You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>PILL</strong>EN TESTEN IN NEDERLAND
<strong>PILL</strong>EN TESTEN IN NEDERLAND<br />
EEN ONDERZOEK NAAR VERSTERKING VAN DE MONITOR UITGAANSDRUGS<br />
Dirk J. Korf<br />
Annemieke Benschop<br />
Tibor Brunt
Dit onderzoek is uitgevoerd door het Criminologisch <strong>Instituut</strong> '<strong>Bonger</strong>' van de Universiteit van<br />
Amsterdam. Met subsidie van het ministerie van VWS.<br />
Begeleidingscommissie:<br />
Prof. Dr. W. van den Brink (Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam)<br />
Drs. S. Aboikoni (Novadic)<br />
Drs. N. de Bruin (KTZ/Unit Synthetische Drugs)<br />
Drs. J. Kappers (Steun- en informatiepunt drugs en veiligheid)<br />
Mr. Drs. L.M. Pieters (Ministerie van Justitie)<br />
Mr. J.M.H. Schreck (Ministerie van BZK)<br />
Drs. F. Smit (Trimbos <strong>Instituut</strong>)<br />
Drs. W.M. de Zwart (Ministerie van VWS)<br />
Omslagontwerp: Caroline Nugteren<br />
Engelse vertaling: Michael Dallas<br />
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG<br />
D. J. Korf<br />
Pillen testen in Nederland / D.J. Korf, A. Benschop, T. Brunt<br />
Met lit. opgave. - Met samenvatting in het Engels.<br />
Amsterdam: Rozenberg Publishers<br />
ISBN: 90 5170 730 4 NUR 740<br />
Trefw.: ecstacy, monitor, pillen, testen, uitgaansdrugs<br />
© 2003, de auteurs<br />
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen<br />
in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige<br />
wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever: Rozenberg Publishers,<br />
Rozengracht 176A, 1016 NK Amsterdam.<br />
E-mail: info@rozenbergps.com
INHOUD<br />
1. Inleiding 7<br />
2. Onderzoeksopzet 15<br />
3. Het onderzoek 21<br />
4. Aangeleverde pillen 29<br />
5. De respondenten 39<br />
6. Middelengebruik 47<br />
7. Aanmoedigende werking 57<br />
8. Haalbaarheid 67<br />
9. Calamiteiten 70<br />
10. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 75<br />
Summary, conclusions & recommendations 85<br />
Bijlage 95<br />
Literatuur 127
1<br />
INLEIDING<br />
Ecstasy dook begin jaren tachtig van de vorige eeuw voor het eerst op in Nederland<br />
bij groepjes mensen die de drug voornamelijk thuis namen. In de tweede helft van<br />
dat decennium werd ecstasy steeds meer een drug die gebruikt werd in het uitgaansleven<br />
en groeide vervolgens uit tot de populairste ‘party drug’. 1<br />
Ondanks de inspanningen voor het terugdringen van vraag naar en aanbod van ecstasy<br />
en andere uitgaansdrugs blijft een deel van de jongeren en jongvolwassen ecstasy<br />
slikken, met name tijdens het uitgaan. Volgens het Nationale Prevalentie Onderzoek<br />
dat werd uitgevoerd in 2000/2001 gebruikte 0.5% van de algemene bevolking<br />
van 12 jaar en ouder in de afgelopen maand ecstasy. 2 In 1997 was dit nog 0.3%. 3<br />
Hier staat tegenover dat het gebruik van XTC onder scholieren in het voortgezet onderwijs<br />
lijkt te dalen: in 1996 had 2.2% in de afgelopen vier weken XTC gebruikt,<br />
maar in 1999 was dit 1.4%. 4<br />
Al in een vroeg stadium van de verspreiding van ecstasy in Nederland werd het zogenoemde<br />
‘pillen testen’ in Nederland ingevoerd als een methode om de risico’s van<br />
ecstasygebruik te beperken. De basis hiervoor werd gelegd door Adviesburo Drugs<br />
in Amsterdam. Aanleiding vormde met name de strafbaarstelling van MDMA, de officiële<br />
naam van ecstasy, in 1988. Verwacht werd dat hierdoor de ecstasymarkt zou<br />
‘vervuilen’ met pillen met een sterk uiteenlopend gehalte MDMA en door pillen die<br />
andere, gevaarlijke stoffen zouden bevatten. 5 Het ging en gaat bij het pillen testen<br />
overigens niet alleen om het testen van de inhoud (kwaliteit en kwantiteit) van als<br />
ecstasy verkochte pillen, maar tevens – en volgens sommigen vooral – om het geven<br />
van voorlichting. 6<br />
Aanvankelijk werd op beperkte schaal en met name op party’s getest. Al vrij snel, in<br />
1992, ontstond het landelijk Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Dit bureau,<br />
onderdeel van het Trimbos-instituut in Utrecht, is onder andere verantwoorde-<br />
lijk voor de coördinatie van het pillen testen op de verschillende testlocaties in het<br />
1 Adelaars (1991), Korf, Blanken & Nabben (1991)<br />
2<br />
Abraham, Kaal & Cohen (2002).<br />
3<br />
Abraham et al. (1999).<br />
4<br />
De Zwart, Monshouwer & Smit (2000).<br />
5 De Loor (1989)<br />
6 Spruit (1999)<br />
7
land. Het testen van pillen op party’s is in 1999 gestopt. Tegenwoordig worden pillen 7<br />
alleen nog ‘op kantoor’ getest.<br />
DIMS<br />
Als coördinatiepunt van het netwerk functioneert het DIMS-bureau tevens als helpdesk<br />
voor medewerkers van de deelnemende instellingen. Alle laboratoriumuitslagen<br />
worden door het DIMS-bureau beoordeeld. Voor nieuwe en onbekende stoffen wordt<br />
een snelle literatuursearch uitgevoerd. Eventueel wordt met externe deskundigen<br />
contact opgenomen wanneer sprake mocht zijn van extra risico's. De farmacologische<br />
en toxicologische informatie over de stoffen wordt aan de deelnemende instellingen<br />
doorgegeven. Zij geven deze informatie vervolgens door aan degene die het<br />
monster heeft aangeleverd.<br />
De doelstellingen van DIMS zijn:<br />
(1) het volgen van ontwikkelingen op de markt van uitgaansdrugs;<br />
(2) het signaleren van pillen die een acuut risico of nieuw en onbekend risico opleveren<br />
voor de volksgezondheid;<br />
(3) het adequaat ingrijpen als zich een gevaarlijke situatie voordoet om de verspreiding<br />
van gezondheidsrisico’s onder gebruikers tegen te gaan en verergering<br />
van gezondheidsschade te voorkomen, bijvoorbeeld door middel van waar-<br />
schuwingscampagnes.<br />
Consumenten kunnen hun drugs tegenwoordig laten testen of inleveren bij 23 kantoren.<br />
Deze locaties zijn, op enkele uitzonderingen na 8 , aangesloten bij een instelling<br />
voor verslavingszorg of GGD. Op deze kantoren wordt meestal een wekelijks<br />
spreekuur gehouden, op een doordeweekse dag en doorgaans aan het eind van de<br />
middag. Sommige kantoren functioneren alleen als aanleverpunt, maar op de meeste<br />
kantoren kan ter plekke getest worden. Speciaal hiervoor getrainde medewerkers<br />
bekijken dan de door gebruikers aangeleverde drugsmonsters. Ze determineren en<br />
registreren de pillen aan de hand van een actueel, geautomatiseerd databestand.<br />
Het DIMS-bureau werkt dit databestand wekelijks bij. Vaak kan op kantoor de inhoud<br />
van de aangeboden pillen niet bepaald worden. De monsters, ook andere dan pillen,<br />
gaan dan naar DIMS en dat stuurt deze dan door naar het Deltalaboratorium in Poortugaal<br />
voor nadere chemische analyse.<br />
Een belangrijk probleem is dat er de laatste jaren steeds minder drugsmonsters getest<br />
worden en bovendien dat steeds meer van de op kantoor geteste monsters ter<br />
plekke niet ‘herkend’ worden. Daarom hebben we onderzocht of er naast de be-<br />
7 Ongeveer 30% van de monsters die bij DIMS worden aangeleverd bestaat uit andere vormen (meestal poe-<br />
ders of vloeistoffen). In dit rapport gaat het met name over pillen.<br />
8 Stichting Adviesburo Drugs (Amsterdam), Mainline (Amsterdam), Stichting Traject (Maastricht).<br />
8
staande testfaciliteiten op kantoren methoden zijn om meer en beter inzicht te krijgen<br />
in de ontwikkelingen op de ecstasymarkt. Pillen testen is onderwerp van wetenschappelijke<br />
en politieke discussies. Een vraag die hierbij steeds weer opduikt is of<br />
pillen testen het gebruik van ecstasy niet aanmoedigt. Ook dit thema zullen we in dit<br />
rapport aan de orde stellen.<br />
Monitoring en surveillance<br />
DIMS volgt sinds 1992 de landelijke trends in het vóórkomen van stoffen en preparaten<br />
op de verschillende drugsmarkten, met name zogenaamde ‘uitgaansdrugs’ of<br />
‘partydrugs'. Met deze monitoring beschikt het DIMS over een belangrijke bron van<br />
kwalitatieve informatie over ontwikkelingen op de drugsmarkt. 9 Tevens dient DIMS<br />
als surveillance, namelijk door het signaleren van drugs die een acuut risico vormen<br />
voor de gezondheid, alsmede door in te grijpen als zo’n situatie zich voordoet.<br />
Methoden om pillen te testen 10<br />
Marquis test of kleurtest. Hierbij wordt een beetje poeder van de pil afgeschraapt en in de<br />
testvloeistof gedaan. De chemische reactie levert een kleur die een indicatie geeft van welke<br />
stof er in de pil zit. Het aantal (specifiek) te traceren stoffen is beperkt en de test geeft geen<br />
informatie over het gehalte.<br />
Pillenidentificatie. De maat van de pil wordt opgenomen (en op het DIMS bureau wordt de<br />
pil ook nauwkeurig gewogen). Samen met andere uiterlijke kenmerken als kleur en logo<br />
wordt de pil vergeleken met een lijst van eerder (in het laboratorium) geanalyseerde pillen.<br />
Altijd wordt daarnaast een kleurtest gedaan.<br />
Chromatografie. Hierbij zijn er verschillende, meer en minder geavanceerde technieken die<br />
bij uitstek geschikt zijn voor meer gedetailleerde analyse in het laboratorium. Met deze technieken<br />
kunnen de verschillende (combinaties van) bestanddelen van pillen van elkaar onderscheiden<br />
worden. Enkele van deze technieken bieden de mogelijkheid om ook de hoeveel-<br />
heid van een bepaalde stof te meten.<br />
Er zijn verschillende methoden om pillen te testen. De meest betrouwbare manier<br />
gebeurt in het laboratorium, waar geavanceerde apparatuur beschikbaar is om<br />
nauwkeurig te bepalen welke stoffen en hoeveel daarvan er in een pil zitten. Een belangrijk<br />
nadeel hiervan is dat de consument ongeveer een week moet wachten op de<br />
uitslag. 11 In de praktijk wordt daarom vaak gekozen voor pillenidentificatie (waarbij<br />
9 De informatie vormt de input voor de Nederlandse Drugs Monitor (NDM), het Europese Waarnemingscentrum<br />
voor Drugs en Druggebruik (EWDD), het Early Warning System (EWS) en het Nederlandse Assessment en<br />
Coördinatiepunt nieuwe drugs (CAM) bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg.<br />
10 Voor uitvoeriger informatie, zie: Kriener et al. (2001)<br />
11 In Oostenrijk en Zwitserland wordt op locatie getest met behulp van een mobiel laboratorium, maar vanwege<br />
de kosten geschiedt dit slechts enkele keren per jaar.<br />
9
gebruik gemaakt wordt van een lijst met eerder in het laboratorium geanalyseerde<br />
pillen) in combinatie met een kleurtest, waarmee een snellere, maar minder nauwkeurige<br />
uitslag kan worden gegeven. Deze gecombineerde methode wordt ook toegepast<br />
op de testkantoren in Nederland. Pillen die niet herkend worden, gaan vervolgens<br />
zoveel mogelijk naar het laboratorium voor analyse.<br />
De laatste jaren worden, absoluut en relatief, steeds minder pillen op kantoor ‘herkend’.<br />
Een pil kan alleen worden herkend als deze op de acht-wekenlijst van DIMS staat.<br />
Voordat een pil op deze lijst komt, moet deze aan een reeks van eisen voldoen. Er<br />
moeten onder andere minstens twee monsters, afkomstig uit verschillende regio’s,<br />
geanalyseerd zijn in het laboratorium. Bovendien moet de pil, om op de lijst te blijven<br />
staan, telkens opnieuw in het systeem terechtkomen. Als een pil langer dan acht weken<br />
niet opnieuw is aangetroffen (en geanalyseerd in het laboratorium), gaat deze<br />
van de lijst af. Naarmate de periode langer is neemt de kans op ‘lookalikes’ – dat wil<br />
zeggen pillen met dezelfde uiterlijke kenmerken, maar met een andere inhoud – toe.<br />
Uit ervaring is gebleken dat bij een periode van acht weken een acceptabele mate<br />
van betrouwbaarheid kan worden gewaarborgd, terwijl deze periode ook praktisch<br />
werkbaar is.<br />
In 2001 werd slechts een kwart van de pillen die op de testlocaties werden aangeboden<br />
herkend. In 2002 werden nog maar circa 800 pillen door de testservice op kantoor<br />
herkend (= 16%), en ongeveer 4000 niet herkend, waarvan er ongeveer 3400<br />
naar het laboratorium gingen. 12 De daling in de afgelopen jaren komt mogelijk doordat<br />
er nog uitsluitend op kantoren getest wordt en misschien ook omdat dit conform<br />
nieuwe protocollen gebeurt, waarbij minder drugsmonsters per consument kunnen<br />
worden aangeleverd. 13 Maar het is eveneens mogelijk dat het aanbod op de pillenmarkt<br />
steeds diverser wordt, met steeds weer nieuwe pillen die nog niet eerder bij<br />
DIMS terechtkwamen.<br />
Een pil die binnen DIMS niet wordt herkend kan wel eerder op de acht-wekenlijst<br />
hebben gestaan en is dus eigenlijk geen nieuwe pil. Omdat veel pillen niet herkend<br />
worden, hebben DIMS-medewerkers in het kader van ons onderzoek de nietherkende<br />
pillen gescreend aan de hand van het databestand vanaf halverwege<br />
2000. Gekeken is naar onder andere: vorm, diameter, dikte, kleur en logo. Indien<br />
deze kenmerken overeenkwamen, werd nagegaan of ook de laboratoriumuitslagen<br />
12 In ruim 600 gevallen wilde de consument het niet ter plekke herkende monster niet door laten sturen naar het<br />
laboratorium, oftewel ruwweg 15% van de niet herkende pillen.<br />
13 Planije e.a. (2001)<br />
10
overeenkwamen. Als dit het geval was, spreken we van een ‘bekende’ pil. 14 Alle herkende<br />
zijn dus tevens bekende pillen, maar niet alle bekende pillen heten herkend.<br />
Een pil is bekend als deze in het databestand van DIMS voorkomt, ook al staat hij<br />
niet meer op de acht-wekenlijst. Een pil is nieuw als deze niet in het databestand<br />
van DIMS voorkomt.<br />
Versterking monitor uitgaansdrugs<br />
Het verminderde zicht op de ecstasymarkt vormde de aanleiding om de mogelijkheden<br />
na te gaan om de monitor van uitgaansdrugs te verbeteren. In principe zou testen<br />
op locaties waar het drugsgebruik daadwerkelijk plaatsvindt, zoals op party's en<br />
in clubs (de huidige terminologie voor wat nog niet zo lang geleden discotheken heetten),<br />
voor dit doel ingezet kunnen worden. Maar op 29 januari 2002 heeft de Tweede<br />
Kamer een motie aangenomen (24 007, nr 98) waarin de regering werd verzocht het<br />
testen van ecstasypillen op party's af te wijzen. De motie was ingegeven door de<br />
zorg dat er met het testen van ecstasypillen op feesten een verkeerd signaal aan de<br />
consument wordt afgegeven. Alvorens een definitieve beslissing te nemen over de<br />
motie, wilde het Kabinet een wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren, waarin het<br />
testen op de bestaande locaties wordt vergeleken met andere werkwijzen om de<br />
monitor van uitgaansdrugs te verbeteren. In dit rapport brengen we verslag uit van dit<br />
onderzoek. Centraal stonden de volgende vragen:<br />
1. Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van<br />
de bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?<br />
2. Welke groepen gebruikers worden met verschillende testmodaliteiten<br />
bereikt?<br />
3. Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?<br />
4. Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillen testen?<br />
Hoe kan het testen het beste worden ingericht?<br />
5. Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate<br />
reactie bij calamiteiten?<br />
Om deze vragen te kunnen beantwoorden zijn allereerst, in nauwe samenwerking<br />
met DIMS, twee experimentele testmodaliteiten gekozen, namelijk het testen op kantoor<br />
op andere tijdstippen dan tot nu toe gangbaar (kantoorplus) en het testen in een<br />
mobiel kantoor in een uitgaansgebied (bus). Als derde experimentele modaliteit is<br />
14 Bij grote spreiding van de laboratoriumuitslagen werd een pil als ‘onbekend’ gekwalificeerd.<br />
11
gekozen voor de pillen die bij de ingang van uitgaansgelegenheden door het beveiligingspersoneel/portiers<br />
(security) in beslag genomen worden.<br />
Van deze drie modaliteiten zijn de gegevens over de pillen vergeleken met de pillen<br />
die op de bestaande kantoorlocaties worden aangeleverd. Met deze gegevens kan in<br />
principe vastgesteld worden op welke manier er meer pillen getest kunnen worden.<br />
En wellicht ook met welke methode de representativiteit van de geteste pillen het<br />
beste verhoogd kan worden.<br />
Testmodaliteiten<br />
De bestaande manier van testen op doordeweekse dagen noemen we: kantoortest. De an-<br />
dere drie modaliteiten staan op een continuüm tussen de bestaande kantoortest en het moment<br />
van gebruik van ecstasy (tijdens het uitgaan).<br />
Kantoorplus biedt een ruimere toegankelijkheid tot de kantoortest door openingstijden tijdens<br />
het weekend. Deze kantoren noemen we de pluskantoren en de aangeleverde pillen<br />
de pluspillen.<br />
De bus functioneert als een mobiel kantoor in een uitgaansgebied, waardoor we dichter bij<br />
het moment van gebruik komen. De hier aangeleverde pillen noemen we de buspillen.<br />
En met de monsters uit inbeslagnames op party’s en/of in clubs is het moment van gebruik<br />
het dichtste bij. De hier verkregen pillen noemen we de securitypillen.<br />
Belangrijk is ook om te weten of er met de experimentele modaliteiten nieuwe groepen<br />
gebruikers worden aangeboord, die met de bestaande kantoren niet of slechter<br />
bereikt worden. Kortom: we hebben ook informatie over de gebruikers nodig. Daarom<br />
hebben we bij de beide eerstgenoemde experimentele modaliteiten (kantoorplus en<br />
bus) gebruikers geïnterviewd die hier komen testen. En om na te gaan of het dezelfde<br />
of andere groepen gaat, zullen we hen vergelijken met de groep gebruikers die op<br />
de reeds bestaande testkantoren komen.<br />
Tegelijkertijd hebben we in de uitgaansgebieden waar de mobiele kantoren waren<br />
geplaatst uitgaanders geïnterviewd die wel ervaring hebben met ecstasy, maar nog<br />
nooit hun pillen hebben laten testen. Daarnaast hebben we hier uitgaanders geïnterviewd<br />
die nog nooit ecstasy hebben gebruikt. Dit deden we met name om ook bij hen<br />
na te kunnen gaan of er van het testen van pillen, in het bijzonder op locatie, een<br />
aanmoedigende werking uitgaat in de zin dat zij eerder of überhaupt ecstasy gaan<br />
gebruiken.<br />
Met de informatie over de geteste pillen en over de gebruikers en niet-gebruikers<br />
kunnen we tot op zekere hoogte de vraag naar de voor- en nadelen van verschillende<br />
manieren van pillen testen beantwoorden. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt<br />
van kwalitatieve en kwantitatieve informatie over onder andere de haalbaarheid en<br />
kosten van de verschillende testmodaliteiten. Met al deze informatie tezamen zullen<br />
we proberen een antwoord te geven op de vraag hoe het testen het beste kan wor-<br />
12
den ingericht en welke manier van testen de beste mogelijkheden levert voor een<br />
adequate reactie bij calamiteiten.<br />
Opbouw van het rapport<br />
In hoofdstuk 2 werken we de onderzoeksvragen uit en bespreken we de methoden<br />
waarmee we deze vragen hebben beantwoord. In hoofdstuk 3 beschrijven we hoe<br />
het onderzoek is verlopen. In hoofdstuk 4 bespreken we hoeveel en welke pillen er<br />
tijdens het onderzoek werden aangetroffen bij de verschillende testmodaliteiten. Vervolgens<br />
geven we een overzicht van de kenmerken van de respondenten (hoofdstuk<br />
5) en van hun middelengebruik (hoofdstuk 6). Daarna gaan we in hoofdstuk 7 in op<br />
de vraag of pillen testen, met name in uitgaansgebieden, eventueel een aanmoedigende<br />
werking er van uitgaat. In hoofdstuk 8 kijken we naar de rol die de verschillende<br />
testmodaliteiten kunnen spelen bij het tijdig signaleren van riskante pillen en bij<br />
het voorkomen van calamiteiten. In hoofdstuk 9 bespreken we de haalbaarheid van<br />
de verschillende testmodaliteiten en wegen we de voor- en nadelen tegen elkaar af.<br />
Ten slotte vatten we in hoofdstuk 10 de bevindingen van het onderzoek samen, trekken<br />
hieruit conclusies en doen we aanbevelingen.<br />
We spreken in al deze hoofdstukken in principe alleen van verschillen wanneer deze<br />
statistisch significant zijn. De tabellen die bij de afzonderlijke hoofdstukken horen<br />
zijn, op een enkele uitzondering na, te vinden in een bijlage achter in dit rapport.<br />
13
2<br />
ONDERZOEKSOPZET<br />
In dit hoofdstuk werken we de onderzoeksvragen uit en bespreken we hoe we de<br />
afzonderlijke vragen zullen beantwoorden. In grote lijnen hebben we drie onderzoeksmethoden<br />
gehanteerd. Ten eerste zijn gegevens van DIMS over de aangeleverde<br />
pillen geanalyseerd. Ten tweede zijn gegevens geanalyseerd die werden verzameld<br />
in surveys die we deden onder gebruikers die hun pillen laten testen, uitgaanders<br />
die het laatste jaar nog ecstasy hebben gebruikt maar hun pillen niet laten<br />
testen, en uitgaanders die nooit ecstasy hebben gebruikt. Ten derde is gebruik gemaakt<br />
van kwalitatieve en kwantitatieve informatie uit en over de verschillende testmodaliteiten.<br />
Aan het eind vatten we de methoden per onderzoeksvraag samen in<br />
een schema.<br />
Representativiteit van de monsters<br />
De eerste onderzoeksvraag luidt:<br />
(1) Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de<br />
bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?<br />
Hierbij dienen twee hoofddoelen van DIMS in het oog gehouden worden: (a) het verbeteren<br />
van het inzicht in de markt van uitgaansdrugs (monitoring) en (b) het voorkomen<br />
van calamiteiten in het geval er sprake is van aanbod van extra risico’s door<br />
stoffen met afwijkende samenstelling (surveillance).<br />
Bij de monitoringtaak van DIMS gaat het primair om de diversiteit (of: heterogeni-<br />
teit) van de monsters. Doel hierbij is niet zozeer om zoveel mogelijk monsters te analyseren,<br />
maar om een, in kwalitatieve zin, zo representatief mogelijk beeld te krijgen<br />
van de drugsmarkt. Dit betekent dat we geen aselecte steekproef nodig hebben (zoals<br />
het geval zou zijn bij kwantitatieve representativiteit, waarbij elke pil een gelijke<br />
kans moet hebben om in DIMS terecht te komen), maar dat de steekproef zoveel<br />
mogelijk verschillende pillen moet bevatten. Hoe groter de variatie in geteste pillen,<br />
hoe beter DIMS haar monitoringstaak vervult. Het aantal monsters van een bepaald<br />
type pil heeft als toegevoegde waarde dat dit iets kan zeggen over de mate waarin<br />
dit type pil op de markt verschijnt. Door de aantallen te koppelen aan de regio’s waar<br />
15
deze pil aangeboden wordt, draagt DIMS tevens bij aan het inzicht in de verspreiding<br />
over het land. Wat betekent dit nu voor de onderzoeksopzet? Ten behoeve van een<br />
verbetering van de monitoring is het hoofdcriterium:<br />
(1a) Welke manier van testen resulteert in zoveel mogelijk verschillende, tot nu<br />
toe niet bij DIMS bekende pillen?<br />
Zoals we in het vorige hoofdstuk al constateerden kan bij steeds minder pillen ter<br />
plekke een uitslag worden bepaald en gebeurt dit pas na analyse in het laboratorium.<br />
Een aanvullend criterium is dan ook dat een zo groot mogelijk deel van de nietbekende<br />
monsters naar het laboratorium gaat. Daarnaast is, ten einde uitspraken te<br />
kunnen doen over de verspreiding, ook het absolute aantal geteste monsters van<br />
belang, inclusief reeds bekende pillen. Bovendien is voor het goed functioneren van<br />
de testservice van belang dat er een voldoende percentage pillen wel herkend wordt,<br />
zodat het voor consumenten waarschijnlijk meer de moeite loont om hun pillen te<br />
laten testen.<br />
Voor de surveillancetaak geldt een ander doel. Hier gaat het erom riskante pillen zo<br />
snel mogelijk te traceren en hier zo adequaat mogelijk op te reageren. Monitoring<br />
schept weliswaar het kader voor de surveillance, maar in plaats van maximale variatie<br />
in type pillen gaat het bij surveillance om een maximale ‘pakkans’ van riskante<br />
pillen. Het is goed denkbaar dat DIMS via het ene kanaal beter haar monitoringstaak<br />
kan vervullen, terwijl zij via een ander kanaal beter en sneller riskante pillen kan traceren.<br />
Mogelijk worden riskante pillen juist in de marge van de markt aangetroffen.<br />
Ten behoeve van een verbetering van de surveillance is het hoofdcriterium:<br />
(1b) Welke manier van testen resulteert in zo snel mogelijk ontdekken van riskante,<br />
bekende en nog niet bij DIMS bekende pillen?<br />
Hiervoor is het nodig dat een nauwkeurige registratie wordt bijgehouden van het<br />
moment van aanleveren van de monsters, het testen en het bekend worden van de<br />
testresultaten. Aanvullende criteria zijn ook hier: een zo groot mogelijk deel van de<br />
niet-bekende monsters gaat naar het laboratorium, en ten einde uitspraken te kunnen<br />
doen over de verspreiding, het absolute aantal riskante monsters.<br />
Informatie over het gebruik<br />
De representativiteit van de verschillende testmodaliteiten is niet alleen afhankelijk<br />
van de monsters. Ook van belang is welk deel van de gebruikerspopulatie de testmodaliteit<br />
beslaat. De monitoring en surveillance functie verbeteren wanneer zoveel<br />
mogelijk verschillende groepen gebruikers (scenes) worden bereikt. Deze groepen<br />
kunnen van elkaar verschillen in demografische kenmerken, uitgaansgedrag en middelengebruik.<br />
De tweede onderzoeksvraag luidt daarom:<br />
16
(2) Welke groepen gebruikers worden met verschillende testmodaliteiten bereikt?<br />
Het bereik van de testmodaliteiten is onderzocht door middel van een survey onder<br />
de consumenten die gebruik maken van de testservice. In zowel bestaande als experimentele<br />
testlocaties zijn vragenlijsten voorgelegd aan de consumenten. Op deze<br />
manier wilden we inzicht krijgen in de mogelijke verschillen tussen en eventuele verschuivingen<br />
binnen de gebruikerspopulaties die door de bestaande kantoortest en<br />
het testen op locatie worden bereikt.<br />
Aanmoedigende werking?<br />
Veelgehoorde kritiek op de mogelijkheid tot het testen van ecstasypillen, is dat dit<br />
bevorderend zou werken op het gebruik van ecstasy. Daarom luidt de derde onderzoeksvraag:<br />
(3) Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?<br />
Om antwoord te kunnen geven op deze vraag zijn niet alleen consumenten onderzocht<br />
die hun ecstasy bij de testservice op locatie aanbieden, maar ook consumenten<br />
die hun ecstasy niet laten testen en uitgaanders die géén ecstasy gebruiken. Zodoende<br />
zijn drie groepen te onderscheiden: gebruikers die testen, gebruikers die niet<br />
testen, en niet-gebruikers. In de vragenlijst zijn onder andere vragen gesteld over<br />
motieven voor gebruik, respectievelijk niet-gebruik en over de rol die de testmodaliteit<br />
hierbij speelt.<br />
Calamiteiten<br />
Bij surveillance gaat het er niet alleen om dat zo snel mogelijk riskante pillen worden<br />
getraceerd, maar ook dat er zo goed mogelijk op gereageerd kan worden. Dit brengt<br />
ons op de laatste onderzoeksvraag:<br />
(4) Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate<br />
reactie bij calamiteiten?<br />
Enerzijds kan deze vraag beantwoord worden aan de hand van algemene kenmerken<br />
van en eerdere ervaringen met de bestaande testmodaliteit. Zo worden bij de<br />
bestaande kantoren consumenten die de kantoorlocatie bezoeken direct bereikt in<br />
geval van calamiteiten. Testpersoneel en preventiewerkers gaan in zo’n geval zo nodig<br />
flyeren in het uitgaanscircuit. (In de praktijk worden de meeste pillen of andere<br />
drugs die een extra risico met zich meebrengen slechts in kleine, besloten circuits<br />
gebruikt. In die gevallen wordt zeer gericht gewaarschuwd - en niet geflyerd.) Wanneer<br />
zich geen calamiteiten voordoen, kan op basis van algemene kenmerken van<br />
de experimentele modaliteiten wel aannemelijk gemaakt worden wat de voor- en na-<br />
17
delen zijn in het geval dat wel calamiteiten optreden. Daarbij hebben we met name<br />
gekeken naar twee criteria.<br />
Hoe en waar kunnen riskante pillen het snelst ontdekt worden?<br />
Hoe en waar kan het beste gereageerd worden bij calamiteiten?<br />
Het ‘beste’ kanaal voor monitoring is niet per definitie het meest adequate kanaal<br />
voor surveillance. En als via een bepaalde testmodaliteit wel op de snelste manier<br />
riskante pillen ontdekt worden, maar verder geen informatie over herkomst, distributie<br />
en gebruikersgroepen, respectievelijk gebruikslocaties kan worden verkregen, is<br />
het moeilijk om adequaat te reageren.<br />
Voor- en nadelen van de testmodaliteiten<br />
Met behulp van de antwoorden op de eerste vier vragen en informatie uit en over de<br />
verschillende testmodaliteiten willen we de vijfde vraag beantwoorden.<br />
(5) Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillen testen?<br />
Hoe kan het testen het beste worden ingericht?<br />
Uit de analyse van de gegevens over geteste pillen kunnen met name op statistische<br />
wijze conclusies getrokken worden over de voor- en nadelen van de verschillende<br />
testmodaliteiten in hun bijdrage aan monitoring en surveillance. Als criteria gelden:<br />
Welke methode levert de meeste monsters aan? In hoeverre is er sprake van<br />
verschuiving (bijvoorbeeld wanneer het aantal aangeleverde monsters bij de<br />
nieuwe testmodaliteit ten koste gaat van het aantal aangeleverde monsters bij<br />
de bestaande testlocaties)?<br />
Welke methode levert de meeste onbekende/nieuwe monsters aan?<br />
Welke methode levert de meeste riskante monsters aan?<br />
Welke methode levert het snelst riskante monsters aan?<br />
De gegevens over de gebruikers laten zien welke groepen bereikt worden. Als criteria<br />
gelden:<br />
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over gebruikers,<br />
respectievelijk gebruikersgroepen (scenes)?<br />
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over gebruikspatronen?<br />
Welke methode levert de meeste, respectievelijk beste informatie over her-<br />
komst en verspreidingsroutes?<br />
Daarnaast is gekeken naar de financiële en de praktische haalbaarheid. Voor de financiële<br />
haalbaarheid zijn de kosten van de verschillende werkwijzen tijdens het onderzoek<br />
in kaart gebracht en met elkaar vergeleken. De praktische haalbaarheid van<br />
de verschillende werkwijzen van testen zullen we beoordelen op een aantal punten.<br />
Hoe verloopt de samenwerking met: lokale overheid (politie, burgemeester, OM),<br />
18
partyorganisatie, en instelling voor de verslavingszorg (IVZ)? Hoe is de beschikbaarheid<br />
van personeel en apparatuur? Op basis van de ervaringen tijdens het experiment<br />
is onderzocht aan welke voorwaarden de werkwijze moet voldoen op het gebied<br />
van samenwerking, richtlijnen en dergelijke. De praktische haalbaarheid van de<br />
service-uitbreiding is tijdens de voorbereiding door het DIMS-bureau in samenwerking<br />
met de instellingen voor verslavingszorg onderzocht.<br />
Kunnen de testkantoren in deze regio vaker open? Wat vindt de directie van de<br />
instelling daarvan?<br />
Hoe staat de lokale driehoek tegenover meer bekendheid geven aan de testlocatie?<br />
Is verplaatsing van de testlocatie naar een ander (minder hoogdrempelig) pand<br />
haalbaar?<br />
Samenvatting<br />
In het volgende schema worden de onderzoeksvragen weergegeven en daarnaast in<br />
welke deelvragen deze zijn geoperationaliseerd en met welke methoden deze vragen<br />
zijn onderzocht.<br />
19
Vraagstelling Methode/Operationalisering<br />
(1) Op welke wijze kunnen het aantal<br />
monsters en de representativiteit van<br />
de bemonstering van drugs in het<br />
uitgaanscircuit worden verhoogd.<br />
(2) Welke groepen gebruikers worden<br />
met verschillende testmodaliteiten<br />
bereikt?<br />
(3) Gaat er van het testen een aanmoedigende<br />
werking op het gebruik<br />
uit?<br />
(4) Welke manier van testen levert<br />
de beste mogelijkheden voor een<br />
adequate reactie bij calamiteiten?<br />
(5) Wat zijn voor- en nadelen van<br />
verschillende manieren van pillen<br />
testen? Hoe kan het testen het beste<br />
worden ingericht?<br />
Analyse DIMS-gegevens.<br />
(1a) Welke manier van testen resulteert in zoveel mogelijk<br />
verschillende, tot nu toe niet bij DIMS bekende<br />
pillen?<br />
(1b) Welke manier van testen resulteert in zo snel<br />
mogelijk ontdekken van riskante, bekende en nog niet<br />
bij DIMS bekende pillen?<br />
Survey onder gebruikers op bestaande en experimentele<br />
testmodaliteiten.<br />
Survey onder gebruikers die testen, gebruikers die<br />
niet testen, en niet-gebruikers. Vragen over motieven<br />
voor gebruik, respectievelijk niet-gebruik en over de<br />
rol die de testmodaliteit hierbij speelt.<br />
Analyse DIMS-gegevens, survey onder gebruikers en<br />
kwalitatieve informatie over testmodaliteiten.<br />
Hoe en waar kunnen riskante pillen het snelst ontdekt<br />
worden? Hoe en waar kan het beste gereageerd worden<br />
bij calamiteiten?<br />
Analyse DIMS-gegevens, survey onder gebruikers en<br />
informatie over financiële en de praktische haalbaarheid.<br />
20
3<br />
HET ONDERZOEK<br />
In de zomer van 2002 begonnen we, samen met medewerkers van het DIMSbureau,<br />
met de voorbereidingen van het onderzoek. Om te beginnen maakten we de<br />
meest ideale opzet voor de selectie van de regio’s die in het onderzoek zouden moeten<br />
worden betrokken. Tot medio september 2002 werd waar nodig de keuze aangepast.<br />
In dit hoofdstuk beschrijven we de selectie van de plus- en busregio’s, alsmede<br />
de daarbij behorende controleregio’s. Daarna schetsen we de ervaringen tijdens het<br />
onderzoek, dat liep van begin oktober tot eind december 2002. We beginnen met de<br />
bestaande praktijk in de aan het onderzoek deelnemende regio’s. Vervolgens bespreken<br />
we het testen op andere tijdstippen (kantoorplus) en in uitgaansgebieden<br />
(bus) en met de inbeslagnames bij de ingang van uitgaansgelegenheden (security).<br />
Bestaande testservice<br />
Niet alle onderzochte instellingen met een testservice besteden evenveel tijd in projecten<br />
rond Uitgaan & Drugs. In de praktijk komt zo'n project neer op flyeren en voorlichting<br />
geven op grote party's en het ontwikkelen en onderhouden van een netwerk<br />
rondom uitgaan, zoals partyorganisatoren, horeca-uitbaters, GGD, politie. Daarnaast<br />
houden de instellingen eenmaal per week een testspreekuur. De openingstijden van<br />
de testservice zijn meestal beperkt tot 2 à 4 uur per week, op een middag of avond<br />
van een doordeweekse dag. Soms heeft het testpersoneel veel moeite moeten doen<br />
om van hun directie toestemming te krijgen een kantoortestservice te starten of wordt<br />
