Op één Lijn 40 - Huisartsgeneeskunde

CAPHRI School for Public Health and Primary Care
op één lijn 40
onderwijs
Vakgroep Huisartsgeneeskunde | Faculty of Health, Medicine and Life Sciences (FHML)

2
Colofon
Oplage
2100
Hoofd/eindredactie
Babette Doorn
Redactieleden
Henk Goettsch, Hendrik Jan Vunderink,
Ria Lumeij, Sjef Swaans, Luc Gidding
en Babette Doorn
Doelgroep
huisartsen Limburg en Brabant,
afdelingen MUMC+ & overige relaties
E-mail
op1lijn@hag.unimaas.nl
Postadres
Vakgroep HAG
Universiteit Maastricht
Postbus 616
6200 MD Maastricht
Bezoekadres
Debyeplein 1
6229 HA Maastricht
Ontwerp/druk
Océ Business Services, Maastricht, OBS 7654
Fotografie
Foto pagina 3 en 4 gemaakt door Sasha Ruland
Foto pagina 5 gemaakt door Aktiefoto
(Aktiefoto.nl)
Foto pagina 12 is genomen tijdens een groot
internationaal congres getiteld "In Vitro
Diagnostics Technology and Industry Summit
2011" in Shanghai, China. De Maastrichtse
Hoogleraar Geert-Jan Dinant hield daar ook
een lezing over innovatieve point of care
diagnostiek in de eerste lijn.
Foto pagina 19 gemaakt door Luc Lodder
Deadline volgend nummer
28 oktober 2011,
Thema 'Verlies & rouw'
© Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd bestand of
openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de
uitgever.
Inhoudsopgave
Algemeen
Van de redactie – Babette Doorn 3
Van de voorzitter – Job Metsemakers 4
Maastrichts Mooiste en snelste huisartsen – Priska Israel 5
Ik ben een psychiatroïd – Diederd Kronjee 6
Onderwijs
Volop in beweging – Laury de Jonge 7
Derdejaars patiëntcontacten vernieuwd – Caroline Stefens en
Ben van Steenkiste 8
Coschap op de schop – Katrien Boots 9
Opleiden van een co door een aios – Petra Steeghs 10
Polyfarmacie Interventie Limburg (PIL); procesevaluatie – Nadinè Visker 11
Samen-scholen – Yvonne van Leeuwen 12
Post-doc onderwijs – Voorlopige resultaten marktonderzoek 12
Medewerkers
Stellen zich voor
Ria Huijgen Koolen – gedragswetenschapper 13
Paul Schrijver – HAB Jaar 1 13
Birgit Spoorenberg – HAB (in spé) Acute blok 14
Eva van Eerd – AIOTHO 14
Hanneke Hamers – docent en huisarts in Maastricht 15
Onderzoek
De Maastricht Studie – Roelf Norg 16
Uitkomsten Diabetes Monitor – Lieke Raaijmakers 17
Nieuws uit Caphri – Aankondiging 19
Onderzoekers Caphri/Huisartsgeneeskunde in de prijzen 19
Voor u geschreven in Maastricht – Jelle Stoffers 20
Gepromoveerd – Wemke Veldhuizen 21
Huisartsopleiding
AIOS referatendag – Frans Schmeetz 22
Nieuws uit de Huisartsopleiding – Jean Muris 24
Ex-aios: hoe vergaat het ze? – Margot Franssen en Coen Bruijns 25
Knäckebröd aan de Maas – Ingrid van der Heijden 26
Touch and go – Felix Punt 28
Gezondheidsrechterlijke kwesties: mag een arts een patiënt weigeren of
uit de praktijk zetten? – Arie de Jong 30
Van de redactie
Robijn als wachtverzachter
Ja, u leest het goed: een wacht-verzachter. Ik hoorde de
term van een praktijkassistente wat sloeg op een digitaal
informatiescherm voor patiënten in de wachtkamer.
Op één Lijn kan hetzelfde doel dienen, maar dan bedoeld
voor de huisarts. Wachten op nieuws, op informatie of op
feedback. En Robijn is naast een wasmiddelenmerk, ook
een benaming voor een 40 jarig bestaan, of zoals in ons
geval, de 40 e editie. Vergezocht? Ongetwijfeld, maar dan
moet u maar bedenken dat ik dit schrijf terwijl het 32 graden
is en mijn airco-op-wielen voortijdig vakantie viert bij de
Facilitaire Dienst.
De vorige keer vertelde ik u over onze vermeende agorafobie
en dat wij een marktonderzoek gingen starten onder
huisartsen. Momenteel hebben we een paar honderd
enquêtes terug (de reminder loopt nog). We zijn verheugd
te zien dat het merendeel van u (85% momenteel) ons blad
“Op één Lijn” kent. Of u alles leest, weten we niet, maar
we beschikken in elk geval over een bekend medium.
Blijf de vragenlijsten terug sturen. Hoe meer respons, hoe
beter. Wat wilt u van ons en wat niet? Welke relatie gaan
wij in de toekomst met elkaar krijgen? Bent u nu klant
van ons, leverancier of beide? Of wilt u onze – al dan niet
premature – relatie beëindigen? In dat laatste geval zullen
we huisarts mr. Arie de Jong eens vragen of dat zomaar
mag?!
Wat wij als vakgroep willen, is een betere relatie met
het totale huisartsenveld in onze academische regio.
Dat betekent vooral dat we ons nog meer gaan richten
op huisartsen die nog niets met ons doen. Wie zijn dat,
hoe komt dat en wat willen ze? Om ons te helpen bij het
uitzetten en uitwerken van een nieuwe koers, gaat de
vakgroep samenwerken met de Service Science Factory
(SSF). De SSF is een academische werkplaats binnen de
universitaire gemeenschap die op multidisciplinaire
wijze tracht om innovatieve oplossingen te bieden voor
bestaande problemen.
Hoofden Job Metsemakers (vakgroep Huisartsgeneeskunde)
en Jean Muris (Huisartsopleiding) gaan hier één lijn in
trekken. Vanaf 12 september zal dit project gedurende
8 weken lopen. Ondergetekende neemt zitting in die
projectgroep.
Zoals het een goed zomernummer betaamt, is er volop
nieuws over onderwijs in het basiscurriculum, zowel over
Jaar 3 als het coschap. Sectorhoofd Laury de Jonge leidt het
onderwijsdeel zelf in. Verder: veel nieuwe medewerkers,
vooral bij de Huisartsopleiding. Meer aios betekent immers
ook meer onderwijs en meer docenten.
Uit het lopend onderzoek deze keer wat minder wervende
stukjes. Wel resultaten: publicaties (Jelle), een promotie
(Wemke), een eindrapportage (diabetesonderzoek) en een
grote regionale studie wordt nader belicht: de Maastricht
Studie (Roelf).
De WESP-en lijken ook last te hebben van de hitte: alleen
Nadinè Visker wist op de valreep een stukje over haar
onderzoek bij de PIL studie te voltooien.
Tot slot de Huisartsopleiding. Hoofd Jean Muris vertelt
over de verwetenschappelijking van de Huisartsopleiding
en welke initiatieven daarvoor zijn gestart. In het kader
van die wetenschap past ook de aios referatendag heel
goed. We waren weer blij met de hoge kwaliteit! Naast
oer-Hollandse aios hadden we ook een groep Zweedse
aios op bezoek. Zweden, EU, Europa: niet veel verschil zou
je denken. Laat je verrassen door de prima samenvatting
gemaakt door Ingrid van der Heijden.
En: niet alleen Arie is terug, maar ook Felix (letterlijk),
gelukkig maar. Zij geven het vleugje ‘extra’ aan dit nummer.
Net zo als de meer algemene stukjes over hardloopwedstrijd
Maastrichts Mooiste (Priska) en de huisarts die op een
andere stoel ging zitten (Diederd) en die nu zijn stoel in
de huisartspraktijk misschien deels terug wil.
Bestaat er zoiets als “Thuis-artsgeneeskunde”? Een fijne
vakantie gewenst, ik kom ook graag weer (bij u) terug!
Babette Doorn
2 e uitgave 2011
op één lijn 40
3

op één lijn 40
4
2 e uitgave 2011
Van de voorzitter
Ontwikkelingswerk
in Den Haag?
DOOR JOB METSEMAKERS, VAKGROEPVOORZITTER EN HUISARTS IN GEULLE
Op vrijdag 10 juni 2011 overleed op 78-jarige leeftijd
Barbara Starfield. Hoogstwaarschijnlijk overleed ze aan
een hartaanval tijdens het zwemmen in haar zwembad
in Californië. Voor velen zal de naam Barbara Starfield
onbekend zijn, zelfs als ik erbij vertel dat ze kinderarts
was, en universiteitshoogleraar aan de Johns Hopkins
University Bloomberg School of Public Health and School
of Medicine in Baltimore, USA.
Barbara Starfield heeft zeer veel onderzoek verricht naar
de relatie tussen de organisatie van de gezondheidszorg
en de uitkomsten van die zorg. Ze heeft, samen met
anderen, keer op keer de effectiviteit aangetoond van een
goed georganiseerde eerstelijn met een sterke huisartsgeneeskundige
kern. Prima zorg tegen lagere kosten dan
gezondheidszorgsystemen waar directe en vrije toegang
tot orgaanspecialisten bestaat. Bovendien liet ze zien dat
in een dergelijk systeem de burgers ook gelijke toegang tot
zorg hadden, en de gezondheidszorg op tal van indicatoren
ook beter scoorde als de eerstelijn goed ontwikkeld was.
Deze boodschap bleef ze ondanks haar hoge leeftijd
uitdragen op veel congressen en bijeenkomsten. Ze leek
een fragiele dame, maar ze was zeer helder in haar
boodschap die ze aan politici kwam vertellen maar
ook aan huisartsen die steun nodig hadden. Ze daagde
de huisartsen uit vooral te blijven vechten voor die
sterkere eerstelijn met een huisartsgeneeskundige
kern, maar benoemde ook de bedreigingen binnen de
huisartsgeneeskunde. Ze waarschuwde bijvoorbeeld voor
versnippering van zorg door specialisaties in de separate
zorgketens voor Diabetes, COPD, Hartfalen ed.
Voor veel landen met een zorg die nog sterk gebaseerd is
op specialisten en ziekenhuizen, was en is haar boodschap
belangrijk. Roemenië is zo’n land. In Roemenië heeft onze
vakgroep bijgedragen aan de ontwikkeling van de
huisartsgeneeskunde en vooral aan de versterking van de
wetenschappelijke ontwikkeling. De huisartsen in Roemenië
staan er slecht voor nu er bezuinigd moet worden in alle
sectoren van de maatschappij. Het contract van de regering
met de huisartsen moest per 1 juni opnieuw afgesloten
worden, en kende weer een daling aan inkomsten. In drie
jaar tijd hebben de huisartsen 45% inkomen moeten
inleveren. Ze weigerden het contract te ondertekenen.
Dat betekende dat patiënten de zorg persoonlijk moesten
betalen. Gelukkig steunden de patiënten hun huisartsen
en konden deze na 10 dagen een iets minder slecht
contract afsluiten.
Maar wij hebben toch geen Barbara Starfield nodig met
onze sterke eerstelijn en goed georganiseerde huisartsgeneeskunde?
Wij hebben de laatste jaren toch onze
positie bevestigd gezien in allerlei notities maar ook in
de centrale rol in de ketenzorg, de zorgprogramma’s,
de transmurale zorg? Akkoord, de minister wil een flink
bedrag bezuinigen zonder goede argumenten, maar het
is nog geen wegbezuinigen van de huisartsgeneeskunde.
Laat er geen misverstand over bestaan dat ik de verbijstering
daarover van de LHV en mijn collega huisartsen heel goed
begrijp.
Maar de minister doet nog iets anders wat helemaal niet
uit te leggen is. Iets, wat ik ook nauwelijks kan beschrijven
zonder me te verbazen over de stupiditeit van de redenering.
De minister knipt de mens op in een somatisch deel en
een psychisch deel en zet daarmee de klok 10-20 jaar terug.
Wij hebben ons stapsgewijs meer geschoold in de
onder kenning van psychische klachten en in de diagnostiek.
We weten nu beter de weg in het netwerk van psychische
hulpverleners. Daarnaast hebben we dergelijke zorgverleners
aan de praktijk toegevoegd. Langzaam hebben we bij
onze patiënten die denkbeelden over een scheiding
tussen lichaam en geest verminderd. Laten we ook hopen
dat het stigma van een psychische of psychiatrische
aandoening iets verbleekt is geraakt.
Dit ging allemaal beter tot goed, totdat onze huidige
minister kwam. Iemand die keihard onderscheid maakt
tussen somatische en psychiatrische aandoeningen
met de boodschap dat je voor de behandeling van deze
psychische en psychiatrische aandoeningen flink de eigen
beurs moet trekken. Welke Barbara Starfield kunnen we
nu inroepen voor dit ontwikkelingswerk in Den Haag?
Is kortzichtigheid nu een somatische of een psychische
aandoening?
Hardloopwedstrijd Maastrichts Mooiste
‘Waar zijn de huisartsen?!’
DOOR PRISKA ISRAEL, DE ENIGE DAME IN HET HAG BEDRIJVENTEAM
vlnr. Joost, Priska, Paul, Jochen, Gerrit-Jan en Philippe
‘Waar zijn de huisartsen?!’ Dat gonsde door het publiek
totdat het uiteindelijk ook ons bereikte. Wij, de leden van
het HAG bedrijfsteam, die al moe en voldaan richting
terras waren vertrokken voor de napret.
Alwéér, want ook vorig jaar waren we de prijsuitreiking
van Maastrichts Mooiste nèt niet mis gelopen. We zijn
opnieuw derde geworden!
Met dank aan onze snelle jongens: Robert Willemsen,
Jochen Cals, Gerrit-Jan Lonkhuyzen en Philippe Hoogsteder.
Philippe is nog maar net begonnen met hardlopen en dat
belooft erg veel voor onze toekomst.
Gerrit-Jan is de stand-in voor Geert-Jan Dinant, die ons dit
keer met zijn vrouw, zijn zonnebril en zijn snelle fiets door
de prijsuitreiking en fotoshoots heen loosde.
Joost Dormans is in één jaar van de 5 naar de 15 km
doorgerend! Paul Ram liep, na zijn papieren metamorfose
in een 63 jarige vrouw, een prima tijd, nog voor zijn
verjaardag. En ik was ook trots op mezelf.
We deden dit jaar op zondag 12 juni alleen met één team
voor de 15 km mee. Ondanks een emailcampagne en een
extra mogelijkheid om niet alleen de 5 en de 15 maar ook
de 10 km te kunnen rennen: we bleven met een team van
zeven deelnemers. Er kwamen wel veel spijtbetuigingen
in mijn mailbox.
2 e uitgave 2011
Het was een mooie dag. ’s Ochtends was er nog een fris
windje. We verzamelden ons in de voormalig Platte Zoal,
en veranderden in het HAG-team. Na het startschot
verspreidden wij ons snel voor en binnen het peloton,
in de achterhoede wisselden we nog wat zinnen uit en
daarna liep ieder zijn eigen loop, met een laatste ‘high five’.
Wij vonden elkaar zweterig en blij terug na de finish!
Het was warm. Het was wat stiller, mede door allerlei
andere leuke Pinksteractiviteiten.
Maar het was ook weer heerlijk. Lekker lopen, prachtig
parcours om Maastricht uit- en in te lopen. Dwars door
Chateau Neercanne en de Muizenberg op. De eindspurt
en/of laatste loodjes over de Maastrichtse kinderkopjes
waren wat veel van het goede.
Over de eindstreep waren daar ineens nog veel meer
hijgerige huisartsen die zich al dan niet achter andere
logo’s verschuilden, maar graag hun ervaringen met
ons deelden. Erg aangenaam en aan te bevelen: voelen
dat je leeft in gezelschap van deelgenoten.
Verlanglijstje voor volgend jaar: iedereen doet gewoon
weer met ons mee! En wie niet mee rent, die juicht ons toe.
We willen graag nieuwe shirts: singlets gezien het warme
lenteweer in een opvallender kleur dan donkerblauw.
Misschien kunnen we een HAG-kleur-verkiezing houden?
op één lijn 40
5

