%
niet-testende
gebruikers
n = 123
13.6 jaar
13.0 jaar
13.3 jaar
14.0 jaar
15.2 jaar
15.0 jaar
18.3 jaar
17.0 jaar
niet-testende
gebruikers
n = 123
4.9%
6.5%
17.9%
13.0%
57.7%
1-9 pillen
2.2 pillen
25.2%
18.7%
28.5%
24.4%
2.4%
0.8%
64.8%
35.2%
74.6%
11.5%
13.1%
39.8%
18.7%
17.1%
24.4%
verschil
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
verschil
****
n.s.
****
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
****
117

Tabel 6.14: Gebruikspatroon – testende en niet-testende gebruikers
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik er
tot nu toe uit?
XTC-gebruik is langzaam toegenomen
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon
langzaam afgenomen
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als ik
nu gebruik
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde piek
bereikt, daarna is het afgenomen tot een bepaald niveau
testende
gebruikers
n = 44
0%
17.1%
34.3%
28.6%
20.0%
niet-testende
gebruikers
n = 123
10.8%
14.9%
16.2%
25.7%
32.4%
Tabel 6.15: Combigebruik ecstasy met andere drugs – testende en niet-testende gebruikers
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamines?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?
nooit
zelden
soms
vaak
altijd
testende
gebruikers
n = 44
30.2%
25.6%
20.9%
16.3%
7.0%
21.4%
14.3%
19.0%
19.0%
26.2%
54.8%
19.0%
19.0%
2.4%
4.8%
59.5%
19.0%
11.9%
9.5%
0%
92.9%
4.8%
2.4%
0%
0%
niet-testende
gebruikers
n = 123
22.0%
6.5%
12.2%
15.4%
43.9%
27.6%
13.8%
19.5%
11.4%
27.6%
57.7%
11.4%
16.3%
7.3%
7.3%
56.9%
14.6%
13.0%
4.1%
11.4%
88.6%
6.5%
2.4%
0.8%
1.6%
verschil
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
verschil
****
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
118

Aanmoedigende werking
Tabel 7.1: Algemene kenmerken – gebruikers en niet-gebruikers
Geslacht
man
vrouw
Leeftijd
gemiddelde
mediaan
Nationaliteit
Nederlands
buitenlands
Etniciteit
autochtoon
allochtoon
Woonsituatie
zelfstandig / alleen
met partner, zonder kind (eren)
alleen/ met partner en kind
bij ouder(s)/verzorger(s)
in groepsverband (bv. woongroep)
Opleidingsniveau
geen / basisonderwijs
diploma VMBO
diploma HAVO
diploma MBO
diploma VWO, gymnasium, HBS
diploma HBO, universiteit
Student
nee
ja
Betaald werk
nee
ja, parttime
ja, fulltime
Maandelijks inkomen
minder dan € 500
tussen € 500 en € 999
tussen € 100%0 en € 1999
tussen € 2000 en € 2499
€ 2500 of meer
Impulsive sensation seeking (scores)
Man
spreiding
gemiddelde
Vrouw
spreiding
gemiddelde
testende
gebruikers
n = 44
79.1%
20.9%
24.1 jaar
22.0 jaar
97.7%
2.3%
69.8%
30.2%
55.8%
9.3%
7.0%
23.3%
4.7%
11.6%
25.6%
9.3%
23.3%
16.3%
14.0%
65.9%
34.1%
15.9%
31.8%
52.3%
11.6%
44.2%
23.3%
14.0%
7.0%
2-18
11.0
5-17
10.2
niet-testende
gebruikers
n = 123
67.5%
32.5%
23.7 jaar
22.5 jaar
95.1%
4.9%
78.0%
22.0%
49.6%
13.0%
1.6%
22.8%
13.0%
7.3%
23.6%
13.0%
18.7%
15.4%
22.0%
47.2%
52.8%
16.3%
38.2%
45.5%
23.6%
36.6%
23.6%
8.0%
8.3%
1-19
11.2
3-19
11.5
niet-gebruikers
n = 138
50.7%
49.3%
22.7 jaar
22.0 jaar
93.5%
6.5%
71.0%
29.0%
31.2%
8.7%
4.3%
44.2%
11.6%
10.8%
21.0%
14.5%
15.2%
13.0%
25.4%
39.1%
60.9%
21.0%
39.9%
39.1%
34.1%
25.9%
33.3%
2.6%
4.1%
0-18
10.2
0-18
9.0
verschil
****
n.s.
n.s.
n.s.
***
n.s.
**
n.s.
***
n.s.
*
119