de testservice elk jaar weer in haar voortbestaan bedreigd. Bij de meeste kantoren<br />
wordt het testen uitgevoerd op dezelfde locatie als de drugs- en alcoholhulpverlening,<br />
respectievelijk de methadonverstrekking. Volgens zowel medewerkers van<br />
DIMS als testpersoneel maakt dit de drempel voor ecstasygebruikers om op zo’n<br />
adres een pil te laten testen hoger. Over het algemeen vindt de methadonverstrekking<br />
overigens op een ander tijdstip plaats dan het testspreekuur. De testlocaties zijn<br />
vaak weinig sfeervolle en felverlichte kantoorachtige ruimtes. Bij de meeste panden<br />
is de deur hermetisch gesloten; gebruikers moeten eerst aanbellen voordat ze binnengelaten<br />
worden. Er zijn echter ook testlocaties die zijn losgekoppeld van de hulpverlening<br />
of methadonverstrekking, de deur is open en er is een muziekinstallatie,<br />
21
waardoor het pand een meer gebruikersvriendelijke uitstraling heeft. Soms zijn de<br />
testlocaties een combinatie van beiden: een hulpverleningpand met een sfeervolle<br />
inrichting. De meeste locaties liggen op niet al te grote afstand van het (uitgaans)<br />
centrum van de stad (maximaal 10-15 minuten lopen).<br />
Bekendheid<br />
De meeste instellingen geven bekendheid aan het testen door middel van het verspreiden<br />
van flyers op plaatsen waar de doelgroep zou kunnen komen, zoals voorverkoopadressen,<br />
platenzaken, coffeeshops, smartshops, winkeltjes, kappers, kledingwinkels,<br />
etc.. Als de instelling een project rond Uitgaan & Drugs heeft, dan wordt<br />
ook actief in het uitgaanscircuit en op party’s geflyerd. De meeste instellingen hebben<br />
een website waar het spreekuur vermeld wordt. Daarnaast is er een vermelding<br />
op de Trimbos site (www.drugs-test.nl).<br />
Testpersoneel<br />
Een deel van het testpersoneel is geen preventiewerker, maar een hulpverlener die<br />
het testen erbij doet. Zij zijn soms minder goed op de hoogte van de partyscene, van<br />
gedetailleerde informatie over drugs en de verschillende manieren om informatie<br />
over te brengen aan de gebruiker. Niet elke preventiewerker of drugshulpverlener<br />
kan zomaar pillen testen. Testpersoneel is altijd getraind door het DIMS-bureau. Bovendien<br />
wordt tegenwoordig gewerkt volgens een kwaliteitssysteem van Good Testing<br />
Practice en daarbij horende protocollen. Deze protocollen zijn ontworpen door<br />
het DIMS-bureau, in samenwerking met het testpersoneel, en zijn vastgesteld door<br />
de begeleidingscommissie van DIMS.<br />
Selectie van de onderzoeksregio's<br />
Voor het onderzoek zijn vier experimentele regio’s geselecteerd (twee busregio’s en<br />
twee plusregio’s), alsmede vier controleregio’s. Om te kunnen bepalen hoe en in<br />
welke mate de verschillende testmodaliteiten de monitoring en de surveillance zouden<br />
kunnen verbeteren, konden we niet volstaan met het bekijken van elke testmodaliteit<br />
op zich. De basissituatie is de bestaande kantoortest, die we beschouwen als<br />
de controlemodaliteit. Een mogelijke complicatie was dat de verschillende testmodaliteiten<br />
elkaar kunnen beïnvloeden. Wanneer we in hetzelfde gebied twee experimen-<br />
ten tegelijkertijd zouden uitvoeren, zou het lastig worden om vast te stellen wat elke<br />
modaliteit toevoegt. Per regio (stad) kon dus slechts één experimentele modaliteit<br />
onderzocht worden. Bovendien konden we niet uitsluiten dat een experimentele modaliteit<br />
invloed heeft op de bestaande modaliteit. Zo zou het kunnen zijn dat testen in<br />
een uitgaansgebied leidt tot minder gebruikmaking van de bestaande kantoortest in<br />
dezelfde regio. Als gevolg hiervan was steeds een vergelijkbare controleregio nodig,<br />
22
waar geen experiment plaatsvond. Bij de keuze van de experimentele en de controlesteden<br />
is rekening gehouden met de vergelijkbaarheid qua grootte, bevolkingsopbouw<br />
(b.v. studentenstad) en uitgaansleven (regiofunctie), en spreiding over het<br />
land. We kozen voor steeds twee experimentele gebieden per modaliteit, omdat we<br />
dan over meer data zouden kunnen beschikken en vanwege een betere generaliseerbaarheid<br />
van de gegevens. Van de instellingen met een bestaande testservice<br />
werd gevraagd of zij, tegen een vergoeding, in het weekend ’s avonds een extra<br />
testspreekuur in wilden lassen. Dit betekende extra inzet van het testpersoneel. De<br />
belangrijkste redenen om niet mee te doen aan het onderzoek lagen op organisatorisch<br />
gebied en/of hadden te maken met beleidsprioriteiten van de instelling. Over<br />
het algemeen was het testpersoneel bereid om te werken op de extra spreekuren,<br />
maar dit was niet altijd mogelijk door ziekte of door een tekort aan testpersoneel<br />
(soms omdat deze voor andere beleidsprioriteiten werden ingezet). Het vinden van<br />
controleregio’s die mee wilden werken aan het onderzoek leverde geen problemen<br />
op.<br />
Kantoorplus<br />
Voor de plusregio’s hadden we aanvankelijk Rotterdam als optie, maar de directie<br />
van deze instelling voorzag teveel belasting op hun normale werkzaamheden als opvang<br />
en verslavingszorg. Andere steden hadden soortgelijke bezwaren; vaak is de<br />
testservice een additioneel facet in deze instellingen waar niet teveel nadruk op<br />
wordt gelegd. Daarentegen bleek de instelling in Den Haag wel bereid om zijn deuren<br />
op de zaterdag te openen voor pillen testen. Ook Arnhem was enthousiast, met<br />
name omdat de instelling hier de testservice sowieso meer bekendheid wilden geven.<br />
Rotterdam wilde wel als controleregio dienen – samen met Amsterdam werd dit<br />
een pluscontroleregio.<br />
Uitgaansgebied<br />
Voor de busregio’s was de keuze gemakkelijker gemaakt. In de meeste regio’s was<br />
er namelijk geen sprake van dat daar binnen afzienbare termijn een bus kon worden<br />
geparkeerd in het uitgaansgebied, veelal omdat dit vanuit de gemeente niet werd<br />
goedgekeurd. Hierdoor bleven er slechts een paar opties over, waarvan er nog enkele<br />
afvielen omdat het voor de testservice zelf op dat moment een te grote belasting<br />
zou zijn. Overeenkomstig de planning werd het busexperiment uitgevoerd in Eindho-<br />
ven en Groningen. De buscontroleregio’s werden Nijmegen en Utrecht.<br />
Aan het eind van dit hoofdstuk vindt u een sfeertekening van de bus en uitgaansgebieden<br />
in Eindhoven en Groningen.<br />
23
Onderzoeksregio’s Controleregio’s<br />
Kantoorplus Den Haag en Arnhem Amsterdam en Rotterdam<br />
Uitgaansgebied: bus Eindhoven en Groningen Nijmegen en Utrecht<br />
Bekendheid geven<br />
In de plusregio’s (Arnhem en Den Haag) werd voorafgaande aan het onderzoek uitgebreid<br />
geflyerd op de bekende plaatsen, zoals party’s, cafés, voorverkoopadressen,<br />
smartshops, coffeeshops, platenzaken, kledingzaken met uitgaanskleding, alternatieve<br />
winkeltjes, kappers, maar ook bij het station en minder voor de hand liggende<br />
kledingwinkels. Tijdens het onderzoek werd ook regelmatig geflyerd.<br />
Ook in de busregio’s (Eindhoven en Groningen) werd uitgebreid geflyerd. Zoals gezegd<br />
bestond de bus in Eindhoven al wat langer en heeft een bredere functie dan<br />
alleen testbus. In de bus wordt voorlichting gegeven over alcohol en drugs aan jongeren<br />
vanaf ongeveer 15 jaar en er worden condooms verkocht. In Groningen was<br />
de bus een geheel nieuwe en onbekende service. Er werd een bus gehuurd, die ook<br />
wel voor activiteiten voor jongeren wordt gebruikt. De bus werd met behulp van<br />
kerstverlichting, posters en kaarsjes versierd. Om de bus bekendheid te geven werd<br />
uitgebreid geflyerd.<br />
Controleregio’s<br />
Bij de vier controleregio’s (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Nijmegen) is volgens<br />
afspraak niet geflyerd of iets bijzonders gedaan. Wel hebben gebruikers die hier pillen<br />
kwamen laten testen een vragenlijst ingevuld (zie hoofdstuk 5) en - net als de<br />
respondenten in de plus- en busregio’s - ook degenen die hier op de bestaande kantoren<br />
kwamen, kregen als vergoeding magneetjes met knipperlichtjes die het goed<br />
doen in het uitgaansleven.<br />
Securitypillen<br />
Het betrekken van in uitgaansgelegenheden afgegeven of in beslag genomen pillen<br />
in het onderzoek bleek minder eenvoudig dan gedacht. Besloten werd uiteindelijk om<br />
de inzameling van deze securitypillen te laten verlopen via de instellingen voor verslavingszorg.<br />
Dit had twee redenen. Ten eerste zou in het geval dat een riskante pil<br />
ontdekt zou worden, de instelling een lokale en gerichte waarschuwingscampagne<br />
24
kunnen voeren. 15 Ten tweede hadden enkele instellingen al contact met politiemedewerkers<br />
die zich met in beslag genomen drugsmonsters bezighouden. Van de kant<br />
van de politie was er de bereidheid om mee te werken aan het afstaan van securitymonsters.<br />
In de praktijk was het echter niet zo eenvoudig om eenmaal in beslag genomen<br />
drugs af te staan aan een instelling voor verslavingszorg. Dit kwam vooral<br />
door administratieve maatregelen, waarbij de route die dergelijke monsters afleggen<br />
is vastgelegd in protocollen die te maken hebben met de Opiumwet. Uiteindelijk<br />
bleek echter dat hiervoor in de praktijk oplossingen zijn te vinden en dat vanaf het<br />
moment dat de zaken geregeld zijn, het afstaan van securitymonsters soepel verloopt.<br />
Tijdens het onderzoek beschikten we over securitymonters uit de regio’s Zaanstad<br />
en den Haag. Kort daarna kwamen ook securitymonsters uit de regio’s Arnhem<br />
en Amsterdam beschikbaar, maar deze konden niet meer in de analyse betrokken<br />
worden.<br />
Samenvatting<br />
Voor het onderzoek hebben in het laatste kwartaal van 2002 twee testkantoren hun<br />
deuren tevens geopend op enkele uren tijdens het weekend (‘pluskantoren’) en werd<br />
in twee andere steden een bus geplaatst in een uitgaansgebied. Zowel in de pluskantoren<br />
als op de bus konden pillen worden getest. Aan beide experimenten gaven<br />
de lokale instellingen extra bekendheid onder het uitgaanspubliek.<br />
In het vervolg van dit rapport zullen de aangeleverde pillen en de bezoekers van de<br />
‘experimentele’ testlocaties vergeleken worden met die van de bestaande testkanto-<br />
ren in deze steden en van de bestaande kantoren in vier controlesteden. Daarnaast<br />
zijn pillen die in uitgaansgelegenheden worden afgegeven of in beslag genomen in<br />
het onderzoek betrokken. De aanlevering van securitypillen leverde aanvankelijk<br />
soms problemen op, maar deze bleken na verloop van tijd oplosbaar te zijn.<br />
15 Deze lokale expertise is van belang wanneer er alleen sprake is van riskante pillen in een bepaalde club, op<br />
een bepaalde party of in een bepaald uitgaansgebied. Bij een landelijke waarschuwingscampagne geldt dit<br />
criterium minder.<br />
25
De bus in Eindhoven<br />
Gezien vanaf het stadshart van Eindhoven staat de bus aan het begin van het uitgaanscentrum<br />
Stratum’s Eind, een lange straat met aan weerszijden horecagelegenheden. Bruine<br />
kroegen wisselen trendy grand cafés met gerenommeerde dj’s af met allerlei eetgelegenheden<br />
(snackbars, grillrooms etc.). Maar vooral de commerciële kroegen (type ski-hut) met al<br />
dan niet een (geïmproviseerde) dansvloer drukken hun stempel op de sfeer. Overal staan de<br />
deuren wijdopen en op elke drempel staat een uitsmijter of portier met indrukwekkende<br />
borstomvang. Hier en daar geeft het uitgaanspubliek in zelfstandig opererende garderobes<br />
jas en tas af zodat ze de rest van de avond van tent naar tent kunnen hoppen.<br />
De bus is door zijn markante uiterlijk eigenlijk niet te missen. De bus van Novadic (een instelling<br />
die gericht op preventie en verslavingszorg) is een type Amerikaanse schoolbus, met<br />
zachtgele verlichting en luidsprekers waaruit trancemuziek schalt. Er zijn voorlichtingsfolders,<br />
flyers over drugsgebruik en condooms tegen gereduceerd tarief. Al acht jaar lang staat de<br />
bus vrijdag- en zaterdagavond aan het begin van het uitgaansgebied. Op de bus werken<br />
zowel medewerkers van Novadic als vrijwilligers.<br />
De gebruikers die tijdens het onderzoek op zaterdag op de bus komen zijn overwegend jong<br />
(rond de 20), wit en van het mannelijk geslacht. De bezoekers vormen qua uiterlijk een redelijke<br />
afspiegeling van het overige uitgaanspubliek. Een uitzondering daargelaten, lijkt de kleding<br />
van de stappers erg veel op elkaar. Bij de jongens zijn streepjesbloesjes duidelijk ‘in’.<br />
Veel spijkerbroeken (vaak met vale vlakken), bij de meisjes meestal met blote navel erboven.<br />
Verder wat in zwart gehulde punks en gothics, maar ook jongens in hiphoptenue en gouden<br />
sieraden.<br />
Er zijn achterin de bus geblindeerde ramen, zodat degenen die een pil komen testen niet<br />
teveel te kijk staan voor de straat eromheen. Doorgaans vraagt de testende gebruiker meteen<br />
of op de bus pillen kunnen worden getest. Het testpersoneel maakt dan duidelijk dat<br />
voor een echt zekere uitslag je de pil eigenlijk moet inleveren (om hem op te sturen naar het<br />
lab). Na overleg met vrienden of enig gepeins gaan de meeste consumenten akkoord en<br />
laten de pil testen. Na het doorlopen van de testprocedure is in de meeste gevallen nog niet<br />
duidelijk om welke pil het gaat. In sommige gevallen echter wordt de pil wél herkend, maar<br />
dan waarschuwt de testmedewerker dat de werking afhankelijk is van de dosis en wie de pil<br />
neemt. Testpersoneel geeft in de ogen van de gebruikers vaak zinvol advies (niet gebruiken<br />
is altijd beter!) en duidelijkheid wat betreft de procedure en de testuitslag. De testende gebruikers<br />
zijn dan ook over het algemeen serieus en rustig. Dit geldt niet altijd voor hun vrienden<br />
die vaak snel weer weg willen om zich in het uitgaansleven te storten.<br />
De omgeving rond de bus is geen centrale ontmoetingsplek; daarvoor is het er niet druk genoeg.<br />
De sfeer is vroeg op de avond ontspannen en er is geen spoor van ruzie of misbaar.<br />
Er staat altijd een politieauto in de buurt van de bus en lopen er ook wel eens agenten de<br />
bus binnen. Rond één uur ‘s nachts wordt de bus naar de garage gereden. Het karakter van<br />
het uitgaanscentrum is dan ingrijpend veranderd. Veel uitgaanders zijn alweer op weg naar<br />
huis. Het was bij de survey niet moeilijk om uitgaanders te vinden die nog geen ecstasy had-<br />
den gebruikt, gebruikers waren iets moeilijker te vinden en ook wat terughoudender.<br />
26
De bus in Groningen<br />
Iets uit de looprichting van het uitgaansleven aan de Grote Markt in Groningen ligt het Boterdiep,<br />
een rustig straatje met enkele café's, een videotheek en wat winkeltjes. De voornaamste<br />
attractie is jongerencentrum Simplon, een hippe, trendy club. Hiertegenover staat de bus<br />
van AVG (Ambulante Verslavingszorg Groningen). Op vrijdagavond is hier tijdens het onderzoek<br />
de testservice van elf uur ‘s avonds tot half twee ‘s nachts aanwezig. De bus is ingericht<br />
met bankjes, tafeltjes, asbakken, kussentjes, sfeerverlichting binnen en buiten en een geluidsinstallatie.<br />
Verder zijn er allerlei preventiefolders en gratis condooms en is er een comfortabel<br />
plekje om pillen te testen. De bestuurder van de bus is tot het einde aanwezig. Verder<br />
zijn er twee testmedewerkers en een onderzoeker. De sfeer is informeel. De testmedewerkers<br />
kennen het uitgaanscircuit in Groningen goed.<br />
Het publiek dat op de bus komt is zeer wisselend. Qua kledingstijl loopt het uiteen van punk<br />
en alternatief (alto) tot kunstzinnig, creatief en trendy. Ook komen er wat casual geklede jongeren.<br />
Vaak zijn het stelletjes, maar ook regelmatig twee of drie jongens. Een uitzondering<br />
daargelaten zijn het allemaal witte jongeren. Ongeveer de helft van de bezoekers komt voor<br />
het testen van een pil, de anderen uit nieuwsgierigheid. Sommigen zijn nogal kritisch over<br />
het testen, de procedure en de resultaten. Vrij veel gebruikers willen hun pil niet laten opsturen.<br />
Ze hebben vaak maar één of twee pillen bij zich. De mensen die hun pillen komen testen<br />
zijn van buiten goed te zien, er is dus geen echte anonimiteit. Maar de bus staat wel zo<br />
opgesteld dat er niet een voortdurende stroom mensen voorbij komt lopen. De straat is de<br />
hele nacht vrij rustig. Het uitgaansleven in Groningen komt eigenlijk pas véél later op gang<br />
(na 2 uur ‘s nachts). Bovendien is de uitgaansbuurt rondom de Grote Markt ongeveer een<br />
kwartier lopen vanaf de plek waar de bus staat. Er is geen politie te zien en er hangen ook<br />
geen dealers rond. Er zijn wel enkele bekende clubs in de buurt die een iets ouder publiek<br />
trekken.<br />
Het uitgaanspubliek dat op vrijdagen en zaterdagen naar het centrum trekt, bestaat vooral uit<br />
werkende (oudere) jongeren. Wel hebben veel stappers een studentikoos uiterlijk, dat voor<br />
zowel vrouwen als mannen bestaat uit een spijkerbroek en bloesje. Rond de Grote Markt zijn<br />
ook uitgaanders in duurdere merkkleding die meer werk maken van hun make-up en kapsels.<br />
In de doolhof van kleine, smalle straatjes op loopafstand van de Grote Markt komen<br />
vooral de ‘alto’s’, hoewel er geen sprake is van een heel strikte scheiding. Het straatbeeld<br />
verandert: ineens zien we piercings, tattoo’s en oranje of blauwgeverfde haren en kringelen<br />
de dampen van joints omhoog (hoewel er in Groningen over het algemeen vooral binnen<br />
wordt geblowd). De meisjes en vrouwen zijn vooral in de meer trendy, hippere tenten te vinden.<br />
Soms in gezelschap van hun partner, maar meestal met een paar vriendinnen.<br />
In Groningen moest – mede door het versplinterde uitgaansleven – bij de survey gerichter<br />
dan in Eindhoven gezocht worden naar gebruikers. Dat wil zeggen dat er naar specifieke<br />
locaties gegaan moest worden, zoals trendy clubs en coffeeshops. Willekeurig mensen op<br />
straat aanspreken, was over het algemeen minder effectief. Overigens liet een enkeling zich<br />
wel afschrikken bij het woord ecstasy en haastte zich te zeggen geen ecstasy te gebruiken<br />
om vervolgens een vriend naar voren te schuiven die wel zou slikken.<br />
27
4<br />
AANGELEVERDE <strong>PILL</strong>EN<br />
Tijdens het onderzoek werden er in Nederland 1188 monsters aangeleverd, daarvan<br />
kwamen er 109 uit de regio’s waar een bus in het uitgaansgebied was geplaatst, 95<br />
uit de regio’s waar de testkantoren ook op zaterdag geopend waren en werden er<br />
100 via de security vanuit het partycircuit aangeleverd. 16 Deze monsters betreffen<br />
niet alleen ecstasypillen, maar onder andere ook mdma-, amfetamine- en cocaïnepoeders.<br />
Omdat de focus van DIMS en dit onderzoek ligt op pillen testen, laten we<br />
andere monsters buiten beschouwing en zullen we in dit hoofdstuk uitsluitend ingaan<br />
op de aangeleverde pillen (monsters in de vorm van tabletten). Het gaat hierbij om<br />
een totaal van 891 pillen. In dit hoofdstuk onderzoeken we of de experimentele modaliteiten<br />
leiden tot een groei in het aantal aangeleverde pillen. Ook onderzoeken we<br />
of de bus in het uitgaansgebied, de zaterdagse openingstijden en de security een<br />
nieuwe of andere pillenmarkt beslaan dan de bestaande kantoren.<br />
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit<br />
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch<br />
significant zijn (p < .05).<br />
Onderzoeksvraag<br />
Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de bemonstering<br />
van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?<br />
Aantal aangeleverde pillen<br />
Om te onderzoeken of uitbreiding van de testfaciliteiten een groter aantal aangeleverde<br />
pillen tot gevolg heeft, hebben we het aantal aangeleverde pillen tijdens het<br />
onderzoek vergeleken met het aantal aangeleverde pillen in het voorgaande jaar.<br />
Idealiter zou voor deze vergelijking het aantal pillen in dezelfde periode in 2001 moeten<br />
worden gebruikt. In de laatste zeven weken van 2001 nam het aantal aangeleverde<br />
pillen echter sterk toe vanwege een red alert procedure rond PMA (een zeer<br />
gevaarlijke stof die werd aangetroffen in ecstasypillen). Terwijl in de eerste 45 weken<br />
16 In feite werden er in het partycircuit in totaal 430 monsters ingenomen door de security. De analysegegevens<br />
van 330 van deze pillen waren echter niet tijdig beschikbaar voor dit onderzoek.<br />
29
van 2001 gemiddeld 72 pillen per week werden aangeleverd, ging het in de laatste<br />
weken van dat jaar om gemiddeld 114 pillen per week. Voor de vergelijking is daarom<br />
gebruik gemaakt van het weekgemiddelde van alle weken in 2001 voorafgaand<br />
aan de PMA-affaire, vermenigvuldigd met het aantal weken dat het onderzoek duurde.<br />
Dit aantal weken verschilt per regio. In Groningen heeft de bus gedurende zes<br />
weken in het uitgaansgebied gestaan, terwijl bijvoorbeeld in Arnhem gedurende<br />
twaalf weken de testservice (ook) op zaterdag geopend was. 17<br />
Aantal aangeleverde pillen<br />
onderzoek in<br />
2002 vergelijkbare periode in 2001 toename / afname<br />
Plusregio’s<br />
Arnhem 17 30 -44%<br />
Den Haag 57 24 +136%<br />
Totaal 74 54 +36%<br />
Pluscontroleregio’s<br />
Rotterdam 56 65 -13%<br />
Amsterdam 38 70 -46%<br />
Totaal 94 135 -30%<br />
Busregio’s<br />
Groningen 21 10 +102%<br />
Eindhoven 67 89 -24%<br />
Totaal 88 99 -11%<br />
Busontroleregio’s<br />
Utrecht 49 22 +122%<br />
Nijmegen 56 50 +11%<br />
Totaal 105 72 +45%<br />
Resterende regio’s<br />
Andere kantoortijden<br />
Totaal 432 626 -31%<br />
Op het eerste gezicht lijken de gegevens in bovenstaand schema er op te wijzen dat<br />
de extra openingstijd dus extra pillen oplevert. De plusregio’s kennen een stijging in<br />
het aantal pillen, terwijl de pluscontroleregio’s een daling laten zien. Van de 74 pillen<br />
in de plusregio’s, werden er echter 42 tijdens bestaande openingstijden aangeleverd:<br />
minder dus dan de 54 pillen die een jaar eerder op kantoor werden aangeleverd. In<br />
principe zou er tijdens het onderzoek een verschuiving kunnen hebben plaatsgevonden<br />
van het bestaande kantoor naar de extra openingstijden. Het lijkt er sterk op dat<br />
dit ook het geval is geweest. Zoals we in hoofdstuk 5 zullen zien trekken de zaterdagen<br />
voornamelijk gebruikers die hun pillen eerder al op de bestaande kantoren lieten<br />
testen. De vergelijking tussen plusregio’s en pluscontroleregio’s wordt verder bemoeilijkt<br />
doordat de testservice in Den Haag eind 2000 is gestart en de toename in<br />
2002 ten opzichte van 2001 in deze regio zou verklaard kunnen worden door een<br />
17 Onderzoeksperiodes: Arnhem 12 weken, Den Haag 11 weken, Rotterdam 10 weken, Amsterdam 11 weken,<br />
Groningen 6 weken, Eindhoven 15 weken, Utrecht 14 weken, Nijmegen 14 weken, resterende regio’s 15 weken.<br />
30
steeds betere bekendheid van de kantoorservice. De plusregio Arnhem laat daarentegen<br />
een iets grotere daling zien dan de pluscontroleregio’s en de rest van het land.<br />
Uitgaansgebieden<br />
De busregio’s laten op het eerste gezicht een daling in het aantal aangeleverde pillen<br />
zien, maar deze daling is minder groot dan die in de rest van het land. De bus in<br />
Groningen heeft juist een stijging van het aantal aangeleverde pillen opgeleverd. Tijdens<br />
het onderzoek kwamen er meer pillen binnen in de bus dan op het kantoor. Van<br />
de 88 aangeleverde pillen, kwamen er 34 op kantoor binnen: fors minder dus dan de<br />
99 pillen die in 2001 werden aangeleverd op kantoor. Anders dan bij kantoorplus lijkt<br />
er hier maar weinig verschuiving te hebben plaatsgevonden. Zoals we in hoofdstuk 5<br />
zullen zien trekken de bussen vrij veel gebruikers die hun pillen niet op de bestaande<br />
kantoren laten testen. De vergelijking met de buscontroleregio’s wordt bemoeilijkt<br />
omdat ook de regio Utrecht eind 2000 is gestart met een testservice. De toename in<br />
2002 ten opzichte van 2001 zou, net als in Den Haag, verklaard kunnen worden door<br />
een steeds betere bekendheid van de kantoorservice in Utrecht.<br />
Herkende, bekende en doorgestuurde pillen<br />
Voor de monitoring- en surveillancetaken van DIMS is niet alleen van belang dat er<br />
een zo groot mogelijk aantal pillen wordt getest, maar vooral ook dat er zoveel mogelijk<br />
verschillende en ‘nieuwe’ pillen worden aangeleverd. Of een pil al dan niet echt<br />
nieuw is, is echter niet altijd even gemakkelijk te bepalen. De pillenmarkt kent een<br />
hoge roulatie. Pillen kunnen in kleine batches worden gedraaid, waardoor op het gezicht<br />
identieke pillen een geheel verschillende inhoud en dosering kunnen hebben.<br />
Bovendien is ‘plagiaat’ niet ongebruikelijk; identieke pillen komen niet noodzakelijk<br />
van dezelfde producent. Het komt regelmatig voor dat pillen met dezelfde uiterlijke<br />
kenmerken, maar met een geheel andere inhoud, op de markt verschijnen. DIMS<br />
maakt daarom gebruik van een databestand met eigenschappen van pillen die in de<br />
voorgaande acht weken zijn geanalyseerd. Wanneer de uiterlijke eigenschappen van<br />
een aangeleverde pil niet voorkomen in het databestand, dan wordt de pil als ‘nieuw’<br />
behandeld en – als de gebruiker dat wil – doorgestuurd naar het laboratorium voor<br />
analyse.<br />
Een niet-herkende pil is een pil die in de afgelopen acht weken niet is gesignaleerd.<br />
Voor dit onderzoek werden alle aangeleverde pillen tevens vergeleken met een databestand<br />
van pillen die sinds begin 2000 zijn geanalyseerd. Wanneer de pil in dit<br />
databestand voorkwam werd de pil ‘bekend’ genoemd. Deze bepaling is uitgevoerd<br />
door medewerkers van DIMS. Een pil kreeg alleen dan het label bekend, wanneer zij<br />
31
met zekerheid konden zeggen dat het om een identieke pil ging. Een herkende pil is<br />
ook altijd een bekende pil.<br />
Een niet-bekende pil is een pil die sinds begin 2000 niet is gesignaleerd.<br />
De niet-bekende pillen noemen we ook wel ‘nieuwe’ pillen.<br />
Onderstaande grafiek laat zien dat een groot deel van de niet-herkende pillen wel<br />
eerder gesignaleerd is.<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
Plusregio's Pluscontrole<br />
regio's<br />
Figuur 4.1: Herkende en bekende pillen<br />
Busregio's Buscontrole<br />
regio's<br />
Security Resterende<br />
regio's<br />
herkend & bekend niet-herkend & bekend niet-herkend & niet-bekend = nieuw<br />
Wanneer een nieuw segment van de pillenmarkt wordt aangeboord door de testservice,<br />
is het zaak de inhoud van de nieuwe pillen te achterhalen. Op die manier kunnen<br />
gebruikers worden geïnformeerd over de mogelijke risico’s van de pil en indien<br />
nodig kan een red alert procedure worden opgestart. Het is dus van belang dat een<br />
niet-herkende pil wordt doorgestuurd naar het laboratorium voor analyse. De gebruiker<br />
die de pil aanlevert moet hiertoe bereid zijn. Tijdens het onderzoek werd 90% van<br />
de niet-herkende pillen doorgestuurd naar het laboratorium.<br />
Van de in totaal 776 niet-herkende pillen die gedurende de onderzoeksperiode werden<br />
aangeleverd, blijken er 433 (56%) wel bekend. Dit geldt zowel voor doorgestuurde<br />
als niet-doorgestuurde pillen.<br />
herkend<br />
115<br />
115 bekend<br />
(100%)<br />
niet-herkend<br />
doorgestuurd<br />
699<br />
388 bekend<br />
(56 %)<br />
niet-herkend<br />
niet-doorgestuurd<br />
77<br />
45 bekend<br />
(58%)<br />
In de volgende paragrafen gaan we in op herkende, bekende en doorgestuurde pillen<br />
in de drie experimentele modaliteiten. Eerst wordt gekeken naar verschillen, binnen<br />
32
de regio, tussen de bus of zaterdagse testservice en de bestaande testservice. Vervolgens<br />
vergelijken we de onderzoeksregio’s met de buscontroleregio’s en pluscontroleregio’s.<br />
Omdat uit de voorgaande paragraaf bleek dat ook deze specifieke controleregio’s<br />
atypisch kunnen zijn, worden ten slotte de onderzoeksregio’s vergeleken<br />
met alle controleregio’s (dat wil zeggen: de specifieke controleregio’s en de resterende<br />
regio’s tezamen).<br />
Andere kantoortijden<br />
Van de 32 pillen die op zaterdag op<br />
kantoor zijn aangeleverd is 84% nietherkend<br />
en 17% niet-bekend. Anders<br />
gezegd: 83% is bekend en 17%<br />
nieuw. Een groot deel van de beken-<br />
de pillen wordt echter niet ter plekke herkend. Gedurende de bestaande openingstijden<br />
van de kantoren werden er 42 pillen aangeleverd. Hiervan is 91% niet-herkend<br />
en 36% niet-bekend. Anders gezegd: 64% is bekend en 36% nieuw. Door kleine aantallen<br />
zijn de verschillen in het percentage bekende pillen tussen de zaterdagse en<br />
doordeweekse testservice niet significant. Desondanks lijken de cijfers erop te wijzen<br />
dat met de verruiming van de openingstijden niet een nieuwere/andere pillenmarkt<br />
bereikt wordt. De niet-herkende pillen worden op doordeweekse dagen wel vaker<br />
doorgestuurd naar het laboratorium dan op zaterdag.<br />
De vergelijking van de plusregio’s en de pluscontroleregio’s laat geen significante<br />
verschillen zien in de herkende, bekende en doorgestuurde pillen. Ook dit wijst erop,<br />
zoals we eerder in dit hoofdstuk al suggereerden, dat er binnen de plusregio’s een<br />
verschuiving heeft plaatsgevonden van de kantoren op doordeweekse dagen naar de<br />
kantoren op zaterdag.<br />
Vergeleken met alle controleregio’s wordt in de plusregio’s niet een nieuwere of andere<br />
markt aangeboord. Het aandeel niet-herkende pillen is vergelijkbaar, maar het<br />
aandeel niet-bekende pillen is in de plusregio’s kleiner dan in alle controleregio’s. Het<br />
aandeel niet-herkende pillen dat doorgestuurd is, is ook kleiner in de plusregio’s. De<br />
verruiming van de openingstijden van de testkantoren lijkt daarmee niet meer informatie<br />
over de pillenmarkt op te leveren.<br />
18 Percentage van niet-herkende pillen.<br />
Plusregio’s<br />
Kantoor plus<br />
Bestaande kantoren<br />
Aangeleverd<br />
74<br />
32<br />
42<br />
Niet<br />
herkend<br />
88%<br />
84%<br />
91%<br />
Niet<br />
bekend<br />
28%<br />
17%<br />
36%<br />
18 Door<br />
gestuurd<br />
85%<br />
70%<br />
95%<br />
Pluscontroleregio’s 94 81% 29% 81%<br />
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%<br />
33
Uitgaansgebieden<br />
Van de 54 pillen die in de bus in het<br />
uitgaansgebied zijn aangeleverd is<br />
72% niet-herkend. Een deel van deze<br />
niet-herkende pillen blijkt bij nadere<br />
beschouwing wel bekend; in totaal<br />
is 40% niet-bekend. Anders gezegd: 60% is bekend en 40% nieuw. Bij de kantoren in<br />
de busregio’s werden in dezelfde periode 34 pillen aangeleverd; 79% is niet-herkend<br />
en 28% niet-bekend. Anders gezegd: 72% is bekend en 28% nieuw. Hoewel de verschillen<br />
niet significant zijn, lijkt de bus wel een iets ‘nieuwere’ markt aan te boren<br />
dan de kantoren in dezelfde regio. De bereidheid van de gebruikers om een ter plekke<br />
niet-herkende pil af te staan voor analyse is in de bus echter veel lager dan in de<br />
kantoren. De helft van de niet-herkende pillen in de bus gaat door naar het laboratorium,<br />
terwijl bij de bestaande kantoren in dezelfde regio driekwart van de nietherkende<br />
pillen doorgestuurd wordt. Hoewel ook een deel van de niet-doorgestuurde<br />
pillen bij nadere beschouwing bekend bleek, blijft een relatief groot deel van deze<br />
markt verborgen voor DIMS.<br />
Vergelijken we de busregio’s met de buscontroleregio’s, dan zien we een vergelijkbaar<br />
beeld. Door het plaatsen van een bus in het uitgaansgebied lijkt een nieuw<br />
segment van de pillenmarkt aangeboord te worden. Het aandeel niet-herkende pillen<br />
dat wordt doorgestuurd naar het laboratorium ligt echter fors lager in de busregio’s.<br />
Dit wordt vooral veroorzaakt door gebruikers op de bus die hun pillen niet willen laten<br />
doorsturen.<br />
Een vergelijking met alle controleregio’s laat voor het percentage doorgestuurde pillen<br />
wederom hetzelfde beeld zien: het merendeel (93%) van de niet-herkende pillen<br />
in de controleregio’s wordt doorgestuurd naar het laboratorium, tegenover 60% in de<br />
busregio’s. Daarentegen worden in de busregio’s meer pillen herkend dan in alle<br />
controleregio’s; het aandeel bekende pillen is echter gelijk. Dit lijkt erop te wijzen dat<br />
er buiten de busregio’s een grotere variatie aan pillen op de markt is. Bij een grote<br />
variatie is de kans kleiner dat een pil binnen de (beperkte) periode van acht weken<br />
meerdere malen gesignaleerd wordt. Bij een langere periode verdwijnt dit effect.<br />
Security<br />
De 98 pillen die via de security uit het<br />
uitgaanscircuit bij DIMS zijn aangeleverd,<br />
hebben we vergeleken met de<br />
aangeleverde pillen van alle controleregio’s. Het percentage niet-herkende pillen is<br />
gelijk; het percentage niet-bekende pillen is kleiner bij de securitypillen. Door de se-<br />
19 Percentage van niet-herkende pillen.<br />
20 Percentage van niet-herkende pillen.<br />
Busregio’s<br />
Bus<br />
Bestaande kantoren<br />
Aangeleverd<br />
88<br />
54<br />
34<br />
Niet<br />
herkend<br />
75%<br />
72%<br />
79%<br />
Niet<br />
bekend<br />
35%<br />
40%<br />
28%<br />
19 Door<br />
gestuurd<br />
61%<br />
49%<br />
78%<br />
Buscontroleregio’s 105 76% 22% 96%<br />
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%<br />
Aangeleverd<br />
Niet<br />
herkend<br />
Niet<br />
bekend<br />
20 Door<br />
gestuurd<br />
Security 98 89% 29% 100%<br />
Alle controleregio’s 631 88% 40% 93%<br />
34
curity worden dus minder nieuwe pillen gesignaleerd dan door de testservice in alle<br />
controleregio’s. Groot voordeel van de securitypillen is dat alle niet-herkende pillen<br />
automatisch doorgestuurd worden naar het laboratorium. In dit geval is DIMS namelijk<br />
niet afhankelijk van de bereidheid van de gebruiker. De inhoud van alle verzamelde<br />
pillen wordt zodoende bekend.<br />
Dosering<br />
Om te onderzoeken of de verschillende testmodaliteiten zicht bieden op een ander<br />
marktsegment, besteden we ook aandacht aan de inhoud van de aangeleverde pillen.<br />
We verdelen daartoe de aangeleverde pillen in drie categorieën:<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen. Deze pillen bevatten uitsluitend<br />
MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan. Wanneer de pil daarnaast een<br />