op één lijn 40
6
2 e uitgave 2011
Huisarts op een andere stoel
‘Ik ben een psychiatroïd’
DOOR DIEDERD KRONJEE, ALGEMEEN ARTS MONDRIAAN
Ik ben een psychiatroïd: een arts met psychiatrische
belangstelling. Ik vind het uitdagend als de problemen
van de patiënt gecompliceerd zijn. De patiënt met wie
het moeilijk praten is, die meerdere symptomen en
gezondheidsproblemen heeft of niet doet wat er van een
patiënt verwacht wordt. Ik wil mij niet specialiseren in
een discipline, bijvoorbeeld psychiatrie. Maar ik wil wel
deskundig zijn in de kennis over en de omgang met de
psychiatrische patiënt.
Ik werkte tot voor kort in de academische huisartsenpraktijk
MCWK in Kerkrade. Sinds een aantal maanden werk ik
in het algemeen psychiatrisch ziekenhuis (APZ) Mondriaan
in Heerlen. Dit ziekenhuis heeft ruim 300 bedden, voor
zowel acute en kortdurende opname als langdurig verblijf.
Op hetzelfde terrein staan ook klinieken voor kinderen
en jeugd, forensische psychiatrie en verslavingszorg; ook
daarvan zie ik patiënten. Mondriaan neemt huisartsen
in dienst, maar als een huisarts alleen maar werkt in een
APZ verliest hij uiteindelijk zijn registratie. En van een
algemeen arts werkzaam in de psychiatrie bestaat (nog)
geen officiële registratie.
Het werk is wel vergelijkbaar met dat van een huisarts in
een praktijk. Ik ben de somatische eerstelijn in het APZ.
De patiënt kan zelfstandig met mij een afspraak maken.
Verpleegkundigen, arts-assistenten en psychiaters kunnen
de patiënt naar mij verwijzen of met mij overleggen.
Op sommige afdelingen loop ik op een vast tijdstip visite,
op andere kom ik zo nodig. De consulten betreffen meestal
een kleine kwaal of een symptoom van een chronische
aandoening.
Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Ik zie geen baby’s
en kleuters. Het aantal consulten op één dag en de kans
op spoedeisende consulten zijn veel minder groot dan
in de praktijk. Ik moet kennis hebben over psychiatrische
ziektebeelden en hun behandeling. En ik raak steeds meer
deskundig op het gebied van bejegening en somatische
comorbiditeit van de psychiatrische patiënt en van
somatische bijwerkingen van psychofarmaca.
Het werk bevalt erg goed, maar ik mis wel de dynamiek
van de huisartspraktijk. Daarom wil ik een aantal
dagdelen blijven werken in de huisartsenpraktijk. Als
bijkomend voordeel behoud ik dan ook mijn registratie
als huisarts. Beschouw mij dus niet verloren voor het
vak van huisarts, maar als verrijking door mijn werk
met psychiatrische patiënten, een groep die in menige
huisartsenpraktijk als moeilijk wordt ervaren.
Vanuit het onderwijs
Volop in beweging
DOOR LAURY DE JONGE, SECTORHOOFD ONDERWIJS BASISCURRICULUM GENEESKUNDE HAG & HUISARTS IN ELSLOO
We zijn volop in beweging. Het aantal onderwijsrollen
waarvoor we als vakgroep gevraagd worden neemt nog
altijd toe. Gelukkig groeit het aantal docenten dat zich
beschikbaar stelt voor het basiscurriculum ook.
De huisartsdocent is geliefd, breed inzetbaar en van
vele markten thuis.
Die multi-inzetbaarheid ondervond ik als observator bij
de vaardigheidstoets, waarbij ik me voorbereid had om de
communicatieve vaardigheden van vijfdejaars studenten
te beoordelen. Vanwege uitval van een collega observator,
gaf ik uiteindelijk feedback over de plaats van de proeven
van Brudzinski in het neurologisch onderzoek.
Brede inzetbaarheid is praktisch en flexibel, maar
tegelijker tijd moeten we nadenken of de rollen en taken
ook passen in onze visie.
Bij grote veranderingen, zoals de huidige curriculumherzieningen
op bachelor en master niveau, is het cruciaal
te weten waarvoor wij staan. Welke essentiële concepten
wil de vakgroep huisartsgeneeskunde brengen in het
onderwijs in het basiscurriculum?
Natuurlijk kunnen huisartsdocenten medische kennis
brengen over diagnostiek en behandeling van
kortdurende aandoeningen, over klinisch redeneren
onderbouwd met kennis en achtergronden van het
therapeutisch proces. Vanzelfsprekend doceren we
communicatieve vaardigheden met specifiek focus op
vraagverheldering, patiëntgerichtheid en educatie.
Maar hoe waarborgen we het concept contextuele
geneeskunde, de levenslange episode, in het medische
onderwijs? Op welke manier verankeren we kennis over
de poortwachterfunctie van de huisarts, de positie en rol
van de huisartsvoorziening in de eerste lijn?
Met deze concepten in het achterhoofd worden er vanuit
de sector onderwijs nieuwe onderwijsactiviteiten
ontwikkeld. Dat vereist veel van de vaardigheden van
de bedenkers. Zeer actueel is de herziening van de
patiëntcontacten in het derde jaar van de geneeskunde
opleiding. Caroline Stefens en Ben van Steenkiste
schrijven hierover. In plaats van het sturen van studenten
naar de praktijken, overwegen we nu om patiënten uit
de eerstelijn te werven om als ervaringsdocent naar
Maastricht te komen.
2 e uitgave 2011
Katrien Boots, coördinator coschap, vergelijkt het vormgeven
van het nieuwe eerstelijns coschap met acrobatiek:
het vinden van balans tussen het gebruik maken van
beproefde modellen en nieuwe inzichten.
Ook in het praktijkonderwijs is er plaats voor vernieuwing.
Zo begeleidde en beoordeelde Petra Steeghs als AIOS
een coassistent tijdens de laatste maanden van haar
huisartsopleiding.
Bij al die activiteiten blijven we nadenken in hoeverre
de aangeboden stof aansluit bij de behoefte van de
student en of de beoogde leerdoelen wel goed uit de verf
komen. Hiervoor zijn goede evaluaties onontbeerlijk, en
ook dat doen we graag en zorgvuldig. Vernieuwing vergt
beweging!
op één lijn 40
7

op één lijn 40
8
2 e uitgave 2011
Basiscurriculum geneeskunde
Patiëntcontacten
huisartsgeneeskunde jaar 3
DOOR CAROLINE STEFENS EN BEN VAN STEENKISTE, DOCENTEN BACHELORONDERWIJS
In jaar 3 van het basiscurriculum geneeskunde zijn
de huisartspraktijkcontacten weggevallen. Hierdoor
maken studenten in hun bachelorfase alleen contact
met patiënten in de tweede lijn op zogenoemde
onderwijspoli’s. Dit wordt door de vakgroep en de
studenten 1 als een gemis ervaren.
De huisartsgeneeskunde is immers een heel andere tak
van sport dan tweedelijns geneeskunde: de context is
belangrijker, niet iedere patiënt die komt heeft
daad werkelijk iets, veel klachten gaan ook vanzelf over,
enzovoorts. Doordat die derdejaars studenten nu niet
meer in de huisartspraktijk komen, missen ze deze
belangrijke verschillen. Daarnaast krijgen ze ook niets
meer mee van de organisatie- en samenwerkingaspecten
in de huisartspraktijk die wezenlijk anders zijn dan in
de tweede lijn. De studenten hebben bovendien in de
evaluatie aangegeven, dat het zien van patiënten bij de
huisarts een meerwaarde heeft. Tijd voor actie dus!
Binnen het cluster abdomen in jaar 3 gaan we dit jaar
een nieuwe variant van eerstelijns patiëntcontacten
introduceren. De bedoeling is om de derdejaars
geneeskundestudenten met de presentatie van
verschillende aandoeningen (in dit geval chronische
buikaandoeningen) uit de huisartspraktijk kennis te laten
maken. Hierbij vormen de patiëntcontacten het startpunt
van het leerproces. De studenten worden naar aanleiding
van deze contacten geprikkeld tot het formuleren en
uitdiepen van leerdoelen op zowel medisch inhoudelijk
als organisatorisch (kwaliteit van zorg) gebied.
Contact met ‘echte’ patiënten is belangrijk, liefst al vanaf
de start van de opleiding tot aan het behalen van het
basisartsdiploma. Deze opdracht uit het raamplan wordt
door de universiteiten verschillend ingevuld. Zo zijn er
demonstraties van patiënten voor een volle collegezaal
(Groningen) en wordt er geëxperimenteerd met live
uitzendingen vanuit de spreekkamer (Utrecht).
1 En door u als huisarts ook, zo bleek de enquête (redactie)
Wij sluiten aan bij reeds bestaande begeleide
patiëntcontacten (BPC) van het Skillslab die bedoeld
zijn ter voorbereiding op de patiëntcontacten op de
onderwijspoli. Met name anamnese en lichamelijk
onderzoek staan hierbij centraal. We hebben contact
gezocht met het Skillslab en hieruit is een verdere
samenwerking voortgevloeid en ontstond er een
gecombineerd Skillslab/HAG contact. Hierbij is een
‘echte’ patiënt aanwezig.
Tijdens het eerste deel van dit contact zullen de studenten
onder begeleiding van een Skillslabdocent leren om een
goed gestructureerde anamnese en lichamelijk onderzoek
bij de patiënt af te nemen. Naar aanleiding hiervan zal er
een differentiaal diagnose gevormd worden. Het tweede
deel van het contact zal door een huisarts begeleid worden
en hierbij zal er verder ingegaan worden op diagnostiek,
behandeling en beloop van de aandoening, waarbij ook
een duidelijk accent op zorgaspecten zal komen te liggen.
Naar aanleiding hiervan worden er een aantal leerdoelen
geformuleerd welke nabesproken zullen worden in de
hiervoor bestemde basisgroep met de eigen coach.
Mocht u als huisarts na het lezen van bovenstaande tekst
denken dat u nog geschikte patiënten weet voor het
zojuist beschreven onderwijs (we zijn nog op zoek naar
patiënten en ook Engelstalig sprekende patiënten zijn
meer dan welkom) aarzel dan niet om contact op te
nemen met ons voor meer informatie. Dat kan via het
secretariaat onderwijs.
Deze pilot zal starten in september 2011 (academisch jaar
2011-2012) en zal na afloop vanzelfsprekend kritisch worden
geëvalueerd. Als deze pilot goed wordt geëvalueerd, dan
zal bij de overige planningsgroepen van jaar 3 de behoefte
gepeild worden om een dergelijk contact in elk cluster
van jaar 3 (abdomen, bewegingsapparaat, circulatie/
longen, psychomedisch) in te bouwen. We zijn benieuwd!
Leren in één grote lijn
Coschap op z’n kop
DOOR KATRIEN BOOTS, COöRDINATOR COSCHAP HUISARTSGENEESKUNDE
EN HUISARTS IN MAASTRICHT
De coschappen gaan ‘op de schop’ … de klinische stages
zoals we ze kennen maken op dit moment capriolen aan
een rekstok, draaien rondjes, verliezen, ondersteboven
hangend, wat ballast uit hun zakken, de grotere zaken
blijven in de voering steken en gaan niet verloren. De
rondjes gaan sneller, de vlucht wordt hoger... er is ruimte
voor dromen en wensen, uitzicht op een blauwe lucht met
een witte wolk die nog helemaal gevormd kan worden:
maken we er een prins van of een draak?
Het coschap huisartsgeneeskunde is nu een tienweekse
stage, waarin er wekelijks een facultaire terugkomdag is,
begeleid door een huisartsbegeleider. In de huisartspraktijk
– de stageplaats – leert de student op patiëntgebonden
wijze: van patiënt naar boek, van praktijk naar de theorie
erachter. De huisartsopleider heeft hierbij een belangrijke
rol als leermeester.
Reden om aan de rekstok te willen hangen is de wens
om de masterfase van de geneeskundeopleiding vanaf
september 2012 een breder en ‘longitudinaler’ aspect te
geven. Hierbij wordt als het ware in één grote lijn geleerd en
niet in kleine losse vakken zoals nu. De student zal langere
tijd op eenzelfde stageplek blijven dan nu het geval is,
wat de diepgang in het leerproces ten goede zal komen.
De coschappen zullen samengaan in vijf grote clusters,
die elk zo’n 14 weken zullen duren en die een vaste volgorde
zullen krijgen: alle studenten doorlopen de masterfase
dan volgens hetzelfde spoor. Binnen deze clusters zal er
aandacht zijn voor leerplannen en portfolio’s.
De diverse competenties die in het raamplan zijn vastgelegd
(ook wel ‘rollen’ genoemd in de basisopleiding) zullen niet
meer per vakgebied aangeleerd en getoetst worden, maar
uitgesmeerd worden over de hele masterfase en verdeeld
worden over de vijf te vormen clusters. De competentie
‘wetenschapper’ bijvoorbeeld, kan de nadruk krijgen in
het cluster ‘beschouwend’ en daar in een bepaalde vorm
getoetst worden en de competentie ‘communicator’ kan
in een eerstelijns cluster sterker neergezet worden. Dit wil
overigens niet zeggen dat communiceren niet meer nodig
is in de andere clusters of dat de student mag vergeten
hoe hij een referaat maakt wanneer deze opdracht eenmaal
is afgevinkt.
Huisartsgeneeskunde zal een zeer belangrijk deel
uitmaken van het ‘eerstelijns cluster’. Hierbij is de
huisartspraktijk de ideale plaats om de student veel
en diverse ziektebeelden te laten zien en het scala
aan eerstelijns behandelingen. Diverse (tweedelijns)
disciplines spelen medisch-inhoudelijk daarbij een rol
en er is veel communicatie nodig tussen de diverse
disciplines.
2 e uitgave 2011
Het is een uitdaging om buiten het bekende pad van de
tienweekse huisartsstage te durven stappen en een nieuwe
weg te kiezen: hoe leert een student optimaal in een
eerstelijns setting? Hoe groot is de waarde van ‘meekijken’
met een huisartsopleider of (eerstelijns) zorgaanbieder?
Wat kan de waarde van werken met beeldmateriaal zijn?
Welke lijnen en samenwerkingsverbonden worden
er gezocht?
Op dit moment werken we samen met de planningsgroep
van sociale geneeskunde om een eerstelijns cluster vorm
te geven, waarbij er gezocht wordt naar een manier om
deze twee disciplines in de juiste verhouding te laten
integreren, zonder dat we vervallen in ‘knippen en plakken’.
We draaiden al wat rondjes aan de rekstok, lieten onderweg
wat vallen en hielden onze ‘core business’ vast in onze
zakken. Vervolgens keken we naar de competenties zoals
die in het raamplan staan en gaven aan welke competenties
wij extra willen belichten. Op dit moment maken wij een
begin met het kijken naar de inhoud en de onderwijsvormen
die we hierbij willen gebruiken. Een noodzakelijk kwaad is
uiteraard de logistiek, want rondjes draaien en staren naar
de blauwe lucht mag, maar het moet wel haalbaar zijn.
De kunst is om niet na wat rondjes aan de rekstok stil te
vallen, naar de grond te kijken en weer op te willen pakken
wat er uit zakken viel, omdat dat zo vertrouwd is, maar om
naar de lucht te kijken en de prins in de wolk te zien. Op z’n
kop is ook: kijk omhoog!
op één lijn 40
9