Tabel 7.2: Uitgaansgedrag – gebruikers en niet-gebruikers
Frequentie uitgaan afgelopen maand
eerste keer /1 keer
2-3 keer
4-9 keer
10 keer of vaker
Frequentie feesten (afgelopen jaar)
Clubs/ disco's
gemiddeld
mediaan
Grootschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Kleinschalige feesten
gemiddeld
mediaan
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan
trance
hardcore/ hardhouse
goa- /psytrance
gothic/ industrial
latin/ salsa
R&B/ soul
lounge/ triphop
testende
gebruikers
n = 44
11.4%
40.9%
27.3%
20.5%
31.4 keer
20.0 keer
4.6 keer
2.0 keer
12.7 keer
6.5 keer
90.9%
50.0%
27.3%
20.5%
11.4%
13.6%
9.3%
niet-testende
gebruikers
n = 123
6.5
23.6%
48.8%
21.1%
41.6 keer
25.0 keer
3.6 keer
2.0 keer
10.1 keer
6.0 keer
77.2%
48.8%
33.3%
22.8%
20.3%
33.3%
36.9%
niet-gebruikers
n = 138
10.1%
30.4%
37.7%
21.7%
30.6 keer
20.0 keer
1.7 keer
0 keer
6.3 keer
2.0 keer
52.6%
23.2%
14.6%
15.9%
59.1%
54.7%
40.1%
verschil
n.s.
n.s.
*
***
****
****
***
n.s.
****
****
****
120

Tabel 7.3: Middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers
Tabak
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Alcohol
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Hasj / wiet
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
XTC
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Cocaïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Amfetamines
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
LSD
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Paddo's
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Poppers
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Herbal XTC / efedra
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
GHB
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Ketamine
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Crack / basecoke
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
Heroïne
ooit
afgelopen jaar
afgelopen maand
testende
gebruikers
n = 44
97.7%
93.0%
81.4%
100%
97.7%
95.3%
100%
93.0%
83.7%
100%
100%
88.4%
79.1%
69.8%
46.5%
72.1%
60.5%
32.6%
20.9%
9.3%
4.7%
79.1%
51.2%
11.6%
37.2%
16.3%
4.7%
74.4%
44.2%
23.3%
30.2%
18.6%
7.0%
16.3%
11.6%
2.3%
14.0%
4.7%
0%
2.3%
2.3%
0%
niet-testende
gebruikers
n = 123
95.1%
90.2%
83.7%
98.4%
97.6%
94.3%
94.3%
87.8%
71.5%
100%
100%
55.3%
63.4%
52.0%
30.1%
56.9%
32.5%
17.1%
32.5%
12.2%
5.7%
59.3%
30.9%
9.8%
52.8%
21.1%
8.1%
67.5%
43.1%
23.6%
20.3%
12.2%
4.1%
10.6%
8.1%
4.1%
23.6%
8.6%
4.3%
13.8%
6.5%
3.3%
niet-gebruikers
n = 138
81.2%
68.8%
62.3%
97.8%
95.7%
92.0%
71.5%
48.9%
33.6%
0%
0%
0%
9.4%
4.3%
2.2%
5.8%
2.9%
0%
2.2%
0%
0%
12.3%
5.1%
1.4%
5.8%
2.9%
2.2%
10.1%
7.2%
2.2%
1.4%
0%
0%
0%
0%
0%
1.4%
0%
0%
0.7%
0%
0%
verschil
****
****
****
n.s.
n.s.
n.s.
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
****
*
****
****
n.s.
****
****
****
****
****
****
121