lage dosis cafeïne (< 30 mg) bevat, wordt de pil ook tot deze groep gerekend.<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen. Deze pillen bevatten MDMA, MDEA,<br />
MDA, of een combinatie hiervan, alsmede andere werkzame stoffen. Deze ande-<br />
re stoffen zijn in dit geval (meth)amfetaminen, een hoge dosering cafeïne ( 30<br />
mg), of een andere onbekende stof. In een enkel geval is de dosering MDMA lager<br />
dan de dosering van de andere stof.<br />
Overige pillen. Pillen die geen MDMA-achtige stoffen bevatten. Een aantal pillen<br />
bevat in het geheel geen werkzame stof. Andere pillen bevatten onder andere<br />
(meth)amfetaminen, cafeïne, THC, en sildenafil (Viagra ®).<br />
Vrijwel alle aangeleverde pillen (94%) vallen binnen de eerstgenoemde categorie.<br />
Sterker nog, het leeuwendeel van alle pillen (81%) bevat slechts ‘echte ecstasy’<br />
(MDMA) zonder enige verdere toevoeging.<br />
De pillen die uitsluitend MDMA of een MDMA/MDEA/MDA combinatie bevatten<br />
(eventueel aangevuld met een lage dosis cafeïne; n = 842), zijn verder onderverdeeld<br />
in laag gedoseerde en hoog gedoseerde pillen.<br />
Laag gedoseerde pillen. Pillen die minder dan 70 mg MDMA bevatten (eventueel<br />
aangevuld met MDA, MDEA, of een lage dosis cafeïne).<br />
Hoog gedoseerde pillen. Pillen die 70 mg of meer MDMA bevatten (eventueel<br />
aangevuld met MDA, MDEA, of een lage dosis cafeïne).<br />
Andere kantoortijden<br />
Door de openingstijden van de testkantoren uit te breiden en ook op zaterdag pillen<br />
te testen, is geen ander segment van de pillenmarkt aangeboord. Pillen die op zaterdag<br />
aangeleverd werden, zijn van dezelfde soort en dosering als de pillen die op<br />
doordeweekse dagen op de bestaande testkantoren worden aangeleverd.<br />
35
Uitgaansgebieden<br />
Alle in de bus aangeleverde pillen betroffen MDMA-achtigen zonder andere stoffen.<br />
Vergeleken met de bestaande kantoren in dezelfde regio, werden in de bus pillen<br />
met een hogere dosering MDMA aangetroffen.<br />
Vergeleken met de buscontroleregio’s (en alle controleregio’s) is de MDMA dosering<br />
van de aangeleverde pillen in de busregio echter wat lager. Er werden verhoudingsgewijs<br />
meer laag gedoseerde pillen aangetroffen.<br />
Security<br />
Via de security werden wat meer pillen zonder MDMA aangeleverd (10%). De gemiddelde<br />
MDMA dosering ligt bij de security pillen ruim 15 mg lager dan bij de pillen<br />
uit alle controleregio’s. Vier op de tien security pillen zijn hoog gedoseerd, terwijl in<br />
de controleregio’s 61% van de pillen ten minste 70 mg MDMA bevatten.<br />
Percentage hoog/laag<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
Bestaand<br />
kantoor<br />
plusregio<br />
Kantoor<br />
plus<br />
Dosering van aangeleverde MDMA pillen<br />
Plus<br />
controle<br />
regio's<br />
Bestaand<br />
kantoor<br />
busregio<br />
Bus Bus<br />
controle<br />
regio<br />
Security Alle controle<br />
regio's<br />
Laag (< 70 mg) Hoog (70+ mg) gemiddelde dosering MDMA<br />
Bijzondere en riskante pillen<br />
Voor de surveillancetaak van het DIMS, is het van belang snel zicht te hebben op<br />
afwijkende en gevaarlijke pillen. We onderzochten daarom ook welke testmodaliteit<br />
de grootste kans heeft om dergelijke pillen te signaleren. We onderscheidden hierbij<br />
twee soorten pillen:<br />
Bijzondere pillen. Dit zijn pillen die gekocht zijn als iets anders dan de testuitslag<br />
uitwijst (bijvoorbeeld een pil die als ecstasy is gekocht, maar amfetamine<br />
blijkt te bevatten). Ook zijn dit pillen met een uitzonderlijk hoge (maar niet direct<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
mg MDMA<br />
36
gevaarlijke) dosering van bepaalde stoffen 21 of een bijzondere combinatie van<br />
stoffen. Classificatie van deze pillen is door medewerkers van DIMS uitgevoerd.<br />
Riskante pillen. Bijzondere pillen die onverwacht sterke effecten geven (bijvoorbeeld<br />
extreme hoge dosis MDMA, of een verontreiniging met amfetamine in een<br />
hoge dosering), onverwachte effecten geven (bijvoorbeeld LSD), of schadelijke<br />
effecten geven (bijvoorbeeld strychnine).<br />
Gedurende het onderzoek werden er geen riskante pillen aangeleverd. Het aantal<br />
bijzondere pillen was relatief klein. Binnen het onderzoek werden slechts 15 bijzondere<br />
pillen aangeleverd; in de regio’s buiten het onderzoek: 26 pillen. Bij dergelijke<br />
kleine aantallen kan niet worden uitgesloten dat eventuele verschillen tussen regio’s<br />
op toeval berusten.<br />
Samenvatting en conclusies<br />
Er is grote variatie tussen de verschillende testservices in het aantal aangeleverde<br />
pillen en tevens in de groei of afname van het aantal pillen tussen 2001 en het onderzoek<br />
in 2002. Dit maakt het moeilijk om een empirisch onderbouwd en eenduidig<br />
antwoord te geven op de vraag of de experimentele modaliteiten leiden tot een groter<br />
aantal aangeleverde pillen. Eveneens lastig is het beantwoorden van de vraag of er<br />
ook andere en nieuwe segmenten van de ecstasymarkt worden aangeboord. Dit<br />
komt onder andere omdat, zoals op basis van de jaarlijkse DIMS rapportages viel te<br />
verwachten, er een grote variatie is in ecstasypillen die op de markt verschijnen.<br />
Hoewel ook in dit onderzoek de meeste pillen ‘echte ecstasy’ (MDMA) bevatten, gaat<br />
het nog steeds om velerlei ‘soorten’ (logo’s en kleuren) en varieert het gehalte<br />
MDMA sterk. Toch kunnen er wel enkele conclusies getrokken worden.<br />
Voor- en nadelen van experimentele modaliteiten ten opzichte van bestaande kantoren<br />
Aantal<br />
pillen<br />
Nietherkende<br />
pillen<br />
Niet-bekende<br />
pillen<br />
Doorgestuurde<br />
pillen<br />
Dosering<br />
pillen<br />
Andere kantoortijden = (?) = - - =<br />
Bus in het uitgaansgebied + (?) = + - - (?)<br />
Security + = - + -<br />
Bij de kantoorplus modaliteit - kantoorservice open op zaterdag – komen weliswaar<br />
gebruikers hun pillen laten testen, maar het gaat om kleine aantallen en er komen<br />
weinig ‘nieuwe’ gebruikers (zie hoofdstuk 5). We kunnen echter niet uitsluiten dat<br />
deze gebruikers eerder op de andere openingstijden komen dan tijdens de bestaan-<br />
21 Doseringen: >150 mg MDMA; >120 mg MDEA; >80 mg MDA; > 40 mg amfetamine; >20 mg methamfetamine;<br />
>5 mg PMA; >25 mg ketamine; >10 mg 2CB; >3 mg DOB; >400 mg cafeïne.<br />
37
de doordeweekse openingsuren. De pillen die hier worden aangeleverd wijken niet af<br />
van wat reeds op bestaande kantoren wordt aangeleverd. De verruiming van de<br />
openingstijden van de testkantoren lijkt daarmee niet meer informatie over de pillenmarkt<br />
op te leveren.<br />
Testen op een bus in een uitgaansgebied trekt verhoudingsgewijs meer gebruikers<br />
dan kantoorplus en er komen ook relatief veel ‘nieuwe’ gebruikers (zie hoofdstuk 5).<br />
Of hiermee ook andere segmenten van de pillenmarkt worden bereikt, valt echter niet<br />
met zekerheid te zeggen. Weliswaar zijn de geteste pillen gemiddeld wat minder<br />
sterk, maar dit kan een kenmerk van de regionale markt zijn, want ook op de bestaande<br />
kantoren in de regio’s waar de bus stond waren de geteste pillen gemiddeld<br />
minder sterk dan elders in het land.<br />
Verhoudingsgewijs waren er redelijk veel securitypillen (die in beslag genomen wor-<br />
den in uitgaansgelegenheden) en hiermee wordt kennelijk ten dele een ander marktsegment<br />
bereikt. Hoewel ook hier de meeste pillen MDMA bevatten, bevat één op de<br />
tien securitypillen geen MDMA. Bovendien is het gemiddelde MDMA gehalte wat lager.<br />
Dit wekt de indruk dat pillen ‘uit het uitgaansleven’ minder sterk zijn. Hetzelfde<br />
fenomeen zou bij de bus in het uitgaansgebied teruggevonden kunnen worden.<br />
In alle regio’s worden de meeste pillen niet ter plekke herkend, dat wil zeggen dat zij<br />
de afgelopen acht weken niet door DIMS zijn geanalyseerd. Het blijkt echter dat<br />
wanneer de periode van acht weken wordt verruimd een groot deel van de nietherkende<br />
pillen wel al eerder bij DIMS bekend waren. Zowel bij het testen op de bus<br />
als tijdens de zaterdagse openingstijden zijn gebruikers minder bereid hun pil af te<br />
staan voor verdere analyse wanneer deze niet ter plekke herkend wordt. Verklaring<br />
hiervoor kan zijn dat veel van deze gebruikers hun pil diezelfde avond willen nemen.<br />
Hoewel een gedeelte van de niet-doorgestuurde pillen wel bekend bleek, zal hierdoor<br />
een eventueel door de bus aangeboord nieuw marktsegment verborgen blijven voor<br />
DIMS.<br />
38
5<br />
DE RESPONDENTEN<br />
Daar waar in het voorgaande hoofdstuk de focus lag bij de aangeleverde pillen, kijken<br />
we in dit hoofdstuk naar de ecstasygebruikers die deze pillen aanleverden. We<br />
beschrijven de achtergrondkenmerken van de ecstasygebruikers die aan het onderzoek<br />
deelnamen. Naast de gangbare kenmerken als leeftijd, geslacht, opleidingsniveau<br />
en etniciteit hebben we gekeken naar uitgaansgedrag en naar persoonlijkheid<br />
(impulsive sensation seeking). Dit laatste deden we om na te kunnen gaan of het<br />
drugsgebruik en de deelname aan pillen testen niet vooral een kwestie is van persoonlijkheidskenmerken.<br />
Hiervoor gebruikten we een schaal van Zuckerman 22 . We<br />
gaan in dit hoofdstuk ook in op redenen om wel of niet te laten testen en het gebruik<br />
van en de mening over het bestaande testaanbod.<br />
We beginnen met een algemeen overzicht van de aantallen respondenten in de verschillende<br />
groepen en we schetsen het profiel van ecstasygebruikers die hun pillen<br />
laten testen bij het bestaande testaanbod. Vervolgens onderzoeken we in hoeverre<br />
de experimentele testmodaliteiten (de verruiming van de openingstijden en de bus in<br />
het uitgaansgebied) nieuwe of andere ecstasygebruikers aantrekken. Hiertoe vergelijken<br />
we ecstasygebruikers die hun pillen lieten testen op andere kantoortijden en in<br />
de bus met specifieke controlegroepen. Ook onderzoeken we in hoeverre de bus in<br />
het uitgaansgebied een specifieke groep uitgaanders aantrekt. Hiertoe vergelijken<br />
we, binnen de uitgaansgebieden, ecstasygebruikers die hun pillen in de bus lieten<br />
testen met ecstasygebruikers die hun pillen niet laten testen. Aan het eind vatten we<br />
de bevindingen samen en trekken hieruit conclusies.<br />
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit<br />
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch<br />
significant zijn (p < .05).<br />
Onderzoeksvraag<br />
Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?<br />
22 Zuckerman et al. (1993)<br />
39
Onderzochte groepen<br />
Voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag zijn twee groepen ecstasygebruikers<br />
ondervraagd: gebruikers die hun pillen laten testen en gebruikers die dit nog<br />
nooit hebben gedaan. Gebruikers zijn degenen die het afgelopen jaar ecstasy hebben<br />
gebruikt. We hanteerden voor deze groepen grotendeels identieke vragenlijsten.<br />
Alle testende gebruikers hebben op een testlocatie de vragenlijst ingevuld. De ecstasygebruikers<br />
die niet laten testen werden in de uitgaansgebieden ondervraagd. In de<br />
uitgaansgebieden zijn tevens 138 respondenten ondervraagd, die nog nooit ecstasy<br />
hebben gebruikt. Deze laatste groep wordt besproken in hoofdstuk 7. In totaal waren<br />
er 436 respondenten. 23<br />
Wat betreft respondenten was de oogst bij de pluskantoren in Arnhem en Den Haag<br />
mager. Er waren slechts 13 respondenten (de plusgroep). Tijdens de bestaande<br />
openingsuren waren er in deze beide kantoren 19 respondenten en in de pluscontroleregio’s<br />
(Amsterdam en Rotterdam) vulden 39 respondenten de vragenlijst in. De<br />
pluscontrolegroep bestaat dus in totaal uit 58 respondenten. Vanwege het kleine<br />
aantal respondenten dat gebruik maakte van de andere openingstijden, is het weinig<br />
zinvol om op de gegevens van deze gebruikers allerlei statistische toetsen los te laten.<br />
De plusgroep zal in dit hoofdstuk dan ook slecht kort besproken worden. Gegevens<br />
van de plusgroep en de pluscontrolegroep zijn ook niet afzonderlijk opgenomen<br />
in de tabellen in de bijlage.<br />
In de twee regio’s waar tijdens het onderzoek een bus geplaatst was in het uitgaansgebied<br />
(Eindhoven en Groningen) hebben 44 respondenten hun pillen op de bus laten<br />
testen (de busgroep). Daarnaast zijn in de uitgaansgebieden 123 gebruikers on-<br />
dervraagd die nog nooit hun pillen hebben laten testen. In de beide busregio’s hebben<br />
tijdens de normale openingstijden van de testkantoren in totaal 7 gebruikers de<br />
vragenlijst ingevuld. In de beide buscontroleregio’s (Nijmegen en Utrecht) waren er<br />
53 respondenten. In totaal bestaat de buscontrolegroep dus uit 60 respondenten.<br />
Samen met de eerdergenoemde pluscontrolegroep is er dus een totale controlegroep<br />
van 118 respondenten. Deze totale controlegroep wordt beschreven wanneer we het<br />
profiel schetsen van ecstasygebruikers die gebruik maken van het bestaande testaanbod.<br />
23 In totaal waren er 466 vragenlijsten. Binnen de groep geïnterviewde uitgaanders die hun pillen niet laten testen<br />
bleken er 20 langer dan een jaar geleden hun laatste ecstasy te hebben genomen. Ook bij de testers waren<br />
er drie die het laatste jaar geen ecstasy gebruikt hadden. Eén niet-gebruiker bleek bij nadere beschouwing<br />
wel ooit eens ecstasy te hebben gebruikt. Daarnaast waren zes vragenlijsten onvoldoende volledig ingevuld<br />
(item non-respons) en waren er twee onvoldoende betrouwbaar.<br />
40
Plusregio’s<br />
Pluscontroleregio’s<br />
Pluscontrolegroep<br />
Busregio’s<br />
Buscontroleregio’s<br />
Buscontrolegroep<br />
Verdeling van respondenten<br />
Onderzoeks<br />
groep<br />
13<br />
-<br />
-<br />
44<br />
-<br />
-<br />
Controle<br />
groep<br />
19<br />
39<br />
58<br />
Gebruikers die<br />
niet testen<br />
TOTAAL 57 118 123<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Vijf op de zes respondenten uit de totale controlegroep (n=118) zijn van het manne-<br />
lijk geslacht. De leeftijd varieert tussen 17 en 49 jaar, met een gemiddelde van 28.3<br />
jaar. Bijna allen hebben de Nederlandse nationaliteit en een kwart is allochtoon (in de<br />
ruime zin van het woord, dus inclusief respondenten die niet tot een etnische minderheid<br />
behoren) 24 . Bijna de helft woont alleen, ruim een kwart met partner en/of<br />
kind, en meeste anderen (nog) bij hun ouders. Het opleidingsniveau van de respondenten<br />
loopt sterk uiteen, van (tot nu toe) alleen het basisonderwijs afgesloten tot<br />
een voltooide universitaire opleiding. Ruim eenderde studeert nog, al dan niet in<br />
combinatie met een betaalde baan. De rest heeft meestal een fulltime baan. Het inkomen<br />
ligt bij de meesten tussen de € 500 en de € 2000 per maand en vertoont een<br />
behoorlijke spreiding.<br />
De mannelijke gebruikers scoorden met gemiddeld 8.8 tamelijk laag op de impulsive<br />
sensation seeking schaal van Zuckerman. 25 De vrouwelijke gebruikers scoorden met<br />
gemiddeld 8.8 iets onder normaal.<br />
De gebruikers die op bestaande kantoortijden komen testen zijn actieve uitgaanders.<br />
Eenderde gaat minstens één keer per week uit. Het vaakst gaan zij naar<br />
clubs/discotheken: zo’n twee keer per maand. Gemiddeld bezoeken zij vier grootschalige<br />
en tien kleinschalige feesten per jaar. Bij de muziekvoorkeur tijdens het uitgaan<br />
scoort trance veruit het hoogst. Daarnaast wordt hardcore/hardhouse op prijs<br />
gesteld. ‘Zwarte’ muziekgenres als latin/salsa en R&B/soul scoren redelijk, terwijl bij-<br />
24<br />
De definitie van allochtoon is van toepassing op iemand waarvan één van beide ouders in het buitenland is<br />
geboren. Voor autochtoon geldt dat van de persoon beide ouders Nederlands zijn.<br />
25<br />
De Amerikaanse psycholoog Marvin Zuckerman is een internationaal erkende expert op het gebied van sensation<br />
seeking. De door hem ontwikkelde Zuckerman-Kulman Personality Questionnaire (ZKPQ) is gevalideerd,<br />
ook de Nederlandse versie. Dit is een nogal lange lijst, veel te lang voor ons onderzoek. We legden dit<br />
probleem voor aan Zuckerman en hij meende dat het afnemen van een subschaal verantwoord was, namelijk<br />
die over impulsiviteit, de ZKPQ Impulsive Sensation Seeking scale, oftewel ImpSS (Zuckerman, 1993). Amerikaanse<br />
mannelijke studenten scoorden gemiddeld 11.0 en vrouwelijke gemiddeld 9.7 (Zuckerman, persoonlijke<br />
communicatie). In een studie in drie Europese steden scoorden mannelijke gebruikers die hun pillen lieten<br />
testen gemiddeld 11.2 en vrouwelijke gemiddeld 10.9 (Benschop, Rabes & Korf, 2002).<br />
7<br />
53<br />
60<br />
-<br />
-<br />
-<br />
123<br />
-<br />
-<br />
41
voorbeeld gothic/industrial weinig populair is en metal of punkrock helemaal niet<br />
scoort.<br />
De belangrijkste reden om hun ecstasy te laten testen is voor de totale controlegroep:<br />
willen weten wat er in zit. Vrijwel allemaal noemen deze respondenten die reden.<br />
Op de tweede plaats, met bijna 60%, staat bezorgdheid om de gezondheid.<br />
Daarna, met ruim één op de drie, komt het willen weten of de dealer betrouwbaar is.<br />
En ten slotte laat éénderde van deze gebruikers hun pillen testen omdat er gewaarschuwd<br />
werd voor gevaarlijke pillen.<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens andere kantoortijden<br />
Op het eerste gezicht zijn er wel wat verschillen tussen de 13 gebruikers die hun pillen<br />
lieten testen tijdens de andere kantoortijden en de 19 consumenten die tijdens<br />
het onderzoek op de bestaande openingstijden van deze testkantoren een vragenlijst<br />
invulden. Zo was de bijna helft van de gebruikers die naar Kantoorplus kwamen van<br />
het vrouwelijk geslacht, tegenover 16% op de bestaande openingstijden. Ook lag de<br />
gemiddelde leeftijd in de plusgroep twee jaar hoger (29.3 versus 27.4 jaar) en scoren<br />
de respondenten van Kantoorplus hoger op de impulsive sensation seeking schaal.<br />
Daarnaast lijkt de plusgroep te bestaan uit meer actieve uitgaanders. Maar de vraag<br />
is of het hier om wezenlijke verschillen gaat. Opvallend is namelijk dat elf van de dertien<br />
bezoekers van Kantoorplus het afgelopen jaar ook wel eens op de bestaande<br />
kantoortijden had getest. Slechts één respondent kwam van buiten de provincie waar<br />
het kantoor is gevestigd en slechts twee respondenten zijn ontevreden over de openingsdagen<br />
van het bestaande testaanbod. De experimentele openingstijden trekken<br />
dus bijna geen nieuwe gebruikers aan en lijkt niet tegemoet te komen aan een grote<br />
behoefte bij ecstasygebruikers. Feitelijk gaat het dus niet om een nieuwe groep en<br />
om deze reden laten we de bezoekers van de andere kantoortijden in het vervolg<br />
buiten de analyse.<br />
Gebruikers die pillen laten testen in uitgaansgebieden<br />
In de twee steden met als experiment een bus in het uitgaansgebied werden 44 gebruikers<br />
geïnterviewd die hier hun pillen lieten testen (de busgroep). In de meeste<br />
gevallen hadden de testende gebruikers in de busgroep niet eerder hun pillen op de<br />
bestaande kantoren getest. Opvallend is dat zowel de bus in het uitgaansgebied als<br />
de bestaande openingstijden in de controleregio’s redelijk wat gebruikers uit andere<br />
provincies aantrekken. De gemiddelde afstand tot de woonplaats is 15 km respectievelijk<br />
13 km in de busgroep en buscontrolegroep. Ook zijn zowel de gebruikers die<br />
testen in het uitgaansgebied als de gebruikers die testen tijdens bestaande openingstijden<br />
niet onverdeeld positief over de openingstijden en –dagen van het bestaande<br />
testaanbod.<br />
42
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Hardcore / Hardhouse<br />
Figuur 5.1 Leeftijd testende gebruikers in<br />
uitgaansgebied en op buscontrolekantoren<br />
t/m 19 20-24 25-29 30-34 35-39 40+ jaar<br />
Figuur 5.2 Muziekvoorkeur busgroep en<br />
buscontrolegroep<br />
Lounge / Triphop<br />
R&B / Soul<br />
Latin / Salsa<br />
Gothic / Industrial<br />
Goa / Psytrance<br />
Trance /Techno<br />
Busgroep Buscontrolegroep<br />
0% 25% 50% 75% 100%<br />
Busgroep Buscontrolegroep<br />
Vergeleken met de 60 respondenten<br />
uit de buscontrolegroep<br />
zijn er nauwelijks significante<br />
verschillen in algemene kenmerken.<br />
Wel zijn de testende<br />
gebruikers op de bus gemiddeld<br />
ruim drie jaar jonger (24.1<br />
versus 27.5 jaar). Ook lijken de<br />
jongens/mannen binnen de<br />
busgroep iets hoger te scoren<br />
op de sensation seeking<br />
schaal dan de jon-<br />
gens/mannen in de buscontrolegroep.<br />
Het verschil is echter<br />
niet significant.<br />
Ook in het uitgaansgedrag zijn<br />
er geen wezenlijke verschillen,<br />
maar wel in de muziekvoorkeur.<br />
Hoewel in zowel de busgroep<br />
als in de buscontrolegroep<br />
trance/techno veruit<br />
het populairst is, zijn er bij<br />
testende gebruikers op de bus<br />
verhoudingsgewijs meer aanhangers<br />
van gothic/industrial<br />
en minder liefhebbers van lounlounge/triphop.<br />
Bij zowel de busgroep als de<br />
buscontrolegroep in een uitgaansgebied is nieuwsgierigheid naar de inhoud van de<br />
pil verreweg de belangrijkste reden om pillen te laten testen. Voor de busgroep vormen<br />
waarschuwingen voor gevaarlijke pillen echter weinig aanleiding om hun pillen<br />
te laten testen. (Dit zou overigens verklaard kunnen worden doordat tijdens de expe-<br />
rimentperiode geen lokale of landelijke waarschuwingen werden gegeven.)<br />
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Om te onderzoeken in hoeverre de bus in het uitgaansgebied een specifieke groep<br />
ecstasygebruikers aantrekt, vergelijken we de testende (n = 44) en niet-testende (n =<br />
123) gebruikers die zijn ondervraagd in het uitgaansgebied. Wat betreft achtergrond-<br />
43
kenmerken verschillen de testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
nauwelijks van elkaar. Alleen blijken de niet-testende gebruikers vaker nog te studeren.<br />
De niet-testende gebruikers gaan ook wat vaker uit. Bij de muziekvoorkeur tijdens<br />
het uitgaan scoort trance/techno nog hoger bij de testende gebruikers dan bij<br />
de niet-testende gebruikers, terwijl lounge/triphop en in mindere mate R&B/soul bij<br />
de laatstgenoemden populairder zijn.<br />
Waarom laten gebruikers in het uitgaansgebied om hun ecstasy eigenlijk niet testen?<br />
Om deze vraag te beantwoorden legden we de gebruikers die hun pillen niet laten<br />
testen (n=123) elf mogelijkheden voor. Om te beginnen is één op de drie gebruikers<br />
er nog niet aan toe gekomen om hun pillen te laten testen. Ook zijn er gebruikers van<br />
wie vrienden de ecstasy laten testen. De overige redenen kunnen we inhoudelijk in<br />
twee categorieën onderverdelen: persoonlijke redenen en (veronderstelde) beperkin-<br />
gen van de testfaciliteit.<br />
De belangrijkste persoonlijke reden om geen pillen te laten testen is het vertrouwen<br />
dat men heeft in degenen waarvan men de ecstasy koopt. Daarnaast zijn er gebruikers<br />
die de pillen toch wel slikken, ongeacht de testuitslag, en/of het zelfs spannend<br />
vinden om de werking niet precies te weten. Een klein deel vindt testen niet nodig,<br />
omdat zij de verhalen over slechte pillen niet geloven.<br />
Vertrouw degenen waar ik mijn ecstasy koop 70.5%<br />
Slik het toch wel, ongeacht testuitslag 28.7%<br />
Spannend om de werking niet precies te weten 22.1%<br />
Geloof verhalen over slechte ecstasy niet 11.5%<br />
Wat betreft de beperkingen van de testfaciliteit, zegt één op de drie niet-testende<br />
gebruikers zegt dat ze in hun omgeving geen pillen kunnen laten testen en een kwart<br />
weet niet waar de testfaciliteit te vinden is. Daarnaast zijn er gebruikers die geen vertrouwen<br />
hebben in de test, het te lang vinden duren voordat je de uitslag krijgt en/of<br />
bang zijn dat zij niet anoniem kunnen blijven.<br />
In mijn omgeving kan je je ecstasy niet laten testen 35.2%<br />
Weet niet waar de pillentest is 25.4%<br />
Geen vertrouwen in de test 15.6%<br />
Duurt te lang voordat je de uitslag krijgt 13.9%<br />
Bang dat ik niet anoniem kan blijven 12.3%<br />
Samenvatting en conclusies<br />
Ecstasygebruikers die hun pillen laten testen tijdens bestaande kantoortijden vormen<br />
een gemêleerde groep. Algemeen kan wel gezegd worden dat het meestal Neder-<br />
44
landse mannen betreft die een studie volgen en/of een betaalde baan hebben en die<br />
redelijk vaak uitgaan.<br />
Verruiming van de openingstijden blijkt weinig en al bijna helemaal geen nieuwe bezoekers<br />
te trekken. Een bus in het uitgaansgebied trekt weliswaar geen grote aantallen<br />
gebruikers, maar kan wat betreft de omvang van de bereikte groep goed concurreren<br />
met de normale testfaciliteiten. Bovendien trekt de bus nieuwe gebruikers aan.<br />
Vergeleken met de gebruikers die hun pillen laten testen op de bestaande testfaciliteit<br />
blijkt het experiment met een bus in uitgaansgebieden naar verhouding jongere<br />
gebruikers aan te trekken. Ook heeft de busgroep een iets andere muziekvoorkeur<br />
(meer gothic/industrial en minder lounge/triphop).<br />
De ecstasygebruikers die hun pillen laten testen op de bus in een uitgaansgebied<br />
lijken sterk op de gebruikers die hun pillen helemaal niet laten testen. Toch zijn er<br />
wel verschillen. De gebruikers die hun pillen laten testen zijn minder vaak student,<br />
gaan minder vaak uit en daarbij houden ze meer van trance en minder van lounge/triphop<br />
en R&B/soul dan de buscontrolegroep.<br />
Het niet laten testen van ecstasy is meestal om persoonlijke redenen, maar ook (ver-<br />
onderstelde) beperkingen van de testfaciliteit zijn reden om niet te laten testen. Het<br />
wel laten testen van ecstasy komt vooral voort uit nieuwsgierigheid naar de inhoud<br />
van de pil.<br />
Testen van pillen in een uitgaansgebied blijkt dus niet alleen redelijk wat gebruikers<br />
te bereiken, maar ook deels een ander segment van de gebruikerspopulatie aan te<br />
trekken. Kortweg kan dit segment getypeerd worden als: jonger, met een iets andere<br />
muziekvoorkeur.<br />
45
6<br />
MIDDELENGEBRUIK<br />
In het vorige hoofdstuk concludeerden we dat de uitbreiding van de testservice door<br />
het plaatsen van een bus in het uitgaansgebied wat betreft achtergrondkenmerken,<br />
deels andere gebruikers aantrekt. Maar hoe ziet het gebruik van ecstasy en andere<br />
middelen van de respondenten eruit? We kijken in dit hoofdstuk naar het gebruik van<br />
legale en illegale middelen. Daarbij maken we een onderscheid tussen het ooit gebruik<br />
en het huidig gebruik (= laatste maand). Daarnaast kijken we naar de startleeftijd<br />
van de meest gangbare middelen. Hierop aansluitend brengen we het ecstasygebruik<br />
in kaart aan de hand van de frequentie van gebruik, de dosering en het patroon<br />
van gebruik door de tijd heen. Ook gaan we in op het combineren van ecstasy<br />
met andere middelen. Tot slot bespreken we hoe gebruikers aan hun ecstasy komen<br />
en waar zij op letten bij de aanschaf.<br />
Net als in het voorgaande hoofdstuk bespreken we eerst de ecstasygebruikers die<br />
hun pillen laten testen tijdens bestaande openingstijden. Vervolgens onderzoeken we<br />
in hoeverre de experimentele modaliteiten wat betreft middelengebruik nieuwe of<br />
andere gebruikers aantrekken door de busgroep te vergelijken met de buscontrolegroep.<br />
Omdat uit het vorige hoofdstuk is gebleken dat andere openingstijden (Kantoorplus)<br />
geen nieuwe groep ecstasygebruikers aantrekt, wordt deze plusgroep in dit<br />
hoofdstuk niet besproken. Ten slotte onderzoeken we in hoeverre de bus een specifieke<br />
groep ecstasygebruikende uitgaanders aantrekt door de testende gebruikers te<br />
vergelijken met de niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied. Aan het eind geven<br />
we een korte samenvatting van de resultaten en trekken hieruit conclusies.<br />
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit<br />
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch<br />
significant zijn (p < .05).<br />
Onderzoeksvraag<br />
Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?<br />
47
Middelengebruik<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Van de totale controlegroep van 118 gebruikers die hun pillen laten testen tijdens de<br />
bestaande openingstijden heeft (vanzelfsprekend) iedereen ecstasy geslikt. Daarnaast<br />
heeft bijna iedereen wel eens alcohol gedronken, tabak gerookt en cannabis<br />
gebruikt. De beginleeftijden van het gebruik van deze middelen zijn: rond de 14 jaar<br />
alcohol, ruim 14 jaar tabak, ruim 16 jaar cannabis en rond de 22 jaar ecstasy.<br />
Tweederde heeft wel eens cocaïne genomen. Ruim de helft heeft ervaring met respectievelijk<br />
paddo’s, efedra (herbal ecstasy) en amfetamine. Bijna de helft heeft wel<br />
eens poppers genomen en één op de drie GHB. Een kwart heeft ervaring met LSD,<br />
één op de tien met ketamine, nog minder met crack en/of basecoke en slechts een<br />
enkeling heeft wel eens heroïne gebruikt.<br />
Opvallend is dat bijna een kwart van de<br />
totale controlegroep de afgelopen maand<br />
(=huidig gebruik) geen ecstasy heeft genomen.<br />
In het huidig gebruik scoort alcohol hoger<br />
en tabak en cannabis wat lager dan ecstasy.<br />
Op de vijfde plaats staat cocaïne, met<br />
ruim een kwart. Daarna volgen GHB, amfetamine<br />
en efedra. Nog lager scoort<br />
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
ketamine, terwijl huidig gebruik van<br />
crack/basecoke en heroïne helemaal niet<br />
voorkomt.<br />
Wat betreft middelengebruik zijn er meer<br />
overeenkomsten dan verschillen tussen<br />
de gebruikers die hun ecstasy laten testen<br />
in het uitgaansgebied (n = 44) en die<br />
uit de buscontrolegroep (n=60). De enkele<br />
verschillen die er wel zijn, laten een<br />
vroegere start en/of een wat hoger gebruik<br />
zien bij de testende gebruikers in<br />
het uitgaansgebied. Zij begonnen gemiddeld<br />
ruim anderhalf jaar eerder met<br />
tabak, bijna twee jaar eerder met cannabis<br />
en drie jaar eerder met ecstasy. Ook ligt het huidige gebruik van cannabis, alsmede<br />
het ooit gebruik van paddo’s en efedra hoger bij de experimentele groep.<br />
48
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Zowel de gebruikers die hun ecstasy in het uitgaansgebied laten testen (n=44) als<br />
degenen die dit niet doen (n=123), hebben ruime ervaring met het gebruik van legale<br />
en illegale middelen. Naast ecstasy hebben ze bijna allemaal ervaring met alcohol,<br />
tabak en cannabis. Gemiddeld waren ze 13 jaar toen zij begonnen met alcohol en<br />
met roken, rond de 15 jaar toen zij hun eerste joint namen en ruim 18 jaar bij hun<br />
eerste ecstasy. De beide groepen gebruikers<br />
onderscheiden zich op deze<br />
aspecten niet van elkaar. Ook verschillen<br />
ze niet in het ooit- en huidig gebruik van<br />
LSD, poppers, GHB, ketamine, efedra en<br />
crack/basecoke. De niet-testers hebben<br />
wat vaker ooit wel eens paddo’s gebruikt.<br />
Ook bij het ooit-gebruik van heroine<br />
liggen de cijfers hoger voor de gebruikers<br />
die hun pillen niet laten testen;<br />
overigens gaat het hier bij beide groepen<br />
over een zeer klein deel van de steekproef.<br />
Op het eerste gezicht opvallend is dat het huidige gebruik van ecstasy – en in mindere<br />
mate ook cocaïne en amfetamine - hoger ligt bij de gebruikers die hun pillen laten<br />
testen. Dit is waarschijnlijk te verklaren door de inclusiecriteria. Om als gebruiker aan<br />
het onderzoek deel te kunnen nemen, moest men het laatste jaar ecstasy hebben<br />
gebruikt. Bij de testende gebruikers ligt het in de rede dat zij onlangs nog ecstasy<br />
gebruikt hadden (en vaak ook van plan waren dit op korte termijn, zelfs dezelfde<br />
avond, te nemen). De hogere score in het huidig gebruik van ecstasy is dus waarschijnlijk<br />
niet zozeer als een gevolg van het testen, maar eerder als een aanleiding<br />
tot testen te beschouwen.<br />
Frequentie van ecstasygebruik<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Eén op de vijf gebruikers in de totale controlegroep heeft in totaal minder dan 25 keer<br />
ecstasy genomen; meer dan een derde heeft dit ten minste 100 keer gedaan. Kijken<br />
we naar het tegenwoordige ecstasygebruik, dan is dat bij bijna éénderde van de totale<br />
controlegroep minder dan één keer per maand en bij ongeveer één op de zeven<br />
minstens eenmaal per week.<br />
49
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
Van de busgroep in het uitgaansgebied heeft één op de zes in totaal minder dan 25<br />
keer ecstasy genomen en bijna een kwart minstens honderd keer. Er is hierbij geen<br />
significant verschil met de buscontrolegroep.<br />
Van de busgroep gebruikt tegenwoordig één op de zes minder dan één keer per<br />
maand ecstasy en ongeveer een kwart minstens eenmaal per week. Er is hierbij<br />
geen significant verschil met de buscontrolegroep.<br />
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Er zijn duidelijke verschillen tussen testende en niet-testende gebruikers wat betreft<br />
frequentie van ecstasygebruik. Daar waar één op de zes testende gebruikers in totaal<br />
minder dan 25 keer ecstasy heeft genomen, heeft 40% van de niet-testende gebruikers<br />
minder dan 25 keer ecstasy gebruikt (maar wel ook een kwart honderd keer<br />
of vaker). Ook in het tegenwoordige ecstasygebruik is de frequentie van de testende<br />
gebruikers hoger. Van de busgroep gebruikt één op de zes minder dan eenmaal per<br />
maand, terwijl bij de niet-testende gebruikers ruim de helft minder dan eenmaal per<br />
maand ecstasy gebruikt.<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Figuur 6.4 Lifetime frequentie van ecstasygebruik<br />
Busgroep Buscontrolegroep Totale controle groep Niet-testende<br />
gebruikers<br />
< 25 keer<br />
25-49 keer<br />
50-99 keer<br />
100+ keer<br />
De respondenten uit alle groepen nemen gemiddeld ruim twee pillen per gelegenheid.<br />
Patronen van ecstasygebruik<br />
We hebben alle gebruikers vijf patronen van de ontwikkeling in ecstasygebruik door<br />
de tijd heen voorgelegd. 26 Patroon A staat voor het langzaam toenemen van het ecstasygebruik.<br />
Patroon B stelt een geleidelijke afname van het ecstasygebruik voor. Bij<br />
patroon C is het gebruik sinds het begin gelijk gebleven. Patroon D laat een zeer<br />
wisselend ecstasygebruik door de tijd heen zien. En patroon E staat voor een toe-<br />