op één lijn 40
10
2 e uitgave 2011
AIOS als opleider van een co:
werkt dat?
DOOR PETRA STEEGHS, OUD AIOS NU WAARNEMEND HUISARTS
In de kliniek is het zeer gebruikelijk dat geneeskunde
studenten in alle fases van hun opleiding (en zeker in de
coschappen) begeleid en beoordeeld worden door een
arts al dan niet in opleiding tot specialist (AIOS/ANIOS).
Tot voor kort werd de coassistent in de huisartspraktijk
uitsluitend begeleid door de huisarts. Momenteel zijn
aan verschillende faculteiten (onder andere Rotterdam
en Utrecht) initiatieven opgestart waarbij de huisarts
in opleiding (=AIOS) een rol speelt in de begeleiding en
beoordeling van de coassistenten.
Het opleiden van coassistenten door de AIOS in de
huisartspraktijk biedt een aantal kansen. Ten eerste heeft de
AIOS op deze manier de mogelijkheid om onder supervisie
kennis te maken met het geven van onderwijs, hetgeen
aansluit bij de competentiedomeinen en eindtermen
van de huisartsopleiding. Ten tweede kan het positieve
leerklimaat een aanzet zijn tot verdere ontwikkeling van
de opleidingspraktijk, waarbij zowel AIOS als coassistenten
opgeleid worden terwijl tegelijkertijd de huisartsopleider
ontlast wordt. Ten derde biedt het superviseren van
het geven van onderwijs ook de ervaren opleider een
mogelijkheid zich verder te bekwamen.
Petra Steeghs begeleidde enkele weken geleden als eerste
Maastrichtse AIOS een coassistent. We vroegen haar naar
haar ervaringen.
Bij toeval werd in mijn derdejaars opleidingspraktijk een
coassistent geplaatst, hoewel er eigenlijk ruimtegebrek
was. Vanuit dit gegeven ontstond het idee om de situatie
als pilot te gebruiken met het volgende doel: het begeleiden
van de coassistent tijdens het coschap huisartsgeneeskunde
door de AIOS huisartsgeneeskunde, dit alles onder supervisie
van de opleider. Geen nieuw idee overigens, al eerder
beproefd, maar nog niet in onze praktijk.
Deze vraag kwam dus bij mij, waar ik met al m’n
enthou siasme meteen ja tegen zei. De twijfel kwam
natuurlijk later: ben ik bekwaam genoeg om de coassistent
te begeleiden in zijn/haar leerproces? Hoe doe je dat
eigenlijk opleiden? Weet ik wel genoeg, ik ontbeer nog
de echte praktijkervaring? Toch wel een beetje eng zo’n
pottenkijker!
Het meest in het oog springend was de grote hoeveelheid
tijd die ik besteedde aan de begeleiding. Doorlezen van
het portfolio, leergesprekken, soepels beoordelen en dan
de daadwerkelijke beoordelingen invullen en je eigen
motivatie bespreken. Dit moeten benoemen maakt je
heel bewust van je verwachtingen ten aanzien van een
toekomstige collega, in hoeverre je rekening houdt met
iemands sterke en zwakke punten, mogelijke allergieën.
Misschien nog belangrijker, je houdt jezelf een spiegel voor.
Mijn grote voordeel was dat de laatste 3 maanden van
mijn opleiding waren aangebroken, waarbij ik veel ruimte
kreeg om mijn eigen plan te trekken, en mijn eigen
leerproces in de afrondende fase zat, zonder noodzaak
van intensieve leergesprekken. Daarbij kende ik de
praktijk en de patiënten. Ik heb de tijd kunnen nemen
voor de coassistent en het gevoel gehad dat ik haar het
mooie van het vak heb laten ervaren.
Ten aanzien van het leerproces zal elk individu waarschijnlijk
op een andere manier geprikkeld moeten worden. Ik had
erg de neiging om lacunes zelf in te vullen en een consult
af te ronden, het over te nemen van de coassistent. Dit
stapje terug moeten doen en gericht zijn op wat de ‘student’
op dit moment van mij nodig had, is een heel andere manier
van werken in de spreekkamer. Als de constructie verder
invoering vindt in het basiscurriculum van de huisartsopleiding,
dan zou het fijn zijn om hierin onderwezen te
worden.
Al met al heeft deze pilot mij geleerd te reflecteren op
het eigen en andermans handelen, te delegeren en het
vak door de bril van een ‘buitenstaander’ te bekijken en
een bepaalde verwondering die voor mij al normaal was
geworden, opnieuw te beleven. Ik heb het ervaren als leuk
en leerzaam en zeker niet meer eng. Voor de toekomst
kan ik de constructie warm aanbevelen.
Aandachtspunten:
• Begeleiding alleen in deze constructie als de AIOS er
zijn/haar hoofd vrij voor heeft. Als het leerproces van
de AIOS nog veel inspanning vergt, is het niet haalbaar
om ook de coassistent voldoende tijd te geven
• Tijdstip van begeleiding bij voorkeur in de laatste
6 maanden van opleiding AIOS
• Didactisch onderwijs aan AIOS met name over
leerprocessen noodzakelijk.
Polyfarmacie Interventie Limburg
Een procesevaluatie
WESP-STUDENT NADINÈ VISKER.
BEGELEIDERS: MARJAN VAN DEN AKKER EN JELLE STOFFERS.
Polyfarmacie Interventie Limburg (PIL)
In september 2009 is de vakgroep Huisartsgeneeskunde
gestart met de PIL studie in 24 huisartsenpraktijken in
Zuid-Limburg. Het doel van deze studie is het verbeteren
van de kwaliteit van leven door het medicatiegebruik
bij ouderen met multimorbiditeit en polyfarmacie te
optimaliseren.
De PIL studie beoogt een intensieve samenwerking tussen
de huisarts, de praktijkondersteuner, de apotheker en de
medische specialist. Informatie die tijdens patiëntgesprekken
wordt verzameld door de praktijkondersteuner, wordt
gecombineerd met gegevens van de huisarts en de
apotheker, die op grond daarvan een integraal medicatieadvies
maken. Dit wordt vervolgens ‘ter goedkeuring’
voorgelegd aan de specialist. Eventuele wijzingen worden
in overleg met de patiënt door de huisarts doorgevoerd.
De kwaliteit van leven van de patiënt wordt in kaart
gebracht via een vragenlijst. Tevens zal er door de
apotheker maandelijks een pill-count gedaan worden,
waarbij de patiënt elke maand naar de apotheek komt
en lege medicatiedoosjes en -strips meebrengt welke
vervolgens geteld worden door de apotheker, om zo de
mate van therapietrouw na te gaan.
Procesevaluatie
Om de resultaten van de PIL studie te kunnen vertalen
naar goede patiëntenzorg, is het belangrijk dat de
interventie goed in te passen is in de dagelijkse praktijk.
Omdat het hier een complexe interventie betreft, is een
goede procesevaluatie op zijn plaats om na te gaan of PIL
toepasbaar is.
Via een procesevaluatie krijgt men inzicht in het verloop
van de interventie. Door de ervaringen van de betrokken
professionals na te gaan, kunnen knelpunten aan het licht
komen, die gebruikt kunnen worden om de interventie te
verbeteren of nieuw onderzoek te starten.
Kwantitatief en kwalitatief onderzoek
Om een goed inzicht te krijgen in het verloop van
de interventie, is gekozen voor een combinatie van
kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Het kwantitatieve
onderzoek werd gedaan met enquêtes. Deze werden
online verstuurd naar de huisartsen, apothekers en
POH’ers die in de eerste interventiegroep zaten.
2 e uitgave 2011
Vragen over tijd, samenwerking, communicatie en het
nut van de interventie, zijn in de enquêtes aan bod
gekomen. De enquêtes zijn in een kwalitatief onderzoek
verder uitgediept met individuele semi-gestructureerde
interviews.
Resultaten
Vooralsnog lijken een goede training, een goede
samenwerking en een structurele aanpak tijdens de reviews
belangrijke bevorderende factoren te zijn. Belemmerende
factoren zijn onder andere de tijd die deze interventie
kost en de pill-count.
De meeste professionals lijken de intentie te hebben
om ook na afloop van de interventie een structurele
polyfarmacie interventie voort te zetten.
Uit de resultaten van de interviews moet blijken of het
de moeite loont alle patiënten van 65 jaar en ouder met
langdurig gebruik van 5 of meer medicijnen te evalueren,
of dat dit beter bij een gerichte probleemgroep kan.
Tevens variëren de meningen van de geïnterviewde
professionals over het doen van huisbezoeken sterk
(kosten versus baten). Dit geldt ook voor de wijze waarop
het contact en de bijdrage van de specialist (is deze altijd
nodig of alleen bij twijfelgevallen?) dienen te verlopen.
Conclusie
Deze polyfarmacie interventie wordt door alle betrokkenen
als nuttig ervaren. Er zijn wel belemmerende factoren
(zoals grote tijdsinvestering) die de implementatie
ervan in de praktijk kunnen bemoeilijken. Er zal worden
nagegaan welke adviezen ter verbetering gegeven
kunnen worden.
Een terugblik op de stage
Tijdens deze stage heb ik de beginselen van zowel het
kwantitatief als het kwantitatief onderzoek onder de knie
gekregen. Tevens heb ik zicht gekregen op wat onderzoek
doen binnen de huisartsgeneeskunde inhoudt. Ik heb
deze stage ervaren als een leerzame en leuke stage!
op één lijn 40
11