Tabel 7.4: Startleeftijd van middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers
Tabak
gemiddelde
mediaan
Alcohol
gemiddelde
mediaan
Hasj / wiet
gemiddelde
mediaan
XTC
gemiddelde
mediaan
testende
gebruikers
n = 44
13.2 jaar
13.0 jaar
13.2 jaar
13.0 jaar
14.5 jaar
14.0 jaar
18.4 jaar
18.0 jaar
niet-testende
gebruikers
n = 123
13.6 jaar
13.0 jaar
13.3 jaar
14.0 jaar
15.2 jaar
15.0 jaar
18.3 jaar
17.0 jaar
Tabel 7.5: Redenen om géén ecstasy te gebruiken – niet-gebruikers
niet-gebruikers
n = 138
Wat zijn de redenen om géén ecstasy te gebruiken?
Ik heb geen behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel
Omdat ik denk dat het schadelijk is voor mijn lichaam
Omdat ik denk dat het schadelijk is voor mijn hersenen
Ik heb geen behoefte aan een stimulerend middel
Omdat ik denk dat het psychisch schadelijk is
Vanwege de slechte verhalen die ik erover heb gehoord
Omdat ik heb gezien wat het doet bij anderen
Uit principe/ levensbeschouwing
Omdat ik niet weet wat ecstasy met je doet
Omdat niemand in mijn omgeving ecstasy gebruikt
Omdat ik bang ben eraan verslaafd te raken
Omdat bij de pillentest vaak gevaarlijke ecstasy wordt gevonden
Omdat ik er nog niet aan toe ben gekomen
Omdat het me nog niet is aangeboden
Omdat ecstasy illegaal is
Vanwege de waarschuwingsfolders
Omdat ik een ander middel gebruik
Wegens medische redenen (medicijngebruik, allergieën, e.d.)
14.6 jaar
14.0 jaar
14.1 jaar
14.0 jaar
16.1 jaar
16.0 jaar
Tabel 7.6: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – busgroep en buscontrolegroep
Wat zijn de redenen voor je gebruik van ecstasy?
Behoefte aan een stimulerend middel
Behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel
Goede verhalen over gehoord
Nieuwsgierig
Iedereen in mijn omgeving gebruikte het
Het werd me aangeboden
busgroep
n = 44
46.5%
30.2%
34.9%
65.1%
9.3%
23.3%
bus
controlegroep
n = 60
16.7%
20.0%
60.0%
91.7%
18.3%
38.3%
totale
controlegroep
n = 118
17.8%
20.3%
65.3%
90.7%
19.5%
33.1%
-
-
verschil
**
*
*
niet-gebruikers
n = 138
66.7%
65.9%
64.5%
63.0%
63.0%
50.7%
48.6%
47.8%
37.7%
30.4%
29.0%
29.0%
28.3%
23.2%
21.7%
20.3%
19.6%
12.3%
busgroep
versus
buscontrolegroep
****
n.s.
*
****
n.s.
n.s.
122

Tabel 7.7: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – testende en niet-testende gebruikers
Wat zijn de redenen voor je gebruik van ecstasy?
Behoefte aan een stimulerend middel
Behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel
Goede verhalen over gehoord
Nieuwsgierig
Iedereen in mijn omgeving gebruikte het
Het werd me aangeboden
Tabel 7.8: Chronologie in testen en gebruik
Beginleeftijd ecstasygebruik
gemiddelde
mediaan
Beginleeftijd testen
gemiddelde
mediaan
Tijd tussen begin gebruik en begin testen
gemiddelde
mediaan
Had je, voordat je je ecstasy liet testen, al eens
ecstasy gebruikt?
ja, ik had daarvoor ongeteste ecstasy gebruikt
ja, ik had daarvoor geteste ecstasy gebruikt
nee
Zo nee, zou je ook ecstasy genomen hebben als
je niet had kunnen testen?
ja
nee
Is je ecstasygebruik veranderd door het testen?
ja, mijn gebruik is toegenomen
ja, mijn gebruik is afgenomen
nee
Testfrequentie afgelopen jaar 42
gemiddelde
mediaan
Beginnende en ‘ervaren’ testers
beginnend
‘ervaren’
42 Inclusief test waarbij de vragenlijst werd afgenomen.
busgroep
n = 44
18.4 jaar
18.0 jaar
22.0 jaar
21.0 jaar
3.4 jaar
2.5 jaar
86.4%
9.1%
4.5%
0%
100%
4.8%
19.0%
76.2%
1.8 keer
1.0 keer
51.2%
48.8%
niet-testende
gebruikers
n = 123
25.2%
27.6%
46.3%
82.1%
21.1%
36.6%
bus
controlegroep
n = 60
21.4 jaar
19.0 jaar
24.8 jaar
22.0 jaar
3.1 jaar
2.0 jaar
76.7%
13.3%
10.0%
33.3%
66.7%
5.3%
5.3%
89.5%
3.5 keer
2.0 keer
38.3%
61.7%
testende
gebruikers
n = 44
45.2%
31.0%
35.7%
64.3%
9.5%
23.8%
totale
controlegroep
n = 118
22.2 jaar
20.0 jaar
25.2 jaar
23.0 jaar
2.9 jaar
2.0 jaar
79.7%
11.0%
9.3%
20.0%
80.0%
5.3%
5.3%
89.5%
3.8 keer
2.0 keer
40.7%
59.3%
verschil
*
n.s.
n.s.
*
n.s.
n.s.
busgroep
versus
buscontrolegroep
**
*
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
****
n.s.
123

