Kunst Omdat het Moet

10
???????? © Michiel De Cleene
Gesneuveld in de Cap
Arcona
Nog enige herinnering aan je pa, Carmen, of
was je nog te klein?
Te klein, jammer genoeg. Ik ben van augustus
42, en pa stierf al de derde mei 45, dus ja…
Wat ik me wel herinner, zijn de tochten met
ma naar Gent St-Pieters om de treinen op te
wachten met de politieke gevangenen, waarop
papa mogelijk zat. Tevergeefs helaas. Natuurlijk
wisten wij aanvankelijk niet wat er hem overkomen
was. Hoe ging dat toen? Chaos, was het,
je reinste chaos. Informatie kwam maar met
mondjesmaat door, en we waren papa’s spoor
al lange tijd bijster… (helt voorover)… Weet je
dat mama toen in de cinema nog het oorlogsjournaal
heeft gezien met die zinkende schepen,
waaronder de Cap Arcona, waarop papa zat, in
mei’10
kajuit 65? Zij besefte het niet, maar ze zat daar
eigenlijk naar de beelden te kijken van haar
stervende man. Schrijnend.
Hoe zijn jullie het dan te weten gekomen
van Robert zijn dood?
Uit de eerste bron, van een kompaan en
kroongetuige, ene Jan
Everaert, die hem vergezeld
heeft, al van
in het werkkamp van
Neuengamme, tijdens de
dodenmars naar Lubeck,
tot in het ruim van dat
gigantische passagiersschip
de Cap Arcona. Jan overleefde
het en kon getuigen
van de paniek die daar heeft
geheerst (n.v.d.r. zie ook de
inleiding): duizenden gevan-
Nummer9080
Nummernegentienmeitweeduizendentien
genen als ratten in de val, in het onderste ruim
van het schip, zonder lucht, eten of drinken,
met geen enkele sanitaire voorziening. Zij zaten
werkelijk tussen hun eigen drek en urine. Een
verschrikking, zonder meer. Mensonterend. En
dan even de opflakkering van hoop door het
naderende geallieerde geschut, de bevrijding
die zelfs hoorbaar wordt tot op het schip, en
dan tenslotte die tragedie van de vergissing: de
RAF keldert verkeerdelijk de schepen, omdat
ze valse berichten van de Duitsers onderschept
hebben. Transmissies die meedeelden dat de
schepen vol Duitse soldaten en criminelen
zaten… En dan wil een rigoureuze Engelse
commandant nog een punt maken en besluit hij
tot een onnodig bombardement, op het uur van
de bevrijding, in zogoed als bevrijd gebied…
Papa blijft daarin, maar hoe of wat? Zijn lijk
werd nooit gevonden, wat het later voor mama
nog heel moeilijk maakte om een oorlogspensioen
te krijgen ook. Werd de zee zijn graf? Werd
hij doodgeschoten?
Doodgeschoten?
…(met grote ogen)… tja, wie het overleefde en
zwemmend de oevers kon bereiken, werd door
de laatste SS-ers lafhartig neergeschoten. Geen
schijn van kans hadden zij. Van de 7000 opvarenden
overleefden er slechts 350, waaronder
dus Jan. Die was zo slim geweest zijn gevangenisplunje
helemaal uit te trekken in het water,
naakt naar een sloepje te zwemmen en zich in
de chaos uit te geven voor een Duitser – want er
waren ook Duitse bewakers aan boord geweest
natuurlijk – en wat later, toen de Canadezen er
waren, gelijk over te schakelen naar het Engels
en de ware toedracht te vertellen. Zowel Jan
als mijn pa waren polyglot, moet je weten:
Nederlands, Frans, Engels, Spaans, Duits…
Het is Jan zijn redding gebleken, maar voor mijn
papa heeft het helaas niet mogen baten. Dat hij
al die beproevingen heeft moeten doorstaan in
dat kamp van Neuengamme en op die dodenmars
naar Neustadt, om dan toch nog in de
allerlaatste minuut te sneuvelen, door geallieerd
geschut dan nog… (zichtbaar aangedaan)…
menslief…
Afscheidsbriefje uit trein geworpen.