op één lijn 40
12
2 e uitgave 2011
Nascholing
Samen-scholen
DOOR YVONNE VAN LEEUWEN, COöRDINATOR
NASCHOLING VAKGROEP HUISARTSGENEESKUNDE
Hebt u ook wel eens oogstgevoelens?
Ik had dat gevoel in de Jaarbeurs in Utrecht toen meer dan
30 kaderhuisartsen hart- en vaatziekten, deels nog in
opleiding, een congres verzorgden ter introductie van de
nieuwe standaard CVRM. Allen leidden een workshop, in
groepjes van 3.
Karen Konings, zelf kaderhuisarts hart- en vaatziekten,
was hoofdorganisator van het congres, samen met onze
Maastrichtse hoogleraar Interne Geneeskunde,
Coen Stehouwer. Op hem en de aanwezigen hebben de
kaderhuisartsen indruk gemaakt. Je ziet dan wat scholing
doet. Scholing in inhoud, in kritisch lezen van literatuur
en in onderwijs geven. Men wist goed ervaring en
bewijsvoering te combineren, inspelend op de vragen uit
de zaal. Prachtig.
In september 2012 begint weer een nieuwe groep. De
inschrijving is nog niet begonnen maar belangstellenden
kunnen zich al opgeven bij mij. Het zou mooi zijn als er
weer wat meer mensen uit het Zuiden deelnamen, want
we kunnen nog best een aantal kaderhuisartsen in die
regio gebruiken.
Overigens wordt er door de kaderopleiding HVZ ook een
NHG-Asplepion-leergang CVRM gemaakt voor degenen
Post-doc onderwijs: Enquête
Zoals u in het redactioneel kan lezen, loopt de reminder
nog van het vragenlijstonderzoek onder huisartsen in de
regio van de Universiteit Maastricht.
Wij vroegen ook uw mening over post-doc onderwijs
waarbij we hieronder de voorlopige percentages alvast
vermelden achter de antwoorden. Het was mogelijk om
meer dan 1 antwoord in te vullen. Niet iedere huisarts
heeft de vraag beantwoord.
Nogmaals, het betreft een voorlopige uitkomst.
die vooral in eigen regio actief willen zijn binnen de
zorggroep. Het zal waarschijnlijk een cursus van een week
worden, dit najaar of volgend voorjaar.
Voor de overige nascholing hebben we nog steeds vooral
verdiepingscursussen op het oog. Ik ben bezig met
een ronde door de regio om na te gaan wat gewenst
is. Eventueel kunnen we binnen het WDH-aanbod een
kortdurende sessie organiseren over een onderwerp,
bijvoorbeeld gehoorstoornissen en voor belangstellenden,
die meer willen dan van A naar B, een cursus van B naar C
organiseren.
Tot slot: we hebben ook een huisarts-expert genetica in
huis, Isa Houwink, die gaat promoveren op: onderwijs in
cardiogenetica aan huisartsen. Vragen komen daar aan de
orde als: hoe zit het nu precies met belaste families wat
betreft hart- en vaatziekten? Wat als verontruste ouders bij
je komen, omdat hun zoon net aan de dood door plotse
hartstilstand is ontsnapt? Is het erfelijk? Hoe zit het met
de andere kinderen? Ook belangstellenden hiervoor
kunnen zich bij de vakgroep melden.
Yvonne.vanleeuwen@hag.unimaas.nl
School-ze! Maar eerst even vakantie. Een goede tijd
gewenst.
De vraag was: “De vakgroep Huisartsgeneeskunde van
de Universiteit Maastricht wil het bestaande
nascholingsaanbod verrijken met cursussen die ‘diepte
ingaan’ en de expertise van de deelnemers daadwerkelijk
vergroten. Vindt u dat:
• Een goede zaak, omdat het in een behoefte voorziet 56%
• Overbodig, want er is al zoveel aanbod 13%
• Dit in overleg met de zorggroepen dient te gebeuren
(‘on demand’) 40%
Stellen zich voor
Ria Huijgen-Koolen
gedragswetenschapper
Sinds 1 mei 2011 ben ik als gedragswetenschapper (GW)
verbonden aan de huisartsopleiding om derde jaar AIOS
te begeleiden en om voor tweedejaars het ‘psychisch blok’
te verzorgen.
In 1978 ben ik in Nijmegen als klinisch psycholoog
afgestudeerd. Na een aantal jaren gesprekstechnieken
aan de universiteit gedoceerd te hebben, ben ik met man
en één kind naar Tanzania vertrokken. We hebben daar in
een plattelandsziekenhuis gewoond en gewerkt en onze
twee andere zonen zijn er geboren.
Na terugkeer heb ik van 1983 tot 2007 als eerstelijnspsycholoog
en vrijgevestigd psychotherapeut gewerkt
in samenwerking met mijn echtgenoot die huisarts is.
Met veel plezier heb ik al die jaren dit gevarieerde werk
gedaan.
In 2005 besloot ik terug naar de collegebanken te gaan
om Afrikanistiek in Leiden te gaan studeren. Als secretaris
van een stichting bezoek ik Tanzania frequent. Daardoor
ontstond bij mij de behoefte aan de universiteit Swahili
te gaan studeren.
Paul Schrijver
HAB jaar 1
Ik ben Paul Schrijver. Geboren in Blitterswijk, een klein
dorpje aan de Maas in Noord-Limburg. Ik woon in
Eindhoven de gekste (en de slimste). Ik ben 10 jaar
getrouwd en ben de trotse vader van 2 zoons. Sinds 10
jaar ben ik werkzaam als huisarts in Gezondheidscentrum
Strijp te Eindhoven onder de vlag van Stichting
Gezondheidscentra Eindhoven (SGE).
Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in onderwijs.
Nadat ik 4 jaar huisartsen had opgeleid, ben ik als
huisartsbegeleider begonnen. Momenteel begeleid ik een
hele leuke enthousiaste groep eerstejaars AIOS.
2 e uitgave 2011
In 2007 heb ik er een project opgezet om een groep jonge
Tanzanianen voorlichting over HIV/AIDS te laten geven
door middel van “Theatre for Development”. Ik vertaal en
analyseer teksten uit deze voorlichting om te achterhalen
wat de opvattingen van de bevolking zijn over AIDS en
welke rol de taal hierin speelt. De resultaten verwerk ik in
een proefschrift.
Mogelijk lijkt dit onderzoek iets heel anders dan het werk
aan de huisartsopleiding. De grote overeenkomst is voor
mij de afstemming op het referentiekader van de patiënt
en de grote invloed van taal als communicatiemiddel.
Ik kijk graag over grenzen heen om kennis te maken met
andere talen, culturen en literatuur. Verder houd ik van
klassieke muziek, zowel actief als passief, en ik speel golf
om mijn hoofd leeg te maken.
De start aan de huisartsopleiding, waarin enthousiaste
collega’s me wegwijs hebben gemaakt is veelbelovend. Ik
vind het erg prettig mijn werkervaring te mogen vertalen
naar het onderwijs.
Eén van mijn hobby’s is motorrijden. Vier Jaar geleden
heb ik mijn motorrijbewijs gehaald. Nu komt dat heel
goed uit, omdat ik altijd tussen de files door kan rijden,
waardoor ik (nagenoeg) altijd op tijd kan komen.
Ik heb de afgelopen 20 jaar een groot deel van Nederland
mogen zien: studie geneeskunde in Groningen, de
huisartsopleiding in Rotterdam en daarna naar Brabant,
om nu aan de andere kant van Nederland te belanden.
En tot nu toe bevalt dit “als een warm bad”!
op één lijn 40
13

op één lijn 40
14
2 e uitgave 2011
Birgit Spoorenberg
HAB (in spé) Acute blok
Al enige tijd loop ik, voornamelijk op de woensdag, door
de gangen van Debyeplein 1, begane grond. Ik kon geen
afscheid nemen van deze fijne plek na het ontvangen van
mijn huisartsendiploma eind maart en gelukkig mocht ik
blijven.
Ik mag mijn tijd op het huisartsinstituut deels vullen
met het evalueren van onderwijs op de spoedeisende
hulp stageplekken samen met Hendrik Jan Vunderink,
en op termijn mag ik als jonge begeleider (HAB) van een
groep huisartsen in opleiding in datzelfde spoed-blok
aantreden, waar ik erg veel zin in heb. Voordat ik aan de
opleiding tot huisarts begon, werkte ik dik anderhalf jaar
op de afdeling spoedeisende hulp van het ziekenhuis in
Weert en ik vond het heerlijk.
Ook in Weert was het lastig afscheid nemen maar ik
koos uiteindelijk toch voor het heldhaftige vak van
huisarts en kwam er in de loop van de opleiding achter
dat het corrigeren van een microcytaire anemie ook
heel spannend kan zijn. Dat er een hele wondere wereld
schuilgaat achter het begrip Griep. De contextuele
geneeskunde.
Eva van Eerd
AIOTHO 1
Sinds 1 april ben ik, Eva van Eerd, met veel plezier fulltime
werkzaam als onderzoeker bij het project ‘Empowerment
van COPD patiënten’.
Eind 2009 ben ik afgestudeerd aan het VUmc in Amsterdam,
waarna ik een jaar in Australië heb gewoond. Daar heb
ik onder andere met zeer veel plezier onderzoek gedaan
op de Gynaecologie en Verloskunde afdeling van het Lyell
McEwin hospital in Adelaide.
Mijn toekomstige functie als acute-HAB combineert voor
mij het beste van twee werelden: ik zal smullen van de
levensreddende kliniekverhalen en ik zal een brug slaan
naar de niks minder avontuurlijke eerste lijn.
Het andere gedeelte van mijn tijd op Debyeplein 1 laat
zich wat moeilijker samenvatten. Al meerdere malen
vroeg iemand me wat ik nu eigenlijk aan het doen was en
evenzoveel keer liet ik een vertwijfeld gezicht achter na
het uitleggen van mijn functie.
Ik bekijk samen met Maarten van Wesel en Bas Maiburg
hoe we de social media kunnen inzetten voor het bereiken
van huisartsen (al dan niet in opleiding), huisartsopleiders
en zelfs voor het aantrekken van de huisartsen van de
toekomst. Ik ben ontzettend blij dat ik mee mag denken.
Naast mijn Debyeplein-woensdag werk ik als
waarnemend huisarts in heel zuid-Limburg en ben ik
regelmatig thuis, exact 4 minuutjes wandelen vanaf het
instituut, bij mijn vriend Bram en onze dochter Meesje,
die net twee is geworden.
Onlangs ben ik ook aangenomen voor de huisartsopleiding.
Het combineren van onderzoek met de
huisartsopleiding is voor mij ideaal, omdat ik beide
ontzettend leuk vind en het elkaar zeer goed aanvult.
Ik zal mij daarom ook voor de volle 100% inzetten
voor dit project en ik hoop op een leuke en leerzame
samenwerking met iedereen.
1 Arts In Opleiding Tot Huisarts en Onderzoeker
Stelt zich voor: Onderwijs arts-patiënt communicatie (APC)
Hanneke Hamers
docent en huisarts in Maastricht
Sinds 1 november 2010 ben ik aangesteld bij de huisartsopleiding
voor de periode van een jaar. Ik werk 1 dag in de
week aan het verder ontwikkelen van het onderwijs artspatiëntcommunicatie
(APC) voor aios.
Ik ben huisarts sinds 1994 en werk sinds 1999 als huisarts
in de groepspraktijk in Heugem-Randwijck, in Maastricht.
We werken daar in een team van 14 personen. Naast
patiëntenzorg ben ik verantwoordelijk voor het kwaliteitsbeleid
(accreditering) en het personeelsmanagement.
Ik ben 47 jaar, ben getrouwd en heb een zoon van 13
en een dochter van 10 jaar. Ik ben graag buiten: hard
lopen, mountainbiken, tennissen, fotograferen en skiën.
Daarnaast is pianospelen al jaren een passie.
Ik heb de huisartsopleiding in Maastricht gedaan in
1992 en 1993, toen nog de tweejarige opleiding. Naast
waarnemen in de regio ben ik van 1994 tot 1999 altijd
betrokken geweest bij medisch onderwijs. Zo ben ik
o.a. een paar jaar voorzitter geweest van de vaardigheidstoetsbeoordelingscommissie
(VABC) van het basis curriculum
aan de UM, ben ik docent communicatie vaardigheden
bij het Skillslab UM geweest en ben ik sinds 2002
huisartsopleider. Ik observeer met enige regelmaat video’s
ten behoeve van de videotoets. Onlangs heb ik zelfs een
cursus van een week mogen geven aan Keniaanse aios
met betrekking tot arts-patiëntcommunicatie.
Als huisartsopleider en als observator van de videotoets
kijk ik kritisch naar banden die opgenomen zijn door aios.
Door een goede arts-patiëntcommunicatie is er winst
te halen op velerlei gebied: betere informatie wordt
verzameld, betere afstemming op vragen van de patiënt,
betere compliance, waarschijnlijk minder verwijzingen
en minder voorschriften, dus goedkopere zorg. De
communicatie tussen een zorgprofessional en een patiënt
is een speciale vorm van communicatie. Een vorm van
communicatie die niet vanzelfsprekend is, maar een die je
wel kunt leren. In het huisartsenvak van de toekomst zal
de huisarts een belangrijke regierol gaan vervullen, zal de
huisarts veel moeten overleggen en communiceren met
diverse disciplines. Leer je eenmaal goed communiceren,
dan heeft dat een veel grotere impact: je leert beter
communiceren met je personeel, met je collega’s, met
andere zorgprofessionals, hetgeen allemaal bijdraagt tot
een grotere werksatisfactie.
2 e uitgave 2011
Ik ben nu meer dan een half jaar werkzaam bij de
huisartsopleiding. Ik werk veel samen met
Angelique Timmerman, landelijke projectleider artspatiëntcommunicatie
en GWster binnen onze
huisartsopleiding. Samen met Bas Maiburg, adjuncthoofd,
vormen wij de projectgroep. Daarnaast probeer ik
zoveel als mogelijk docenten te betrekken bij de verdere
ontwikkeling van het APC-onderwijs door het organiseren
van workshops en door hen te interviewen over hetgeen
ze missen in het huidige APC-aanbod. Het is een prettige
afdeling om te werken, met veel betrokken mensen.
Ik hoop na een jaar een product af te kunnen leveren,
een lijn die is uitgezet en waar een start is gemaakt
met de daadwerkelijke invulling van vernieuwend APC-
onderwijs. Eén van de belangrijkste speerpunten is dat
de huisartsopleiders, in wier praktijken het grootste deel
van het onderwijs zich afspeelt, meer betrokken raken bij
het APC-onderwijs en (nog) meer competent zullen zijn
om hun aios goed te kunnen beoordelen op hun APC-
vaardigheden.
In een volgend nummer van “Op één lijn” hoop ik
het Maastrichtse APC-project uitvoeriger te kunnen
beschrijven.
op één lijn 40
15

