nummer 77 - 2007.pmd - SGV Roermond

Kerkmuziek in de praktijk
16
Een goede alt! Waar is ze te vinden?
Nee, ik bedoel niet de lage vrouwelijke
zangstem waarvan er in onze provincie ontelbaar
prachtig klinkende voorbeelden te
vinden zijn die ons muzikale hart verwarmen.
Nee, ik bedoel de, veelal door de
dirigent, geschreven tweede stem bij een
eenstemmig mooi klinkend kerklied.
In ons kerkkoorrepertoire circuleren nogal
wat handgeschreven bewerkingen van allerlei
liederen uit vervlogen tijden. Enkele
voorbeelden; “Gij schreef mijn naam in de
palm van uw hand” of “Tel uw zegeningen”
of “Ecce panis” en niet te vergeten “Segne
du Maria” ( het “Magnificat” ). Allemaal kerkelijke
kaskrakers. En al dan niet door de
eigen dirigent van een tweede stem voorzien.
En daar wil ik het even over hebben.
Want wat is er aan de hand? Het schrijven
van een tweede stem bij een melodie vergt
enig inzicht in de opbouw en harmonie van
een muziekstuk. De melodie staat in een
bepaalde toonaard. Majeur, mineur of een
kerktoonladder. De componist heeft bij het
schrijven van zijn lied een grondplan. Er
zijn geledingen in een melodie met muzikale
komma’s en punten. Er zijn ook harmonische
hoofdlijnen die men uit de melodie
dient te horen c.q. beredeneren.
Een organist/begeleider probeert in te
spelen op dat bestaande grondplan.
Meestal gaat dat op een natuurlijke ma-
Voorbeeld: Melodie “Blijf mij nabij”
Eerste regel.
nier. Je voelt als het ware vanzelf aan waar
bijvoorbeeld een bastoon naar toe moet
om goed samen te klinken met de melodie.
Beter is het als je met een theoretische
achtergrond kunt harmoniseren. Dat wil
zeggen dat je de juiste akkoorden op de
juiste plek onder de melodie weet te zetten.
Kennis van toontrappen zoals “tonica,
dominant, sub-dominant en vooral ook wissel-dominant
“ zijn eigenlijk onmisbaar om
een goede liedbegeleiding te maken.
De tweede stem is, in het harmonisch geheel,
gelijk aan de vulling in een Limburgse
vlaai.
Onmisbaar maar rustend op een stevige
bodem.
En daar zit het probleem. Veel dirigenten
schrijven de tweede stem zonder op het
fundament te letten. In extreme gevallen
ligt de tegenstem voortdurend een terts
onder de melodie. Het wordt schier onmogelijk
om nog een goede begeleiding
te spelen bij het zo gezongen tweestemmige
lied. Ook het vele gebruik van de
wisseldominant in een lied wordt vaak niet
herkend. De wisseldominant zorgt als het
ware voor een korte toonsoort verandering.(Maar
is het niet!) Vaak herkenbaar
aan een voorteken in de melodie dat niet
ladder-eigen is.
fundament I IV V I