26 Hiervoor gebruikten we vijf van de figuren van Cohen (1989), die ook in andere studies zijn toegepast (Van de<br />
Wijngaart et al., 1997; Benschop, Rabes & Korf, 2002). We namen niet alle figuren van Cohen over. Dit vooral<br />
vanwege de overzichtelijkheid, maar ook omdat bepaalde patronen in eerdere studies naar ecstasygebruik<br />
nauwelijks scoorden (Van de Wijngaart et al., 1997).<br />
50
name in het gebruik, gevolgd door een periode van afname waarna het gebruik op<br />
een bepaald niveau stabiliseert.<br />
begin nu<br />
begin nu<br />
begin nu<br />
begin nu<br />
begin nu<br />
A) Mijn XTC gebruik is langzaam gegroeid.<br />
B) Nadat ik XTC geprobeerd had, begon ik meteen grote hoeveelheden<br />
te gebruiken, maar mijn gebruik heeft zich langzaam<br />
verminderd.<br />
C) Ik ben begonnen op ongeveer hetzelfde niveau als waarop ik<br />
nu XTC gebruik. Zowel hoeveelheid als frequentie van gebruik<br />
zijn onveranderd.<br />
D) Mijn XTC gebruik is erg verschillend geweest.<br />
E) Mijn XTC gebruik is groter geworden sinds ik begon, tot ik een<br />
bepaalde piek bereikte. Daarna is mijn XTC gebruik afgenomen<br />
tot op een bepaald niveau.<br />
51
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Binnen de totale controlegroep van respondenten die op bestaande tijden de kantoren<br />
bezoeken, scoort het patroon van toe groeien naar een piek, gevolgd door een<br />
afname naar een bepaald niveau (E) het hoogst (ruim éénderde). Daarna volgen,<br />
met elk ongeveer een kwart, het door de tijd heen erg wisselende patroon (D) en het<br />
stabiel gebleven patroon (C).<br />
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
Bij de busgroep van gebruikers die hun pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
scoort het stabiele patroon (C) het hoogst (éénderde). Daarna komt het door de tijd<br />
heen erg wisselend patroon (D), met ruim een kwart.<br />
Bij de buscontrolegroep staat patroon E (toe groeien naar een piek, gevolgd door<br />
een afname naar een bepaald niveau) bovenaan (éénderde), gevolgd door patroon C<br />
(stabiel gebleven) en D (door de tijd heen erg wisselend).<br />
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Bij de gebruikers uit het uitgaansgebied die hun pillen niet laten testen staat het patroon<br />
van toe groeien naar een piek, gevolgd door een afname naar een bepaald<br />
niveau (E) aan top (éénderde). Daarna volgt het door de tijd heen erg wisselende<br />
patroon (D) met een kwart. Hierin verschillen ze duidelijk van de testende gebruikers<br />
in het uitgaansgebied; het ecstasygebruik van niet-testende gebruikers volgde veel<br />
minder vaak een stabiel patroon.<br />
Combineren met andere middelen<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Als ecstasy gecombineerd wordt met andere middelen, combineren gebruikers die<br />
hun pillen laten testen op bestaande openingstijden ecstasy het vaakst samen met<br />
alcohol of cannabis. Eén op de drie neemt deze combinatie zelfs vaak tot altijd. Het<br />
combineren van ecstasy met amfetamine of cocaïne is duidelijk een stuk minder populair.<br />
De combinatie van ecstasy met GHB scoort nog lager.<br />
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
De gebruikers die hun pillen laten testen in het uitgaansgebied combineren ecstasy<br />
het vaakst met cannabis. De combinatie ecstasy plus alcohol staat bij hen op de<br />
tweede plaats. Het combineren van ecstasy met cocaïne of amfetamine is duidelijk<br />
veel minder populair. De combinatie van ecstasy met GHB komt weinig voor. De testende<br />
gebruikers in het uitgaansgebied verschillen wat combigebruik niet van die in<br />
de buscontrolegroep.<br />
52
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Testende als niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied combineren ecstasy<br />
even vaak met cannabis. Maar de niet-testende gebruikers combineren ecstasy veel<br />
vaker met alcohol dan de testende gebruikers; veertig procent van de niet-testers<br />
kiest altijd voor deze combinatie, tegenover slechts een klein deel van de testers!<br />
Beide groepen combineren ecstasy even weinig met amfetamine of cocaïne. Combineren<br />
van ecstasy met GHB komt nauwelijks voor.<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Figuur 6.5 Ecstasy vaak/altijd combineren<br />
Alcohol Cannabis Cocaïne Amfetamine GHB<br />
Aanschaf van ecstasy<br />
Busgroep<br />
Buscontrolegroep<br />
Totale controlegroep<br />
Niet-testende gebruikers<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Van de totale controlegroep gebruikers die hun pillen laten testen op bestaande kan-<br />
toortijden koopt bijna de helft meestal hun ecstasy van een vriend en bijna éénderde<br />
bij een bekende dealer. De meeste anderen laten het door en vriend kopen of krijgen<br />
het van een vriend. Slechts een enkeling koopt meestal van een onbekende dealer.<br />
Bijna alle gebruikers kopen de ecstasy meestal vóórdat ze uitgaan. Bij de keuze van<br />
het soort ecstasy is dezelfde dealer duidelijk veel belangrijker dan hetzelfde logo of<br />
dezelfde kleur van de pil.<br />
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
In tegenstelling tot de testende gebruikers uit de buscontrolegroep kopen de testende<br />
gebruikers in het uitgaansgebied hun pillen beduidend vaker van een bekende<br />
dealer dan van een vriend. In vergelijking met de buscontrolegroep kopen testende<br />
gebruikers uit de busgroep hun pillen ook vaker tíjdens het uitgaan dan ervóór (hoewel<br />
ook zij die meestal vóór het uitgaan aanschaffen). Voor beide groepen is bij de<br />
keuze van het soort ecstasy dezelfde dealer duidelijk veel belangrijker dan hetzelfde<br />
logo en dezelfde kleur van de pil.<br />
53
Testende en niet-testende gebruikers in het uitgaansgebied<br />
Bij de niet-testend gebruikers krijgt een kwart de ecstasy van een vriend (gratis), terwijl<br />
dat bij de testende gebruikers nauwelijks voorkomt. Bijna driekwart van de testende<br />
gebruikers koopt de ecstasy van een bekende dealer of vriend, tegenover de<br />
helft van de niet-testers. Beide groepen kopen de pillen voornamelijk vóór in plaats<br />
van tijdens het uitgaan. Testende gebruikers prefereren net als niet-testers pillen van<br />
dezelfde dealer boven pillen met dezelfde kleur of hetzelfde logo.<br />
Samenvatting en conclusies<br />
Ecstasygebruikers die hun pillen tijdens bestaande openingstijden laten testen hebben,<br />
naast ecstasy, veel ervaring met het gebruik van alcohol, tabak, cannabis en<br />
ook cocaïne. Zij begonnen gemiddeld tussen hun 14 e en 16 e jaar met alcohol, tabak<br />
en cannabis en rond hun 22 e jaar met ecstasy. De frequentie waarmee ecstasy gebruikt<br />
wordt is uiteenlopend: er zijn zowel ervaren gebruikers die wekelijks ecstasy<br />
gebruiken en dat al ten minste 100 keer in hun leven hebben gedaan, als minder ervaren<br />
gebruikers die nog geen 25 keer ecstasy hebben gebruikt. Gemiddeld gebruiken<br />
zij twee pillen per gelegenheid. Het meest voorkomende patroon van ontwikkeling<br />
van het ecstasygebruik door de tijd heen is dat van een groei naar een piek, gevolgd<br />
door een afname naar een bepaald niveau. Wanneer ecstasy gecombineerd<br />
wordt met een ander middel, is dat meestal alcohol, gevolgd door cannabis. Ecstasy<br />
wordt meestal vóór het uitgaan gekocht van een vriend of bekende dealer. Bij de<br />
aanschaf is bekendheid met de dealer veel belangrijker dan hetzelfde logo of dezelf-<br />
de kleur van de pil.<br />
De ecstasygebruikers die hun pillen lieten testen bij de bus in het uitgaansgebied<br />
lijken wat betreft middelengebruik en het combineren van ecstasy met andere middelen<br />
sterk op de gebruikers die laten testen tijdens bestaande openingstijden. Wel<br />
kennen de testende gebruikers op de bus een hoger middelengebruik van onder andere<br />
cannabis en begonnen zij op jongere leeftijd met het gebruik van tabak, cannabis<br />
en ecstasy. Hierbij moet men wel rekening houden met het feit dat de busgroep<br />
ook uit jongere gebruikers bestaat. De ‘late starters’, die de gemiddelde beginleeftijd<br />
naar boven zouden kunnen bijstellen zijn nog niet begonnen met ecstasygebruik. In<br />
tegenstelling tot de totale controlegroep, heeft de ontwikkeling van ecstasygebruik bij<br />
de testende gebruikers op de bus meestal een stabiel patroon gevolgd. Hoewel ook<br />
de gebruikers uit de busgroep hun ecstasy meestal vóór het uitgaan aanschaffen,<br />
kopen zij ook vaak tijdens het uitgaan hun ecstasy bij een bekende dealer.<br />
Binnen het uitgaansgebied zijn er veel overeenkomsten in middelengebruik tussen<br />
gebruikers die hun pillen laten testen en gebruikers die dit niet doen. Het huidige gebruik<br />
van ecstasy en andere stimulantia ligt echter lager bij degenen die hun pillen<br />
niet laten testen. Dit verschil is niet zozeer het gevolg van testen, maar eerder een<br />
54
van de verklaringen waarom zij (nu) geen pillen laten testen. Een ander apert verschil<br />
is dat gebruikers die hun pillen niet laten testen minder ervaring met ecstasy<br />
hebben: ruim een derde heeft bij elkaar genomen minder dan 25 keer ecstasy gebruikt,<br />
terwijl dit bij de testende gebruikers in het uitgaansgebied een zesde is. Ook in<br />
het tegenwoordig gebruik van ecstasy ligt de frequentie van gebruik bij de niettestende<br />
gebruikers in het uitgaansgebied lager. Eén op de tien gebruikers die hun<br />
pillen niet laten testen gebruikt minstens eenmaal per week ecstasy; bij de busgroep<br />
is dit een kwart. De gebruikers die hun pillen niet laten testen combineren ecstasy<br />
vaker met alcohol dan de gebruikers die hun pillen op de bus in het uitgaansgebied<br />
lieten testen. Tot slot krijgen gebruikers die niet laten testen hun ecstasy vaker (gratis)<br />
van een vriend.<br />
Concluderend trekt de bus in het uitgaansgebied wat andere ecstasygebruikers aan<br />
dan de bestaande kantoren, niet alleen wat betreft achtergrondkenmerken maar ook<br />
wat betreft patronen van ecstasygebruik en het gebruik van andere legale en illegale<br />
middelen. De gebruikers uit de busgroep lijken relatief vroeg met ecstasy te zijn begonnen<br />
en hun huidige ecstasygebruik – en meer algemeen van stimulantia - ligt hoger<br />
dan bij de controlegroepen. Zij kopen hun ecstasy meestal zelf en wat vaker van<br />
een bekende dealer in plaats van een vriend. Dat doen zij bovendien vaker tijdens<br />
het uitgaan (zij het dat ook de respondenten uit de busgroep meestal vóór het uitgaan<br />
aanschaffen). Kortom: zij zijn de actievere gebruikers die waarschijnlijk ook wat<br />
meer risico’s nemen bij de aanschaf.<br />
55
Ecstasy als party drug<br />
Net als elders in Europa 27 hebben de meeste mensen in Nederland nog nooit ecstasy gebruikt.<br />
Volgens landelijke cijfers van 2000/2001 heeft 2.9% van de bevolking van 12 jaar en<br />
ouder wel eens ecstasy genomen (ongeveer 400.000 personen) 28 . Degenen die wel eens<br />
ecstasy hebben geprobeerd, gaan er meestal niet echt lang mee door; volgens het zojuist<br />
genoemde landelijke onderzoek had 0.5% de laatste maand nog ecstasy genomen (ongeveer<br />
70.000 personen). Ook de meeste jongeren hebben nog nooit ecstasy gebruikt. Volgens<br />
het landelijke onderzoek onder scholieren uit het voortgezet onderwijs van 1999 had<br />
3.8% wel eens ecstasy genomen, inclusief 1.4% tijdens de laatste maand. 29 Deze cijfers zijn<br />
niet echt verrassend in het licht van de leeftijd waarop mensen doorgaans hun eerste ecstasy<br />
nemen (in Nederland gemiddeld 22.4 jaar) 30 . Voor jongvolwassenen liggen de cijfers dan<br />
ook hoger; in Nederland is het ooit-gebruik het hoogst onder 20-24 jarigen (13.6%). Enquêtes<br />
onder specifieke groepen jongeren en jongvolwassenen laten nog hogere cijfers zien. De<br />
hoogte van die cijfers hangt echter sterk af van wie er onderzocht worden. 31 Desalniettemin<br />
kunnen enkele algemene conclusies getrokken worden voor zowel Nederland als omringende<br />
landen. 32 Ecstasy wordt voornamelijk genomen door oudere adolescenten en jongvolwassenen.<br />
Meer jongens/mannen dan meisjes/vrouwen nemen ecstasy; binnen dezelfde<br />
setting, bijvoorbeeld op party’s, zijn deze verschillen beduidend kleiner. Ecstasy is nog<br />
steeds overwegend een ‘witte’ drug en wordt weinig gebruikt door jongeren en jongvolwassenen<br />
afkomstig uit etnische minderheidsgroepen. Verder is het combineren van ecstasy<br />
met andere, legale en illegale middelen eerder regel dan uitzondering. Ten slotte blijkt uit alle<br />
onderzoeken op zogenoemde houseparty’s dat er altijd ook bezoekers zijn die niet onder<br />
invloed zijn van ecstasy, voor een deel zelfs nog nooit ecstasy hebben gebruikt.<br />
27<br />
EMCDDA (2002)<br />
28<br />
Abraham, Kaal & Cohen (2002)<br />
29<br />
De Zwart, Monshouwer & Smit (2000).<br />
30<br />
Abraham, Kaal & Cohen (2002)<br />
31<br />
Ook bij groepen die op het eerste gezicht sterk op elkaar lijken, zoals uitgaanders in verschillende Europese<br />
steden (Calafat et al., 1999; Simon, 2002; Tossman, Boldt & Tensil, 2001), zijn er soms forse verschillen, die<br />
voor een belangrijk deel verklaard kunnen worden door in welke segmenten van het uitgaansleven het onderzoek<br />
heeft plaatsgevonden en hoe de steekproef is getrokken. In een van de Europese studies naar ecstasygebruik<br />
onder uitgaanders scoorde Amsterdam veruit het hoogst, met 83.4% ooit-gebruik en 57.1% in de laatste<br />
maand (Tossman, Boldt & Tensil, 2001). Die cijfers zijn veel hoger dan in lokale Amsterdamse surveys<br />
onder uitgaanders, waarin het ooit-gebruik van ecstasy in 1998 onder ‘trendy’ club- en partybezoekers 65.6%<br />
en in 2000 onder jonge cafébezoekers in de binnenstad 33.7% bedroeg (Korf et al., 1999; Korf, Nabben &<br />
Benschop, 2001).<br />
32<br />
Benschop, Rabes & Korf (2002); Calafat et al. (1999), Simon (2002); Korf et al., 1999; Tossman, Boldt & Ten-<br />
sil (2001).<br />
56
7<br />
AANMOEDIGENDE WERKING<br />
In dit hoofdstuk onderzoeken we de mogelijke aanmoedigende werking van het testen<br />
van ecstasy op initiatie en omvang van gebruik. Naast deze, empirisch te onderzoeken,<br />
mogelijke specifieke aanmoedigende werking van het pillen testen op ecstasygebruik,<br />
kan er van het pillen testen tevens een algemene maatschappijpolitieke<br />
legitimerende werking uitgaan. De vraag in hoeverre een dergelijke fenomeen<br />
plaatsvindt in Nederland is op basis van de verzamelde gegevens niet te beantwoorden<br />
en is daarom ook geen onderwerp van dit onderzoek (zie ook hoofdstuk 10).<br />
Gaan jongeren eerder ecstasy gebruiken als zij hun pillen laten testen? Over de mogelijke<br />
aanmoedigende werking van het testen van ecstasypillen op potentiële gebruikers<br />
lopen de meningen uiteen. Hierover wordt wel veel beweerd, ook in wetenschappelijke<br />
publicaties 33 , maar er zijn slechts weinig studies waarin de mogelijke<br />
aanmoedigende werking ook empirisch is onderzocht. Enkele jaren geleden, toen er<br />
in Nederland nog op locatie werd getest, vonden Van de Wijngaart e.a. in een groot<br />
landelijk onderzoek op houseparty’s geen statistisch verband tussen de aanwezigheid<br />
van testfaciliteiten en het gebruik van ecstasy. 34 In een recent onderzoek in drie<br />
Europese steden (Amsterdam, Hannover en Wenen) werd ook geconcludeerd dat<br />
pillen testen niet direct leidt tot grote veranderingen in het gebruikspatroon. Pillen<br />
testen leidde eerder tot veiliger gebruik dan tot onveiliger gebruik. 35 Het onderhavige<br />
onderzoek kan wat betreft het onderwerp aanmoedigende werking gezien worden als<br />
een replicatie van de Europese studie.<br />
Het testen van ecstasypillen zou van invloed kunnen zijn op de initiatie van ecstasygebruik<br />
(meer jongeren beginnen met ecstasygebruik). Maar alleen dan wanneer het<br />
testen plaatsvindt voor het eerste gebruik of wanneer het testen van pillen een rol<br />
speelt in de motivatie van de keuze om wel of niet te gaan gebruiken. Daarnaast zou<br />
het testen van pillen bij jongeren die al ecstasy gebruiken van invloed kunnen zijn op<br />
de frequentie of hoeveelheid van ecstasygebruik. Beide mogelijke invloeden van pillen<br />
testen op het gebruik worden in dit hoofdstuk onderzocht.<br />
33 Bijvoorbeeld Winstock, Wollf & Ramsey (2001)<br />
34 Van de Wijngaart et al. (1997) – zie ook Koeter (1997)<br />
35 Benschop, Rabes & Korf (2002)<br />
57
In dit hoofdstuk kijken we naar verschillende groepen respondenten. De verschillende<br />
groepen van ecstasygebruikers die hun pillen laten testen (busgroep, buscontrolegroep,<br />
totale controlegroep) en de groep ecstasygebruikers die hun pillen niet laten<br />
testen zijn in voorgaande hoofdstukken al besproken. In dit hoofdstuk komt een<br />
nieuwe groep aan bod: respondenten in het uitgaansgebied die nog nooit ecstasy<br />
hebben gebruikt (niet-gebruikers). In de eerste paragraaf zullen we kenmerken van<br />
deze groep beschrijven. Vervolgens gaan we in op redenen van niet-gebruikers om<br />
géén ecstasy te gebruiken. Bij de ecstasygebruikers kijken we naar redenen om wél<br />
ecstasy te gebruiken en naar de chronologie van het testen van pillen en ecstasygebruik.<br />
Tot slot onderzoeken we de invloed van het pillen testen op de hoeveelheid en<br />
frequentie van ecstasygebruik. Aan het eind geven we een korte samenvatting van<br />
de resultaten en trekken hieruit conclusies.<br />
De tabellen behorende bij dit hoofdstuk zijn terug te vinden in de bijlage achter in dit<br />
rapport. In de tekst wordt alleen gesproken van verschillen wanneer deze statistisch<br />
significant zijn (p < .05).<br />
Onderzoeksvraag<br />
Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?<br />
Niet-gebruikers<br />
In de uitgaansgebieden waar tijdens het onderzoek een bus was geplaatst zijn 138<br />
respondenten ondervraagd die nog nooit ecstasy hebben gebruikt (niet-gebruikers).<br />
De niet-gebruikers zijn ongeveer even oud en even vaak allochtoon, verschillen niet<br />
in opleidingsniveau en hebben even vaak betaald werk als de gebruikers in het uitgaansgebied.<br />
Toch vormen de niet-gebruikers duidelijk een andere groep. Bij hen<br />
bestaat de helft uit meisjes en vrouwen, veel meer dan bij de gebruikers. Ook wonen<br />
zij veel vaker bij hun ouders (bijna de helft tegenover minder dan een kwart). Tevens<br />
volgen zij vaker een studie (bijna tweederde), vooral in vergelijking met de gebruikers<br />
die hun pillen op de bus laten testen (eenderde). Qua inkomen springen bij de nietgebruikers<br />
zowel degenen met het laagste inkomen (tot € 500) als de tussengroep (€<br />
1000 tot € 2000) eruit. De meisjes/vrouwen onder de niet-gebruikers scoren wat lager<br />
op de impulsive sensation seeking schaal dan de gebruikende meisjes/vrouwen.<br />
De niet-gebruikers gaan ongeveer even vaak uit als de gebruikers, maar zij gaan<br />
minder vaak naar zowel kleinschalige als grootschalige party’s. Hun muziekvoorkeur<br />
wordt veel minder gedomineerd door typische housemuziek. Zowel salsa/latin en<br />
R&B/soul als lounge/triphop scoren bij hen hoger dan de bij gebruikers zo populaire<br />
trance- en technomuziek.<br />
58
In hun middelengebruik onderscheiden<br />
de nietgebruikers<br />
zich het duidelijkst<br />
van de gebruikers in het<br />
uitgaansgebied. De nietgebruikers<br />
hebben even<br />
vaak wel eens alcohol gedronken,<br />
maar zij hebben<br />
minder ervaring met roken<br />
en cannabis. Gemiddeld begonnen<br />
ze ongeveer een<br />
jaar later met alcohol, roken<br />
en blowen. Ook met de andere middelen hebben de niet-gebruikers veel minder ervaring.<br />
Bij het huidig gebruik is alcohol de belangrijkste uitzondering; ook vrijwel alle<br />
niet-gebruikers zijn huidige drinkers. Maar roken en cannabisgebruik, hoewel beide<br />
tamelijk populair, scoren beduidend lager. Uiteraard heeft geen van de nietgebruikers<br />
wel eens ecstasy genomen; dat was immers het inclusiecriterium voor<br />
deze groep. Maar ook het ooit en huidig gebruik van cocaïne, amfetamine, paddo’s<br />
en herbal ecstasy liggen beduidend lager.<br />
Redenen om geen ecstasy te gebruiken<br />
Om er achter te komen waarom zij nog nooit ecstasy hadden genomen, legden wij<br />
de niet-gebruikers 18 mogelijke redenen voor. 36 Deze redenen kunnen in vijf inhoudelijk<br />
samenhangende categorieën worden gegroepeerd, plus een categorie ‘overige<br />
redenen’.<br />
Angst voor schadelijkheid<br />
Drie veel voorkomende redenen om nog nooit ecstasy te hebben genomen hebben<br />
te maken met de opvatting dat ecstasy schadelijk is. Ook zeggen respondenten geen<br />
ecstasy te nemen omdat zij bang zijn eraan verslaafd te raken.<br />
Denk dat het schadelijk is voor mijn lichaam 65.9%<br />
Denk dat het schadelijk is voor mijn hersenen 64.5%<br />
Denk dat het psychisch schadelijk is 63.0%<br />
Ben bang eraan verslaafd te raken 29.0%<br />
36 Deze redenen zijn voornamelijk afkomstig uit een Engelse studie naar redenen om geen drugs te gebruiken<br />
(Fountain et al., 1999). Deze lijst werd in een Europese studie aangepast voor ecstasy (Benschop, Rabes &<br />
Korf, 2002) en vervolgens gebruikten we een iets ingekorte versie in het onderhavige onderzoek.<br />
59
Persoonlijke voorkeur<br />
Twee veel voorkomende redenen om nog nooit ecstasy te hebben genomen hebben<br />
te maken met het gebrek aan behoefte aan de bewustzijnsveranderende of stimulerende<br />
effecten. De helft zegt (mede) om principiële of levensbeschouwelijke redenen<br />
geen ecstasy te nemen. Ook zijn er respondenten die geen ecstasy gebruiken omdat<br />
zij al een ander middel nemen.<br />
Negatieve verhalen en waarnemingen<br />
Geen behoefte aan bewustzijnsveranderend middel 66.7%<br />
Geen behoefte aan stimulerend middel 63.0%<br />
Uit principe/levensbeschouwing 47.8%<br />
Ik gebruik ander middel 19.6%<br />
De helft zegt (mede) nog nooit ecstasy te hebben gebruikt vanwege de slechte verhalen<br />
die zij erover gehoord hebben en evenveel omdat zij gezien hebben wat ecstasy<br />
bij anderen doet.<br />
Peers en beschikbaarheid<br />
Slechte verhalen over gehoord 50.7%<br />
Heb gezien wat het doet bij anderen 48.6%<br />
Bijna één op de drie respondenten zegt geen ecstasy te nemen omdat niemand in<br />
hun omgeving het gebruikt. Ruim een kwart is er nog niet aan toe gekomen en iets<br />
minder dan een kwart zegt nog nooit ecstasy te hebben gebruikt omdat het hen nog<br />
niet is aangeboden.<br />
Pillen testen en folders<br />
Niemand in mijn omgeving gebruikt ecstasy 30.4%<br />
Ben er nog niet aan toe gekomen 28.3%<br />
Het is me nog niet aangeboden 23.0%<br />
Interessant is te zien dat ruim een kwart van de respondenten zegt dat zij geen ecstasy<br />
nemen omdat er volgens hen bij de pillentest vaak gevaarlijke ecstasy wordt<br />
gevonden. In iets mindere mate spelen ook waarschuwingsfolders een rol.<br />
Overige redenen<br />
Bij pillentest wordt vaak gevaarlijke ecstasy gevonden 29.0%<br />
Vanwege waarschuwingsfolders 20.3%<br />
Ruim één op de drie niet-gebruikers zegt geen ecstasy te nemen omdat ze niet we-<br />
ten wat het middel met je doet. Minder dan een kwart noemt de illegaliteit van ecstasy<br />
een reden om het niet te gebruiken. Ten slotte heeft één op de acht medische redenen<br />
(zoals medicijngebruik en allergieën) om geen ecstasy te nemen.<br />
Weet niet wat het met je doet 37.7%<br />
Omdat ecstasy illegaal is 21.7%<br />
Medische redenen (medicijngebruik, allergieën, e.d.) 12.3%<br />
60
Redenen voor eerste ecstasygebruik<br />
Om er achter te komen waarom zij wél ecstasy zijn gaan nemen, legden we alle onderzochte<br />
gebruikers zes mogelijke redenen voor en vroegen hen aan te geven of<br />
die wel of niet een rol speelden bij hen eerste gebruik. We bespreken de redenen die<br />
gegeven werden door de totale controlegroep, de busgroep en de buscontrolegroep,<br />
en de niet-testende gebruikers en de ‘ervaren’ gebruikers in het uitgaansgebied.<br />
Gebruikers die pillen laten testen tijdens de bestaande openingstijden<br />
Bij de totale controlegroep van gebruikers die hun pillen laten testen tijdens de bestaande<br />
openingstijden (n=118) staat nieuwsgierigheid veruit aan top. Negen van de<br />
tien zeggen (mede) hierom hun eerste ecstasy te hebben genomen. Op de tweede<br />
plaats staan de ‘goede verhalen’ die over ecstasy de ronde deden; voor twee op de<br />
drie gebruikers speelde deze reden een rol bij het eerste gebruik. Op flinke afstand<br />
volgt, met één op de drie gebruikers, dat ecstasy werd aangeboden. Eén op de vijf<br />
zegt dat zij behoefte hadden aan een bewustzijnsveranderend middel en voor iets<br />
minder was de behoefte aan een stimulerend middel een reden. Ten slotte zegt één<br />
op de vijf te zijn begonnen met ecstasy omdat iedereen in hun omgeving het gebruikte.<br />
Gebruikers die pillen laten testen in het uitgaansgebied<br />
Figuur 7.2 Redenen eerste gebruik<br />
(busgroep en buscontrolegroep)<br />
Nieuwsgierig<br />
Goede verhalen<br />
Aangeboden<br />
Bewustzijnsveranderd<br />
Stimulerend<br />
Omgeving gebruikt<br />
in het uitgaansgebied<br />
0% 25% 50% 75% 100%<br />
Busgroep Buscontrolegroep<br />
Ook in de busgroep was nieuwsgierigheid<br />
de belangrijkste reden om te beginnen<br />
met ecstasygebruik. Vergelijken we<br />
de busgroep met de buscontrolegroep<br />
(n=60), dan blijkt de busgroep veel minder<br />
vaak uit nieuwsgierigheid te zijn begonnen<br />
met ecstasy en ook minder omdat<br />
zij er ‘goede verhalen’ over hadden<br />
gehoord. Daarentegen hadden zij toen<br />
veel vaker behoefte aan een stimulerend<br />
middel; bijna de helft noemt dit als reden.<br />
Testende en niet-testende gebruikers<br />
Bij de vergelijking tussen testende en niet-testende gebruikers komt eenzelfde beeld<br />
naar voren. De testende gebruikers in het uitgaansgebied zijn vaker begonnen met<br />
ecstasygebruik uit behoefte aan een stimulerend middel en minder vaak uit nieuwsgierigheid<br />
dan de niet-testende uitgaanders.<br />
61
Testen voor of na het eerste ecstasygebruik?<br />
Respondenten die wél ecstasy gebruiken, maar hun pillen niet laten testen, waren<br />
gemiddeld 18.3 jaar toen zij begonnen met ecstasygebruik. De respondenten die op<br />
de bus in een uitgaansgebied hun pillen lieten testen waren gemiddeld 18.4 jaar toen<br />
zijn hun eerste ecstasy namen. Gemiddeld bijna drie jaar later lieten zij voor het eerst<br />
pillen testen (22.0 jaar). De controlegroepen namen gemiddeld wat later hun eerste<br />
ecstasy (buscontrolegroep 21.4 jaar, totale controlegroep 22.2 jaar) en lieten wat later<br />
voor het eerst hun pillen testen (buscontrolegroep 24.8 jaar, totale controlegroep<br />
25.2 jaar), maar ook bij hen ligt hier ongeveer drie jaar tussen.<br />
De overgrote meerderheid van alle onderzochte groepen gebruikers had al ervaring<br />
met ecstasy voordat zij voor het eerst bij een testservice terechtkwamen. Meestal<br />
was de eerste ecstasy niet getest, maar een klein deel gebruikte de eerste keer een<br />
pil die iemand anders had laten testen. Slechts een paar procent nam voor het eerst<br />
ecstasy nadat zij die hadden laten testen – en sommigen hiervan zeggen dat zij ook<br />
ecstasy genomen zouden hebben als zij die niet hadden kunnen laten testen. Er zijn<br />
hierbij geen verschillen tussen de busgroep en de controlegroepen.<br />
Het afgelopen jaar hebben de gebruikers in de totale controlegroep gemiddeld 3.8<br />
keer een pil laten testen, in de buscontrolegroep is dat 3.5 keer en in de busgroep<br />
1.8 keer. De busgroep bestaat dus uit beduidend minder ervaren testers. Het verschil<br />
zou veroorzaakt kunnen worden door een groot aantal beginnende testers op de bus<br />
(i.e. testers die ten tijde van het onderzoek voor de eerste keer hun pil lieten testen).<br />
Toch lijkt dit niet het geval: het aandeel beginnende en ‘ervaren’ testers (testers die<br />
ten minste een keer eerder dat jaar hebben laten testen) is vergelijkbaar tussen de<br />
groepen. Wanneer we echter verderop in dit hoofdstuk het ecstasygebruik van testende<br />
gebruikers gaan vergelijken met dat van niet-testende gebruikers, zullen we de<br />
beginnende testers buiten beschouwing laten. De gegevens over het gebruik van<br />
deze beginnende testers hebben immers betrekking op de periode voordat zij voor<br />
het eerst een pil lieten testen. Een effect van het testen van pillen op het ecstasygebruik<br />
is bij deze groep niet te verwachten.<br />
Gaan gebruiken of meer gebruiken?<br />
Wat zouden de niet-gebruikers doen als zij de mogelijkheid hebben om een geteste<br />
pil te gebruiken van ‘goede kwaliteit’, dat wil zeggen met een gemiddelde dosis<br />
MDMA? De overgrote meerderheid (80%) zegt ook dan geen ecstasy te zullen nemen.<br />
Echter: één op de vijf zegt de ecstasy dan wel te nemen. Bij nadere beschouwing<br />
blijken dit in meerderheid (60%) respondenten te zijn die eerder zeiden nog<br />
nooit ecstasy te hebben genomen omdat zij er nog niet aan toe gekomen waren<br />
en/of dat hen nog geen ecstasy was aangeboden. Bovendien zegt de meerderheid<br />
62
van de groep die er nog niet aan toegekomen is en/of die het nog niet is aangeboden<br />
nu toch de ecstasy niet te gebruiken (70%). Belangrijk is hierbij ook te bedenken dat<br />
we hiermee een intentie hebben gemeten in een selecte groep uitgaanders. In hoeverre<br />
die intentie uiteindelijk zal leiden tot daadwerkelijk gebruik van ecstasy is nog<br />
de vraag.<br />
Terwijl tweederde van de niet-gebruikers denkt dat mensen meer pillen gaan gebruiken<br />
als zij die kunnen laten testen bij een testservice in een uitgaansgebied (in casu:<br />
de bus), denken ongeveer evenveel gebruikers in het uitgaansgebied dit niet het geval<br />
is. Er is hierbij geen verschil tussen testende en niet-testende gebruikers.<br />
Lichte, sterke en verdachte pillen<br />
In hoofdstuk 4 hebben we gezien dat er ecstasypillen van zeer uiteenlopende sterkte<br />
op de markt zijn. Laten de gebruikers hun gebruik afhangen van wat er in een pil zit?<br />
We legden de respondenten vijf mogelijke testresultaten voor en vroegen of, en zo ja<br />
hoeveel van zulke pillen zij zouden nemen.<br />
Rond de 60% zegt wel pillen met 25 mg MDMA te nemen. Zij zeggen in doorsnee<br />
drie (= mediaan) van deze ‘lichte’ pillen te zullen nemen.<br />
Ruim 80% zegt wel pillen met 75 mg MDMA te nemen. Zij zeggen in doorsnee<br />
twee van deze ‘gemiddelde’ pillen te zullen nemen.<br />
Eveneens ruim 80% zegt wel pillen met 150 mg MDMA te nemen. Zij zeggen<br />
in doorsnee één zo’n ‘sterke’ pil te zullen nemen.<br />
Rond de 20% zegt wel pillen te nemen die voor de helft speed (amfetamine)<br />
bevatten. Zij zeggen in doorsnee één zo’n pil te zullen nemen.<br />
Slechts een paar procent zegt wel pillen te nemen die verdachte stoffen bevatten.<br />
Zij zeggen in doorsnee één zo’n pil te zullen nemen.<br />
Het lijkt er dus op dat het gebruik wordt aangepast aan de testuitslag. Er zijn hierbij<br />
geen verschillen tussen de busgroep en de buscontrolegroep.<br />
Regressie analyse<br />
Door middel van een regressieanalyse hebben we onderzocht of eventuele verschillen<br />
tussen groepen in ecstasygebruik te wijten waren aan achtergrondverschillen.<br />
Leeftijd, geslacht, impulsive sensation seeking en etniciteit zijn meegenomen in de<br />
analyse. We zochten naar verschillen tussen de busgroep en de buscontrolegroep<br />
en naar verschillen tussen ‘ervaren’ testers en niet-testende gebruikers. Hierbij keken<br />
we naar beginleeftijd, redenen om te beginnen met ecstasygebruik en ook frequentie<br />
en hoeveelheid van gebruik.<br />
Uit de analyse van de busgroep versus de buscontrolegroep komt naar voren dat<br />
deze groepen, rekening houdend met achtergrondvariabelen, niet verschillen in beginleeftijd<br />
van gebruik, noch frequentie en hoeveelheid van gebruik. De leeftijd waar-<br />
63
op gebruikers voor het eerst ecstasy namen hangt samen met de huidige leeftijd<br />
(hoe ouder, hoe later begonnen met gebruik) en met persoonlijkheid (hoe hoger de<br />
score op de impulsive sensation seeking schaal, hoe eerder begonnen met gebruik).<br />
Verder komt uit de regressieanalyse nog eens duidelijk het verschil in redenen voor<br />
gebruik naar voren. Vergeleken met de buscontrolegroep is de busgroep bijna vier<br />
maal vaker begonnen met ecstasygebruik uit behoefte aan een stimulerend middel,<br />
en zij zijn vijf maal minder vaak begonnen uit nieuwsgierigheid.<br />
Wanneer we de ‘ervaren’ testers vergelijken met de niet-testende gebruikers uit het<br />
uitgaansgebied, zien we dat de ‘ervaren’ testers ruim zes maal vaker zijn begonnen<br />
met ecstasy uit behoefte aan een stimulerend middel. Ook persoonlijkheid (impulsive<br />
sensation seeking) en etniciteit (autochtoon) dragen bij aan deze reden van gebruik.<br />
Daarnaast blijkt er een groot verschil in gebruiksfrequentie tussen beide groepen.<br />
‘Ervaren’ testers zijn duidelijk meer frequente gebruikers dan niet-testende gebruikers.<br />
De gebruikte hoeveelheid pillen per gelegenheid is echter gelijk.<br />
Samenvatting en conclusies<br />
Tussen het nemen van de eerste ecstasy en de eerste keer dat gebruik wordt gemaakt<br />
van een testservice zit in het algemeen drie jaar. Vanwege de tijdspanne tussen<br />
gebruik en testen lijkt een directe causale relatie tussen pillen testen en initiatie<br />
van ecstasygebruik onwaarschijnlijk. Er werd dan ook geen verschil gevonden tussen<br />
testende en niet-testende gebruikers in beginleeftijd van gebruik; beide groepen<br />
hebben rond hun achttiende levensjaar voor het eerst ecstasy genomen.<br />
Jongeren die géén ecstasy gebruiken vormen duidelijk een andere groep dan de<br />
respondenten in het uitgaansgebied die wel ecstasy gebruiken. Zowel wat betreft<br />
achtergrondkenmerken (meer meisjes en vrouwen) als wat betreft middelengebruik.<br />
Het niet gebruiken van ecstasy lijkt een bewuste keuze gebaseerd op vooral angst<br />
voor schadelijkheid en persoonlijke voorkeuren. Ook pillen testen speelt een bescheiden<br />
rol in de keuze om geen ecstasy te gebruiken. Er is echter een groep nietgebruikers<br />
die ‘er nog niet aan toegekomen is’ om ecstasy te gebruiken. Toch zegt<br />
de meerderheid van deze niet-gebruikers de mogelijkheid een pil van ‘goede kwaliteit’<br />
te gebruiken, niet te zullen benutten.<br />
Het wél gebruiken van ecstasy komt vooral voort uit nieuwsgierigheid naar het mid-<br />