op één lijn 40
16
2 e uitgave 2011
De Maastricht Studie
Samenwerking MUMC+ en
RHZ krijgt nieuwe dimensie
DOOR ROELF NORG, SENIOR ONDERZOEKER EN HUISARTS IN HAELEN
Roelf Norg (li) en Guy Schulpen (re)
Op 24 mei 2011 werd de samenwerkingsovereenkomst
getekend tussen het Maastrichts Universitair Medisch
Centrum (MUMC) en de Regionale Huisartsen Zorg (RHZ)
Heuvelland. Kern is om diabetesonderzoek en de zorg
voor mensen met diabetes type 2 nauw op elkaar aan
te laten sluiten. Ook streven beide partijen naar verdere
ontwikkeling van ketenzorgprogramma’s.
De Maastricht Studie
10.000 Maastrichtenaren en Heuvellanders van top tot
teen doormeten om tot nieuwe inzichten te komen op
het vlak van diabetes mellitus type 2, cardiovasculaire
ziekten en de daarmee samenhangende comorbiditeit.
Dat is een kernachtige samenvatting van De Maastricht
Studie (DMS). Binnen dit onderzoeksproject wordt op een
geavanceerde manier gezocht naar nu nog onbekende
verbanden tussen verschillende ziekten en aandoeningen
rondom diabetes. Internistisch, neurologisch,
oogheelkundig, cardiologisch, longgeneeskundig,
psychologisch, farmacolo gisch en fysiologisch onderzoek
wordt gecombineerd met bestudering van het gedrag,
de voedings- en leefwijze van mensen met en zonder
diabetes. Door de multi disciplinaire samenhang in de
onderzoeksvragen en -methoden kan niet alleen een
één op één oorzaak-gevolg verband onderzocht worden,
maar ook de manier waarop verschillende ziekten elkaar
beïnvloeden en samenhangen met gedrag.
Ambitieus
De provincie Limburg stimuleerde de Maastricht Studie als
een belangrijk project voor de regionale ontwikkeling van
(het onderzoek in) de gezondheidszorg in de toekomst.
Belangrijk gegeven daarbij is dat de levensverwachting
in delen van Zuid-Limburg opvallend achterblijft bij het
gemiddelde van Nederland, en zelfs 12 jaar achterligt
op de ‘gezondste’ gebieden van Nederland. Er moet dus
veel winst te halen zijn. De Maastricht Studie is één van
de stuwende krachten achter de ontwikkeling van de
regionale Health Campus. Innovatie en ontwikkeling van
technologie zijn sleutelwoorden.
Alleen mooie woorden?
Voor het waarmaken van deze ambitie is het belangrijk
dat het onderzoek wordt ingebed in de reguliere
zorgverlening, sterker nog: in de Maastrichts-
Heuvellandse samenleving. Immers, zo’n 10% van de
mensen van 40-75 jaar en zo’n 70% van de diabeten in
deze regio zal gaan deelnemen aan het onderzoek. Dat
zijn forse getallen, dus dat zal iedereen in de regionale
gezondheidszorg gaan merken.
De huisarts
Voor de huisartsgeneeskunde liggen hier ook kansen.
De huisartsgeneeskundige wetenschap heeft al relevante
onderzoeksvragen ingebracht, en kan dit nog verder
uitbouwen. Maar ook voor de dagelijkse huisartsenzorg
liggen er kansen. Kansen op verbetering van de zorg en
kansen voor de doorontwikkeling van bestaande en het
opzetten van nieuwe ketenzorgprogramma’s en eerstelijns
DBC’s. Met het oog op die kansen hebben de RHZ en de
Maastricht Studie op 24 mei een samenwerkingsovereenkomst
getekend. Zo kunnen we niet alleen het
onderzoek naar diabetes en de zorg voor mensen met
diabetes verbeteren, maar ook een nieuwe fase ingaan
van de unieke Maastrichtse samenwerking tussen eerste
en tweede lijn rond deze ziekte.
De Maastricht Studie in het kort
Soort onderzoek:
Cohort-onderzoek
Inclusie:
• 5.000 mensen met en 5.000 mensen zonder diabetes
type 2
• leeftijd: 40-75 jaar
• woonachtig in de regio van de RHZ
Meetmethoden:
• vragenlijsten
• beeldvorming (o.m. MRI, CT, DEXA, echografie,
fundoscopie)
• voedings-, inspannings- en bewegingsonderzoek
• bloed- en urineonderzoek
• genetisch onderzoek
• geavanceerd electrofysiologisch onderzoek
(speciale ECG, EMG technieken)
• etc.
Follow-up:
Cycli van jaarlijkse vragenlijsten en 5-jaarlijkse metingen
in het onderzoekscentrum.
Guy Schulpen (RHZ, rechts) en Roelf Norg (DMS, links)
tekenen de samenwerkingovereenkomst.
Nationaal Actieprogramma Diabetes: monitor
Uitkomsten onderzoek onder
zorgprofessionals en patiënten
LIEKE RAAIJMAKERS, PROMOVENDUS 1 VAKGROEP GEZONDHEIDSBEVORDERING UM
De Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) voert met subsidie
van het ministerie van VWS het Nationaal Actieprogramma
Diabetes (NAD) uit. Door middel van het NAD (2009-2013)
wordt getracht op landelijk niveau omstandigheden,
condities en instrumenten beschikbaar te maken die
vereist zijn om een halt toe te roepen aan de groei van
het aantal mensen met diabetes en complicaties bij
diabetespatiënten te verminderen. Het kerndoel van
het programma is het structureel implementeren van
Coauteurs: Marloes Martens, senior onderzoeker 2 , Lotje Bagchus, medior
onderzoeker 2 , Ruud Jonkers, senior onderzoeker 2 , Stef Kremers, Universitair
hoofddocent 1
1 Vakgroep Gezondheidsbevordering, NUTRIM School for Nutrition,
Toxicology and Metabolism, Maastricht University Medical Center+
2 ResCon, Research & Consultancy
2 e uitgave 2011
Kernpunten van de overeenkomst tussen RHZ
en De Maastricht Studie
• gezamenlijk belang bij goede zorg voor
diabetespatiënten
• gezamenlijk belang bij verbetering van de diabeteszorg
o.m. door wetenschappelijk onderzoek
en verbetering van zorgprogramma’s
• nauwe aansluiting van onderzoek en zorg, onder meer
door gestructureerde terugkoppeling en eenduidige,
helder, communicatie tussen onderzoekers, huisartsen/
praktijkondersteuners en deelnemers/patiënten.
de NDF Zorgstandaard als leidraad voor de inhoud,
de organisatie en de kwaliteit van programmatisch
ingerichte preventie van diabetes en zorg voor
mensen met diabetes, alsmede voor de bijpassende
bekostigingssystematiek. Het hoofddoel van dit onderzoek
was zicht krijgen op de mate van implementatie van de
NDF Zorgstandaard diabetes en de belemmerende en
bevorderende factoren die daarbij een rol spelen. Hiertoe
heeft in de periode tussen juni en november 2010 een
cross-sectioneel vragenlijstonderzoek plaatsgevonden
onder zorgprofessionals (N=1726) en patiënten (N=571).
Daarnaast zijn ter verdieping en aanvulling diepte-interviews
(N=33) uitgevoerd bij beide doelgroepen in de periode
november 2010 - januari 2011. De resultaten laten zien
dat 37.6% van de zorgprofessionals in bezit was van de
Zorgstandaard. Bij zorgprofessionals bestaat over het
op één lijn 40
17

op één lijn 40
18
2 e uitgave 2011
algemeen een matig positieve houding ten opzichte van
de NDF Zorgstandaard. De belangrijkste belemmeringen
die zorgprofessionals rapporteerden bij de implementatie
van de Zorgstandaard hadden betrekking op het aan
aanbod van goede leefstijlinterventies, zorg aan moeilijk
bereikbare groepen, financiering van de zorg, registreren
en uitwisselen van gegevens en multidisciplinair
samenwerken. In totaal had 16.7% van de patiënten
de Diabetes Zorgwijzer (de patiëntenversie van de
Zorgstandaard) in bezit, terwijl 50.8% er niet bekend mee
was. Patiënten stonden overwegend neutraal tegenover
de Zorgwijzer als handig hulpmiddel. Patiënten die de
Zorgwijzer in bezit hebben, ervaren meer inbreng in de
behandeling, geven aan beter hun gevoelens te kunnen
delen met zorgverlener, beoordelen de omgang met hun
diabetes en de instelling van diabetes beter, kunnen beter
omgaan met hun diabetes en hun diabetes belemmert
hen minder in het dagelijkse doen en laten dan patiënten
die de Zorgwijzer niet in bezit hebben. Om succesvolle
disseminatie van de NDF Zorgstandaard te bevorderen,
dient aandacht te worden besteed aan de belangrijkste
belemmeringen die zorgprofessionals ervaren in het
werken conform de Zorgstandaard.
Aanbevelingen thema’s NAD
Thema 1 ‘Preventie’
Het gebrek aan goede toegang tot effectieve leefstijlprogramma’s
werd door zorgprofessionals het vaakst
genoemd als belemmering in de diabeteszorg. Er heerst
bij zorgprofessionals een sterk idee dat effectieve
leefstijlprogramma’s voor mensen met (een verhoogd
risico op) diabetes niet bestaan. De bekendheid van
relevante leefstijlprogramma’s alsmede de toegang tot
relevante bestanden waarin leefstijlprogramma’s staan
geregistreerd en beschreven dient derhalve te worden
vergroot. Zorgprofessionals hebben de behoefte geuit deze
toegang te willen verkrijgen via een elektronisch portaal.
Thema 2 ‘Positie van de patiënt & cliënt’
Er wordt geadviseerd om in de implementatie van
activiteiten omtrent de Zorgwijzer speciale aandacht
te besteden aan het gebruik van de Zorgwijzer door
patiënten. Tevens wordt aangeraden om de meerwaarde
van de Zorgwijzer voor patiënten over te brengen op de
zorgprofessionals. De meerderheid van de patiënten was
niet in het bezit van een schriftelijk zorgplan. Er bestaat
nog onduidelijkheid in het veld over wat een zorgplan is
en hoe het ingezet kan worden bij de behandeling van
diabetespatiënten. Vervolgonderzoek is nodig om de
huidige bevindingen nader te verklaren. Bij patiënten is er
behoefte aan de mogelijkheid om via internet het eigen
zorgplan te kunnen inzien en bijhouden.
Thema 3 ‘Kwaliteit, organisatie en kennis’
In het kader van kwaliteitsverbetering kwam naar
voren dat hoewel zorgprofessionals de registratie van
kwaliteitsindicatoren over het algemeen als nuttig
beschouwden en het belang voor het waarborgen van
de kwaliteit van de zorg erkennen, velen kanttekeningen
hebben bij de registratie en het gebruik van kwaliteitsindicatoren
in de dagelijkse praktijk. Er lijkt vooral behoefte
te zijn aan een kritische beoordeling van de huidige
kwaliteitsindicatoren. Er wordt geadviseerd dit in overleg
met zorgprofessionals uit verschillende beroepsgroepen
te doen.
Binnen de beroepsgroepen van apothekers en
fysiothera peuten heerst de mening dat men een goede
rol zou kunnen vervullen in de diabeteszorg, maar dat
deze vaak niet wordt erkend en herkend door andere
zorgprofessionals. Ook onder diëtisten lijkt het beeld te
bestaan dat hun rol niet voldoende erkend wordt door
andere zorgprofessionals. Een bijkomend probleem dat
hierbij gezien wordt, is het wat negatieve imago dat onder
diabetespatiënten en soms ook o nder zorgprofessionals
bestaat over de diëtist. Verbeterde erkenning en herkenning
van de rol van deze beroepsgroepen zou de samenwerking
tussen de verschillende beroepsgroepen kunnen
bevorderen.
Thema 4 ‘Regelgeving en Bekostiging’
De financiering van de diabeteszorg werd door
zorgprofes sionals als een belangrijke belemmering
ervaren. De financiering schiet tekort om voldoende tijd
en energie te kunnen stoppen in het verlenen van goede
zorg. De beroepsgroepen waar deze belemmering het
sterkst speelt zijn apothekers, fysiotherapeuten, diëtisten
en diabetesverpleegkundigen. Voortgezet structureel
overleg met relevante stakeholders (zoals CVZ, NZa en
VWS) zal nodig zijn om alle (toekomstige) onderdelen van
de Zorgstandaard in voldoende mate te laten terugkomen
in het basispakket van de zorgverzekering en in de DBC
afspraken.
Thema 5 ‘Elektronische communicatie en ICT
voorzieningen’
Meerdere beroepsgroepen ervaren belemmeringen bij
het gestandaardiseerd registreren en uitwisselen van
gegevens. Bij internisten en apothekers lijkt dit relatief
de meeste belemmeringen op te leveren. Elektronische
communicatie zou de gepercipieerde moeilijkheden bij
communicatie en samenwerking binnen en tussen lijnen
kunnen verminderen. Een dergelijk communicatiesysteem
zou dan wel compatible moeten zijn bij de huidige
systemen die binnen iedere beroepsgroep worden
gebruikt, zodat dezelfde gegevens niet meerdere malen
zouden moeten worden ingevoerd.
Dankbetuiging
Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het
Nationaal Actieprogramma Diabetes met een subsidie
van het Diabetes Fonds (projectnummer 2010.105.1356).
Aankondingen
Nieuws uit CAPHRI
"NU IS DE TIJD OM TROTS TE ZIJN", ALDUS DIRECTEUR PROF. ONNO VAN SCHAYCK OP DE JAARLIJKSE CAPHRI-DAG.
OP ÉÉN LIJN & HUISARTSGENEESKUNDE FELICITEREN CAPHRI MET HET BEHALEN VAN DE STATUS "EXCELLENT"
NA DE EXTERNE VISITATIE EERDER DIT JAAR.
NHG Kaderopleiding
Wetenschappelijk onderzoek
OPLEIDING TOT HUISARTS ONDERZOEKER (OHO CURSUS)
In september van dit jaar wordt in Maastricht in De Groote
Sociëteit een nieuwe ronde van de OHO cursus (opgericht
in 1993) georganiseerd. De opleiding is bedoeld voor alle
beginners en licht gevorderden in onderzoek in primary
care (dus niet alleen huisartsen). De opleiding is momenteel
volledig internationaal van opzet, met deelnemers uit
diverse Europese landen. De voertaal is Engels.
Doel van de cursus is om kennis en vaardigheden te
verwerven die nodig zijn om op kleine schaal onderzoek
te doen en daarover te rapporteren. Gevorderden kunnen
doorgaan met als doel om een wetenschappelijke
publicatie te realiseren en of om door te gaan richting
promotie-onderzoek.
Onderzoekers in de prijzen
Petra Erkens – Science Prize voor een paper
Op het symposium van de Nederlandse Vereniging voor
Trombose en Hemostase, ontving Petra Erkens een Science
Prize voor het beste abstract ter waarde van 2000 euro.
Petra is onderzoeker van het bekende Amuse-2 project
waarover ze altijd trouw rapporteerde in Op één Lijn.
De prijs die ze kreeg is bedoeld om promovendi de
mogelijkheid te geven om internationale congressen te
bezoeken en/of interessante cursussen te volgen.
Petra kreeg de prijs voor het abstract van haar Canadese
Paper ‘Does the Pulmonary Embolism Severity Index
accurately identify patients eligible for outpatient
treatment?’
Petra zal eind juli op een congres in Kyoto Japan, ook
nog een Jonge Onderzoekers Award ontvangen van de
International Society of Thrombosis and Haemostasis.
2 e uitgave 2011
De startercursus is van 12-15 september (3,5 dag) en de
gevorderdencursus van 15-17 september (2,5 dag). Wie wil
kan in één week de hele training doorlopen. Meer training
volgt in 2012. Lesmethode: PGO systeem. Accreditatie voor
huisartsen: 40 punten voor de volledige cursusweek en
naar rato minder voor de startcursus en gevorderdencursus.
Cursuskosten excl. overnachtingskosten: € 400 per
deelcursus (start of gevorderden) en € 700 voor de hele
cursus. Professor Geert-Jan Dinant is de cursusleider
namens Nederland. Cursusmanager (informatie en
aanmelden) is onderzoeksmedewerker Karin Aretz:
Karin.Aretz@maastrichtuniversity.nl
Jochen Cals – Telesphorusprijs beste proefschrift
Jochen Cals ontving uit handen van het Nederlands
Huisartsen Genootschap de Telesphorusprijs voor het beste
proefschrift de afgelopen twee jaar door een huisarts (in
opleiding) geschreven. Van de totaal 26 proefschriften die
in de afgelopen twee jaar door huisartsen in Nederland
werden geschreven haalden er 6 de laatste ronde.
Van deze 6 werd het proefschrift van Jochen unaniem als
veruit het beste gekozen en als uitzonderlijk gekwalificeerd.
De driekoppige jury bestond uit 2 ziekenhuisspecialisten
en 1 huisarts. In 2009 ontving Loes van Bokhoven deze
prijs voor haar proefschrift over onbegrepen klachten.
Daarmee gaat de prijs twee keer op rij naar Maastricht-
Caphri-HAG!
op één lijn 40
19