Tabel 7.9: Zouden niet-gebruikers ecstasy nemen als deze was getest
Als je de mogelijkheid zou hebben een geteste pil te gebruiken met een
gemiddelde dosis MDMA, zou je dat doen?
ja
nee
Tabel 7.10: Mening over pillengebruik en testen
Denk je dat mensen meer pillen gaan gebruiken
als zij die kunnen laten testen bij een
testservice in het uitgaansgebied?
ja
nee
nietgebruikers
n = 138
62.8%
37.2%
niet-testende
gebruikers
n = 123
Tabel 7.11: Hoeveel pillen bij verschillende testresultaten 43
Pil bevat 25 mg MDMA
gebruikt niet
gemiddelde
mediaan
Pil bevat 75 mg MDMA
gebruikt niet
gemiddelde
mediaan
Pil bevat 150 mg MDMA
gebruikt niet
gemiddelde
mediaan
Pil bevat voor de helft speed
gebruikt niet
gemiddelde
mediaan
Pil bevat verdachte stoffen
gebruikt niet
gemiddelde
mediaan
busgroep
n = 44
44.1%
3.4 pillen
3.0 pillen
25.0%
2.6 pillen
2.0 pillen
18.2%
2.3 pillen
1.5 pillen
73.5%
2.6 pillen
2.0 pillen
89.2%
1.8 pillen
1.0 pillen
40.7%
59.3%
bus
controlegroep
n = 60
40.0%
3.8 pillen
3.0 pillen
9.4
2.9 pillen
2.0 pillen
15.7%
3.4 pillen
2.0 pillen
85.2%
1.4 pillen
1.0 pillen
96.4%
1.0 pillen
1.0 pillen
testende
gebruikers
n = 44
39.5%
60.5%
totale
controlegroep
n = 118
38.2%
3.7 pillen
3.0 pillen
13.1%
2.5 pillen
2.0 pillen
15.6%
2.7 pillen
1.0 pillen
82.6%
1.5 pillen
1.0 pillen
97.2%
2.0 pillen
1.0 pillen
testers
versus
niet-testers
niet-gebruikers
n = 138
n.s.
19.7%
80.3%
verschil
alle
groepen
***
busgroep
versus
buscontrolegroep 44
43 Gemiddelde en mediaan hebben betrekking op degenen die de pil zouden gebruiken.
44 Vanwege de grote verschillen tussen het gemiddelde en de mediaan, is tevens een analyse uitgevoerd om te
zoeken naar verschillen in mediaan. Geen van deze analyse gaf een significant verschil te zien.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
n.s.
124

Tabel 7.12: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – busgroep en buscontrolegroep
Gebruiksfrequentie
minder dan 1x per maand
1x per maand
paar keer per maand
1x per week
paar keer per week
Gebruikshoeveelheid
gemiddelde
mediaan
busgroep
n = 44
15.9%
13.6%
43.2%
22.7%
4.5%
2.4 pillen
2.0 pillen
bus
controlegroep
n = 60
23.3%
20.0%
36.7%
15.0%
5.0%
2.2 pillen
2.0 pillen
totale
controlegroep
n = 118
29.7%
20.3%
33.9%
11.9%
4.2%
2.1 pillen
2.0 pillen
busgroep
versus
buscontrolegroep
Tabel 7.13: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – testende en niet-testende gebruikers
Gebruiksfrequentie
minder dan 1x per maand
1x per maand
paar keer per maand
1x per week
paar keer per week
Gebruikshoeveelheid
gemiddelde
mediaan
niet-testers
n = 123
57.7%
13.0%
17.9%
6.5%
4.9%
2.2 pillen
2.0 pillen
beginnende
testers
n = 22
27.3%
9.1%
36.4%
22.7%
4.5%
2.3 pillen
2.0 pillen
ervaren
testers
n = 21
4.8%
19.0%
47.6%
23.8%
4.8%
2.5 pillen
2.0 pillen
n.s.
n.s.
niet-testers
versus
ervaren testers
****
n.s.
125