del, die mede geprikkeld wordt door de ‘goede verhalen’ die de ronde doen. Bij de<br />
gebruikers die hun pil lieten testen in de bus in het uitgaansgebied was daarnaast de<br />
behoefte aan een stimulerend middel een duidelijke reden om te beginnen met gebruik.<br />
Net als in de voorgaande hoofdstukken, komt hier het beeld naar voren dat<br />
met de bus in het uitgaansgebied een iets andere groep gebruikers bereikt wordt dan<br />
tijdens de bestaande openingstijden. De testende gebruikers op de bus testen min-<br />
64
der vaak hun pillen en zijn op jongere leeftijd begonnen met ecstasygebruik. In fre-<br />
quentie en hoeveelheid van ecstasygebruik verschillen de testende gebruikers in de<br />
bus echter niet van die op de bestaande openingstijden.<br />
De ‘ervaren’ testers op de bus onderscheiden zich van de niet-testers in het uitgaansgebied<br />
als zijnde zeer frequente ecstasygebruikers. In hoeverre dit verschil<br />
wordt veroorzaakt door het testen of dat de hoge frequentie een aanleiding is van het<br />
testen, is op basis van dit onderzoek niet met zekerheid te zeggen. Uit hoofdstuk 6<br />
kwam echter naar voren dat het ecstasygebruik bij de testende gebruikers in de loop<br />
der jaren vaker stabiel is gebleven dan bij de niet-testende gebruikers. Bovendien<br />
meldt de meerderheid van alle testende gebruikers dat hun ecstasygebruik niet is<br />
veranderd door het pillen testen. Dit wijst er niet op dat het pillen testen over het geheel<br />
genomen een aanmoedigend effect heeft gehad op de frequentie van ecstasy-<br />
gebruik. Ook de hoeveelheid ecstasypillen die per gelegenheid gebruikt wordt verschilt<br />
niet tussen testende en niet-testende gebruikers. Toch lijkt het pillen testen op<br />
kleine schaal wel effect te hebben op de hoeveelheid gebruikte pillen. Testende gebruikers<br />
passen de hoeveelheid pillen die zij nemen aan naar aanleiding van de testuitslag:<br />
hoe meer MDMA de pil bevat, hoe minder zij ervan zeggen te zullen nemen.<br />
Concluderend kan gezegd worden dat dit onderzoek geen duidelijke aanwijzingen<br />
levert voor een aanmoedigende werking van het testen van pillen. Daarmee worden<br />
de resultaten van het Europese onderzoek naar pillen testen bevestigd. Het laten<br />
testen van pillen vindt enkele jaren na het eerste gebruik plaats. Er zijn weliswaar<br />
jongeren die lijken te wachten op een geschikte gelegenheid om te beginnen met<br />
ecstasygebruik, maar veel van hen zeggen de mogelijkheid om een geteste pil te<br />
gaan gebruiken niet te zullen benutten. In enkele gevallen lijkt het testen van pillen<br />
juist ontmoedigend te werken en is het pillen testen een reden om niet te gaan gebruiken.<br />
Over het geheel genomen wijzen de resultaten erop dat het testen van pillen<br />
geen grote invloed heeft op ecstasygebruik.<br />
65
8<br />
CALAMITEITEN<br />
Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate reactie bij<br />
calamiteiten? Zoals gezegd in hoofdstuk 4 werden er tijdens het onderzoek nergens<br />
in het land riskante pillen aangetroffen. Hierdoor kunnen we ons niet baseren op feitelijke<br />
ervaringen met het reageren op calamiteiten. Wel bestaat er een algemeen<br />
protocol (zie achter aan dit hoofdstuk). Aan de hand hiervan en op basis van algemene<br />
kenmerken van de onderzochte testmodaliteiten, alsmede eerdere ervaringen<br />
met de bestaande testmodaliteit kan wel aannemelijk worden gemaakt wat de voor-<br />
en nadelen zijn.<br />
In hoofdstuk 4 zijn we al ingegaan op de deelvraag bij welke manier van testen riskante<br />
pillen het snelst ontdekt kunnen worden. Blijft over de deelvraag bij welke manier<br />
van testen het beste gereageerd kan worden bij calamiteiten.<br />
Onderzoeksvraag<br />
Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate reactie bij<br />
calamiteiten?<br />
Bestaande kantoren en pluskantoren<br />
Bij de bestaande kantoren worden consumenten die de kantoorlocatie bezoeken direct<br />
bereikt in geval van calamiteiten. Testpersoneel en preventiewerkers gaan zo<br />
nodig flyeren in het uitgaanscircuit binnen de stad of regio. Eventueel kunnen aanleveraars<br />
direct worden benaderd door middel van een aanleveringstraject (zie vignet).<br />
Hierbij is het van belang dat de aanleveraar wel anoniem blijft.<br />
Voor de pluskantoren is de situatie op deze aspecten identiek aan de kantoorsituatie.<br />
Zij leveren dus geen extra mogelijkheden op om anders of sneller op calamiteiten te<br />
reageren.<br />
67
Testen in uitgaansgebied<br />
Voor de bussituatie is het mogelijk direct de consument en diens vriendenkring in het<br />
uitgaansleven te waarschuwen en de omliggende horeca in geval van een herkende<br />
riskante pil. Er kan snel een actie worden opgezet vanuit de bus om waarschuwingsflyers<br />
te verspreiden in het uitgaanscircuit. In dit geval levert de bussituatie dus enkele<br />
denkbare voordelen op ten opzichte van de kantoorsituatie.<br />
Ook wanneer, zoals in de praktijk meestal het geval zal zijn, pas in het laboratorium<br />
vastgesteld wordt dat er sprake is van een riskante pil, heeft de bussituatie voordelen.<br />
Indien dan een Red Alert procedure (zie vignet) in gang gezet wordt, is in elk<br />
geval bekend in welk uitgaansgebied de riskante pil werd aangetroffen. Dit gebied<br />
heeft dan hoge prioriteit bij een waarschuwingscampagne.<br />
Securitypillen<br />
In hoofdstuk 3 werd al aangegeven dat de aanlevering van securitypillen sterk afhankelijk<br />
is van een goede interactie tussen de instellingen voor verslavingszorg en de<br />
politie; de pillen moeten zo snel mogelijk na inbeslagname bij het testkantoor terechtkomen<br />
om tijdig te kunnen reageren op calamiteiten.<br />
Een belangrijk nadeel van de securitypillen is dat er geen informatie beschikbaar is<br />
over de gebruikers die de pillen hebben aangeleverd. Wel is er in principe informatie<br />
over waar de pillen in beslag genomen zijn. Daarom is het van groot belang dat duidelijk<br />
is welke in beslag genomen pillen van welke uitgaansgelegenheid of welk uit-<br />
gaansgebied afkomstig zijn. Alleen onder die voorwaarden is het mogelijk om met<br />
deze modaliteit een snelle en doeltreffende specifieke waarschuwingscampagne te<br />
initiëren. Dan heeft deze modaliteit als overwegend voordeel dat de campagne meer<br />
gericht op de desbetreffende uitgaansgelegenheid, respectievelijk het uitgaansgebied,<br />
kan worden gericht.<br />
Samenvatting en conclusies<br />
Pluskantoren leveren in principe dezelfde mogelijkheden voor een adequate reactie<br />
bij calamiteiten als die van de bestaande kantoren. Door het directe contact met het<br />
uitgaansgebied levert het testen op een bus wel aanvullende mogelijkheden voor<br />
gerichte waarschuwingscampagnes. Het feit dat niets bekend is over de aanleveraars<br />
van securitypillen levert daarentegen een beperking op. Daarom is het van<br />
groot belang dat goed geregistreerd op welke locatie welke pillen in beslag genomen<br />
worden ten einde toch een snelle en doeltreffende waarschuwingscampagne te kunnen<br />
voeren in een bepaalde uitgaansgelegenheid of een specifiek uitgaansgebied.<br />
68
CALAMITEITEN: De 'Red Alert' procedure<br />
Onder ‘Red Alert’ acties worden hier verstaan: waarschuwingscampagnes en andere op organisaties,<br />
groepen of de bevolking gerichte voorlichtingsactiviteiten, bij extra bedreiging van<br />
de volksgezondheid door het op de markt (gaan) verschijnen van bepaalde drugs met verhoogd<br />
risico. De eindverantwoordelijkheid voor het al dan niet uitvoeren van ‘Red Alert’ acties<br />
berust bij de Minister van VWS. De Minister laat zich alvorens een besluit te nemen adviseren<br />
door het 'kernteam' en de Directeur Generaal Volksgezondheid (DGV).<br />
Voorzitter van het kernteam is het clusterhoofd Drugs van de directie GVM. Leden zijn: Inspecteur<br />
Opiumwet, het hoofd DIMS van het Trimbos-instituut en een vertegenwoordiger van<br />
VWS/DVC. Het secretariaat berust bij het DIMS-bureau. Het kernteam kan voorts worden<br />
geadviseerd door een ter zake deskundige toxicoloog, een vertegenwoordiger van een lokale<br />
instelling of gemeente of andere deskundigen. De voorzitter brengt het advies van het kernteam<br />
over aan de DGV. Deze licht de Minister in en adviseert hem/haar over te nemen maatregelen.<br />
Het kernteam baseert zijn advies op: de toxicologische karakteristieken van de stof in kwestie;<br />
de samenstelling en hoeveelheid van het gesignaleerde middel; de locatie of locaties waar het<br />
middel is aangetroffen of waar een bedreigende situatie zich kan voordoen; de mogelijke omvang<br />
en aard van de risicogroep; de incidenten die zich al hebben voorgedaan; de prognose<br />
van ontwikkelingen op korte termijn.<br />
De beschikbare gegevens hierover bepalen tezamen welke stappen ondernomen moeten worden.<br />
Deze stappen kunnen variëren van het alleen inschakelen van de hulpverleningsinstellingen<br />
(bijvoorbeeld bij een niet acuut toxische stof) tot verregaande maatregelen op maatschappelijk<br />
en bestuurskundig niveau. Enkele denkbare maatregelen zijn: het inlichten van<br />
het plaatselijk driehoeksoverleg, op locatie testen in de betreffende regio, de doelgroep gericht<br />
benaderen, relevante gezondheidszorg-instellingen inschakelen, Ministeries van Justitie en<br />
Binnenlandse Zaken of zelfs de landelijke pers.<br />
Voorafgaand aan het in werking treden van het Red Alert protocol wordt altijd een aanlevertraject<br />
ingesteld, dit om nadere informatie omtrent onder andere de verspreiding van de middelen<br />
te verzamelen. Door de test medewerker wordt getracht een afspraak te maken met de<br />
aanleveraar van het betreffende middel. De algemene werkzaamheden in het kader van<br />
DIMS waarborgen de anonimiteit van de aanleveraar. Een aanleveraar is nooit verplicht informatie<br />
te verstrekken. Het is voornamelijk de bedoeling informatie te verkrijgen over de<br />
effecten (of zelfs incidenten) die worden waargenomen door de gebruiker of zijn/haar omgeving,<br />
welke mensen het middel eventueel nog meer hebben gebruikt en of er effecten zijn in<br />
combinatie met andere middelen. Verder is van belang waar het middel is aangekocht, op<br />
welke locaties en in welke setting het wordt gebruikt en in welke uitgaansgelegenheid en<br />
welke regio.<br />
69
9<br />
HAALBAARHEID<br />
In voorgaande hoofdstukken zijn we al het een en ander te weten gekomen over de<br />
onderzochte manieren van pillentesten. In dit hoofdstuk gaan we in op enkele praktische<br />
aspecten van het pillentesten. We bespreken hier zowel de praktische en financiële<br />
haalbaarheid van alternatieve manieren van pillentesten binnen de instellingen,<br />
als de praktische haalbaarheid vanuit het perspectief van andere belanghebbenden,<br />
zoals de lokale driehoek (burgemeester, openbaar ministerie en politie), die bijvoorbeeld<br />
toestemming moet geven voor het plaatsen van een bus.<br />
Onderzoeksvraag<br />
Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillentesten? Hoe kan het<br />
testen het beste worden ingericht?<br />
Praktische en financiële haalbaarheid<br />
De praktische haalbaarheid van alternatieve manieren van pillentesten kan van regio<br />
tot regio verschillen. Zoals we in hoofdstuk 3 al zagen heeft dit onder andere te maken<br />
met de beleidsprioriteiten binnen de regionale instellingen voor verslavingszorg.<br />
Sommige instellingen leggen meer de nadruk op de begeleiding en behandeling van<br />
verslaafden en vinden dientengevolge het testen van pillen minder belangrijk dan<br />
andere. Als instellingen de bestaande manier van testen al niet zo hoog op hun<br />
agenda hebben, zijn zij ook minder bereid om te investeren in aanvullende testmodaliteiten.<br />
Financieel gezien bestaat zowel voor de uitbreiding naar andere openingstijden<br />
(pluskantoren) als voor de bus in een uitgaansgebied een belangrijk deel van de<br />
meerkosten uit extra salaris. Niet alleen moet het testpersoneel extra uren draaien,<br />
het uurtarief is ’s avonds en in het weekend ook hoger. Zo nodig moeten meer personeelsleden<br />
getraind worden om een certificaat te krijgen. 37 Omdat er tijdens de<br />
extra openingstijden vaak geen andere activiteiten meer plaats vinden en er bijvoorbeeld<br />
niemand meer bij de receptie aanwezig is, moet er soms ook gezorgd worden<br />
37 Een cursus kost € 680 per persoon.<br />
70
voor bewakingspersoneel. Verder bestaan additionele kosten uit: materiaal om te<br />
flyeren of het plaatsen van advertenties. Ook voor het uitzetten van flyers moet extra<br />
personeel ingezet worden. Daarnaast komen er voor de bus eventueel de kosten<br />
voor een chauffeur bij. Tevens zijn er de kosten voor de aanschaf of huur van een<br />
bus (dan wel een andersoortig ‘mobiel kantoor’). Ten slotte kan het zijn dat wanneer<br />
er veel pillen worden aangeleverd extra kosten voor laboratoriumonderzoek ontstaan.<br />
Voor de securitypillen zijn al deze kosten niet nodig, behalve de meerkosten voor het<br />
laboratorium.<br />
Haalbaarheid pluskantoren<br />
Een praktisch voordeel van testen op kantoor is dat de testmedewerkers in alle rust<br />
hun werk kunnen doen, namelijk informatie inwinnen bij de gebruiker, het testen van<br />
pillen en geven van voorlichting over de effecten en de risico’s van het gebruik. Het<br />
testpersoneel heeft de beschikking over computer, een uitgebreide testkit en de telefoon.<br />
Aangezien het testen op dezelfde locatie geschiedt – het enige verschil is de<br />
openingstijd - gelden deze praktische voordelen zowel voor de bestaande kantoren<br />
als de pluskantoren.<br />
Lokale samenwerking en toestemming<br />
De uitbreiding naar kantoorplus leverde in de praktijk geen problemen op in de samenwerking<br />
tussen de regionale instelling voor verslavingszorg en de lokale drie-<br />
hoek. De instellingen verkregen zonder wezenlijke problemen toestemming om hun<br />
spreekuur uit te breiden. De verwachting is dat dit ook elders meestal geen problemen<br />
op zal leveren. Maar het is bij het DIMS-bureau bekend dat met name het flyeren<br />
voor de testservice in sommige regio’s op bezwaren stuit bij de lokale driehoek.<br />
Te verwachten valt dat pluskantoren die niet mogen flyeren, tenminste in de beginfase,<br />
nog minder aanloop zullen hebben dan de pluskantoren in het onderzoek.<br />
Praktische uitvoering<br />
Eenmaal was er sprake van personeelstekort vanwege ziekte. Het DIMS-bureau<br />
bood aan om in te springen, maar dit bleek niet nodig omdat een testmedewerker uit<br />
een andere stad uit dezelfde regio kon invallen.<br />
Financiële haalbaarheid<br />
Voor de uitbreiding naar andere openingstijden bestonden de meerkosten voornamelijk<br />
uit extra salaris voor het (test)personeel. Hiervoor was in het kader van het onderzoek<br />
extra geld beschikbaar gesteld. Waarschijnlijk is dat de instellingen minder<br />
geïnteresseerd zullen zijn om op zaterdagavond hun kantoor te openen als er geen<br />
71
extra financiële middelen beschikbaar zijn. Hierbij speelt mee dat er maar weinig<br />
mensen op de extra openingstijden afkwamen.<br />
Voor het laboratorium was er geen overaanbod van drugsmonsters, zodat hierdoor in<br />
de praktijk geen extra kosten ontstonden.<br />
Gaan we uit van de meerkosten tijdens het onderzoek, dan komen we voor een pluskantoor<br />
ruwweg op ongeveer € 4.000 - € 7.000 per jaar extra kosten in vergelijking<br />
met de kosten voor de bestaande kantoren. 38<br />
Haalbaarheid testen in uitgaansgebied<br />
Voor deze testlocatie gelden dezelfde eisen als voor de kantoorsituatie. Het belangrijkste<br />
verschil is dat het testen plaatsvindt kort voordat daadwerkelijk gebruikt wordt.<br />
Voordeel is ook dat vanuit een tijdelijke locatie in een uitgaansgebied (bus) zelfstandig<br />
gewerkt kan worden en dat met eventuele bezwaren van een partyorganisator of<br />
clubexploitant geen rekening hoeft te worden gehouden, hetgeen wel het geval zou<br />
zijn wanneer op de party of in de club getest zou worden.<br />
Lokale samenwerking en toestemming<br />
Het plaatsen van de bus leverde in de praktijk geen problemen op in de samenwerking<br />
tussen de regionale instelling voor verslavingszorg en de lokale driehoek (burgemeester,<br />
openbaar ministerie en politie). De instellingen vroegen en verkregen<br />
toestemming voor het plaatsen van de bus. De verwachting is dat dit elders soms wel<br />
problemen op zal leveren, naar alle waarschijnlijkheid vaker dan bij het verkrijgen<br />
van toestemming voor andere openingstijden. Wanneer er geen toestemming verkregen<br />
wordt om te flyeren zal dit waarschijnlijkheid minder invloed hebben op de<br />
aanloop bij de - publiekelijk zichtbare - bus dan bij de pluskantoren.<br />
Praktische uitvoering<br />
Tijdens het onderzoek waren er geen problemen met de beschikbaarheid van testpersoneel.<br />
Financiële haalbaarheid<br />
Voor de bus bestonden de meerkosten voornamelijk uit extra salaris voor het<br />
(test)personeel en het huren van de bus. In Groningen kwamen er de kosten voor de<br />
buschauffeur bij, terwijl die in Eindhoven niet nodig waren omdat het testpersoneel<br />
beschikte over een hiervoor noodzakelijk rijbewijs. Voor al deze kosten was in het<br />
38 Extra personeel: twee testmedewerkers, twee uur per avond, samen ca. € 40 per uur extra (inclusief overhead<br />
e.d.). Op jaarbasis komt dit neer op (52x2x40=) € 4.160. Is er extra bewaking nodig dan komt er een bedrag<br />
van ongeveer (52x50=) € 2.600 bij en komt het totaal op € 6.760.<br />
72
kader van het onderzoek extra geld beschikbaar gesteld. Er ontstonden geen extra<br />
kosten voor laboratoriumonderzoek.<br />
Gaan we uit van de meerkosten tijdens het onderzoek, dan komen we voor de bus<br />
ruwweg op ongeveer € 4.000 - € 12.000 per jaar extra kosten ten opzichte van de<br />
kosten voor de bestaande kantoren.39 In de praktijk zal de bus langer open zijn dan<br />
de meeste bestaande testservices (twee uur). Gaan we uit van vier uur, dan komen<br />
de extra kosten op ongeveer € 8.000 - € 16.000.<br />
Haalbaarheid securitypillen<br />
Het betrekken van in uitgaansgelegenheden in beslag genomen pillen bij het onderzoek<br />
was in de ene regio sneller geregeld dan in de andere. Dit had vooral te maken<br />
met procedures bij de politie. Na kortere of wat langere tijd bleken hier echter in de<br />
praktijk steeds oplossingen te vinden zijn.<br />
Praktische uitvoering<br />
Vanaf het moment dat de zaken geregeld waren, verliep het aanleveren van securitymonsters<br />
soepel. De verwachting is dat dit ook elders in het land zo zal zijn. In de<br />
praktijk zagen we al dat kort na afloop van het onderzoek ook securitypillen uit andere<br />
regio’s werden aangeleverd (hoofdstuk 4).<br />
Lokale samenwerking en toestemming<br />
Omdat het hier gaat om in beslag genomen pillen is geen toestemming van de lokale<br />
driehoek nodig. Het tempo waarin afspraken tussen politie en testservice gemaakt<br />
blijkt in de praktijk sneller te verlopen wanneer er reeds contacten bestaan, bijvoorbeeld<br />
over het geven van voorlichting op party’s.<br />
Financiële haalbaarheid<br />
Over de financiële haalbaarheid vallen geen definitieve uitspraken te doen. Zoals<br />
gezegd vallen bepaalde meerkosten die gelden voor pluskantoren en de bus hier<br />
weg. In de praktijk werden tijdens het onderzoek de in beslag genomen securitymonsters<br />
door de politie bij de regionale testkantoor afgeleverd (twee regio’s) of door een<br />
testmedewerker bij de politie afgehaald (een regio). De gegevens over de aanleverde<br />
securitymonsters werden tijdens het bestaande testspreekuur door het testpersoneel<br />
verwerkt. Kortom: er waren geen extra personeelskosten. In de nabije toekomst valt<br />
te verwachten dat het aantal aangeleverde securitypillen door uitbreiding van het<br />
aantal deelnemende regio’s sterk zal stijgen. Hierdoor kunnen meerkosten voor per-<br />
39 Extra kosten testpersoneel: als kantoorplus (€ 4.160). Moet er een bus gehuurd worden en zijn er extra kosten<br />
voor de chauffeur, dan komen er ongeveer € 150 per avond/nacht bij, hetgeen neerkomt op € 7.800. Tezamen<br />
is dit € 11.960.<br />
73
soneel (gegevensverwerking) en voor analyse in het laboratorium ontstaan. Het is<br />
echter aannemelijk dat de te verwachten aanvankelijke snelle stijging in het aantal<br />
securitypillen na verloop van tijd gevolgd zal worden door een (forse) daling. Consumenten<br />
raken bekend met de inbeslagnames en zullen deze steeds vaker vermijden<br />
door de pillen (en andere drugs) vóór het moment van controle te nemen, beter te<br />
verbergen, naar andere locaties uit te wijken, etc.<br />
Samenvatting en conclusies<br />
De praktische haalbaarheid van het verruimen van de openingstijden (kantoorplus)<br />
en van het testen van pillen in een uitgaansgebied (bus) is sterk afhankelijk van de<br />
beleidsprioriteiten van instellingen voor verslavingszorg. Deze hangen weer samen<br />
met prioriteiten binnen de regiogemeenten. Sommige regio’s zijn reeds terughoudend<br />
bij de bestaande manier van pillentesten en daar valt dan ook het minste<br />
draagvlak voor uitbreiding van testmogelijkheden te verwachten, met name bij het<br />
testen in een uitgaansgebied. De praktische uitvoering van de drie onderzochte experimentele<br />
manieren van testen leverde nauwelijks of geen problemen op. Alleen bij<br />
de securitypillen ontstond enige vertraging door noodzakelijke procedures bij de politie.<br />
Mede door de opgedane ervaringen en gevonden oplossingen valt te verwachten<br />
dat uitbreiding van DIMS met de testvariant elders in het land in de praktische uitvoering<br />
geen problemen zal opleveren.<br />
Financieel gezien brengen pluskantoren vrij bescheiden extra kosten met zich mee.<br />
Testen op een bus in een uitgaansgebied hoeft niet veel meer te kosten, maar is wel<br />
duurder als er nog geen bus beschikbaar is en door de eventuele kosten voor een<br />
chauffeur. Securitypillen brachten geen extra kosten met zich, maar te verwachten<br />
valt dat bij uitbreiding naar meer regio’s het aantal aangeleverde pillen tenminste<br />
aanvankelijk zal leiden tot een behoorlijke stijging van de laboratoriumkosten. Naar<br />
alle waarschijnlijkheid zal daarna weer een afname plaatsvinden.<br />
74
10<br />
SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN<br />
Aanleiding<br />
Al in een vroeg stadium van de verspreiding van ecstasy in Nederland werd het zogenoemde<br />
‘pillen testen’ in Nederland ingevoerd als een methode om de risico’s van<br />
ecstasygebruik te beperken. Aanvankelijk werd op beperkte schaal en met name op<br />
party’s getest. Al vrij snel, in 1992, ontstond het landelijk Drugs Informatie en Monitoring<br />
Systeem (DIMS). Dit bureau, onderdeel van het Trimbos-instituut in Utrecht, is<br />
onder andere verantwoordelijk voor de coördinatie van het pillentesten op de verschillende<br />
testlocaties in het land, het landelijk monitoren en de surveillance. Met het<br />
testen van pillen kunnen de ontwikkelingen op de ecstasymarkt gevolgd worden<br />
(monitoring) en wanneer riskante pillen worden aangetroffen kan zo nodig een waarschuwingscampagne<br />
worden gestart (surveillance). Het ging en gaat bij het pillentesten<br />
overigens niet alleen om het testen van de inhoud (kwaliteit en kwantiteit) van als<br />
ecstasy verkochte pillen, maar tevens – en volgens sommigen vooral – om het geven<br />
van voorlichting.<br />
Het testen van pillen op party’s is in 1999 gestopt. Tegenwoordig worden pillen alleen<br />
nog ‘op kantoor’ getest. 40 Hoewel het aantal kantoren waar pillen getest kunnen<br />
worden flink is uitgebreid, valt de laatste jaren een daling in het aantal geteste pillen<br />
te constateren. Hierdoor vermindert het zicht op ontwikkelingen binnen de ecstasymarkt.<br />
Dit verminderde zicht vormde de aanleiding om de mogelijkheden na te gaan<br />
waarop het monitoren van uitgaansdrugs verbeterd zou kunnen worden. In principe<br />
zou testen op locaties waar het drugsgebruik daadwerkelijk plaatsvindt, zoals op par-<br />
ty's en in clubs/discotheken, voor dit doel ingezet kunnen worden.<br />
Op 29 januari 2002 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen (24 007, nr 98)<br />
waarin de regering werd verzocht het testen van ecstasypillen op party's af te wijzen.<br />
Alvorens een definitieve beslissing te nemen over de motie, wilde het Kabinet een<br />
40 Ook andere vormen van ecstasy en andere drugs worden getest, maar deze zijn in dit rapport buiten be-<br />
schouwing gelaten.<br />
75
wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren, waarin het testen op de bestaande locaties<br />
wordt vergeleken met andere werkwijzen om de monitor van uitgaansdrugs te<br />
verbeteren.<br />
Het onderzoek<br />
In het laatste kwartaal van 2002 zijn drie ‘experimentele’ testmodaliteiten onderzocht:<br />
testen op kantoor tijdens het weekend (pluskantoor),<br />
testen in een mobiel kantoor in een uitgaansgebied (bus), en<br />
testen van de pillen die bij de ingang van uitgaanslocaties door het beveiligingspersoneel/portiers<br />
in beslag genomen worden (securitypillen).<br />
Deze drie testmodaliteiten staan op een continuüm tussen de bestaande kantoortest<br />
(op een doordeweekse dag) en het moment van gebruik van ecstasy (tijdens het uitgaan).<br />
Pluskantoren bieden in principe een ruimere toegankelijkheid tot de kantoortest<br />
door openingstijden tijdens het weekend. Met de bus komen we dichter bij het<br />
moment van gebruik. En met de op party’s en/of in clubs in beslag genomen securitypillen<br />
is het moment van gebruik het dichtste bij.<br />
Aan de hand van analyse van gegevens over de verschillende manieren van testen,<br />
gegevens over geteste pillen en interviews met ecstasygebruikers en uitgaanders die<br />
nog nooit ecstasy hebben genomen, hebben we de volgende vragen proberen te<br />
beantwoorden.<br />
1. Op welke wijze kunnen het aantal monsters en de representativiteit van de<br />
bemonstering van drugs in het uitgaanscircuit worden verhoogd?<br />
2. Welke groepen gebruikers worden met de verschillende testmodaliteiten bereikt?<br />
3. Gaat er van het testen een aanmoedigende werking op het gebruik uit?<br />
4. Wat zijn voor- en nadelen van verschillende manieren van pillentesten? Hoe<br />
kan het testen het beste worden ingericht?<br />
5. Welke manier van testen levert de beste mogelijkheden voor een adequate<br />
reactie bij calamiteiten?<br />
In dit afsluitende deel bespreken we eerst de situatie op de bestaande testkantoren.<br />
Vervolgens bespreken we vier van de vijf onderzoeksvragen per onderzochte modaliteit.<br />
Als referentiepunt nemen we enerzijds het testen op de bestaande kantoren en<br />
anderzijds het testen op locatie zoals dat tot 1999 plaarsvond. Daarna vatten we de<br />
bevindingen samen over de eventuele aanmoedigende werking van pillentesten. Aan<br />
het eind doen we enkele aanbevelingen.<br />
76
Bestaande testkantoren<br />
Aangeleverde pillen<br />
Gebruikers kunnen hun drugs laten testen of inleveren tijdens de, meestal wekelijkse,<br />
spreekuren bij 23 kantoortestlocaties. Er is grote variatie tussen de verschillende<br />
testservices in het aantal aangeleverde pillen en tevens in de groei of afname van<br />
het aantal pillen tussen 2001 en het onderzoek in 2002. Daarnaast is er (landelijk en<br />
regionaal) een grote variatie in de aangeleverde soorten pillen. Hoewel de meeste<br />
pillen ‘echte ecstasy’ (MDMA) bevatten, gaat het nog steeds om velerlei ‘soorten’<br />
(logo’s en kleuren) en varieert het gehalte MDMA sterk.<br />
Voor de determinatie van de aangeleverde ecstasypillen, maakt DIMS gebruik van<br />
een actueel, geautomatiseerd databestand van pillen die in de voorgaande acht weken<br />
door DIMS zijn geanalyseerd. Naarmate de periode langer is neemt de kans op<br />
'look-alikes', dat wil zeggen pillen met dezelfde uiterlijke kenmerken maar met een<br />
andere inhoud, toe. Uit ervaring is gebleken dat bij een periode van acht weken een<br />
acceptabele mate van betrouwbaarheid kan worden gewaarborgd, terwijl deze periode<br />
ook praktisch werkbaar was.<br />
De beperking van de periode heeft echter wel tot gevolg dat de meeste pillen niet ter<br />
plekke herkend worden en – wanneer de gebruiker dat wil – doorgestuurd moeten<br />
worden naar het laboratorium voor analyse. Niet alle gebruikers zijn bereid hun pil af<br />
te geven voor analyse en daarmee wordt het zicht op de markt beperkter.<br />
In het kader van ons onderzoek zijn de gegevens over de aangeleverde pillen verge-<br />
leken met het totale databestand van pillen die sinds begin 2000 door DIMS zijn geanalyseerd.<br />
Hierbij bleek dat een groot deel van de niet-herkende pillen wel al eerder<br />
bij DIMS bekend waren en dus geen echte nieuwe pillen waren.<br />
De gebruikers<br />
Ecstasygebruikers die hun pillen laten testen tijdens bestaande kantoortijden vormen<br />
een gemêleerde groep. Algemeen kan wel gezegd worden dat het meestal autochtone<br />
jongens en mannen betreft. De overgrote meerderheid werkt en/of studeert. Naast<br />
ecstasy hebben zij veel ervaring met het gebruik van alcohol, tabak, cannabis en in<br />
mindere mate ook met cocaïne en andere drugs (maar nauwelijks heroïne of crack).<br />
Er zijn zowel ervaren gebruikers die wekelijks ecstasy gebruiken, als minder ervaren<br />
gebruikers die het slechts af en toe nemen. Het meest voorkomende patroon van het<br />
ecstasygebruik door de tijd heen is dat van een groei naar een piek, gevolgd door<br />
een afname naar een bepaald niveau. Gemiddeld worden twee pillen per gelegenheid<br />
genomen. Wanneer ecstasy gecombineerd wordt met een ander middel, is dat<br />
meestal alcohol, gevolgd door cannabis. Ecstasy wordt meestal vóór het uitgaan gekocht<br />
van een vriend of bekende dealer. Bij de aanschaf is bekendheid met de dealer<br />
veel belangrijker dan hetzelfde logo of dezelfde kleur van de pil.<br />
77
Verruiming openingstijden<br />
Pillen<br />
Bij de pluskantoren - kantoorservice open op zaterdag – komen weliswaar gebruikers<br />
hun pillen laten testen, maar het gaat om kleine aantallen. De aangeleverde pillen<br />
betreffen niet meer nieuwe of andere (meer of minder MDMA bevattende) pillen dan<br />
de tijdens de bestaande kantoortijden aangeleverde pillen. Bovendien is de bereidheid<br />
van gebruikers om hun pil af te staan voor analyse niet groter dan doordeweeks.<br />
Hierdoor levert de verruiming van de openingstijden niet meer informatie over de pillenmarkt<br />
op.<br />
Gebruikers<br />
Er worden niet meer en ook vrijwel geen andere consumenten bereikt. Het merendeel<br />
maakt reeds gebruik van de bestaande kantoortijden en er is weinig ontevredenheid<br />
over de openingsdagen van het bestaande testaanbod. Er blijkt vooral een<br />
verschuiving te hebben plaatsgevonden van de bestaande openingstijden naar de<br />
zaterdagse testservice.<br />
Haalbaarheid<br />
De praktische haalbaarheid is sterk afhankelijk van de beleidsprioriteiten van instellingen<br />
voor verslavingszorg en van de regiogemeenten. De praktische uitvoering leverde<br />
nauwelijks of geen noemenswaardige problemen op. Financieel gezien brengen<br />
pluskantoren vrij bescheiden extra kosten met zich mee.<br />
Calamiteiten<br />
Pluskantoren leveren in principe dezelfde mogelijkheden voor een adequate reactie<br />
bij calamiteiten als die van de bestaande kantoren.<br />
Bus in uitgaansgebied<br />
Pillen<br />
Testen op een bus in een uitgaansgebied levert verhoudingsgewijs meer aangele-<br />
verde pillen op dan kantoorplus. Of hiermee ook andere segmenten van de pillenmarkt<br />
worden bereikt, valt echter niet met zekerheid te zeggen. Weliswaar zijn de<br />
geteste pillen gemiddeld wat minder sterk, maar dit kan een kenmerk van de regionale<br />
markt zijn, want ook op de bestaande kantoren in de regio’s waar de bus stond,<br />
waren de geteste pillen gemiddeld minder sterk dan elders in het land. Vergeleken<br />
met de bestaande kantoren zijn gebruikers op de bus minder bereid hun pil af te<br />
staan voor verdere analyse wanneer deze niet ter plekke herkend wordt. Verklaring<br />
78
hiervoor kan zijn dat veel van deze gebruikers hun pil diezelfde avond willen nemen.<br />
Hoewel een gedeelte van de niet-doorgestuurde pillen wel bekend bleek, blijft hierdoor<br />
een eventueel door de bus aangeboord nieuw marktsegment verborgen voor<br />
DIMS.<br />
Gebruikers<br />
In de meeste gevallen hadden de testende gebruikers in de busgroep niet eerder hun<br />
pillen op de bestaande kantoren getest. Testen in een uitgaansgebied blijkt dus wel<br />
nieuwe gebruikers te bereiken. Bovendien wordt deels een ander segment van de<br />
gebruikerspopulatie aangetrokken, zowel wat betreft achtergrondkenmerken als patronen<br />
van ecstasygebruik en het gebruik van andere legale en illegale middelen.<br />
Gebruikers die hun pillen laten testen op de bus zijn jonger en hebben deels een an-<br />
dere muziekvoorkeur. Zij zijn relatief vroeg met ecstasy begonnen en hun huidige<br />
ecstasygebruik – en meer algemeen van stimulantia - ligt hoger dan bij de groep die<br />
naar de bestaande kantoren gaat. Zij kopen hun ecstasy meestal zelf en wat vaker<br />
van een bekende dealer in plaats van een vriend. Dat doen zij bovendien vaker tijdens<br />
het uitgaan (zij het dat ook de respondenten uit de busgroep meestal vóór het<br />
uitgaan aanschaffen). Kortom: zij zijn de jongere, actievere gebruikers die waarschijnlijk<br />
ook wat meer risico’s nemen bij de aanschaf.<br />
Haalbaarheid<br />
Ook de praktische haalbaarheid van het testen op een bus in een uitgaansgebied is<br />
sterk afhankelijk van de beleidsprioriteiten van instellingen voor verslavingszorg en<br />
van de regiogemeenten. Sommige regio’s zijn reeds terughoudend bij de bestaande<br />
manier van pillentesten en daar valt dan ook het minste draagvlak voor bij het testen<br />
in een uitgaansgebied te verwachten. De praktische uitvoering leverde in de onderzochte<br />
regio’s geen noemenswaardige problemen op. Testen op een bus in een uitgaansgebied<br />
is duurder dan op bestaande kantoren, maar hoeft niet veel meer te<br />
kosten dan in een pluskantoor (maar is wel duurder als er nog geen bus beschikbaar<br />
is en door de eventuele kosten voor een chauffeur).<br />
Calamiteiten<br />
Door het directe contact met het uitgaansgebied levert het testen op een bus wel<br />