op één lijn 40
20
2 e uitgave 2011
Voor u geschreven in Maastricht
Wetenschap in de praktijk
DOOR JELLE STOFFERS, HUISARTS MEDISCH CENTRUM WEST KERKRADE EN UNIVERSITAIR HOOFDDOCENT
VAKGROEP HUISARTSGENEESKUNDE UNIVERSITEIT MAASTRICHT
Vanwege tijdgebrek heb ik de door onze collega´s
gepubliceerde internationale artikelen van de afgelopen
periode, samengevat in een aantal stellingen.
• Diagnostiek van diepe veneuze trombose (het Amuse-1
onderzoek)
– Bij het uitsluiten van diepe veneuze trombose (DVT) is
de combinatie ‘regel van Wells voor DVT + d-dimeer
point-of-care test’ even veilig als de combinatie
‘eerstelijnsregel voor DVT (zie NHG-standaard) +
d-dimeer point-of-care test’ (beiden 1.6% foutnegatieven);
gebruik van de eerstelijnsregel leidt tot
iets minder verwijzingen (49% vs. 45%). van der Velde
– Hoewel ‘DVT in de voorgeschiedenis’ en ‘langdurige
reis (>4 uur zitten)’ voorspellers zijn voor DVT, maakte
het toevoegen daarvan aan de ‘eerstelijnsregel voor
DVT’ deze niet beter. Janssen
• Cardiovasculair risicomanagement door de
praktijkondersteuner (Impala-onderzoek)
– Hoewel praktijkondersteuners in het algemeen het
cardiovasculaire risico (‘SCORE’) van patiënten goed
kunnen inschatten, onderschatten ze patiënten die
eigenlijk in de hoogrisico categorie thuishoren in
28% van de gevallen; dat doen ze vooral bij mannen,
rokers en ouderen. Koelewijn-van Loon
• Diabetes mellitus: bewegen en behoeften
– Diabetes patiënten zonder evidente kwalen van het
bewegingsapparaat kunnen toch ernstig belemmerd
zijn in hun actieradius: naast overgewicht zijn ook
verminderde spierkracht en perifere neuropathie
belangrijke factoren die het lopen negatief
beïnvloeden. van Sloten
– In Maastricht wordt een instrument ontwikkeld
om te achterhalen wat de behoeften van
diabetespatiënten aan gezondheidsbevorderende
activiteiten zijn. van Dijk-de Vries
• Waarom zelf-testen op cholesterol, glucose en HIV?
– De psychosociale determinanten van het ‘zelf testen’
door patiënten op cholesterol, glucose en HIV zijn
’ervaren voordelen’ en ‘zelfredzaamheid’. Bij het zelftesten
op cholesterol speelden bovendien ‘ervaren
drempels’ (in de zorg) en een ‘morele verplichting’
ook een rol. Grispen
• Educatieve behoeften aan onderwerpen op het gebied
van genetica:
– Met betrekking tot genetica hebben huisartsen
behoefte aan (na-)scholing op het gebied van
genetische achtergrondkennis, het afnemen van
een familie-anamnese, ethische en psychosociale
vraagstukken en de organisatie en rol van klinischgenetische
centra. Houwink
• De Europese onderzoeksagenda voor de
eerstelijnsgeneeskunde
– Ondergetekende, hoofdredacteur van het
European Journal of General Practice (EJGP) vatte
in een ‘editorial’ de belangrijkste prioriteiten voor
onderzoek in de huisartsgeneeskunde samen zoals
die zijn weergegeven in een serie artikelen in zijn
blad door auteurs van de European General Practice
Research Network (EGPRN). Stoffers, van Royen
Referenties
van der Velde EF, Toll DB, Ten Cate-Hoek AJ, Oudega R, Stoffers HE,
Bossuyt PM, Büller HR, Prins MH, Hoes AW, Moons KG, van Weert HC.
Comparing the diagnostic performance of 2 clinical decision rules to rule
out deep vein thrombosis in primary care patients. Ann Fam Med. 2011 Jan-
Feb;9(1):31-6.
Janssen KJ, van der Velde EF, Ten Cate AJ, Prins MH, van Weert
HC, Stoffers HE, Büller HR, Oudega R, Hoes AW, Toll DB, Moons KG.
Optimisation of the diagnostic strategy for suspected deep-vein
thrombosis in primary care. ThrombHaemost. 2011;105(1):154-60.
Koelewijn-van Loon MS, Eurlings JW, Winkens B, Elwyn G, Grol R,
van Steenkiste B, van der Weijden T. Small but important errors in
cardiovascular risk calculation by practice nurses: A cross-sectional study
in randomised trial setting. Int J Nurs Stud. 2011;48:285-91
van Sloten TT, Savelberg HH, Duimel-Peeters IG, Meijer K, Henry RM,
Stehouwer CD, Schaper NC.
Peripheral neuropathy, decreased muscle strength and obesity are
strongly associated with walking in persons with type 2 diabetes without
manifest mobility limitations. Diabetes Res Clin Pract. 2011;91(1):32-9.
van Dijk-deVries AN, Duimel-Peeters IGP, Vrijhoef HJM. An instrument
to assess the needs of patients with Type 2 Diabetes Mellitus for healthpromotion
activities. Patient 2011; 4(1): 1-9
Grispen JE, Ronda G, Dinant GJ, de Vries NK, van der Weijden T. To test
or not to test: a cross-sectional survey of the psychosocial determinants of
self-testing for cholesterol, glucose, and HIV. BMC Public Health. 2011 Feb
17;11:112.
Houwink EJ, van Luijk SJ, Henneman L, van der Vleuten C, Jan Dinant G,
Cornel MC. Genetic educational needs and the role of genetics in primary
care: a focus group study with multiple perspectives. BMC Fam Pract.
2011 Feb 17;12:5.
Stoffers J. Research priorities in family medicine. Eur J Gen Pract.
2011;17(1):1-2
van Royen P, Beyer M, Chevallier P, Eilat-Tsanani S, Lionis C, Peremans L,
Petek D, Rurik I, Soler JK, Stoffers HE, Topsever P, Ungan M, Hummers-Pradier
E. Series: the research agenda for general practice/family medicine and
primary health care in Europe. Part 6: reaction on commentaries - how to
continue with the Research Agenda? Eur J Gen Pract. 2011;17(1):58-61.
2 e uitgave 2011
van Royen P, Beyer M, Chevallier P, Eilat-Tsanani S, Lionis C, Peremans L,
Petek D, Rurik I, Soler JK, Stoffers HE, Topsever P, Ungan M, Hummers-Pradier
E. Series: The research agenda for general practice/family medicine and
primary health care in Europe. Part 5: Needs and implications for future
research and policy. Eur J Gen Pract. 2010;16(4):244-8.
Promotie Wemke Veldhuijzen (AIOTHO, eerder afgestudeerd als huisarts)
‘Challenging the patient centred
paradigm: designing feasibel
guidelines for doctor patient
communication’
PROMOTORES: PROF.DR. CEES P.M. VAN DER VLEUTEN; PROF.DR. TRUDY. VAN DER WEIJDEN; PROF. GLYN ELWYN, CARDIFF UK.
CO-PROMOTOR: DR. P. RAM.
Vrijdag 17 juni 2011, 14.00 uur
Ondanks 40 jaar onderwijs in arts-patiënt communicatie,
is er in de spreekkamer weinig veranderd. Dit promotieonderzoek
onderzocht hoe dat komt, door te kijken
naar de kwaliteit en toepasbaarheid van communicatieadviezen
voor huisartsen. Huisartsen zetten
communicatie technieken situationeel en doelgericht in.
Daarbij proberen ze hun consultdoelen af te stemmen
op de medische situatie en de wensen, behoeften en
mogelijkheden van patiënten. Communicatie-richtlijnen
zijn meestal generieke stappenplannen, weinig evidence
based, en besteden weinig aandacht aan contextfactoren
zoals de medische situatie of patiënteigenschappen.
Huisartsen beschouwen het volgen van een dergelijk
stappenplan als inefficiënt en weinig effectief.
Daarom adviseren we evidence-based, doelgerichte
en situatiespecifieke communicatie-richtlijnen te
ontwikkelen.
op één lijn 40
21