Tabel 7.14: Regressieanalyse – busgroep en buscontrolegroep 45
busgroep versus
buscontrolegroep
leeftijd
impss
geslacht
man
vrouw (referentie)
etniciteit
allochtoon
autochtoon (referentie)
beginleeftijd
-
behoefte aan stimulerend middel
3.65
behoefte aan bewustzijnsveranderend
middel
-
goede verhalen
-
nieuwsgierig
0.20
.689 0.90 - - - - - - -
-.211 - - - - - 1.16 1.11 -
-
-
Tabel 7.15: Regressieanalyse – testende en niet-testende gebruikers 46
ervaren testers
versus niet-testers
leeftijd
impss
geslacht
man
vrouw (referentie)
etniciteit
allochtoon
autochtoon (referentie)
beginleeftijd
-
-
2.90
behoefte aan stimulerend
middel
6.23
behoefte aan bewustzijnsveranderend
middel
-
-
-
-
0.35
goede verhalen
-
nieuwsgierig
-.525 - - - - - - - -
-1.36
-
- 1.13 - - - - - - -
-
-
3.17
45
Beginleeftijd en hoeveelheid = estimate.
Redenen en frequentie = OR.
46
Beginleeftijd en hoeveelheid = estimate.
Redenen en frequentie = OR.
-
-
-
0.37
-
0.39
-
-
iedereen gebruikte
iedereen gebruikte
-
-
-
-
-
-
werd aangeboden
-
-
3.00
werd aangeboden
-
-
-
frequentie
-
-
-
frequentie
5.29
-
-
hoeveelheid
-
-
-
hoeveelheid
-
-
-
126

LITERATUUR
Abraham, M.D., Cohen PDA, Til RJ van, Winter MAL de (1999) Licit and illicit drug use in the Netherlands
1997. Amsterdam: Cedro/Mets
Abraham, M.D., Kaal, H.L. & Cohen, P.D.A. (2002) Licit and illicit drug use in the Netherlands, 2001.
Amsterdam: Cedro / Mets & Schildt.
Adelaars, A (1991) Ecstasy. De opkomst van een bewustzijnsveranderend middel. Amsterdam: In de
Knipscheer.
Benschop, A., Rabes, M. & Korf, D.J. (2002) Pill testing, ecstacy & prevention. Amsterdam: Rozen-
berg Publishers.
Calafat, A., Stocco, P., Mendes, F., Simon, J., van de Wijngaart, G., Sureda, P.,Palmer, A., Maalsté,
N. & Zavatti, P. (1998) Characteristics and social representation or ecstasy in Europe. Palma
de Mallorca: Irefrea.
Calafat, A., Bohrn, K., Montserrat, J., Kokkevi. A., Maalsté, N., Mendes, F., Palmer, A., Sherlock, K.,
Simon, J., Stocco, P., Sureda, P., Tossman, P., van de Wijngaart, G. & Zavatti, P. (1999)
Night life in Europe and recreative drug use. Sonar 98. Palma de Mallorca: Irefrea.
Drogen- und Suchtkommission beim Bundesministerium für Gesundheit (2002) Stellungnahme der
Drogen- und Suchtkommission zur Verbesserung der Suchtprävention. Berlin: Drogen- und
Suchtkommission.
Elliott, D.S. & Menard, S. (1996) Delinquent friends and delinquent behaviour : temporal and developmental
patterns. In J.D. Hawkins (Ed.) Delinquency and crime: current theories. Cambridge:
Cambridge University Press.
EMCDDA (1999) Outreach Work Among Drug Users in Europe: Concepts, Practice and Terminology.
Luxembourg: EMCDDA.
EMCDDA (2002) Annual report on the state of the drugs problem in the European Union and Norway,
2002. Lisbon: EMCDDA.
Fountain J., Bartlett H., Griffiths P., Gossop M., Boys A. & Strang J. (1999) Why say no? Reasons
given by young people for not using drugs. Addiction Research, 7(4): 339-353.
Haas, S., Busch, M., Guzei, K., Türscherl, E. & Weigl, M. (2001) Report on the Drug Situation 2001.
Vienna: Österreichisches Bundesinstitut für Gesundheitswesen.
Hibell, B., Andersson, B., Ahlström, S., Bjarnasson, T., Kokkevi, A. & Morgan, M. (2000) The 1999
Espad report. Alcohol and other drug use among students in 30 European countries. Stock-
holm: CAN.
Koeter, M. (1997) Laat je XTC testen! Amsterdam: AIAR.
Korf, D.J., Blanken, P. & Nabben, T. (1991) Een nieuwe wonderpil? Verspreiding, effecten en risico's
van ecstacygebruik in Amsterdam. Amsterdam: Jellinek Centrum Amsterdam
Korf, D.J., Nabben, T., Lettink, D. & Bouma, H. (1999) Antenne 1998. Trends in alcohol, tabak, drugs
en gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Thela-Thesis.
Korf, D.J., Nabben, T., & Benschop, A.. (2001) Antenne 2000. Trends in alcohol, tabak, drugs en gokken
bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.
Korf, D.J., Nabben, T., & Benschop, A.. (2002) Antenne 2001. Trends in alcohol, tabak, drugs en gokken
bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.
Kraus, L. & Augustin, R. (2001) Repräsentativerhebung zum Gebrauch psychoaktiver Substanzen bei
Erwachsenen in Deutschland 2000. Sucht, 47 (Sonderheft 1): 3-86.
127