aanvullende mogelijkheden voor gerichte waarschuwingscampagnes.<br />
Security<br />
Pillen<br />
Verhoudingsgewijs waren er redelijk veel securitypillen (die in beslag genomen worden<br />
in uitgaansgelegenheden) en hiermee wordt kennelijk ten dele ook een ander<br />
79
marktsegment bereikt. Ongeveer één op de tien securitypillen bevat geen MDMA.<br />
Bovendien is het gemiddelde MDMA gehalte wat lager. Dit wekt de indruk dat pillen<br />
‘uit het uitgaansleven’ minder sterk zijn.<br />
Gebruikers<br />
Over de gebruikers is niets bekend.<br />
Haalbaarheid<br />
Bij de securitypillen ontstond enige vertraging door noodzakelijke procedures bij de<br />
politie. Mede door de opgedane ervaringen en gevonden oplossingen valt te verwachten<br />
dat uitbreiding van DIMS met de tweede testvariant elders in het land in de<br />
praktische uitvoering geen problemen zal opleveren.<br />
Securitypillen brachten geen extra kosten met zich, maar te verwachten valt dat bij<br />
uitbreiding naar meer regio’s het aantal aangeleverde pillen tenminste aanvankelijk<br />
zal leiden tot een behoorlijke stijging van de laboratoriumkosten. Naar alle waarschijnlijkheid<br />
zal daarna weer een daling plaatsvinden.<br />
Calamiteiten<br />
Het feit dat niets bekend is over de aanleveraars van securitypillen levert een beperking<br />
op. Daarom is het van groot belang dat goed wordt geregistreerd op welke locatie<br />
welke pillen in beslag genomen worden ten einde toch een snelle en doeltreffende<br />
waarschuwingscampagne te kunnen voeren in een bepaalde uitgaansgelegenheid of<br />
een specifiek uitgaansgebied.<br />
Voor- en nadelen<br />
Hieronder staan schematisch de voor- en nadelen van de drie onderzochte testmodaliteiten<br />
samengevat, in vergelijking met de bestaande manier van testen op kantoren,<br />
doordeweeks.<br />
Kantoorplus heeft geen wezenlijke voordelen ten opzichte van de bestaande manier<br />
van testen en heeft als belangrijkste nadeel de wat hogere kosten. Beide trekken<br />
relatief kleine aantallen gebruikers.<br />
Bij het testen op een bus in een uitgaansgebied liggen de voordelen vooral in het<br />
bereiken van een (deels) andere groep gebruikers. Ook levert deze modaliteit waarschijnlijk<br />
meer en tevens meer nieuwe pillen dan de bestaande manier van testen. Er<br />
zijn aanvullende mogelijkheden voor gerichte waarschuwingscampagnes. Tevens is<br />
een extra voordeel dat de bus ook gebruikers bereikt die geen ecstasy komen testen<br />
en uitgaanders die geen ecstasy nemen. Belangrijkste nadelen zijn de praktische<br />
haalbaarheid en de extra kosten.<br />
80
Via de security worden meer pillen aangeleverd en deze kunnen ook allemaal geana-<br />
lyseerd worden. Dit is van groot belang voor de surveillance. Hier staat echter tegenover<br />
dat de mogelijkheden voor een adequate reactie bij calamiteiten minder zijn<br />
doordat er niets over de gebruikers bekend is.<br />
Voor- en nadelen van drie testmodaliteiten ten opzichte van bestaande kantoren<br />
Pillen:<br />
Aantal<br />
% Nieuw<br />
Dosering<br />
Doorgestuurd<br />
Kantoor plus Bus in uitgaansgebied Securitypillen<br />
Evenveel (?)<br />
Minder<br />
Even sterk<br />
Evenveel<br />
Gebruikers Grotendeels dezelfde<br />
als op bestaande<br />
kantoren.<br />
Haalbaarheid Nauwelijks of geen<br />
praktische problemen.<br />
Bescheiden<br />
extra kosten.<br />
Calamiteiten Door bekendheid<br />
met gebruikers kan<br />
adequaat worden<br />
gereageerd.<br />
Andere aspecten<br />
Meer (?)<br />
Meer<br />
Lager (?)<br />
Minder<br />
Jonger. Wat andere muziekvoorkeur.<br />
Eerder begonnen<br />
met drugs en hoger gebruik.<br />
Kopen vaker ecstasy in het<br />
uitgaansleven.<br />
Uitvoering verliep zonder problemen,<br />
maar waarschijnlijk<br />
elders minder draagvlak dan<br />
kantoorplus. Kosten vallen<br />
(wat) hoger uit dan kantoorplus.<br />
Door directe contact met uitgaansgebied<br />
extra mogelijkheden<br />
voor gerichte waarschuwingscampagnes.<br />
Voorlichting- en adviesmogelijkheden,<br />
ook onder niettesters<br />
en niet-gebruikers.<br />
(Veel) meer<br />
Minder<br />
Lager<br />
Alles<br />
Niets over bekend,<br />
alleen over de uitgaanslocatie<br />
Praktische problemen<br />
goed oplosbaar. Geen<br />
extra kosten, maar<br />
wel te verwachten bij<br />
verdere uitbreiding.<br />
Doordat niets bekend<br />
is over gebruikers<br />
minder mogelijkheden.<br />
Vergelijken we de onderzochte testmodaliteiten met testen op party’s of in uitgaansgelegenheden,<br />
dan ontstaat het volgende beeld.<br />
Kantoorplus bereikt vrijwel zeker veel minder gebruikers op dan testen op locatie.<br />
Het testen geschiedt het verst van het moment van gebruik. Daar staat tegenover dat<br />
waarschijnlijk een groter deel van de pillen wordt doorgestuurd naar het laboratorium.<br />
Het testen op een bus in een uitgaansgebied heeft als voordeel boven testen in een<br />
uitgaanslocatie dat het publiek van meerdere clubs tegelijk kan worden bereikt.<br />
Op een party zelf zullen waarschijnlijk meer gebruikers worden bereikt en ook meer<br />
pillen getest dan voor de ingang. Mogelijk worden nog meer nieuwe/andere groepen<br />
gebruikers bereikt. Een potentieel nadeel is de praktische uitvoerbaarheid, er moet<br />
81
namelijk medewerking zijn van de club of partyorganisatie. Er zijn uitstekende mogelijkheden<br />
voor een gerichte waarschuwingscampagne.<br />
Inleveren van pillen via de security staat op gespannen voet met testen op locatie.<br />
Wanneer men bij de ingang pillen moet afstaan, is het tegenstrijdig om vervolgens na<br />
binnenkomst pillen te laten testen. Een groot voordeel van testen op locatie is dat<br />
pillen direct getest kunnen worden, dat er informatie is over de gebruikers, waardoor<br />
er veel adequater gereageerd kan worden bij calamiteiten.<br />
Aanmoedigende werking<br />
Het níet gebruiken van ecstasy is – zo blijkt uit interviews met uitgaanders die het<br />
nog nooit hebben genomen – vaak het resultaat van een bewuste keuze die vooral<br />
gebaseerd op bezorgdheid om of angst voor de schadelijkheid van de drug en op<br />
persoonlijke voorkeuren. Ook pillentesten speelt een (bescheiden) rol in de keuze om<br />
geen ecstasy te gebruiken. De gevaarlijke pillen die door de pillentest worden aangetroffen<br />
en de waarschuwingsfolders zijn namelijk voor een deel van de nietgebruikers<br />
reden om van ecstasy af te blijven. Er is echter een klein deel van de nietgebruikers<br />
die ‘er nog niet aan toegekomen is’ en die mogelijk door het pillen testen<br />
hun eerste ecstasy zou kunnen gaan nemen. Toch rapporteert de meerderheid van<br />
deze niet-gebruikers de mogelijkheid een pil van ‘goede kwaliteit’ te gebruiken, niet<br />
te zullen benutten.<br />
Het wél gebruiken van ecstasy – zo blijkt uit interviews met uitgaanders die het afgelopen<br />
jaar deze drug nog hebben gebruikt - komt vooral voort uit nieuwsgierigheid<br />
naar het middel, die mede geprikkeld wordt door de ‘goede verhalen’ die, met name<br />
in hun vriendenkring, de ronde doen.<br />
Net als in eerder Europees onderzoek pleit de tijdspanne tussen gebruik en testen<br />
tegen een oorzakelijk verband tussen pillentesten en initiatie van ecstasygebruik. De<br />
onderzochte testende gebruikers maken gemiddeld drie jaar na hun eerste ecstasy<br />
voor het eerst gebruik van een testservice. We vonden ook nu geen verschil tussen<br />
testende en niet-testende gebruikers in beginleeftijd van ecstasygebruik (rond de 18<br />
jaar). En we vonden ook nu niet dat het pillentesten een aanmoedigend effect heeft<br />
op de frequentie van ecstasygebruik. Kortom: een vergelijking tussen gebruikers die<br />
wel en die niet hun pillen laten testen laat geen aanmoedigende werking zien. De<br />
resultaten van eerder Europees onderzoek worden bevestigd. De vraag of van tes-<br />
ten desalniettemin een algemene aanmoedigende of legitimerende werking uitgaat<br />
voor zowel testende als niet-testende gebruikers, kan op basis van ons onderzoek<br />
niet beantwoord worden.<br />
Een complex van factoren is van invloed op (het beginnen met) ecstasygebruik:<br />
vriendenkring, setting, gelegenheid, predispositie, etcetera. Het pillentesten is binnen<br />
dit complex slechts een kleine interventie, die bovendien enkele jaren na het eerste<br />
82
gebruik van ecstasy plaatsvindt. Een groot effect op ecstasygebruik is van het pillentesten<br />
dan ook niet te verwachten. Respondenten die géén ecstasy gebruiken vormen<br />
duidelijk een andere groep dan de respondenten in dezelfde uitgaansgebieden<br />
die wel ecstasy gebruiken. Zowel wat betreft achtergrondkenmerken (meer meisjes<br />
en vrouwen) als wat betreft middelengebruik (uitgezonderd alcohol veel minder ervaring<br />
met legale en illegale middelen). Niet-gebruikers, zo bleek ook al uit eerder Europees<br />
onderzoek, vormen een grotendeels separate groep jongeren binnen het uitgaanscircuit<br />
die er veelal bewust voor kiezen geen ecstasy te gebruiken.<br />
Concluderend levert het onderzoek – net als eerdere Nederlandse en Europese studies<br />
– geen duidelijke aanwijzingen op voor een aanmoedigende werking van pillentesten<br />
op ecstasygebruik.<br />
Aanbevelingen<br />
1. Openingsuren van de bestaande testkantoren kunnen gehandhaafd blijven.<br />
Het open stellen van testkantoren tijdens het weekend (kantoorplus) levert nauwelijks<br />
of geen voordelen op, maar wel extra kosten.<br />
2. Implementeren en uitbreiden van testen in uitgaansgebieden.<br />
Deze testmodaliteit blijkt voornamelijk voordelen te hebben en blijkt een goede aanvulling<br />
te zijn op de bestaande kantoortest.<br />
3. Onderzoek naar de effecten van het testen van securitypillen.<br />
Weliswaar levert deze aanpak relatief veel pillen op, maar te verwachten valt dat hier<br />
op den duur een kentering in zal komen en dat marktverschuivingen (andere distributie,<br />
‘smokkelmethoden’) zullen plaatsvinden.<br />
4. Normatieve studie naar voor- en nadelen van pillentesten<br />
Het onderzoek laat zien dat pillentesten geen duidelijk aantoonbare rol speelt bij het<br />
gaan gebruiken van ecstasy en consumenten die reeds ecstasy nemen niet aanmoedigt<br />
om meer te gebruiken. Weliswaar is er een kleine groep die mogelijk wel<br />
(eerder) overgaat tot het gebruik van ecstasy, maar daar staat tegenover dat van de<br />
waarschuwingen die voortvloeien uit het pillen testen ook niet-gebruikers bestendigt<br />
in hun besluit om geen ecstasy te gaan nemen. Bij een keuze voor of tegen pillen<br />
testen dienen deze aspecten tegen elkaar afgewogen te worden, waarbij vanuit het<br />
perspectief van de volksgezondheid het belang van monitoring en surveillance meegewogen<br />
zou moeten worden. Maar zelfs al zou een rationele afweging op basis van<br />
uitsluitend empirische gegevens mogelijk zijn, dan nog blijft de ethische vraag bestaan<br />
of, onbedoeld, van pillen testen wellicht een legitimerende werking uitgaat. Het<br />
83
antwoord op deze vraag zou gevonden kunnen worden in een normatieve studie<br />
naar pillen testen.<br />
5. Onderzoek naar verlenging van de acht weken lijst<br />
Een belangrijk probleem bij pillentesten is dat gebruikers vaak niet bereid zijn om hun<br />
pillen waarvan geen uitslag gegeven kan worden, naar het laboratorium te laten sturen.<br />
Er zijn goede (veiligheids-)redenen zijn om zorgvuldig te zijn bij het geven van<br />
uitslagen over geteste pillen. Dit gebeurt nu door uit te gaan van een lijst van pillen<br />
die in de afgelopen acht weken zijn geanalyseerd. Ons onderzoek indiceert dat er<br />
minder nieuwe pillen op de markt verschijnen dan het huidige systeem suggereert.<br />
Wij achten het zinvol om te onderzoeken in hoeverre de periode verlengd kan worden.<br />
Het belangrijkste argument hiervoor is dat van het niet kunnen geven van een<br />
uitslag tot op zekere hoogte een ontmoedigende werking uitgaat om pillen in het vervolg<br />
te laten testen, respectievelijk andere gebruikers minder gestimuleerd worden<br />
om dit te doen. Hierdoor wordt de reikwijdte van DIMS onbedoeld beperkt.<br />
6. Technische aanpassing van de testpraktijk<br />
De gangbare praktijk in Nederland is dat alleen gehele pillen voor analyse naar het<br />
laboratorium worden doorgestuurd. Gebruikers aan wie geen uitslag over de inhoud<br />
van de pil kan worden gegeven zijn vaak niet bereid om hun pil af te geven voor analyse.<br />
Onder andere in Oostenrijk is het gangbare praktijk om de analyse uit te voeren<br />
op een kleine hoeveelheid van de pil afgeschraapte stof. Samen met gegevens over<br />
vorm, gewicht en uiterlijk vindt dan determinatie plaats. Geadviseerd wordt om te onderzoeken<br />
in hoeverre deze praktijk ook binnen DIMS zou kunnen worden toegepast<br />
ten einde het zicht op de ecstasymarkt te versterken.<br />
84
SUMMARY, CONCLUSIONS & RECOMMENDATIONS<br />
Background<br />
‘Pill testing’ was introduced in the Netherlands at a very early stage, shortly after ecstasy<br />
began to spread. It was seen as an intervention to reduce the risks of ecstasy<br />
use. Testing was initially performed on a limited scale, mainly on-site at large dance<br />
events. Fairly soon thereafter, in 1992, the Drugs Information and Monitoring System<br />
(DIMS) was created at the national level. Among the tasks of this agency – which is<br />
part of the Netherlands Institute of Mental Health and Addiction (Trimbos Institute) in<br />
Utrecht – are the coordination of pill testing at the various testing sites throughout the<br />
country and the nationwide ‘monitoring’ and ‘surveillance’ of illicit drug markets. Testing<br />
ecstasy pills enables experts to follow developments in the ecstasy market (monitoring)<br />
and to launch warning campaigns in the event that hazardous pill types come<br />
to light (surveillance). The purpose of pill testing, then as now, has not been just to<br />
assess the content (quality and quantity of the ingredients) of pills sold as ecstasy,<br />
but also – and in the view of some, primarily – to educate people about drugs.<br />
Pill testing at raves and other events was discontinued in 1999. Currently pill testing<br />
is carried out exclusively ‘in the office’. 41 Even though the number of offices where<br />
pills can be tested has been significantly expanded, the number of pills tested has<br />
declined in recent years. That increasingly hampers the ability of DIMS to monitor<br />
trends in the ecstasy market, and this reduced ‘visibility’ has prompted a search for<br />
new ways to improve the monitoring of party drugs. Theoretically, mobile testing facilities<br />
located at places where drug use actually occurs, like dance parties and clubs,<br />
could be employed for this purpose.<br />
On 29 January 2002, the Lower Chamber of the Dutch Parliament passed a motion<br />
(24 007, no. 98) asking the government to reject any resumption of pill testing at<br />
dance events. Before coming to a final decision on carrying out the motion, the Cabi-<br />
net decided to commission a systematic study to compare the pill testing done at the<br />
currently existing locations with other procedures that could potentially improve the<br />
monitoring of party drugs.<br />
41 The offices also test ecstasy in other forms, such as powder, as well as other drugs, but these fall outside the<br />
scope of this report.<br />
85
The study<br />
In the final quarter of 2002, we assessed three ‘experimental’ testing modalities:<br />
testing in the existing offices during weekend hours (office-plus),<br />
testing in mobile facilities parked in nightlife areas (bus), and<br />
testing pills confiscated by security and door staff at the entrances of nightlife<br />
venues (security pills).<br />
We can position these three testing modalities on a continuum between the currently<br />
existing office-based testing procedure (usually once a week on a weekday) and the<br />
actual point in time at which ecstasy is taken (during night-time entertainment activities).<br />
‘Office-plus’ services would theoretically increase the accessibility of officebased<br />
testing by providing weekend opening hours. The ‘bus parked in a nightlife<br />
area’ comes closer to the actual moment of ecstasy use, and the ‘security pills’ confiscated<br />
at clubs and dance events come closest.<br />
By analysing data about the various testing modalities, data about the tested pills,<br />
and data obtained in interviews both with ecstasy users and with other clubbers and<br />
partygoers who had never taken ecstasy, we investigated the following questions:<br />
6. How can we increase the numbers of drug samples and the representativeness<br />
of drug sampling in nightlife scenes?<br />
7. What groups of ecstasy users are reached with which testing modalities?<br />
8. Does pill testing have an encouraging effect on ecstasy use?<br />
9. What are the benefits and drawbacks of the various modalities of pill testing?<br />
How can testing best be organised?<br />
10. Which testing modality offers the best potential for adequately responding to<br />
emergency situations?<br />
This concluding chapter of the report first reviews current practice at the testing offices<br />
now operating in the Netherlands. It then discusses four of the five research questions<br />
in relation to each modality that we evaluated. The reference points defined at<br />
either end of the continuum are the testing practice at the currently existing offices<br />
and the on-the-spot testing at dance events as performed until 1999. We then summarise<br />
our findings on whether pill testing might tend to encourage more ecstasy<br />
use. We conclude with a series of recommendations.<br />
86
Current testing offices<br />
Pills submitted for testing<br />
Ecstasy users may submit drugs to any of 23 Dutch offices that provide testing services,<br />
where the drugs are either tested on the spot or forwarded for laboratory testing.<br />
Most such offices are open once a week. There are considerable variations between<br />
them, both in the absolute numbers of pills submitted for testing and in the wax<br />
or wane between 2001 and our study in 2002. Wide variations are also seen in the<br />
types of pills submitted both nationally and regionally. Though most pills do contain<br />
‘real ecstasy’ (MDMA), there continues to be a remarkable diversity in the ‘types’ of<br />
pills (logos and colours), as well as sharp fluctuations in their MDMA content.<br />
For the identification of the ecstasy pills brought in for testing, DIMS uses a highly upto-date,<br />
automated database containing information on pills analysed by DIMS in the<br />
preceding eight weeks. The longer such a period becomes, the greater the risk of<br />
encountering ‘look-alikes’ – pills with identical external features but with different contents.<br />
Experience has learnt that an acceptable degree of reliability can be assured<br />
over an eight-week period and that such a period is also practically viable. Restricting<br />
the period to eight weeks does have the consequence, however, that most pills are<br />
not recognisable on the spot and need to be forwarded to the lab for analysis (with<br />
the user’s consent). Many users are unwilling to allow that, and this may distort the<br />
insight into the ecstasy market.<br />
As part of our study, we compared the data from the pills submitted during the study<br />
period, including the unrecognised ones, with the entire database on pills analysed<br />
by DIMS since the beginning of 2000. We discovered that a large proportion of the<br />
initially unidentified pills had actually been recorded previously by DIMS and were<br />
therefore not really new pills.<br />
The ecstasy users<br />
Ecstasy users who have their pills tested during the existing office hours are a diversified<br />
group, but the majority are youths or men with an ethnic Dutch background.<br />
The vast majority are engaged in paid employment and/or study. As well as taking<br />
ecstasy, they report considerable experience with alcohol, tobacco and cannabis,<br />
and to a lesser extent also with powder cocaine and other drugs (but very little with<br />
heroin or crack cocaine). They include both experienced users who take ecstasy every<br />
week and less experienced ones who just take it occasionally. The most common<br />
pattern of ecstasy use over time involves increasing amounts taken up to a peak,<br />
followed by a decline to some lower level. The average dose is two pills per occasion.<br />
If ecstasy is taken in combination with another substance, that is usually alco-<br />
87
hol, and to a lesser extent cannabis. Pills are usually bought from a friend or a known<br />
dealer before a night out. In buying ecstasy, knowing the dealer is considered far<br />
more important than obtaining pills with a familiar logo or colour.<br />
Extending the opening hours<br />
Pills<br />
Although ecstasy users did make some use of the office-plus services – which provided<br />
office testing on Saturdays – the pills submitted were few in number. They<br />
were also no more likely to be new or different pills (containing greater or lesser<br />
amounts of MDMA) than those seen in the existing office hours. Nor was the willing-<br />
ness of users to surrender their pills for lab testing any greater than on weekdays.<br />
Hence, extending the opening hours does not seem to deliver more information<br />
about the pill market.<br />
Ecstasy users<br />
Office-plus testing did not reach more ecstasy users, and it reached very few new<br />
ones. The majority reported already using the services during ordinary office hours,<br />
and they expressed little dissatisfaction about the days when the ordinary services<br />
were open. Basically, some people that previously used the weekday services now<br />
just shifted to using them on Saturday.<br />
Viability<br />
Whether extending the opening hours was practically viable depended heavily on the<br />
policy priorities of the addiction care agencies and the local authorities in the region.<br />
The practical implementation presented few real difficulties. In financial terms, officeplus<br />
services entailed some modest additional costs.<br />
Emergencies<br />
Office-plus services basically offer the same potential for adequate emergency responses<br />
as the existing offices.<br />
Buses in nightlife areas<br />
Pills<br />
Pill testing in a bus parked in a night-time entertainment area was found to attract<br />
greater numbers of pills submitted for testing than the office-plus services. It is uncertain<br />
whether different segments of the pill market were also reached. Although the<br />
88
pills tested in buses proved to be somewhat below average in strength, that could<br />
have been characteristic of the regional market, since the existing testing offices in<br />
the selected regions where the bus operated also reported lower pill strengths than<br />
regions elsewhere. In comparison with the existing offices, ecstasy users visiting the<br />
bus were less willing to surrender their pills for further analysis if these could not be<br />
identified on the spot. That could be because many of them wanted to take the pill<br />
the same evening. Although some of the non-surrendered (but recorded) pills later<br />
turned out to be known types, the reluctance of users to part with their pills means<br />
that any new market segments potentially reached by the bus may remain hidden to<br />
DIMS after all.<br />
Ecstasy users<br />
Most of the ecstasy users in the bus subsample who came in for testing had never<br />
had their pills tested before at an existing office. This indicates that testing in nightlife<br />
areas indeed succeeded in reaching previously uncontacted ecstasy users. To some<br />
extent the method also attracted different segments of the users’ population in terms<br />
of background characteristics, patterns of ecstasy use, and consumption patterns of<br />
other legal and illicit substances. Ecstasy users that had their pills tested on the bus<br />
were younger and some of them expressed different music preferences. They had<br />
started doing ecstasy relatively early, and their current use of ecstasy, and of stimulants<br />
in general, was higher than that of the group that tested in the existing offices.<br />
They usually bought their own ecstasy, and they were relatively more likely to buy it<br />
from a dealer they knew than from a friend. They were also relatively more likely than<br />
those testing in offices to buy it on a night out, although the majority of respondents<br />
in both subsamples still usually bought it prior to going out. In sum, the bus clients<br />
were younger, more active ecstasy users who probably also took slightly more risks<br />
in purchasing the drug.<br />
Viability<br />
The practical viability of bus testing was likewise heavily dependent on the policy priorities<br />
of addiction care agencies and local authorities in the region. Some regions<br />
already show some reluctance towards the existing testing method, and these would<br />
seem least likely to support on-site testing in nightlife areas. The practical implementation<br />
of bus testing presented no real problems in the regions studied. Although test-<br />
ing in a bus in a nightlife area is more costly than the services now existing, it would<br />
not necessarily cost more than office-plus testing, provided a bus is already available<br />
and no additional bus driver has to be engaged.<br />
Emergencies<br />
In view of its direct contact with the nightlife area, bus testing would enhance the potential<br />
for launching targeted warning campaigns.<br />
89
Security pills<br />
Pills<br />
In relative terms, ‘security pills’ (those confiscated in nightlife venues) were rather<br />
more numerous than in other modalities, and in part they also appeared to reflect a<br />
different market segment. About one in ten security pills contained no MDMA at all,<br />
and the average MDMA content was somewhat lower too. The impression arises that<br />
pills ‘from the nightlife scene’ are less strong.<br />
Ecstasy users<br />
No data is available about the ecstasy users from whom pills were confiscated.<br />
Viability<br />
Some delay in testing was incurred due to the required police procedures surrounding<br />
the confiscated pills. However, partly on the basis of the experiences in this study<br />
and the solutions we reached, we believe it would be no problem to expand DIMS to<br />
include this testing variant elsewhere in the Netherlands. The testing of security pills<br />
did not entail higher costs, but expansion nationwide can be expected to substantially<br />
increase laboratory costs, initially at least, because of the greater numbers of pills<br />
supplied for testing. In all probability, costs will decline after that.<br />
Emergencies<br />
One limitation of this modality is that nothing is known about the people from whom<br />
security pills are confiscated. It would therefore be essential to at least keep accurate<br />
records of which pills were confiscated in which venue, if rapid, effective warning<br />
campaigns are to be launched that can target specific venues or nightlife areas.<br />
Benefits and drawbacks<br />
The table below schematically summarises the pros and cons of the three evaluated<br />
testing modalities in comparison with the currently existing method of testing ecstasy<br />
in an office on weekdays. Office-plus testing was found to have no real advantages<br />
above the existing method, and the main drawback is the somewhat higher cost.<br />
Both these modalities attract relatively small numbers of ecstasy users. The benefits<br />
of testing pills in buses parked in nightlife areas lie mainly in the ability to reach a<br />
more varied group of users. Compared to the existing approach, this variant probably<br />
also makes more pills available for monitoring – including more previously unknown<br />
types. It also offers added potential for conducting warning campaigns. Moreover, the<br />
bus not only reaches testers, but also other ecstasy users who did not come to have<br />
their ecstasy tested, and even nightlifers who do not take ecstasy. The main draw-<br />
90
acks lie in the practical viability and the higher costs. The security modality gains<br />
access to still more pills, all of which are available for lab analysis. This could be vitally<br />
important in market surveillance. However, the fact that nothing is known about<br />
the users from whom the pills were confiscated limits the potential to adequately respond<br />
to emergencies.<br />
Pros and cons of the three evaluated pill-testing modalities compared to the currently<br />
existing testing offices<br />
Pills:<br />
Number<br />
% New pills<br />
Dose<br />
Sent to lab<br />
Office-plus Bus parked in nightlife area Security pills<br />
Equal (?)<br />
Lower<br />
Equal<br />
Equal<br />
Users Largely the same as<br />
in existing offices<br />
Viability Few or no practical<br />
problems. Modest<br />
additional costs.<br />
Emergencies Adequate response<br />
because users are<br />
known.<br />
More (?)<br />
Higher<br />
Lower (?)<br />
Fewer<br />
Younger. Somewhat different<br />
music preferences. Earlier<br />
initiation to drug use and<br />
higher ecstasy use. Relatively<br />
more ecstasy bought in nightlife<br />
scene.<br />
Implementation went without<br />
problems, but less support<br />
likely in some regions than for<br />
office-plus. Costs slightly or<br />
considerably more than officeplus.<br />
Direct contact with nightlife<br />
area provides extra potential<br />
for targeted warning campaigns.<br />
Other features Opportunities for drugs education<br />
and advice, also to nontesters<br />
and non-drug users<br />
Many more<br />
Lower<br />
Lower<br />
All<br />
No information on<br />
individual users, only<br />
on nightlife venue<br />
Practical problems<br />
readily resolvable. No<br />
extra costs during<br />
trial, but they are expected<br />
on expansion.<br />
Less potential because<br />
users are unknown<br />
If we compare the evaluated testing modalities with the on-site provision of pill testing<br />
at dance events or nightlife venues, the following picture emerges. Office-plus ser-<br />
vices are almost sure to reach far fewer ecstasy users than on-site testing. Office-<br />
based testing is the farthest removed in time from the actual moment of ecstasy use.<br />
An advantage is that probably a larger percentage of the accessible pills can be forwarded<br />
to the lab. An advantage of testing in a bus parked in a nightlife area as<br />
compared to on-site testing in one club is that the clients of different clubs can be<br />
reached simultaneously. Inside a large dance event, however, more users would<br />
91
probably be reached and more pills tested than in a bus parked outside the entrance.<br />
Possibly more new users or more varied groups of users would also be reached. A<br />
potential drawback of inside testing is its practical viability, given that the cooperation<br />
of club managements or party organisers is required. The potential for targeted warning<br />
campaigns is excellent. Confiscation of pills by security staff is incompatible with<br />
on-site testing on the premises – it would be absurd to confiscate pills at the door but<br />
to allow testing inside. Important advantages of on-site testing are that pills can be<br />
tested immediately and that information can be obtained about the users, enabling a<br />
much more effective response in the event of emergencies.<br />
Encouragement of ecstasy use<br />
Not taking ecstasy is often the result of a conscious decision which – as reported in<br />
our interviews with club- and partygoers who had never taken the drug – is mainly<br />
based on concerns or fears about the harmful effects of the drug, and also on personal<br />
preferences. Pill testing was also reported to play a minor role in decisions not<br />
to take ecstasy. The hazardous pills sometimes detected by pill tests and the warning<br />
leaflets distributed by the pill-testing services had influenced some of the non-users<br />
to stay away from ecstasy. A small proportion of the non-users did report that they<br />
had ‘not yet got round to’ taking ecstasy yet, and pill-testing services might conceivably<br />
facilitate that step. The majority of them, however, said they would not avail<br />
themselves of chance opportunities to take a ‘good-quality’ pill. Nightlifers who had<br />
taken ecstasy in the past year reported that their use of the drug was motivated<br />
mainly by curiosity, which was partly stimulated by the ‘good stories’ that go around<br />
about the drug, especially amongst friends.<br />
As in previous European research, the considerable time that elapses between the<br />
first use of ecstasy and the first use of a testing service argues against any causal<br />
connection between pill testing and the initiation of ecstasy use. The testers had not<br />
used a testing service until an average of three years after taking their first ecstasy.<br />
We also found no difference here between testing and non-testing users in terms of<br />
the age of first ecstasy use (around 18 years). Nor did we find pill testing to have any<br />
stimulating influence on the frequency of ecstasy use. In other words, a comparison<br />
between testing and non-testing ecstasy users did not reveal any encouragement of<br />
ecstasy use. This confirms the earlier European research. The question of whether<br />
pill-testing services may nonetheless have an encouraging or legitimising effect in a<br />
more general way on either testing or non-testing users cannot be answered on the<br />
basis of our data.<br />
92
A whole complex of influencing factors contributes to the first use as well as the continued<br />
use of ecstasy – among them circles of friends, settings, opportunities and<br />
predisposition. Pill testing is no more than a minor intervention within this complex,<br />
which furthermore does not occur until several years after the first use of ecstasy. No<br />
major effect on ecstasy use should therefore be anticipated from pill testing. Our respondents<br />
who never used ecstasy were a distinctly different group from the respondents<br />
in the same nightlife scenes who did take the drug. This was reflected<br />