op één lijn 40
22
2 e uitgave 2011
AIOS referatendag 24 mei 2011
Jury en publiek op 1 lijn!
DOOR FRANS SCHMEETZ, HAB JAAR 3
Het is een tamelijk bekend fenomeen, dat derdejaars
AIOS vlak voor het afronden van hun opleiding een
presentatie geven van hun onderzoek, dat zij in kleine
groepen uitgevoerd hebben.
AIOS zoeken een onderwerp dat relevant is voor de
dagelijkse praktijk. Doorgaans betreft het een literatuuronderzoek,
maar ook wordt gebruik gemaakt van eigen
onderzoekmateriaal. De literatuurgegevens worden
verkregen via Pubmed, Cochrane Library en (Google) Scholar.
De jury werd (weer) gevormd door Jelle Stoffers, huisarts
en onderzoeker, Raymond Leclercq, gepensioneerd huisarts
en onderzoeker, Paul Ram, hoofd toetsen en beoordelen
en Geert-Jan Dinant, hoogleraar huisartsgeneeskunde.
De publieksjury bestond uit mijn groep enthousiaste 3 e
jaars AIOS, die later dit jaar zelf aan bod komen. Ik zou
graag bij een breder publiek de aandacht willen vestigen
op het bijwonen van die referatendag. Het is een getuigenis
van noeste arbeid van de AIOS in een toch al drukke
eindfase, en tevens is de relevantie voor de dagelijkse
praktijk groot.
Het eerste onderzoek betrof het meten van de waarde
van gabapentine bij opvliegers in de menopauze.
Oestrogenen zijn hierbij uiteraard effectief, maar
gecontra-indiceerd bij mammacarcinoom in de
voorgeschiedenis of bij verhoogd risico hiervoor.
Gabapentine blijkt een vergelijkbaar groot effect te
hebben als de oestrogenen, maar geeft frequent als
bijwerking slaperigheid. Rekening houdend met de
bijwerking kan gabapentine voor de genoemde indicatie
ingezet worden, waarbij na 12 weken behandelen een
beoordeling gemaakt kan worden.
Er is veel te doen over het nut van extra toediening van
vitamine B12 en de toedieningsvorm, oraal of intramusculair.
Geschat wordt, dat 5-10% van de mensen een vitamine B12
deficiëntie heeft. Dat geldt met name voor diabetespatiënten.
Het gedane onderzoek toont aan, dat bij in
het laboratorium bewezen vitamine B12 deficiëntie de
orale toedieningsvorm een acceptabele en efficiënte
methode is. Het gaat dan om 1000 mg per dag, kosten
zijn ongeveer 5 euro per maand.
Blepharitis is een hinderlijke aandoening, die soms
een chronisch karakter kan krijgen, zeker wanneer
seborrhoïsch eczeem of rosacea meespeelt.
Het onderzoek betrof het meten van het effect van
schoonpoetsen met water en babyshampoo versus
het extra toevoegen van locale antibiotica. Het
onderzoeksresultaat is weinig richtinggevend. De
huidige NHG richtlijn blijft best care: ontvetten met
babyshampoo en in hardnekkige situaties locale
antibiotica inzetten.
Een volgend onderzoek handelde over het belang van
pregabaline bij fibromyalgie.
Fibromyalgie is een uitermate lastig probleem voor de
patiënt, maar ook voor de dokter. Er is nog geen NHG
standaard voor de behandeling.
In een normpraktijk komen naar schatting circa 40 patiënten
voor met fibromyalgie. Er lijkt een genetische factor in het
spel te zijn, er is sprake van een afwijkende pijnregulatie.
Juiste diagnosestelling en goede voorlichting lijken
effectief, bewegingsprogramma’s en cognitieve therapie
zijn ondersteunend. Er zijn veel uitlopende geneesmiddelen
geprobeerd, waaronder NSAID, SSRI en morfinepreparaten.
Pregabaline, zo blijkt uit dit onderzoek, kan een duidelijk
positieve bijdrage leveren.
Aangetekend moet worden, dat bij dit middel hinderlijke
bijwerkingen kunnen optreden en dat al het gedane
onderzoek door de fabrikant zelf is gedaan.
De behandeling van actinische keratose had een aardige
subtitel ‘ het kan vriezen, het kan dooien’. Actinische
keratose betreft een verhoornde uitrijping van
plaveiselcellen.
Bij een kwart van de mensen boven de 40 jaar komt
actinische keratose voor. Uiteindelijk kan dat in 10% van
de dragers uitgroeien tot PCC.
Behandeling gebeurt meestal met cryotherapie of
fluouracil. De behandelresultaten in verschillende studies
zijn lastig vergelijkbaar, omdat 1 e en 2 e lijnspatiënten zijn
betrokken en ook geen goed oordeel over de recidiefkans
afleesbaar is.
Een aanbeveling voor de eerste lijn zou kunnen zijn kleine
laesies te behandelen met cryo, grotere laesies met
fluouracil, maar deze wellicht beter te verwijzen.
De ziekte van Raynaud is geen ernstig, maar vooral lastig
probleem.
De onderzoekers, die meer over de behandelingsmogelijkheden
wilden weten, werden getriggerd door
een casus van een jonge vrouw van 23 jaar met heftige
Raynaudklachten. Geruststelling is een eerste
belangrijke benadering. Uit 8 geselecteerde artikelen
valt te concluderen, dat calciumantagonisten en andere
vasodilatoren een bijdrage leveren.
Ketanserine kan een reductie van de ernst geven en
nifidipine van de frequentie van optreden. Behandelingen
met botox zijn nog in onderzoek.
Chronisch anale fissuren worden onder andere behandeld
met ISDN crème. In hoeverre diltiazem crème hier superieur
bij is, was onderwerp van het volgende onderzoek. Het
onderzoek werd mede omdat de koffiepauze nabij was,
beschouwd als een luchtig onderwerp, maar de praktijk
kan toch heel pijnlijk zijn.
De onderzoekers concluderen, dat de werking van
diltiazem crème en ISDN crème op hetzelfde principe
berust, namelijk de bevordering van de locale circulatie.
Bij de diltiazem crème zijn minder bijwerkingen
(hittestijging, hoofdpijn) aanwezig en ook de
behandelingsduur is korter.
Een andere noviteit is INR zelfmeting. Patiënten met de
behoefte om zoveel mogelijk zelfstandig en nauwkeurig
hun gezondheid te bewaken, kunnen na een goede
training de INR zelf meten en hun medicatie bijsturen.
Bij INR waarden die buiten het bereik van 1,9 tot 5,3 liggen,
is overleg met de trombosedienst wel noodzakelijk.
Leidt vitamine D suppletie tot preventie van
osteoporotische fracturen bij vrouwen boven de 50 en bij
mannen boven de 70 jaar?
De onderzoekers constateerden dat er geen afname van
fracturen is. Hierover ontstond nogal wat discussie, omdat
dat niet logisch lijkt. Dit zou inderdaad verklaard kunnen
worden uit een te korte behandelingsduur of een niet
adequate dosering.
De winnaars: Ton, Jochen, Jolien en Sabien
2 e uitgave 2011
Het laatst gepresenteerde onderzoek betrof de
behandelingsmethodiek van chalazion in de eerstelijn.
Het onderzoek spitste zich toe op de vraag, of locaal
triamcinolon meer effectief is dan incisie en curettage. Bij
de locale injectie wordt gebruik gemaakt van 0,2 ml
triamcinolon van 10-40 mg/ml, bij de chirurgische ingreep
van een ooglidklemmetje. De resultaten zijn na 1 en 3
maanden bekeken. Na 3 maanden is bij beide methodieken
het effect rond de 90%, echter na 1 maand lijkt de injectie
meer effect te hebben.
Na enig beraad werd besloten dat zowel de jury- als
de publieksprijs ging naar het onderzoek over INR
zelfmanagement. Dit onderzoek werd verricht door de
groep van Jolien Boesten, Jochen Cals, Sabien Vrancken
en Ton Roland. Behalve de maatschappelijke waarde
van het onderzoek werd ook de overtuigende en vlotte
presentatie van dit groepje geprezen.
De jury vond alle onderzoeken van hoog niveau. De
jury liet zich ontvallen dat hun aandacht niet verslapte,
hetgeen bij menig congres nogal eens gebeurt.
Dagvoorzitter Henk Goettsch wist zoals gebruikelijk de
levendige discussies goed te stroomlijnen.
op één lijn 40
23

op één lijn 40
24
2 e uitgave 2011
Nieuws uit de Huisartsopleiding
Verwetenschappelijking
DOOR JEAN MURIS, HOOFD HUISARTSOPLEIDING MAASTRICHT EN HUISARTS IN GEULLE
Verwetenschappelijking is sinds 2011 een belangrijk
speerpunt van de huisartsopleiding. Meer aandacht
voor de wetenschap is noodzakelijk om de kwaliteit
van de huisartsopleiding in de komende jaren verder
tot ontwikkeling te laten komen. Voor de realisatie van
onderstaande plannen is door de SBOH 1 landelijk circa 1,5
miljoen euro per jaar gereserveerd. Het keuzemenu voor
de opleidingen bestaat uit een aantal elementen.
Het eerste is het academisch gehalte van de staf. Er is
een mogelijkheid om namens de SBOH een bijzonder
hoogleraar aan te stellen voor de periode van vijf jaar
met de mogelijkheid tot een verlenging van nog eens vijf
jaar. Het doel van de in te stellen bijzondere leerstoel is
het wetenschappelijk niveau van de huisartsopleiding te
verhogen. De mogelijkheid om een academische statuur
te geven aan de functie van hoofd huisartsopleiding
zal de aantrekkelijkheid van de positie en daarmee ook
de wervingskracht bij opvolging ten goede komen. Ook
een alternatieve besteding van de beschikbare gelden is
mogelijk. Je zou kunnen denken aan het stimuleren van
een academische carrière van stafleden.
Een tweede maatregel is het verder stimuleren van
het aantal huisartsen in opleiding die ook een
wetenschappelijk onderzoek verrichten. De SBOH gaat
ervoor zorgen dat de kosten die de Universiteit moet
opbrengen worden verlaagd. Het is de ambitie dat het aantal
aioto’s zal kunnen stijgen tot 150. Het salaris van de aioto
is met ingang van 2011 verhoogd en meer in lijn gebracht
met salarissen die in de huisartsen wereld gebruikelijk
zijn. Daarmee wordt het financiële perspectief voor
aioto’s aantrekkelijker en dat zal de werving van aioto’s
vergemakkelijken.
Gratis aioto. In 2011 stelt de SBOH 125.000 euro per
instituut beschikbaar. Als er een geschikt onderzoek
klaar ligt, kan er dus in 6 jaar iemand huisarts worden en
promoveren waarbij de loonkosten zijn gedekt.
Fonds voor vernieuwing en onderzoek. Er komt een nieuw
landelijk fonds in overleg met de afdeling huisartsgeneeskunde.
Bekeken gaat worden hoe dit fonds kan worden
ingezet voor de plannen voor verwetenschappelijking
van de Huisartsopleiding. Een dergelijk fonds van waaruit
onderwijsvernieuwing en wetenschappelijk onderzoek
ten nutte van de huisartsopleiding gefinancierd kan
worden is onmisbaar.
1 Stichting Beroepsopleiding voor Huisartsen
Wat betekent dit voor Maastricht?
Van belang is te constateren dat we een lange traditie
hebben in het geven van zogeheten EBM-onderwijs,
waarin de principes van wetenschap worden uitgelegd
aan de huisartsen in opleiding. Een aantal stafleden van
de Huisartsopleiding zijn zelf gepromoveerd, hetzij als
huisarts hetzij als gedragswetenschapper. Echter, als je
in ons opleidersgebied kijkt naar werkzame huisartsen
die gepromoveerd zijn en/of actief bezig zijn met de
wetenschap, dan valt nog heel wat te verbeteren. Ik zal
dan ook dit jaar een duidelijke keuze uit bovengenoemd
menu voor Maastricht maken. In de volgende Op één
Lijnen zal ik u hierover berichten.
De plannen rondom het positioneren van onderwijsgroepen
in Eindhoven – meer dan nu het geval is –
nemen steeds concretere vorm aan. Onze partners in
Eindhoven zijn met ons enthousiast op zoek naar goede
onderwijsruimtes en waarschijnlijk bij het uitkomen van
dit nummer hebben we ze gevonden en een huurcontract
getekend. Dit betekent dat we met stafleden gaan praten
die bereid zijn naar Eindhoven af te reizen. Bij de meest
recente feestelijke bijeenkomst waarbij 10 huisartsen
afstudeerden, ging er een zucht door de zaal toen ik deze
plannen aankondigde. Eindelijk… klonk het her en der.
Dat is ook begrijpelijk, want meer dan 50% van onze aios
woont en werkt ruim ten noorden van Roermond. Deze
zucht heb ik dan ook opgevat als teken dat er een groot
draagvlak is bij aios om terugkomdagen in Eindhoven te
houden.
Elders in dit blad heeft u mogelijk gezien en gelezen
dat we weer een aantal nieuwe medewerkers hebben
aangetrokken die zich voorstellen in de gelijknamige
rubriek.
Ex-aios: hoe vergaat het ze?
‘Bij de dokter of bij mevrouw?’
DOOR MARGOT FRANSSEN EN COEN BRUIJNS, HUISARTSEN(ECHTPAAR) IN MAASTRICHT
Met de overname van een praktijk in Heer zijn wij letterlijk
dicht bij onze Maastrichtse opleidingsroots gebleven.
Na ruim twee jaar als waarnemer in de regio te hebben
gewerkt kwam deze praktijk op ons pad, en hebben we
onze kans gegrepen. Tijdens het waarnemen groeide de
wens naar een eigen praktijk, waar je iets kunt opbouwen
met je patiënten. Aanvankelijk niet met het idee om samen
een praktijk over te nemen, maar gaandeweg bleken de
voordelen van een gezamenlijke praktijk groter te zijn dan
de nadelen. Zo zijn we sinds 1 januari 2011 als man-vrouwmaatschap
van start gegaan.
Een niet al te grote praktijk in een dorp in de stad, dat
sprak ons wel aan. De dorpscultuur van Heer, op fietsafstand
van ons huis, gecombineerd met de goede balans tussen
werk en privé die de praktijkgrootte toelaat, leidt ertoe
dat we met plezier werken. Alhoewel de eerste maanden
zeker aanpezen waren: de praktijkvoering moesten we op
orde krijgen en tegelijkertijd moesten we het merendeel
van onze patiënten nog leren kennen. Bekende frustraties
rondom het declareren en de communicatie met verzekeraars
zijn ons ook niet bespaard gebleven. “Waarom hebben we
het hier nooit over gehad tijdens de opleiding?”, hebben
we vaker gedacht.
De ervaring van een goede assistente en de praktische
tips van collega’s zijn dan enorm waardevol. En gelukkig
2 e uitgave 2011
zijn we terechtgekomen in een hartelijke en behulpzame
HAGRO, waar we met vragen terechtkunnen.
Inmiddels, bijna een half jaar onderweg, kennen we onze
“vaste klanten” wel zo’n beetje. En zij ons ook. Als onze
assistente in de eerste maanden aan een patiënt vroeg
bij wie van ons hij een afspraak wilde maken, was het
antwoord vaak: “bij de dokter” (Coen), of “bij mevrouw”
(Margot).
Gelukkig weten de patiënten nu dat we beiden huisarts
zijn, en geven ze aan het prettig te vinden dat ze kunnen
kiezen uit een mannelijke of vrouwelijke huisarts.
We hebben een aantal kleine reorganisaties achter de
rug in de praktijk, en de verzekeraars hebben ons in
hun bestand. Het werken op de manier die we voor
ogen hadden als waarnemer komt steeds dichterbij.
Natuurlijk zijn er nog genoeg ambities voor de toekomst:
we willen het huisartsenvak graag nog meer allround
uitoefenen, en moeten nog leren om beter te delegeren
zodat iedere medewerker in de praktijk de taken kan
uitvoeren waar hij/zij het meest geschikt voor is. We
zouden het leuk vinden om op termijn een rol te spelen
bij de opleiding van (huis)artsen. Daarnaast zijn we nu al
met collega-huisartsen in de wijk aan het nadenken over
samenwerkingsvormen in de toekomst.
Kortom, het voelt goed om op deze plek aan het begin van
onze huisartsencarrière te staan.
op één lijn 40
25