Kriener, H., Billith, R., Gollner, C., Lachout, S., Neubauer, P. & Schimd, P. (2001) An inventory of onsite
pill-testing interventions in the EU. Lisbon: EMCDDA
Loor, A. de (1989) Het middel ecstacy bestaat niet. Een onderzoek. Amsterdam; Info/Adviesburo
Drugs.
Morgan, M.J. (1998) Recreational use of “ecstasy” (MDMA) is associated with elevated impulsivity.
Neuropsychopharmacology, 19: 252-264.
NDM (2002) Nationale Drugmonitor Jaarbericht 2002. Utrecht: NDM.
Planije MP, Niesink RJM, Spruit IP (2001) Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Verslag
1998-2000. Utrecht Trimbos Instituut.
Schroers, A. (2002) Drug checking: monitoring the contents of new synthetic drugs. Journal of Drug
Issues, 32(2): 635-646.
Schmidt, B. (1998) Suchtprävention bei konsumierenden Jugendlichen: sekundärpräventive Ansätze
in der geschlechterbezogenen Drogenarbeit. Weinheim; München: Juventa.
Simon R. (2002) Drogenkonsum in der Partyszene – Zur Situation in europäischen Nachbarländern.
In: Drogenkonsum in der Partyszene : Entwicklungen und aktueller Kenntnisstand. Köln: Bun-
deszentrale für gesundheitliche Aufklärung, BzgA.
Spruit IP (1999) Ecstacy use and policy responses. Journal on Drug Issues 29 (3):653-677
Tossmann, H.P., Boldt, S. & Tensil, M.D. (2001) The use of drugs within the Techno Party Scene in
European Metropolitan Cities. European Addiction Research, 7: 2-23.
Winstock, A.R., Griffiths, P., Stewart, D. (2001) Drugs and the dance music scene: a survey of current
drug use patterns among a sample of dance music enthusiasts in the UK. Drug and alcohol
Dependence, 64: 9-17.
Winstock, A.R., Wolff, K. & Ramsey, J. (2001) Ecstasy pill-testing: harm minimization gone too far?
Addiction, 96 (8): 1139-1148.
Van de Wijngaart, G., Braam, R., de Bruin, D., Fris, M., Maalsté, N & Verbraeck, H. (1997) Ecstasy in
het uitgaanscircuit. Utrecht: CVO.
WHO (1973) Regional Office for Europe, The role of the Psychologist in Mental Health Services. Re-
port on a Working Group convened by the Regional Office for Europe of the World Health Organization.
Copenhagen: WHO.
Zuckerman, M., Kuhlman, D. M., Joireman, J., Teta, P., & Kraft, M. (1993). A comparison of the three
structural models for personality: The big three, the big five, and the alternative five. Journal of
Personality and Social Psychology, 65: 757-768.
Zuckerman, M. & Kuhlman, D.M. (unpublished) Norms for the Zuckerman-Kuhlman Personality Questionnaire
(ZKPQ). Newark.
Zwart WM de, Monshouwer K, Smit F (2000) Jeugd en riskant gedrag. Roken, drinken, drugsgebruik
en gokken onder scholieren vanaf tien jaar. Utrecht: Trimbos-instituut.
128