both in background characteristics (more girls and women) and in their substance<br />
use behaviour (far less experience with legal and illicit recreational substances, except<br />
for alcohol). Non-users, as also seen in earlier European research, largely constitute<br />
a separate group of people within the nightlife scene, most of whom have consciously<br />
decided against the use of ecstasy.<br />
In conclusion, the present study, like earlier Dutch and European ones, produced no<br />
credible evidence that pill testing encourages ecstasy use.<br />
Recommendations<br />
1. Opening hours of existing pill-testing offices can remain unchanged.<br />
Opening testing offices at weekends (the ‘office-plus’ modality) would bring little or no<br />
advantage and would entail extra costs.<br />
2. Implement and expand pill testing in nightlife areas.<br />
This testing modality was found to have mainly advantages and should prove a useful<br />
enhancement to the existing office-based testing facilities.<br />
3. Research on the effects of testing security pills<br />
Although this approach now yields relatively large numbers of pills, this should eventually<br />
decline as a result of market shifts (different modes of distribution and ‘smuggling<br />
methods’).<br />
4. Normative research on the benefits and drawbacks of pill testing<br />
The present study has shown that pill testing does not play any clearly identifiable<br />
role in encouraging the first use of ecstasy, nor does it stimulate current users to take<br />
more of the drug. Although a small group may start taking ecstasy earlier or more<br />
readily as a result of testing, that should be offset by the deterrent effect of the warnings<br />
issued by testing services, which also confirm non-users in their decision not to<br />
take ecstasy. Any determination of whether or not to provide pill-testing services<br />
should weigh these considerations, as well as taking into account the importance of<br />
monitoring and surveillance of the ecstasy market from a public health perspective.<br />
93
However, even if a rational decision on pill testing were possible exclusively on the<br />
basis of empirical data, the ethical question still remains as to whether the official<br />
testing of ecstasy pills might have an unintended legitimising effect. This question<br />
could be addressed by carrying out a normative study on pill testing.<br />
5. Research on lengthening the eight-week list<br />
A serious problem in pill testing is that ecstasy users are often not willing to have<br />
their pills forwarded to a laboratory when no immediate identification can be made at<br />
the testing site. There are good reasons, especially relating to safety, to be cautious<br />
before providing test results on individual pills. That caution is now observed by carefully<br />
comparing pills to a list of pills that have undergone analysis in the previous<br />
eight weeks. Our study indicates that fewer new types of pills are now appearing on<br />
the market than the current system implies. We believe that research is needed on<br />
whether this eight-week period can be lengthened. The strongest argument for this is<br />
that a frequent inability to provide immediate test results tends to discourage people<br />
from having their pills tested in future, or may discourage other users from even starting<br />
to test. This inadvertently limits the scope of DIMS.<br />
6. Technical modifications to current testing practices<br />
Current practice in the Netherlands is that only whole pills are forwarded to the laboratory<br />
for analysis. Ecstasy users who cannot be given immediate test results on the<br />
content of their pills are often unwilling to surrender the pills for analysis. In some<br />
countries, such as Austria, analysis is usually performed on a thin sliver of material<br />
scraped off the pill. Identification is based on those test results in combination with<br />
information on the pill’s form, weight and appearance. Our advice is to investigate<br />
whether a similar practice could be applied within the DIMS to improve insight into<br />
the ecstasy market.<br />
94
BIJLAGE<br />
Begrippenlijst 97<br />
Aangeleverde pillen 99<br />
Tabel 4.1: Kantoorplus versus bestaande openingstijden kantoren in dezelfde regio 99<br />
Tabel 4.2: Plusregio’s versus pluscontroleregio’s<br />
Tabel 4.3: Plusregio’s versus alle controleregio’s 100<br />
Tabel 4.4: Bus versus kantoren in dezelfde regio<br />
Tabel 4.5: Busregio’s versus buscontroleregio’s 101<br />
Tabel 4.6: Busregio’s versus alle controleregio’s<br />
Tabel 4.7: Security versus alle controleregio’s 102<br />
De respondenten 103<br />
Tabel 5.1: Algemene kenmerken – totale controlegroep 103<br />
Tabel 5.2: Uitgaansgedrag – totale controlegroep 104<br />
Tabel 5.3: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – totale controlegroep 105<br />
Tabel 5.4: Algemene kenmerken – busgroep en buscontrolegroep 106<br />
Tabel 5.5: Uitgaansgedrag – busgroep en buscontrolegroep 107<br />
Tabel 5.6: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabel 5.7: Algemene kenmerken – testende en niet-testende gebruikers 108<br />
Tabel 5.8: Uitgaansgedrag – testende en niet-testende gebruikers 109<br />
Tabel 5.9: Redenen om ecstasy niet te laten testen – niet-testende gebruikers<br />
Middelengebruik 110<br />
Tabel 6.1: Middelengebruik – totale controlegroep 110<br />
Tabel 6.2: Startleeftijd van middelengebruik – totale controlegroep 111<br />
Tabel 6.3: Ecstasygebruik en aanschaf – totale controlegroep<br />
Tabel 6.4: Gebruikspatroon – totale controlegroep 112<br />
Tabel 6.5: Combigebruik ecstasy met andere drugs – totale controlegroep<br />
Tabel 6.6: Middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep 113<br />
Tabel 6.7: Startleeftijd van middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep 114<br />
Tabel 6.8: Ecstasygebruik en aanschaf – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabel 6.9: Gebruikspatroon – busgroep en buscontrolegroep 115<br />
Tabel 6.10: Combigebruik ecstasy met andere drugs – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabel 6.11: Middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers 116<br />
Tabel 6.12: Startleeftijd van middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers 117<br />
Tabel 6.13: Ecstasygebruik en aanschaf – testende en niet-testende gebruikers<br />
Tabel 6.14: Gebruikspatroon – testende en niet-testende gebruikers 118<br />
Tabel 6.15: Combigebruik ecstasy met andere drugs – testende en niet-testende gebruikers<br />
Aanmoedigende werking 119<br />
Tabel 7.1: Algemene kenmerken – gebruikers en niet-gebruikers 119<br />
Tabel 7.2: Uitgaansgedrag – gebruikers en niet-gebruikers 120<br />
Tabel 7.3: Middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers 121<br />
95
Tabel 7.4: Startleeftijd van middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers 122<br />
Tabel 7.5: Redenen om géén ecstasy te gebruiken – niet-gebruikers<br />
Tabel 7.6: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabel 7.7: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – testende en niet-testende gebruikers 123<br />
Tabel 7.8: Chronologie in testen en gebruik<br />
Tabel 7.9: Zouden niet-gebruikers ecstasy nemen als deze was getest 124<br />
Tabel 7.10: Mening over pillengebruik en testen<br />
Tabel 7.11: Hoeveel pillen bij verschillende testresultaten<br />
Tabel 7.12: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – busgroep en buscontrolegroep 125<br />
Tabel 7.13: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – testende en niet-testende gebruikers<br />
Tabel 7.14: Regressieanalyse – busgroep en buscontrolegroep 126<br />
Tabel 7.15: Regressieanalyse – testende en niet-testende gebruikers<br />
96
Begrippenlijst<br />
Niet-herkende pillen Pillen die in de afgelopen acht weken niet door DIMS zijn gesignaleerd.<br />
Niet-bekende pillen Pillen die sinds begin 2000 niet door DIMS zijn gesignaleerd.<br />
Doorgestuurde pillen Niet-herkende pillen die, wanneer de gebruiker daartoe bereid is, doorgestuurd worden naar het<br />
laboratorium voor verdere analyse. Het weergegeven percentage doorgestuurde pillen is een<br />
percentage van de niet-herkende pillen.<br />
MDMA-achtigen<br />
zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen<br />
met andere stoffen<br />
Pillen die uitsluitend MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan bevatten. Wanneer de pil<br />
daarnaast een lage dosis cafeïne (< 30 mg) bevat, wordt de pil ook tot deze groep gerekend.<br />
Pillen die MDMA, MDEA, MDA, of een combinatie hiervan bevatten en daarnaast (meth)-<br />
amfetaminen, een hoge dosering cafeïne ( 30 mg), of een andere onbekende stof. In een enkel<br />
geval is de dosering MDMA lager dan de dosering van de andere stof.<br />
Overige pillen Pillen die geen MDMA-achtige stoffen bevatten. Twaalf pillen bevatten geen werkzame stoffen, de<br />
overigen bevatten o.a. (meth)amfetaminen, cafeïne en viagra.<br />
Dosering pillen De dosering van pillen heeft uitsluitend betrekking op MDMA-achtigen (MDMA of een<br />
MDMA/MDEA/MDA combinatie) zonder andere stoffen.<br />
Laag gedoseerd MDMA Minder dan 70 mg MDMA.<br />
Hoog gedoseerd MDMA 70 mg of meer MDMA.<br />
Bijzondere pillen Pillen die gekocht zijn als iets anders dan de testuitslag uitwijst (bijvoorbeeld een pil die als ecstasy<br />
is gekocht, maar amfetamine blijkt te bevatten). Ook zijn dit pillen met een uitzonderlijk hoge<br />
(maar niet direct gevaarlijke) dosering van bepaalde stoffen (>150 mg MDMA; >120 mg MDEA;<br />
>80 mg MDA; > 40 mg amfetamine; >20 mg methamfetamine; >5 mg PMA; >25 mg ketamine; >10<br />
mg 2CB; >3 mg DOB; >400 mg cafeïne) of een bijzondere combinatie van stoffen. Classificatie<br />
van deze pillen is door medewerkers van DIMS uitgevoerd.<br />
Plusregio's<br />
(Aangeleverde pillen uit) regio’s waar de testkantoren tijdens het onderzoek ook op zaterdag<br />
geopend waren. Het betreft de regio’s Arnhem en Den Haag.<br />
Kantoorplus (Aangeleverde pillen uit) zaterdagse openstelling van het testkantoor in de plusregio’s.<br />
Busregio's (Aangeleverde pillen uit) regio’s waar tijdens het onderzoek een mobiel testkantoor (bus) geplaatst<br />
was in het uitgaansgebied. Het betreft de regio’s Groningen en Eindhoven.<br />
Bus (Aangeleverde pillen uit) de bus in het uitgaansgebied in de busregio’s.<br />
Security (Aangeleverde pillen uit) inbeslagnames door beveilingspersoneel/portiers bij uitgaansgelegenheden.<br />
Pluscontroleregio's (Aangeleverde pillen uit) regio’s zonder experiment, bedoeld als controle voor de plusregio’s. Het<br />
betreft de regio’s Rotterdam en Amsterdam.<br />
Buscontroleregio’s (Aangeleverde pillen uit) regio’s zonder experiment, bedoeld als controle voor de busregio’s. Het<br />
betreft de regio’s Utrecht en Nijmegen.<br />
Alle controleregio’s (Aangeleverde pillen uit) de specifieke controleregio’s (pluscontroleregio’s en buscontroleregio’s)<br />
en resterende regio’s met een testservice tezamen.<br />
Testende gebruikers Respondenten die het afgelopen jaar ecstasy hebben gebruikt en tijdens het onderzoek hun pillen<br />
lieten testen.<br />
Niet-testende gebruikers Respondenten uit de uitgaansgebieden die het afgelopen jaar ecstasy hebben gebruikt en nog<br />
nooit pillen lieten testen.<br />
Niet-gebruikers Respondenten uit de uitgaansgebieden in de busregio’s die nog nooit ecstasy hebben gebruikt.<br />
Busgroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen in de bus in het uitgaansgebied.<br />
Buscontrolegroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen op de bestaande testkanto-<br />
97
en in de busregio’s en in de buscontroleregio’s.<br />
Totale controlegroep Testende gebruikers die tijdens het onderzoek hun pillen lieten testen op de bestaande testkantoren/openingstijden<br />
in de plusregio’s, de busregio’s, de pluscontroleregio’s, en de buscontroleregio’s.<br />
Beginnende testers Testende gebruikers die het afgelopen jaar nog niet eerder hun pillen lieten testen.<br />
Ervaren testers Testende gebruikers die ten minste eenmaal eerder in het afgelopen jaar hun pillen lieten testen.<br />
Significantie n.s. niet significant<br />
* < .05<br />
** < .01<br />
*** < .005<br />
**** < .001<br />
98
Aangeleverde pillen<br />
Tabel 4.1: Kantoorplus versus bestaande openingstijden kantoren in dezelfde regio<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
Tabel 4.2: Plusregio’s versus pluscontroleregio’s<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
kantoor kantoren<br />
plus dezelfde regio<br />
32 42<br />
verschil<br />
84.4% 90.5% n.s.<br />
17.2% 35.7% n.s.<br />
70.4% 94.7% *<br />
95.8%<br />
0%<br />
4.7%<br />
34.8%<br />
65.2%<br />
40-148 mg<br />
83.6 mg<br />
90.0%<br />
2.5%<br />
7.5%<br />
30.6%<br />
69.4%<br />
37-134 mg<br />
79.8 mg<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
0% 9.8% n.s.<br />
plusregio’s<br />
plus<br />
controleregio’s<br />
74 94<br />
verschil<br />
87.8% 80.9% n.s.<br />
28.2% 28.6% n.s.<br />
84.6% 93.4% n.s.<br />
92.2%<br />
1.6%<br />
6.3%<br />
32.2%<br />
67.8%<br />
37-148 mg<br />
81.3 mg<br />
92.1%<br />
3.4%<br />
4.5%<br />
34.2%<br />
65.8%<br />
16-149 mg<br />
77.7 mg<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
6.0% 4.5% n.s.<br />
99
Tabel 4.3: Plusregio’s versus alle controleregio’s<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
Tabel 4.4: Bus versus kantoren in dezelfde regio<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
plusregio’s<br />
alle<br />
controleregio’s<br />
74 631<br />
verschil<br />
87.8% 88.4% n.s.<br />
28.2% 40.2% *<br />
84.6% 92.7% *<br />
92.2%<br />
1.6%<br />
6.3%<br />
32.2%<br />
67.8%<br />
37-148 mg<br />
81.3 mg<br />
93.9%<br />
1.9%<br />
4.2%<br />
38.7%<br />
61.3%<br />
8-202 mg<br />
80.4 mg<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
6.0% 5.7% n.s.<br />
bus<br />
kantoren<br />
dezelfde regio<br />
54 34<br />
verschil<br />
72.2% 79.4% n.s.<br />
39.6% 28.1% n.s.<br />
48.7% 77.8% *<br />
100%<br />
0%<br />
0%<br />
52.9%<br />
47.1%<br />
15-141 mg<br />
71.0 mg<br />
96.4%<br />
0%<br />
3.6%<br />
81.5%<br />
18.5%<br />
19-94 mg<br />
57.6 mg<br />
n.s.<br />
2.3% 0% n.s.<br />
*<br />
*<br />
100
Tabel 4.5: Busregio’s versus buscontroleregio’s<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
Tabel 4.6: Busregio’s versus alle controleregio’s<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
busregio’s<br />
bus<br />
controleregio’s<br />
88 105<br />
verschil<br />
75.0% 76.2% n.s.<br />
35.3% 21.9% *<br />
60.6% 96.3% ****<br />
98.4%<br />
0%<br />
1.6%<br />
65.0%<br />
35.0%<br />
15-141 mg<br />
65.2 mg<br />
95.1%<br />
1.0%<br />
3.9%<br />
39.6%<br />
60.4%<br />
38-157 mg<br />
82.3 mg<br />
n.s.<br />
***<br />
****<br />
1.4% 4.8% n.s.<br />
busregio’s<br />
alle<br />
controleregio’s<br />
88 631<br />
verschil<br />
75.0% 88.4% ****<br />
35.3% 40.2% n.s.<br />
60.6% 92.7% ****<br />
98.4%<br />
0%<br />
1.6%<br />
65.0%<br />
35.0%<br />
15-141 mg<br />
65.2 mg<br />
93.9%<br />
1.9%<br />
4.2%<br />
38.7%<br />
61.3%<br />
8-202 mg<br />
80.4 mg<br />
n.s.<br />
****<br />
****<br />
1.4% 5.7% n.s.<br />
101
Tabel 4.7: Security versus alle controleregio’s<br />
Aangeleverde pillen<br />
Niet-herkende pillen<br />
Niet-bekende pillen<br />
Doorgestuurde pillen<br />
Soort pillen<br />
MDMA-achtigen zonder andere stoffen<br />
MDMA-achtigen met andere stoffen<br />
Overige<br />
Dosering pillen<br />
laag gedoseerd MDMA<br />
hoog gedoseerd MDMA<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Bijzondere pillen<br />
security<br />
alle<br />
controleregio’s<br />
98 631<br />
verschil<br />
88.8% 88.4% n.s.<br />
29.2% 40.2% *<br />
100% 92.7% **<br />
88.8%<br />
1.0%<br />
10.2%<br />
57.5%<br />
42.5%<br />
24-146 mg<br />
63.6 mg<br />
93.9%<br />
1.9%<br />
4.2%<br />
38.7%<br />
61.3%<br />
8-202 mg<br />
80.4 mg<br />
*<br />
****<br />
****<br />
1.0% 5.7% n.s.<br />
102
De respondenten<br />
Tabel 5.1: Algemene kenmerken – totale controlegroep<br />
Geslacht<br />
man<br />
vrouw<br />
Leeftijd<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Nationaliteit<br />
Nederlands<br />
buitenlands<br />
Etniciteit<br />
autochtoon<br />
allochtoon<br />
Woonsituatie<br />
zelfstandig / alleen<br />
met partner, zonder kind (eren)<br />
alleen/ met partner en kind<br />
bij ouder(s)/verzorger(s)<br />
in groepsverband (bv. woongroep)<br />
Opleidingsniveau<br />
geen / basisonderwijs<br />
diploma VMBO<br />
diploma HAVO<br />
diploma MBO<br />
diploma VWO, gymnasium, HBS<br />
diploma HBO, universiteit<br />
Student<br />
nee<br />
ja<br />
Betaald werk<br />
nee<br />
ja, parttime<br />
ja, fulltime<br />
Maandelijks inkomen<br />
minder dan € 500<br />
tussen € 500 en € 999<br />
tussen € 100%0 en € 1999<br />
tussen € 2000 en € 2499<br />
€ 2500 of meer<br />
Impulsive sensation seeking (scores)<br />
Man<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
Vrouw<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
totale<br />
controlegroep<br />
(n = 118)<br />
83.9%<br />
16.1%<br />
28.3 jaar<br />
27.0 jaar<br />
98.3%<br />
1.7%<br />
76.3%<br />
23.7%<br />
44.9%<br />
19.5%<br />
10.2%<br />
17.8%<br />
7.6%<br />
5.1%<br />
26.3%<br />
13.6%<br />
18.6%<br />
19.5%<br />
16.9%<br />
61.9%<br />
38.1%<br />
18.6%<br />
18.6%<br />
62.7%<br />
11.3%<br />
31.3%<br />
40.0%<br />
7.8%<br />
9.6%<br />
1-17<br />
8.8<br />
6-13<br />
8.8<br />
103
Tabel 5.2: Uitgaansgedrag – totale controlegroep<br />
Frequentie uitgaan afgelopen maand<br />
eerste keer /1 keer<br />
2-3 keer<br />
4-9 keer<br />
10 keer of vaker<br />
Frequentie feesten (afgelopen jaar)<br />
Clubs/ disco's<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Grootschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Kleinschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan<br />
trance<br />
hardcore/ hardhouse<br />
goa- /psytrance<br />
gothic/ industrial<br />
latin/ salsa<br />
R&B/ soul<br />
lounge/ triphop<br />
totale<br />
controlegroep<br />
(n = 118)<br />
22.9%<br />
44.9%<br />
24.6%<br />
7.6%<br />
26.4 keer<br />
20.0 keer<br />
4.0 keer<br />
3.0 keer<br />
9.6 keer<br />
5.0 keer<br />
94.1%<br />
50.0%<br />
22.9%<br />
6.8%<br />
22.9%<br />
24.6%<br />
29.7%<br />
104
Tabel 5.3: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – totale controlegroep<br />
Wat zijn je redenen ecstasy te laten testen?<br />
Ik wil weten wat erin zit<br />
Bezorgdheid om gezondheid<br />
Ik wil weten of mijn dealer betrouwbaar is<br />
Er werd gewaarschuwd voor gevaarlijke pillen<br />
Gebruik kantoor doordeweeks afgelopen jaar<br />
ja<br />
nee<br />
Ligging kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Openingstijden kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Openingsdagen kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Hoe ver woon je van deze stad vandaan?<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Woonplaats<br />
zelfde provincie<br />
aangrenzende provincie<br />
andere provincie<br />
totale<br />
controlegroep<br />
(n = 118)<br />
95.8%<br />
58.5%<br />
38.1%<br />
33.1%<br />
79.7%<br />
20.3%<br />
80.6%<br />
18.3%<br />
1.1%<br />
45.2%<br />
36.6%<br />
18.3%<br />
35.5%<br />
41.9%<br />
22.6%<br />
0-120 km<br />
10.4 km<br />
90.7%<br />
7.6%<br />
1.7%<br />
105
Tabel 5.4: Algemene kenmerken – busgroep en buscontrolegroep<br />
Geslacht<br />
man<br />
vrouw<br />
Leeftijd<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Nationaliteit<br />
Nederlands<br />
buitenlands<br />
Etniciteit<br />
autochtoon<br />
allochtoon<br />
Woonsituatie<br />
zelfstandig / alleen<br />
met partner, zonder kind (eren)<br />
alleen/ met partner en kind<br />
bij ouder(s)/verzorger(s)<br />
in groepsverband (bv. woongroep)<br />
Opleidingsniveau<br />
geen / basisonderwijs<br />
diploma VMBO<br />
diploma HAVO<br />
diploma MBO<br />
diploma VWO, gymnasium, HBS<br />
diploma HBO, universiteit<br />
Student<br />
nee<br />
ja<br />
Betaald werk<br />
nee<br />
ja, parttime<br />
ja, fulltime<br />
Maandelijks inkomen<br />
minder dan € 500<br />
tussen € 500 en € 999<br />
tussen € 100%0 en € 1999<br />
tussen € 2000 en € 2499<br />
€ 2500 of meer<br />
Impulsive sensation seeking (scores)<br />
Man<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
Vrouw<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
79.1%<br />
20.9%<br />
24.1 jaar<br />
22.0 jaar<br />
97.7%<br />
2.3%<br />
69.8%<br />
30.2%<br />
55.8%<br />
9.3%<br />
7.0%<br />
23.3%<br />
4.7%<br />
11.6%<br />
25.6%<br />
9.3%<br />
23.3%<br />
16.3%<br />
14.0%<br />
65.9%<br />
34.1%<br />
15.9%<br />
31.8%<br />
52.3%<br />
11.6%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
14.0%<br />
7.0%<br />
2-18<br />
11.0<br />
5-17<br />
10.2<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
81.7%<br />
18.3%<br />
27.5 jaar<br />
26.0 jaar<br />
98.3%<br />
1.7%<br />
76.7%<br />
23.3%<br />
46.7%<br />
13.3%<br />
10.0%<br />
20.0%<br />
10.0%<br />
5.0%<br />
30.0%<br />
15.0%<br />
16.7%<br />
16.7%<br />
16.7%<br />
66.7%<br />
33.3%<br />
20.0%<br />
16.7%<br />
63.3%<br />
12.1%<br />
31.0%<br />
41.4%<br />
8.5%<br />
7.0%<br />
1-17<br />
9.3<br />
6-12<br />
9.6<br />
verschil<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
106
Tabel 5.5: Uitgaansgedrag – busgroep en buscontrolegroep<br />
Frequentie uitgaan afgelopen maand<br />
eerste keer / 1 keer<br />
2-3 keer<br />
4-9 keer<br />
10 keer of vaker<br />
Frequentie feesten (afgelopen jaar)<br />
Clubs/ disco's<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Grootschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Kleinschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan<br />
trance<br />
hardcore/ hardhouse<br />
goa- /psytrance<br />
gothic/ industrial<br />
latin/ salsa<br />
R&B/ soul<br />
lounge/ triphop<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
11.4%<br />
40.9%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
31.4 keer<br />
20.0 keer<br />
4.6 keer<br />
2.0 keer<br />
11.0 keer<br />
6.5 keer<br />
90.9%<br />
50.0%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
11.4%<br />
13.6%<br />
9.3%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
23.3%<br />
43.3%<br />
26.7%<br />
6.7%<br />
27.0 keer<br />
24.5 keer<br />
4.5 keer<br />
3.0 keer<br />
10.3 keer<br />
5.5 keer<br />
95.0%<br />
53.3%<br />
20.0%<br />
5.0%<br />
18.3%<br />
21.7%<br />
25.0%<br />
Tabel 5.6: Gebruik van en mening over testfaciliteiten – busgroep en buscontrolegroep<br />
Wat zijn je redenen ecstasy te laten testen?<br />
Ik wil weten wat erin zit<br />
Bezorgdheid om gezondheid<br />
Ik wil weten of mijn dealer betrouwbaar is<br />
Er werd gewaarschuwd voor gevaarlijke pillen<br />
Gebruik kantoor doordeweeks afgelopen jaar<br />
ja<br />
nee<br />
Ligging kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Openingstijden kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Openingsdagen kantoor doordeweeks<br />
goed<br />
redelijk<br />
slecht<br />
Hoe ver woon je van deze stad vandaan?<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Woonplaats<br />
zelfde provincie<br />
aangrenzende provincie<br />
andere provincie<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
81.4%<br />
51.2%<br />
27.9%<br />
9.3%<br />
38.6%<br />
61.4%<br />
76.5%<br />
23.5%<br />
0%<br />
29.4%<br />
41.2%<br />
29.4%<br />
23.5%<br />
41.2%<br />
35.3%<br />
0-200 km<br />
15.3 km<br />
79.5%<br />
13.6%<br />
6.8%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
91.7%<br />
53.3%<br />
35.0%<br />
35.0%<br />
78.3%<br />
21.7%<br />
83.0%<br />
14.9%<br />
2.1%<br />
51.1%<br />
29.8%<br />
19.1%<br />
38.3%<br />
34.0%<br />
27.7%<br />
0-120 km<br />
12.8 km<br />
83.3%<br />
13.3%<br />
3.3%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
**<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
***<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
107
Tabel 5.7: Algemene kenmerken – testende en niet-testende gebruikers<br />
Geslacht<br />
man<br />
vrouw<br />
Leeftijd<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Nationaliteit<br />
Nederlands<br />
buitenlands<br />
Etniciteit<br />
autochtoon<br />
allochtoon<br />
Woonsituatie<br />
zelfstandig / alleen<br />
met partner, zonder kind (eren)<br />
alleen/ met partner en kind<br />
bij ouder(s)/verzorger(s)<br />
in groepsverband (bv. woongroep)<br />
Opleidingsniveau<br />
geen / basisonderwijs<br />
diploma VMBO<br />
diploma HAVO<br />
diploma MBO<br />
diploma VWO, gymnasium, HBS<br />
diploma HBO, universiteit<br />
Student<br />
nee<br />
ja<br />
Betaald werk<br />
nee<br />
ja, parttime<br />
ja, fulltime<br />
Maandelijks inkomen<br />
minder dan € 500<br />
tussen € 500 en € 999<br />
tussen € 100%0 en € 1999<br />
tussen € 2000 en € 2499<br />
€ 2500 of meer<br />
Impulsive sensation seeking (scores)<br />
Man<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
Vrouw<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
79.1%<br />
20.9%<br />
24.1 jaar<br />
22.0 jaar<br />
97.7%<br />
2.3%<br />
69.8%<br />
30.2%<br />
55.8%<br />
9.3%<br />
7.0%<br />
23.3%<br />
4.7%<br />
11.6%<br />
25.6%<br />
9.3%<br />
23.3%<br />
16.3%<br />
14.0%<br />
65.9%<br />
34.1%<br />
15.9%<br />
31.8%<br />
52.3%<br />
11.6%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
14.0%<br />
7.0%<br />
2-18<br />
11.0<br />
5-17<br />
10.2<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
67.5%<br />
32.5%<br />
23.7 jaar<br />
22.5 jaar<br />
95.1%<br />
4.9%<br />
78.0%<br />
22.0%<br />
49.6%<br />
13.0%<br />
1.6%<br />
22.8%<br />
13.0%<br />
7.3%<br />
23.6%<br />
13.0%<br />
18.7%<br />
15.4%<br />
22.0%<br />
47.2%<br />
52.8%<br />
16.3%<br />
38.2%<br />
45.5%<br />
23.6%<br />
36.6%<br />
23.6%<br />
8.0%<br />
8.3%<br />
1-19<br />
11.2<br />
3-19<br />
11.5<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
108
Tabel 5.8: Uitgaansgedrag – testende en niet-testende gebruikers<br />
Frequentie uitgaan afgelopen maand<br />
eerste keer /1 keer<br />
2-3 keer<br />
4-9 keer<br />
10 keer of vaker<br />
Frequentie feesten (afgelopen jaar)<br />
Clubs/ disco's<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Grootschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Kleinschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan<br />
trance<br />
hardcore/ hardhouse<br />
goa- /psytrance<br />
gothic/ industrial<br />
latin/ salsa<br />
R&B/ soul<br />
lounge/ triphop<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
11.4%<br />
40.9%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
31.4 keer<br />
20.0 keer<br />
4.6 keer<br />
2.0 keer<br />
12.7 keer<br />
6.5 keer<br />
90.9%<br />
50.0%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
11.4%<br />
13.6%<br />
9.3%<br />
Tabel 5.9: Redenen om ecstasy niet te laten testen – niet-testende gebruikers<br />
Wat is je motivatie om géén ecstasy te laten testen?<br />
Ik vertrouw degenen waarbij ik mijn ecstasy koop<br />
In mijn omgeving kan je je ecstasy niet laten testen<br />
Ik ben er nog niet aan toegekomen<br />
Ik slik het toch wel, ongeacht de testuitslag<br />
Ik weet niet waar de pillentest is<br />
Het is spannend om de werking niet precies te weten<br />
Vrienden testen mijn ecstasy voor me bij de pillentest<br />
Geen vertrouwen in de test<br />
Het duurt te lang voordat je de uitslag krijgt<br />
Ik ben bang dat ik niet anoniem kan blijven<br />
Ik geloof de verhalen over slechte ecstasy niet<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
6.5%<br />
23.6%<br />
48.8%<br />
21.1%<br />
41.6 keer<br />
25.0 keer<br />
3.6 keer<br />
2.0 keer<br />
10.1 keer<br />
6.0 keer<br />
77.2%<br />
48.8%<br />
33.3%<br />
22.8%<br />
20.3%<br />
33.3%<br />
36.9%<br />
verschil<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
****<br />
niet-testers<br />
n = 123<br />
70.5%<br />
35.2%<br />
32.0%<br />
28.7%<br />
25.4%<br />
22.1%<br />
16.4%<br />
15.6%<br />
13.9%<br />
12.3%<br />
11.5%<br />
109
Middelengebruik<br />
Tabel 6.1: Middelengebruik – totale controlegroep<br />
Tabak<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Alcohol<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Hasj / wiet<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
XTC<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Cocaïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Amfetamines<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
LSD<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Paddo's<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Poppers<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Herbal XTC / efedra<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
GHB<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Ketamine<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Crack / basecoke<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Heroïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
totale controlegroep<br />
(N = 118)<br />
85.6%<br />
75.4%<br />
67.8%<br />
96.6%<br />
93.2%<br />
87.3%<br />
90.7%<br />
76.3%<br />
61.9%<br />
100%<br />
100%<br />
79.7%<br />
67.8%<br />
51.7%<br />
28.8%<br />
52.1%<br />
29.1%<br />
12.0%<br />
24.8%<br />
6.0%<br />
2.6%<br />
58.1%<br />
25.6%<br />
6.0%<br />
44.4%<br />
21.4%<br />
8.5%<br />
57.3%<br />
34.2%<br />
12.0%<br />
35.9%<br />
25.6%<br />
15.4%<br />
10.3%<br />
8.5%<br />
5.1%<br />
8.5%<br />
1.7%<br />
0%<br />
3.4%<br />
0%<br />
0%<br />
110
Tabel 6.2: Startleeftijd van middelengebruik – totale controlegroep<br />
Tabak<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Alcohol<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Hasj / wiet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
XTC<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Tabel 6.3: Ecstasygebruik en aanschaf – totale controlegroep<br />
Hoe vaak gebruik je XTC?<br />
een paar keer per week<br />
één keer per week<br />
een paar keer per maand<br />
één keer per maand<br />
minder dan één keer per maand<br />
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Hoe kom je meestal aan je XTC?<br />
krijgen van een vriend/partner (gratis)<br />
een vriend koopt het voor me<br />
kopen van een vriend<br />
kopen bij een bekende dealer<br />
kopen bij een onbekende dealer<br />
kopen van het internet<br />
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan zelf?<br />
ervóór<br />
tijdens het uitgaan<br />
Wat voor XTC gebruik je meestal?<br />
van dezelfde dealer<br />
met hetzelfde logo<br />
met dezelfde kleur<br />
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?<br />
1-24 keer<br />
25-49 keer<br />
50-99 keer<br />
100 keer of vaker<br />
totale controlegroep<br />
(N = 118)<br />
14.6 jaar<br />
14.0 jaar<br />
14.2 jaar<br />
14.0 jaar<br />
16.4 jaar<br />
16.0 jaar<br />
22.2 jaar<br />
20.0 jaar<br />
totale controlegroep<br />
(N = 118)<br />
4.2%<br />
11.9%<br />
33.9%<br />
20.3%<br />
29.7%<br />
1-7 pillen<br />
2.1 pillen<br />
3.4%<br />
16.9%<br />
44.9%<br />
31.4%<br />
3.4%<br />
0%<br />
93.2%<br />
6.8%<br />
73.7%<br />
13.6%<br />
9.3%<br />
20.3%<br />
16.9%<br />
26.3%<br />
36.4%<br />
111
Tabel 6.4: Gebruikspatroon – totale controlegroep<br />
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik er tot nu toe uit?<br />
XTC-gebruik is langzaam toegenomen<br />
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon langzaam afgenomen<br />
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als ik nu gebruik<br />
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest<br />
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde piek bereikt, daarna is<br />
het afgenomen tot een bepaald niveau<br />
Tabel 6.5: Combigebruik ecstasy met andere drugs – totale controlegroep<br />
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamines?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
totale controlegroep<br />
(N = 118)<br />
4.3%<br />
12.8%<br />
22.3%<br />
24.5%<br />
36.2%<br />
totale controlegroep<br />
(N = 118)<br />
28.0%<br />
11.0%<br />
28.8%<br />
18.6%<br />
13.6%<br />
44.1%<br />
6.8%<br />
14.4%<br />
13.6%<br />
21.2%<br />
71.2%<br />
11.9%<br />
12.7%<br />
2.5%<br />
1.7%<br />
63.6%<br />
10.2%<br />
18.6%<br />
6.8%<br />
0.8%<br />
83.1%<br />
5.9%<br />
6.8%<br />
3.4%<br />
0.8%<br />
112
Tabel 6.6: Middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabak<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Alcohol<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Hasj / wiet<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
XTC<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Cocaïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Amfetamines<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
LSD<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Paddo's<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Poppers<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Herbal XTC / efedra<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
GHB<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Ketamine<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Crack / basecoke<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Heroïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
97.7%<br />
93.0%<br />
81.4%<br />
100%<br />
97.7%<br />
95.3%<br />
100%<br />
93.0%<br />
83.7%<br />
100%<br />
100%<br />
88.4%<br />
79.1%<br />
69.8%<br />
46.5%<br />
72.1%<br />
60.5%<br />
32.6%<br />
20.9%<br />
9.3%<br />
4.7%<br />
79.1%<br />
51.2%<br />
11.6%<br />
37.2%<br />
16.3%<br />
4.7%<br />
74.4%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
30.2%<br />
18.6%<br />
7.0%<br />
16.3%<br />
11.6%<br />
2.3%<br />
14.0%<br />
4.7%<br />
0%<br />
2.3%<br />
2.3%<br />
0%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
88.3%<br />
81.7%<br />
78.3%<br />
100%<br />
96.7%<br />
88.3%<br />
93.3%<br />
78.3%<br />
61.7%<br />
100%<br />
100%<br />
81.7%<br />
68.3%<br />
50.0%<br />
33.3%<br />
53.3%<br />
33.3%<br />
16.7%<br />
21.7%<br />
6.7%<br />
5.0%<br />
51.7%<br />
25.0%<br />
3.3%<br />
41.7%<br />
21.7%<br />
11.7%<br />
55.0%<br />
30.0%<br />
13.3%<br />
35.0%<br />
25.0%<br />
15.0%<br />
10.0%<br />
8.3%<br />
5.0%<br />
10.0%<br />
3.3%<br />
0%<br />
1.7%<br />
0%<br />
0%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
***<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
***<br />
**<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
113
Tabel 6.7: Startleeftijd van middelengebruik – busgroep en buscontrolegroep<br />
Tabak<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Alcohol<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Hasj / wiet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
XTC<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
14.5 jaar<br />
14.0 jaar<br />
18.4 jaar<br />
18.0 jaar<br />
Tabel 6.8: Ecstasygebruik en aanschaf – busgroep en buscontrolegroep<br />
Hoe vaak gebruik je XTC?<br />
een paar keer per week<br />
één keer per week<br />
een paar keer per maand<br />
één keer per maand<br />
minder dan één keer per maand<br />
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Hoe kom je meestal aan je XTC?<br />
krijgen van een vriend/partner (gratis)<br />
een vriend koopt het voor me<br />
kopen van een vriend<br />
kopen bij een bekende dealer<br />
kopen bij een onbekende dealer<br />
kopen van het internet<br />
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan<br />
zelf?<br />
ervóór<br />
tijdens het uitgaan<br />
Wat voor XTC gebruik je meestal?<br />
van dezelfde dealer<br />
met hetzelfde logo<br />
met dezelfde kleur<br />
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?<br />
1-24 keer<br />
25-49 keer<br />
50-99 keer<br />
100 keer of vaker<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
4.5%<br />
22.7%<br />
43.2%<br />
13.6%<br />
15.9%<br />
1-7 pillen<br />
2.4 pillen<br />
4.8%<br />
9.5%<br />
23.8%<br />
57.1%<br />
2.4%<br />
2.4%<br />
75.0%<br />
25.0%<br />
88.1%<br />
4.8%<br />
2.4%<br />
16.3%<br />
14.0%<br />
46.5%<br />
23.3%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
14.9 jaar<br />
14.0 jaar<br />
14.0 jaar<br />
14.0 jaar<br />
16.1 jaar<br />
16.0 jaar<br />
21.4 jaar<br />
19.0 jaar<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
5.0%<br />
15.0%<br />
36.7%<br />
20.0%<br />
23.3%<br />
1-6 pillen<br />
2.2 pillen<br />
1.7%<br />
15.0%<br />
50.0%<br />
28.3%<br />
5.0%<br />
0%<br />
93.3%<br />
6.7%<br />
76.7%<br />
15.0%<br />
10.0%<br />
20.0%<br />
18.3%<br />
26.7%<br />
35.0%<br />
verschil<br />
*<br />
n.s.<br />
*<br />
*<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
**<br />
**<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
114
Tabel 6.9: Gebruikspatroon – busgroep en buscontrolegroep<br />
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik<br />
er tot nu toe uit?<br />
XTC-gebruik is langzaam toegenomen<br />
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon<br />
langzaam afgenomen<br />
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als<br />
ik nu gebruik<br />
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest<br />
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde<br />
piek bereikt, daarna is het afgenomen tot een bepaald niveau<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
0%<br />
17.1%<br />
34.3%<br />
28.6%<br />
20.0%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
Tabel 6.10: Combigebruik ecstasy met andere drugs – busgroep en buscontrolegroep<br />
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamine/speed?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
30.2%<br />
25.6%<br />
20.9%<br />
16.3%<br />
7.0%<br />
21.4%<br />
14.3%<br />
19.0%<br />
19.0%<br />
26.2%<br />
54.8%<br />
19.0%<br />
19.0%<br />
2.4%<br />
4.8%<br />
59.5%<br />
19.0%<br />
11.9%<br />
9.5%<br />
0%<br />
92.9%<br />
4.8%<br />
2.4%<br />
0%<br />
0%<br />
8.3%<br />
14.6%<br />
22.9%<br />
20.8%<br />
33.3%<br />
buscontrolegroep<br />
n = 60<br />
26.7%<br />
6.7%<br />
31.7%<br />
20.0%<br />
15.0%<br />
45.0%<br />
6.7%<br />
18.3%<br />
16.7%<br />
13.3%<br />
66.7%<br />
10.0%<br />
16.7%<br />
3.3%<br />
3.3%<br />
63.3%<br />
5.0%<br />
25.0%<br />
5.0%<br />
1.7%<br />
83.3%<br />
3.3%<br />
6.7%<br />
5.0%<br />
1.7%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
115
Tabel 6.11: Middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers<br />
Tabak<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Alcohol<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Hasj / wiet<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
XTC<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Cocaïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Amfetamines<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
LSD<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Paddo's<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Poppers<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Herbal XTC / efedra<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
GHB<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Ketamine<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Crack / basecoke<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Heroïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
97.7%<br />
93.0%<br />
81.4%<br />
100%<br />
97.7%<br />
95.3%<br />
100%<br />
93.0%<br />
83.7%<br />
100%<br />
100%<br />
88.4%<br />
79.1%<br />
69.8%<br />
46.5%<br />
72.1%<br />
60.5%<br />
32.6%<br />
20.9%<br />
9.3%<br />
4.7%<br />
79.1%<br />
51.2%<br />
11.6%<br />
37.2%<br />
16.3%<br />
4.7%<br />
74.4%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
30.2%<br />
18.6%<br />
7.0%<br />
16.3%<br />
11.6%<br />
2.3%<br />
14.0%<br />
4.7%<br />
0%<br />
2.3%<br />
2.3%<br />
0%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
95.1%<br />
90.2%<br />
83.7%<br />
98.4%<br />
97.6%<br />
94.3%<br />
94.3%<br />
87.8%<br />
71.5%<br />
100%<br />
100%<br />
55.3%<br />
63.4%<br />
52.0%<br />
30.1%<br />
56.9%<br />
32.5%<br />
17.1%<br />
32.5%<br />
12.2%<br />
5.7%<br />
59.3%<br />
30.9%<br />
9.8%<br />
52.8%<br />
21.1%<br />
8.1%<br />
67.5%<br />
43.1%<br />
23.6%<br />
20.3%<br />
12.2%<br />
4.1%<br />
10.6%<br />
8.1%<br />
4.1%<br />
23.6%<br />
8.6%<br />
4.3%<br />
13.8%<br />
6.5%<br />
3.3%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
-<br />
-<br />
****<br />
n.s.<br />
*<br />
*<br />
n.s.<br />
****<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
116
Tabel 6.12: Startleeftijd van middelengebruik – testende en niet-testende gebruikers<br />
Tabak<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Alcohol<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Hasj / wiet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
XTC<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
14.5 jaar<br />
14.0 jaar<br />
18.4 jaar<br />
18.0 jaar<br />
Tabel 6.13: Ecstasygebruik en aanschaf – testende en niet-testende gebruikers<br />
Hoe vaak gebruik je XTC?<br />
een paar keer per week<br />
één keer per week<br />
een paar keer per maand<br />
één keer per maand<br />
minder dan één keer per maand<br />
Hoeveel pillen slik je meestal op één avond/nacht?<br />
spreiding<br />
gemiddeld<br />
Hoe kom je meestal aan je XTC?<br />
krijgen van een vriend/partner (gratis)<br />
een vriend koopt het voor me<br />
kopen van een vriend<br />
kopen bij een bekende dealer<br />
kopen bij een onbekende dealer<br />
kopen van het internet<br />
Koop je XTC meestal vóór het uitgaan of tijdens het uitgaan zelf?<br />
ervóór<br />
tijdens het uitgaan<br />
Wat voor XTC gebruik je meestal?<br />
van dezelfde dealer<br />
met hetzelfde logo<br />
met dezelfde kleur<br />
Hoe vaak heb je XTC gebruikt in je leven?<br />
1-24 keer<br />
25-49 keer<br />
50-99 keer<br />
100 keer of vaker<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
4.5%<br />
22.7%<br />
43.2%<br />
13.6%<br />
15.9%<br />
1-7 pillen<br />
2.4 pillen<br />
4.8%<br />
9.5%<br />
23.8%<br />
57.1%<br />
2.4%<br />
2.4%<br />
75.0%<br />
25.0%<br />
88.1%<br />
4.8%<br />
2.4%<br />
16.3%<br />
14.0%<br />
46.5%<br />
23.3%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
13.6 jaar<br />
13.0 jaar<br />
13.3 jaar<br />
14.0 jaar<br />
15.2 jaar<br />
15.0 jaar<br />
18.3 jaar<br />
17.0 jaar<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
4.9%<br />
6.5%<br />
17.9%<br />
13.0%<br />
57.7%<br />
1-9 pillen<br />
2.2 pillen<br />
25.2%<br />
18.7%<br />
28.5%<br />
24.4%<br />
2.4%<br />
0.8%<br />
64.8%<br />
35.2%<br />
74.6%<br />
11.5%<br />
13.1%<br />
39.8%<br />
18.7%<br />
17.1%<br />
24.4%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
verschil<br />
****<br />
n.s.<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
****<br />
117
Tabel 6.14: Gebruikspatroon – testende en niet-testende gebruikers<br />
Hoe ziet het patroon van de ontwikkeling van je XTC gebruik er<br />
tot nu toe uit?<br />
XTC-gebruik is langzaam toegenomen<br />
Na veelvuldig gebruik aanvankelijk, is mijn consumptiepatroon<br />
langzaam afgenomen<br />
Ik ben ongeveer begonnen met gebruik op hetzelfde niveau als ik<br />
nu gebruik<br />
Mijn XTC-consumptie is erg verschillend geweest<br />
Mijn XTC-consumptie heeft vanaf dat ik begon een bepaalde piek<br />
bereikt, daarna is het afgenomen tot een bepaald niveau<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
0%<br />
17.1%<br />
34.3%<br />
28.6%<br />
20.0%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
10.8%<br />
14.9%<br />
16.2%<br />
25.7%<br />
32.4%<br />
Tabel 6.15: Combigebruik ecstasy met andere drugs – testende en niet-testende gebruikers<br />
Hoe vaak combineer je XTC met alcohol?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met hasj / wiet?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met amfetamines?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met cocaïne?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
Hoe vaak combineer je XTC met GHB?<br />
nooit<br />
zelden<br />
soms<br />
vaak<br />
altijd<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
30.2%<br />
25.6%<br />
20.9%<br />
16.3%<br />
7.0%<br />
21.4%<br />
14.3%<br />
19.0%<br />
19.0%<br />
26.2%<br />
54.8%<br />
19.0%<br />
19.0%<br />
2.4%<br />
4.8%<br />
59.5%<br />
19.0%<br />
11.9%<br />
9.5%<br />
0%<br />
92.9%<br />
4.8%<br />
2.4%<br />
0%<br />
0%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
22.0%<br />
6.5%<br />
12.2%<br />
15.4%<br />
43.9%<br />
27.6%<br />
13.8%<br />
19.5%<br />
11.4%<br />
27.6%<br />
57.7%<br />
11.4%<br />
16.3%<br />
7.3%<br />
7.3%<br />
56.9%<br />
14.6%<br />
13.0%<br />
4.1%<br />
11.4%<br />
88.6%<br />
6.5%<br />
2.4%<br />
0.8%<br />
1.6%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
verschil<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
118
Aanmoedigende werking<br />
Tabel 7.1: Algemene kenmerken – gebruikers en niet-gebruikers<br />
Geslacht<br />
man<br />
vrouw<br />
Leeftijd<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Nationaliteit<br />
Nederlands<br />
buitenlands<br />
Etniciteit<br />
autochtoon<br />
allochtoon<br />
Woonsituatie<br />
zelfstandig / alleen<br />
met partner, zonder kind (eren)<br />
alleen/ met partner en kind<br />
bij ouder(s)/verzorger(s)<br />
in groepsverband (bv. woongroep)<br />
Opleidingsniveau<br />
geen / basisonderwijs<br />
diploma VMBO<br />
diploma HAVO<br />
diploma MBO<br />
diploma VWO, gymnasium, HBS<br />
diploma HBO, universiteit<br />
Student<br />
nee<br />
ja<br />
Betaald werk<br />
nee<br />
ja, parttime<br />
ja, fulltime<br />
Maandelijks inkomen<br />
minder dan € 500<br />
tussen € 500 en € 999<br />
tussen € 100%0 en € 1999<br />
tussen € 2000 en € 2499<br />
€ 2500 of meer<br />
Impulsive sensation seeking (scores)<br />
Man<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
Vrouw<br />
spreiding<br />
gemiddelde<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
79.1%<br />
20.9%<br />
24.1 jaar<br />
22.0 jaar<br />
97.7%<br />
2.3%<br />
69.8%<br />
30.2%<br />
55.8%<br />
9.3%<br />
7.0%<br />
23.3%<br />
4.7%<br />
11.6%<br />
25.6%<br />
9.3%<br />
23.3%<br />
16.3%<br />
14.0%<br />
65.9%<br />
34.1%<br />
15.9%<br />
31.8%<br />
52.3%<br />
11.6%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
14.0%<br />
7.0%<br />
2-18<br />
11.0<br />
5-17<br />
10.2<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
67.5%<br />
32.5%<br />
23.7 jaar<br />
22.5 jaar<br />
95.1%<br />
4.9%<br />
78.0%<br />
22.0%<br />
49.6%<br />
13.0%<br />
1.6%<br />
22.8%<br />
13.0%<br />
7.3%<br />
23.6%<br />
13.0%<br />
18.7%<br />
15.4%<br />
22.0%<br />
47.2%<br />
52.8%<br />
16.3%<br />
38.2%<br />
45.5%<br />
23.6%<br />
36.6%<br />
23.6%<br />
8.0%<br />
8.3%<br />
1-19<br />
11.2<br />
3-19<br />
11.5<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
50.7%<br />
49.3%<br />
22.7 jaar<br />
22.0 jaar<br />
93.5%<br />
6.5%<br />
71.0%<br />
29.0%<br />
31.2%<br />
8.7%<br />
4.3%<br />
44.2%<br />
11.6%<br />
10.8%<br />
21.0%<br />
14.5%<br />
15.2%<br />
13.0%<br />
25.4%<br />
39.1%<br />
60.9%<br />
21.0%<br />
39.9%<br />
39.1%<br />
34.1%<br />
25.9%<br />
33.3%<br />
2.6%<br />
4.1%<br />
0-18<br />
10.2<br />
0-18<br />
9.0<br />
verschil<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
***<br />
n.s.<br />
**<br />
n.s.<br />
***<br />
n.s.<br />
*<br />
119
Tabel 7.2: Uitgaansgedrag – gebruikers en niet-gebruikers<br />
Frequentie uitgaan afgelopen maand<br />
eerste keer /1 keer<br />
2-3 keer<br />
4-9 keer<br />
10 keer of vaker<br />
Frequentie feesten (afgelopen jaar)<br />
Clubs/ disco's<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Grootschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Kleinschalige feesten<br />
gemiddeld<br />
mediaan<br />
Muziekvoorkeur tijdens het uitgaan<br />
trance<br />
hardcore/ hardhouse<br />
goa- /psytrance<br />
gothic/ industrial<br />
latin/ salsa<br />
R&B/ soul<br />
lounge/ triphop<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
11.4%<br />
40.9%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
31.4 keer<br />
20.0 keer<br />
4.6 keer<br />
2.0 keer<br />
12.7 keer<br />
6.5 keer<br />
90.9%<br />
50.0%<br />
27.3%<br />
20.5%<br />
11.4%<br />
13.6%<br />
9.3%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
6.5<br />
23.6%<br />
48.8%<br />
21.1%<br />
41.6 keer<br />
25.0 keer<br />
3.6 keer<br />
2.0 keer<br />
10.1 keer<br />
6.0 keer<br />
77.2%<br />
48.8%<br />
33.3%<br />
22.8%<br />
20.3%<br />
33.3%<br />
36.9%<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
10.1%<br />
30.4%<br />
37.7%<br />
21.7%<br />
30.6 keer<br />
20.0 keer<br />
1.7 keer<br />
0 keer<br />
6.3 keer<br />
2.0 keer<br />
52.6%<br />
23.2%<br />
14.6%<br />
15.9%<br />
59.1%<br />
54.7%<br />
40.1%<br />
verschil<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
***<br />
****<br />
****<br />
***<br />
n.s.<br />
****<br />
****<br />
****<br />
120
Tabel 7.3: Middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers<br />
Tabak<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Alcohol<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Hasj / wiet<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
XTC<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Cocaïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Amfetamines<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
LSD<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Paddo's<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Poppers<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Herbal XTC / efedra<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
GHB<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Ketamine<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Crack / basecoke<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
Heroïne<br />
ooit<br />
afgelopen jaar<br />
afgelopen maand<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
97.7%<br />
93.0%<br />
81.4%<br />
100%<br />
97.7%<br />
95.3%<br />
100%<br />
93.0%<br />
83.7%<br />
100%<br />
100%<br />
88.4%<br />
79.1%<br />
69.8%<br />
46.5%<br />
72.1%<br />
60.5%<br />
32.6%<br />
20.9%<br />
9.3%<br />
4.7%<br />
79.1%<br />
51.2%<br />
11.6%<br />
37.2%<br />
16.3%<br />
4.7%<br />
74.4%<br />
44.2%<br />
23.3%<br />
30.2%<br />
18.6%<br />
7.0%<br />
16.3%<br />
11.6%<br />
2.3%<br />
14.0%<br />
4.7%<br />
0%<br />
2.3%<br />
2.3%<br />
0%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
95.1%<br />
90.2%<br />
83.7%<br />
98.4%<br />
97.6%<br />
94.3%<br />
94.3%<br />
87.8%<br />
71.5%<br />
100%<br />
100%<br />
55.3%<br />
63.4%<br />
52.0%<br />
30.1%<br />
56.9%<br />
32.5%<br />
17.1%<br />
32.5%<br />
12.2%<br />
5.7%<br />
59.3%<br />
30.9%<br />
9.8%<br />
52.8%<br />
21.1%<br />
8.1%<br />
67.5%<br />
43.1%<br />
23.6%<br />
20.3%<br />
12.2%<br />
4.1%<br />
10.6%<br />
8.1%<br />
4.1%<br />
23.6%<br />
8.6%<br />
4.3%<br />
13.8%<br />
6.5%<br />
3.3%<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
81.2%<br />
68.8%<br />
62.3%<br />
97.8%<br />
95.7%<br />
92.0%<br />
71.5%<br />
48.9%<br />
33.6%<br />
0%<br />
0%<br />
0%<br />
9.4%<br />
4.3%<br />
2.2%<br />
5.8%<br />
2.9%<br />
0%<br />
2.2%<br />
0%<br />
0%<br />
12.3%<br />
5.1%<br />
1.4%<br />
5.8%<br />
2.9%<br />
2.2%<br />
10.1%<br />
7.2%<br />
2.2%<br />
1.4%<br />
0%<br />
0%<br />
0%<br />
0%<br />
0%<br />
1.4%<br />
0%<br />
0%<br />
0.7%<br />
0%<br />
0%<br />
verschil<br />
****<br />
****<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
*<br />
****<br />
****<br />
n.s.<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
****<br />
121
Tabel 7.4: Startleeftijd van middelengebruik – gebruikers en niet-gebruikers<br />
Tabak<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Alcohol<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Hasj / wiet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
XTC<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
13.2 jaar<br />
13.0 jaar<br />
14.5 jaar<br />
14.0 jaar<br />
18.4 jaar<br />
18.0 jaar<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
13.6 jaar<br />
13.0 jaar<br />
13.3 jaar<br />
14.0 jaar<br />
15.2 jaar<br />
15.0 jaar<br />
18.3 jaar<br />
17.0 jaar<br />
Tabel 7.5: Redenen om géén ecstasy te gebruiken – niet-gebruikers<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
Wat zijn de redenen om géén ecstasy te gebruiken?<br />
Ik heb geen behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel<br />
Omdat ik denk dat het schadelijk is voor mijn lichaam<br />
Omdat ik denk dat het schadelijk is voor mijn hersenen<br />
Ik heb geen behoefte aan een stimulerend middel<br />
Omdat ik denk dat het psychisch schadelijk is<br />
Vanwege de slechte verhalen die ik erover heb gehoord<br />
Omdat ik heb gezien wat het doet bij anderen<br />
Uit principe/ levensbeschouwing<br />
Omdat ik niet weet wat ecstasy met je doet<br />
Omdat niemand in mijn omgeving ecstasy gebruikt<br />
Omdat ik bang ben eraan verslaafd te raken<br />
Omdat bij de pillentest vaak gevaarlijke ecstasy wordt gevonden<br />
Omdat ik er nog niet aan toe ben gekomen<br />
Omdat het me nog niet is aangeboden<br />
Omdat ecstasy illegaal is<br />
Vanwege de waarschuwingsfolders<br />
Omdat ik een ander middel gebruik<br />
Wegens medische redenen (medicijngebruik, allergieën, e.d.)<br />
14.6 jaar<br />
14.0 jaar<br />
14.1 jaar<br />
14.0 jaar<br />
16.1 jaar<br />
16.0 jaar<br />
Tabel 7.6: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – busgroep en buscontrolegroep<br />
Wat zijn de redenen voor je gebruik van ecstasy?<br />
Behoefte aan een stimulerend middel<br />
Behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel<br />
Goede verhalen over gehoord<br />
Nieuwsgierig<br />
Iedereen in mijn omgeving gebruikte het<br />
Het werd me aangeboden<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
46.5%<br />
30.2%<br />
34.9%<br />
65.1%<br />
9.3%<br />
23.3%<br />
bus<br />
controlegroep<br />
n = 60<br />
16.7%<br />
20.0%<br />
60.0%<br />
91.7%<br />
18.3%<br />
38.3%<br />
totale<br />
controlegroep<br />
n = 118<br />
17.8%<br />
20.3%<br />
65.3%<br />
90.7%<br />
19.5%<br />
33.1%<br />
-<br />
-<br />
verschil<br />
**<br />
*<br />
*<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
66.7%<br />
65.9%<br />
64.5%<br />
63.0%<br />
63.0%<br />
50.7%<br />
48.6%<br />
47.8%<br />
37.7%<br />
30.4%<br />
29.0%<br />
29.0%<br />
28.3%<br />
23.2%<br />
21.7%<br />
20.3%<br />
19.6%<br />
12.3%<br />
busgroep<br />
versus<br />
buscontrolegroep<br />
****<br />
n.s.<br />
*<br />
****<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
122
Tabel 7.7: Redenen voor het eerste gebruik van ecstasy – testende en niet-testende gebruikers<br />
Wat zijn de redenen voor je gebruik van ecstasy?<br />
Behoefte aan een stimulerend middel<br />
Behoefte aan een bewustzijnsveranderend middel<br />
Goede verhalen over gehoord<br />
Nieuwsgierig<br />
Iedereen in mijn omgeving gebruikte het<br />
Het werd me aangeboden<br />
Tabel 7.8: Chronologie in testen en gebruik<br />
Beginleeftijd ecstasygebruik<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Beginleeftijd testen<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Tijd tussen begin gebruik en begin testen<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Had je, voordat je je ecstasy liet testen, al eens<br />
ecstasy gebruikt?<br />
ja, ik had daarvoor ongeteste ecstasy gebruikt<br />
ja, ik had daarvoor geteste ecstasy gebruikt<br />
nee<br />
Zo nee, zou je ook ecstasy genomen hebben als<br />
je niet had kunnen testen?<br />
ja<br />
nee<br />
Is je ecstasygebruik veranderd door het testen?<br />
ja, mijn gebruik is toegenomen<br />
ja, mijn gebruik is afgenomen<br />
nee<br />
Testfrequentie afgelopen jaar 42<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Beginnende en ‘ervaren’ testers<br />
beginnend<br />
‘ervaren’<br />
42 Inclusief test waarbij de vragenlijst werd afgenomen.<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
18.4 jaar<br />
18.0 jaar<br />
22.0 jaar<br />
21.0 jaar<br />
3.4 jaar<br />
2.5 jaar<br />
86.4%<br />
9.1%<br />
4.5%<br />
0%<br />
100%<br />
4.8%<br />
19.0%<br />
76.2%<br />
1.8 keer<br />
1.0 keer<br />
51.2%<br />
48.8%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
25.2%<br />
27.6%<br />
46.3%<br />
82.1%<br />
21.1%<br />
36.6%<br />
bus<br />
controlegroep<br />
n = 60<br />
21.4 jaar<br />
19.0 jaar<br />
24.8 jaar<br />
22.0 jaar<br />
3.1 jaar<br />
2.0 jaar<br />
76.7%<br />
13.3%<br />
10.0%<br />
33.3%<br />
66.7%<br />
5.3%<br />
5.3%<br />
89.5%<br />
3.5 keer<br />
2.0 keer<br />
38.3%<br />
61.7%<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
45.2%<br />
31.0%<br />
35.7%<br />
64.3%<br />
9.5%<br />
23.8%<br />
totale<br />
controlegroep<br />
n = 118<br />
22.2 jaar<br />
20.0 jaar<br />
25.2 jaar<br />
23.0 jaar<br />
2.9 jaar<br />
2.0 jaar<br />
79.7%<br />
11.0%<br />
9.3%<br />
20.0%<br />
80.0%<br />
5.3%<br />
5.3%<br />
89.5%<br />
3.8 keer<br />
2.0 keer<br />
40.7%<br />
59.3%<br />
verschil<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
busgroep<br />
versus<br />
buscontrolegroep<br />
**<br />
*<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
****<br />
n.s.<br />
123
Tabel 7.9: Zouden niet-gebruikers ecstasy nemen als deze was getest<br />
Als je de mogelijkheid zou hebben een geteste pil te gebruiken met een<br />
gemiddelde dosis MDMA, zou je dat doen?<br />
ja<br />
nee<br />
Tabel 7.10: Mening over pillengebruik en testen<br />
Denk je dat mensen meer pillen gaan gebruiken<br />
als zij die kunnen laten testen bij een<br />
testservice in het uitgaansgebied?<br />
ja<br />
nee<br />
nietgebruikers<br />
n = 138<br />
62.8%<br />
37.2%<br />
niet-testende<br />
gebruikers<br />
n = 123<br />
Tabel 7.11: Hoeveel pillen bij verschillende testresultaten 43<br />
Pil bevat 25 mg MDMA<br />
gebruikt niet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Pil bevat 75 mg MDMA<br />
gebruikt niet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Pil bevat 150 mg MDMA<br />
gebruikt niet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Pil bevat voor de helft speed<br />
gebruikt niet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
Pil bevat verdachte stoffen<br />
gebruikt niet<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
44.1%<br />
3.4 pillen<br />
3.0 pillen<br />
25.0%<br />
2.6 pillen<br />
2.0 pillen<br />
18.2%<br />
2.3 pillen<br />
1.5 pillen<br />
73.5%<br />
2.6 pillen<br />
2.0 pillen<br />
89.2%<br />
1.8 pillen<br />
1.0 pillen<br />
40.7%<br />
59.3%<br />
bus<br />
controlegroep<br />
n = 60<br />
40.0%<br />
3.8 pillen<br />
3.0 pillen<br />
9.4<br />
2.9 pillen<br />
2.0 pillen<br />
15.7%<br />
3.4 pillen<br />
2.0 pillen<br />
85.2%<br />
1.4 pillen<br />
1.0 pillen<br />
96.4%<br />
1.0 pillen<br />
1.0 pillen<br />
testende<br />
gebruikers<br />
n = 44<br />
39.5%<br />
60.5%<br />
totale<br />
controlegroep<br />
n = 118<br />
38.2%<br />
3.7 pillen<br />
3.0 pillen<br />
13.1%<br />
2.5 pillen<br />
2.0 pillen<br />
15.6%<br />
2.7 pillen<br />
1.0 pillen<br />
82.6%<br />
1.5 pillen<br />
1.0 pillen<br />
97.2%<br />
2.0 pillen<br />
1.0 pillen<br />
testers<br />
versus<br />
niet-testers<br />
niet-gebruikers<br />
n = 138<br />
n.s.<br />
19.7%<br />
80.3%<br />
verschil<br />
alle<br />
groepen<br />
***<br />
busgroep<br />
versus<br />
buscontrolegroep 44<br />
43 Gemiddelde en mediaan hebben betrekking op degenen die de pil zouden gebruiken.<br />
44 Vanwege de grote verschillen tussen het gemiddelde en de mediaan, is tevens een analyse uitgevoerd om te<br />
zoeken naar verschillen in mediaan. Geen van deze analyse gaf een significant verschil te zien.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
124
Tabel 7.12: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – busgroep en buscontrolegroep<br />
Gebruiksfrequentie<br />
minder dan 1x per maand<br />
1x per maand<br />
paar keer per maand<br />
1x per week<br />
paar keer per week<br />
Gebruikshoeveelheid<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
busgroep<br />
n = 44<br />
15.9%<br />
13.6%<br />
43.2%<br />
22.7%<br />
4.5%<br />
2.4 pillen<br />
2.0 pillen<br />
bus<br />
controlegroep<br />
n = 60<br />
23.3%<br />
20.0%<br />
36.7%<br />
15.0%<br />
5.0%<br />
2.2 pillen<br />
2.0 pillen<br />
totale<br />
controlegroep<br />
n = 118<br />
29.7%<br />
20.3%<br />
33.9%<br />
11.9%<br />
4.2%<br />
2.1 pillen<br />
2.0 pillen<br />
busgroep<br />
versus<br />
buscontrolegroep<br />
Tabel 7.13: Frequentie en hoeveelheid van gebruik – testende en niet-testende gebruikers<br />
Gebruiksfrequentie<br />
minder dan 1x per maand<br />
1x per maand<br />
paar keer per maand<br />
1x per week<br />
paar keer per week<br />
Gebruikshoeveelheid<br />
gemiddelde<br />
mediaan<br />
niet-testers<br />
n = 123<br />
57.7%<br />
13.0%<br />
17.9%<br />
6.5%<br />
4.9%<br />
2.2 pillen<br />
2.0 pillen<br />
beginnende<br />
testers<br />
n = 22<br />
27.3%<br />
9.1%<br />
36.4%<br />
22.7%<br />
4.5%<br />
2.3 pillen<br />
2.0 pillen<br />
ervaren<br />
testers<br />
n = 21<br />
4.8%<br />
19.0%<br />
47.6%<br />
23.8%<br />
4.8%<br />
2.5 pillen<br />
2.0 pillen<br />
n.s.<br />
n.s.<br />
niet-testers<br />
versus<br />
ervaren testers<br />
****<br />
n.s.<br />
125
Tabel 7.14: Regressieanalyse – busgroep en buscontrolegroep 45<br />
busgroep versus<br />
buscontrolegroep<br />
leeftijd<br />
impss<br />
geslacht<br />
man<br />
vrouw (referentie)<br />
etniciteit<br />
allochtoon<br />
autochtoon (referentie)<br />
beginleeftijd<br />
-<br />
behoefte aan stimulerend middel<br />
3.65<br />
behoefte aan bewustzijnsveranderend<br />
middel<br />
-<br />
goede verhalen<br />
-<br />
nieuwsgierig<br />
0.20<br />
.689 0.90 - - - - - - -<br />
-.211 - - - - - 1.16 1.11 -<br />
-<br />
-<br />
Tabel 7.15: Regressieanalyse – testende en niet-testende gebruikers 46<br />
ervaren testers<br />
versus niet-testers<br />
leeftijd<br />
impss<br />
geslacht<br />
man<br />
vrouw (referentie)<br />
etniciteit<br />
allochtoon<br />
autochtoon (referentie)<br />
beginleeftijd<br />
-<br />
-<br />
2.90<br />
behoefte aan stimulerend<br />
middel<br />
6.23<br />
behoefte aan bewustzijnsveranderend<br />
middel<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
0.35<br />
goede verhalen<br />
-<br />
nieuwsgierig<br />
-.525 - - - - - - - -<br />
-1.36<br />
-<br />
- 1.13 - - - - - - -<br />
-<br />
-<br />
3.17<br />
45<br />
Beginleeftijd en hoeveelheid = estimate.<br />
Redenen en frequentie = OR.<br />
46<br />
Beginleeftijd en hoeveelheid = estimate.<br />
Redenen en frequentie = OR.<br />
-<br />
-<br />
-<br />
0.37<br />
-<br />
0.39<br />
-<br />
-<br />
iedereen gebruikte<br />
iedereen gebruikte<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
werd aangeboden<br />
-<br />
-<br />
3.00<br />
werd aangeboden<br />
-<br />
-<br />
-<br />
frequentie<br />
-<br />
-<br />
-<br />
frequentie<br />
5.29<br />
-<br />
-<br />
hoeveelheid<br />
-<br />
-<br />
-<br />
hoeveelheid<br />
-<br />
-<br />
-<br />
126
LITERATUUR<br />
Abraham, M.D., Cohen PDA, Til RJ van, Winter MAL de (1999) Licit and illicit drug use in the Netherlands<br />
1997. Amsterdam: Cedro/Mets<br />
Abraham, M.D., Kaal, H.L. & Cohen, P.D.A. (2002) Licit and illicit drug use in the Netherlands, 2001.<br />
Amsterdam: Cedro / Mets & Schildt.<br />
Adelaars, A (1991) Ecstasy. De opkomst van een bewustzijnsveranderend middel. Amsterdam: In de<br />
Knipscheer.<br />
Benschop, A., Rabes, M. & Korf, D.J. (2002) Pill testing, ecstacy & prevention. Amsterdam: Rozen-<br />
berg Publishers.<br />
Calafat, A., Stocco, P., Mendes, F., Simon, J., van de Wijngaart, G., Sureda, P.,Palmer, A., Maalsté,<br />
N. & Zavatti, P. (1998) Characteristics and social representation or ecstasy in Europe. Palma<br />
de Mallorca: Irefrea.<br />
Calafat, A., Bohrn, K., Montserrat, J., Kokkevi. A., Maalsté, N., Mendes, F., Palmer, A., Sherlock, K.,<br />
Simon, J., Stocco, P., Sureda, P., Tossman, P., van de Wijngaart, G. & Zavatti, P. (1999)<br />
Night life in Europe and recreative drug use. Sonar 98. Palma de Mallorca: Irefrea.<br />
Drogen- und Suchtkommission beim Bundesministerium für Gesundheit (2002) Stellungnahme der<br />
Drogen- und Suchtkommission zur Verbesserung der Suchtprävention. Berlin: Drogen- und<br />
Suchtkommission.<br />
Elliott, D.S. & Menard, S. (1996) Delinquent friends and delinquent behaviour : temporal and developmental<br />
patterns. In J.D. Hawkins (Ed.) Delinquency and crime: current theories. Cambridge:<br />
Cambridge University Press.<br />
EMCDDA (1999) Outreach Work Among Drug Users in Europe: Concepts, Practice and Terminology.<br />
Luxembourg: EMCDDA.<br />
EMCDDA (2002) Annual report on the state of the drugs problem in the European Union and Norway,<br />
2002. Lisbon: EMCDDA.<br />
Fountain J., Bartlett H., Griffiths P., Gossop M., Boys A. & Strang J. (1999) Why say no? Reasons<br />
given by young people for not using drugs. Addiction Research, 7(4): 339-353.<br />
Haas, S., Busch, M., Guzei, K., Türscherl, E. & Weigl, M. (2001) Report on the Drug Situation 2001.<br />
Vienna: Österreichisches Bundesinstitut für Gesundheitswesen.<br />
Hibell, B., Andersson, B., Ahlström, S., Bjarnasson, T., Kokkevi, A. & Morgan, M. (2000) The 1999<br />
Espad report. Alcohol and other drug use among students in 30 European countries. Stock-<br />
holm: CAN.<br />
Koeter, M. (1997) Laat je XTC testen! Amsterdam: AIAR.<br />
Korf, D.J., Blanken, P. & Nabben, T. (1991) Een nieuwe wonderpil? Verspreiding, effecten en risico's<br />
van ecstacygebruik in Amsterdam. Amsterdam: Jellinek Centrum Amsterdam<br />
Korf, D.J., Nabben, T., Lettink, D. & Bouma, H. (1999) Antenne 1998. Trends in alcohol, tabak, drugs<br />
en gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Thela-Thesis.<br />
Korf, D.J., Nabben, T., & Benschop, A.. (2001) Antenne 2000. Trends in alcohol, tabak, drugs en gokken<br />
bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.<br />
Korf, D.J., Nabben, T., & Benschop, A.. (2002) Antenne 2001. Trends in alcohol, tabak, drugs en gokken<br />
bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.<br />
Kraus, L. & Augustin, R. (2001) Repräsentativerhebung zum Gebrauch psychoaktiver Substanzen bei<br />
Erwachsenen in Deutschland 2000. Sucht, 47 (Sonderheft 1): 3-86.<br />
127
Kriener, H., Billith, R., Gollner, C., Lachout, S., Neubauer, P. & Schimd, P. (2001) An inventory of onsite<br />
pill-testing interventions in the EU. Lisbon: EMCDDA<br />
Loor, A. de (1989) Het middel ecstacy bestaat niet. Een onderzoek. Amsterdam; Info/Adviesburo<br />
Drugs.<br />
Morgan, M.J. (1998) Recreational use of “ecstasy” (MDMA) is associated with elevated impulsivity.<br />
Neuropsychopharmacology, 19: 252-264.<br />
NDM (2002) Nationale Drugmonitor Jaarbericht 2002. Utrecht: NDM.<br />
Planije MP, Niesink RJM, Spruit IP (2001) Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Verslag<br />
1998-2000. Utrecht Trimbos <strong>Instituut</strong>.<br />
Schroers, A. (2002) Drug checking: monitoring the contents of new synthetic drugs. Journal of Drug<br />
Issues, 32(2): 635-646.<br />
Schmidt, B. (1998) Suchtprävention bei konsumierenden Jugendlichen: sekundärpräventive Ansätze<br />
in der geschlechterbezogenen Drogenarbeit. Weinheim; München: Juventa.<br />
Simon R. (2002) Drogenkonsum in der Partyszene – Zur Situation in europäischen Nachbarländern.<br />
In: Drogenkonsum in der Partyszene : Entwicklungen und aktueller Kenntnisstand. Köln: Bun-<br />
deszentrale für gesundheitliche Aufklärung, BzgA.<br />
Spruit IP (1999) Ecstacy use and policy responses. Journal on Drug Issues 29 (3):653-677<br />
Tossmann, H.P., Boldt, S. & Tensil, M.D. (2001) The use of drugs within the Techno Party Scene in<br />
European Metropolitan Cities. European Addiction Research, 7: 2-23.<br />
Winstock, A.R., Griffiths, P., Stewart, D. (2001) Drugs and the dance music scene: a survey of current<br />
drug use patterns among a sample of dance music enthusiasts in the UK. Drug and alcohol<br />
Dependence, 64: 9-17.<br />
Winstock, A.R., Wolff, K. & Ramsey, J. (2001) Ecstasy pill-testing: harm minimization gone too far?<br />
Addiction, 96 (8): 1139-1148.<br />
Van de Wijngaart, G., Braam, R., de Bruin, D., Fris, M., Maalsté, N & Verbraeck, H. (1997) Ecstasy in<br />
het uitgaanscircuit. Utrecht: CVO.<br />
WHO (1973) Regional Office for Europe, The role of the Psychologist in Mental Health Services. Re-<br />
port on a Working Group convened by the Regional Office for Europe of the World Health Organization.<br />
Copenhagen: WHO.<br />
Zuckerman, M., Kuhlman, D. M., Joireman, J., Teta, P., & Kraft, M. (1993). A comparison of the three<br />
structural models for personality: The big three, the big five, and the alternative five. Journal of<br />
Personality and Social Psychology, 65: 757-768.<br />
Zuckerman, M. & Kuhlman, D.M. (unpublished) Norms for the Zuckerman-Kuhlman Personality Questionnaire<br />
(ZKPQ). Newark.<br />
Zwart WM de, Monshouwer K, Smit F (2000) Jeugd en riskant gedrag. Roken, drinken, drugsgebruik<br />
en gokken onder scholieren vanaf tien jaar. Utrecht: Trimbos-instituut.<br />
128