op één lijn 40
26
2 e uitgave 2011 2 e uitgave 2011
Knäckebröd aan de Maas
Opleiding tot specialist-huisarts
in Zweden
DOOR INGRID VAN DER HEIJDEN, STAFLID HUISARTSOPLEIDING
Inleiding
Op 9 en 10 mei 2011 bezochten 18 Zweedse aios en hun
groepscoördinator Stefan Persson de huisartsopleiding
Maastricht. Samen met een aantal Maastrichtse aios
namen zij deel aan een onderwijsprogramma dat vooral
gericht was op het verhelderen van het takenpakket
van de huisarts, de samenwerking en de context en
organisatie van huisartsenzorg in beide landen. Hieronder
een verslag van deze boeiende bijeenkomst.
Geen haast
Zweedse artsen hebben een 5,5 jarig basiscurriculum en
daarna moeten zij nog 2 jaar werken als arts-assistent in
verschillende specialisaties. Voordat zij daaraan kunnen
beginnen is er vaak een wachttijd van bijna 2 jaar. Vaak
gebruiken ze de tussenliggende tijd voor hobby’s, reizen
of het ontwikkelen van andere vaardigheden. Zo vertelde
een van de Zweedse aios bijvoorbeeld dat ze haar eigen
dansschool had opgericht in die periode en dat ze die nu
exploiteerde naast haar opleiding.
Daarna kan worden gestart met specialisaties, welke
allemaal 5 jaar duren (huisartsgeneeskunde is een van de
specialisaties). De meeste artsen zijn rond de veertig jaar
wanneer zij hun opleiding tot specialist afronden.
Contract voor 5 jaar
Artsen die specialist huisartsgeneeskunde willen worden,
solliciteren bij een opleidingspraktijk. Als zij worden
aangenomen, krijgen zij een vast contract voor 5 jaar en
verdienen zij zo’n 70% van het inkomen van een huisartsspecialist.
Ze blijven 5 jaar verbonden aan dezelfde praktijk en
dezelfde huisartsopleider en in veel gevallen wordt het
contract na de opleiding voor onbepaalde tijd verlengd.
De Zweedse aios zien vanaf de eerste werkdag zelfstandig
patiënten. Het is een klassiek voorbeeld van ‘learning by
doing’. Er is gelegenheid tot overleg met de opleider en
een keer per week wordt een uur tijd gereserveerd voor
een leergesprek.
Ze hebben een keer per maand een bijeenkomst met
alle huisartsen-in-opleiding uit hun provincie onder
begeleiding van een provinciale huisarts-coördinator.
Er bestaat geen enkele relatie tussen de
huisartsopleidingen en universitaire afdelingen
huisartsgeneeskunde. Per provincie wordt de
huisartsopleiding anders georganiseerd en vorm gegeven.
Voor een deel is dat begrijpelijk: Zuid Zweden is een
verstedelijkt gebied, Noord Zweden is schaars bevolkt en
het takenpakket van de huisarts is daar veel uitgebreider
en de huisarts moet daar rekening houden met lange
reisafstanden.
Gezamenlijke modules
Gedurende 5 jaar lopen zij gemiddeld 2 jaar stage in
het ziekenhuis, vergelijkbaar met onze ELWP 1 . Het grote
verschil met Nederland is dat zij gedurende de stage in
het ziekenhuis iedere 2 weken in de praktijk komen en
vervolgcontacten onderhouden met hun eigen patiënten.
De inhoud van de klinische stages wordt op maat
samengesteld afhankelijk van individuele leerbehoeftes.
Aios van alle specialismen volgen gezamenlijk een viertal
verplichte onderwijsmodules, waaronder bijvoorbeeld
de module “Evidence Based Medicine” en de module
“Management en Leiderschap”. Dit versterkt het netwerk
tussen eerste en tweede lijn en komt de onderlinge
samenwerking ten goede.
Geen toetsen
Er zijn geen verplichte toetsen of formele beoordelingsmomenten
tijdens de huisartsopleiding: als je 5 jaar
hebt vol gemaakt, word je automatisch huisarts.
Sinds kort is er wel een vrijwillig afsluitend examen
en scriptie-opdracht. Tijdens de vijfjarige opleiding
worden de consulten regelmatig direct geobserveerd
1 ELWP= Externe Leer Werk Periode
door de huisartsopleider. Er wordt tijdens de opleiding
vaak gebruik gemaakt van het recht op anderhalf jaar
ouderschapsverlof.
Strenge triage
Een gemiddeld consult in Zweden duurt 30 minuten.
De meeste huisartsen zien zo’n 10-12 patiënten per dag.
In tegenstelling tot Nederland zien Zweedse huisartsen
hun patiënten minder vaak (1,1 patiëntencontact per jaar
in Zweden versus 3,7-4,1 patiëntencontacten in Nederland).
Er worden nauwelijks huisbezoeken gedaan.
Het takenpakket van de huisarts is vergelijkbaar met
dat van de Nederlandse huisarts, maar de Zweedse
huisartsen krijgen over het algemeen de meer complexe
huisartsenzorg te zien. Er vindt namelijk een strenge
triage plaats en de praktijkverpleegkundige ziet alle
kleine kwalen op haar spreekuur en daarnaast heeft
zij categorale spreekuren voor diabetes, COPD en hart/
vaatziekten.
Dicteren
De Zweedse huisartsen dicteren hun verslag van het
consult en dat wordt vervolgens uitgetypt door de
secretaresse. Zij waren verbaasd (en aangenaam verrast)
over onze korte SOEP-registratie in het HIS.
Zweedse huisartsen moeten de arbeids(on-)geschiktheid
van werkende patiënten beoordelen en daar een uitgebreid
verslag van maken. Dit is een van de minder geliefde
taken van de Zweedse huisarts o.a. ook vanwege de
administratieve rompslomp.
In loondienst
Een Zweedse huisartsenpraktijk heeft gemiddeld 4-6
artsen, 4 praktijkverpleegkundigen en een secretaresse;
allen in loondienst bij de provinciale overheid. Een huisarts
verdient over het algemeen net iets meer dan een specialist
in het ziekenhuis. Het inkomen van de huisarts is niet
gerelateerd aan de prestaties van de praktijk. De praktijk
heeft een eigen budget, waaruit materialen zoals ECG’s,
maar ook de aios-h wordt gefinancierd.
Continuïteit van zorg
De huisartsenpraktijken in Zweden zijn op werkdagen
open van 8.00 uur tot 17.00 uur. Tot 20.00 uur ’s avonds
doen huisartsen dienst vanaf een soort huisartsenpost
of op een eerste hulppost en na die tijd is er slechts één
huisarts telefonisch beschikbaar en rijdt deze alleen
visites voor het constateren van overlijden en het
invullen van de overlijdenspapieren. Er is geen centrale
dossiervoering tijdens diensturen.
Voor huisartsgeneeskundige vragen belt de patiënt
gedurende de nachtelijke uren met een landelijk
informatienummer (niet bemand door huisartsen) of
wendt de patiënt zich tot ambulancezorg of eerste
hulpafdeling, waar hij gezien wordt door de dienstdoende
assistent chirurgie of interne.
Hervorming huisartsenzorg
Sinds kort is de financiering van zorg in Zweden veranderd
en is het mogelijk dat huisartsen zich vrij vestigen. Tot nu
toe hebben nog maar weinig huisartsen dat gedaan. Waar
voorheen een vaste som geld aan de praktijk toekwam, is
het geld voor zorg nu veel meer gebonden aan de patiënt.
Welke impact deze maatregelen op de huisartsenzorg in
Zweden zullen hebben is nog niet duidelijk.
De Zweedse huisartsenzorg die al een verregaande
taakdelegatie kent- staat verder onder druk doordat
een groot aantal zittende huisartsen binnen een paar
jaar met pensioen zal gaan en er op dit moment nog
onvoldoende aanstaande collega’s worden opgeleid.
Eén van de initiatieven van de provinciale en lokale
overheden om dit dreigende tekort te ondervangen,
is het werven van huisartsen uit het buitenland.
Exportproducten
De Zweedse aios keken verheugd naar ons HIS en de
feedbackmodule van de huisartsenpost Maastricht.
Deze twee instrumenten die beiden nog niet gebruikt
worden in Zweden zouden volgens hen gemakkelijk
te implementeren zijn.
Verder gaan zij proberen het onderwijs op de
terugkom dagen in kleinere groepen te organiseren en
ook een gedragswetenschapper hierbij te betrekken.
Inspiratie
Het idee van enkele gezamenlijke modules voor alle
specialisten-in-opleiding, zoals ze dat in Zweden kennen,
sluit goed aan bij het pleidooi van Generation Next en de
Jonge Orde om het onderwijs in de competentiegebieden
‘Samenwerken’ en ’Organiseren’ al vanaf het begin van de
opleiding te stimuleren. 2
De Zweden hebben ons geïnspireerd om de mogelijkheid
van een gezamenlijke basismodule voor alle aios uit deze
regio verder te onderzoeken.
2 www.gnhuisarts.nl. Pleidooi voor het verder professionaliseren van
de deelgebieden organisatie en samenwerken in de opleiding voor
huisarts en specialist.
op één lijn 40
27

op één lijn 40
28
2 e uitgave 2011 2 e uitgave 2011
Puntig
Touch and go
DOOR FELIX PUNT, GEDRAGSWETENSCHAPPER HUISARTSOPLEIDING
Voor zover u het nog niet wist: ik ben sinds een paar
maanden weer docent aan de Huisartsopleiding te
Maastricht. Amsterdam bleek, na een jaar uitproberen,
toch te ver weg om er te kunnen aarden en ik ben op mijn
schreden teruggekeerd. Dank aan ons hoofd Jean Muris
en de staf, dat de deur nog openstond. Dank ook aan de
redactie van Op één Lijn, dat ik weer een column mag
schrijven over het wel en wee in huisartsenland.
Maar ik moet het bekennen: ik hou wel van terugkeren!
Zo was ik onlangs ook voor de derde keer op Lesbos en
zelfs andermaal in hetzelfde appartement. Ik trof er weer
de vertrouwde ingrediënten zon, rust, olijven, (niet aan
te slepen) kánnen retsina en natuurlijk die alleraardigste
beheerder van het huis. Het probleem is alleen dat het
mij steeds een vliegreis kost. Ik heb het daar niet zo op.
Ik snap niet hoe wij ooit verzonnen hebben om met
driehonderd mensen tegelijk in een metalen kist van
de grond op te willen stijgen. Wij horen niet in de lucht.
Het is blasfemisch om ons op elf kilometer hoogte veilig
te wanen. Maar vertel dat mijn vriendin, die naast mij
onverstoord haar roman uit kan lezen terwijl ik duizend
doden sterf!
Zo zetten wij ook nu weer vlak voor Lesbos onze landing
in. Al eerder in mijn leven had ik het genot van een
doorstart mogen smaken, maar dit liep uit op een
”touch and go”. Door harde windvlagen viel het vliegtuig
plotseling naar beneden, raakte de grond en trok
meteen weer op. Het zweet stond nat in mijn handen,
mensen slaakten hun kreet. Maar toen meldde zich, heel
vertrouwenwekkend, de piloot met een goede uitleg
en de Engelse term, waardoor de hele landing iets heel
menselijks kreeg. Juist ook zijn woorden “Wij proberen
het nu nog een keer”, vertederden het geheel en deden
mij ontspannen. Tien minuten later trof ik mij dan ook
gewoon levend op een veilige bodem aan en ik dankte de
piloot en ook de Heer.
Na één nacht slapen week de spanning uit mijn lijf en gaf
ik mij over aan het eiland. Heerlijk nietsdoen – wie kent
het nog? We kunnen naar het haventje lopen of linksaf
naar het strand. Nemen we nóg een koffie of beginnen
we aan de wijn? Mussen kwetteren en hé kijk daar, dat
is de priester van die kerk. Dan rek ik mij nog eens uit
en opper een volgend wandelingetje door het dorp.
Op dinsdag belandden wij op deze wijze genoeglijk bij
het restaurant waar we ook de dag tevoren uitstekend
hadden gegeten bij de lage lentezon. Want ik hou wel
van terugkeren, en dat gaat zelfs zo ver dat ik in staat ben
om de hele week moussaka te eten, als mij een of ander
restaurant gelijk al goed bevalt.
Nu ging het om de voortreffelijke schapenbout, en de
fooi van gisteren maakte dat we vandaag opeens als
grote vrienden door de eigenaresse werden aangemerkt.
Zwierig werd het gerecht na enige tijd door de zoon
aan onze tafel opgediend. Maar wie schetst mijn
teleurstelling toen het vlees taaier bleek dan de dag
daarvoor en zelfs ietwat aan de rode, rauwe kant. Nadat ik
uiteindelijk besloten had dat ik hier gelijk mocht hebben
– “dit is toch écht wel iets te rauw” – meldde ik het netjes
aan de passerende zoon. Zijn reactie roept ook nu nog
veel bewondering in ons op: in mooi gebroken Engels
antwoordde hij dat het vlees steeds van plaatselijke
boeren kwam, vers was en daarom onvoorspelbaar van
kwaliteit. En hij deed dat zó overtuigend, dat wij het
meteen een eer vonden om juist dit vlees op ons bord
te hebben gehad, het was ons opeens niet taai genoeg.
Tegelijkertijd beseften wij ook hoe professioneel de hele
tent was opgezet, gemeten naar het speciale gevoel als
gevolg van deze authentiek Griekse bedotterij.
Wij hadden voor de rest nog een heel aangename week.
Op de terugreis trof ik zoveel turbulentie aan dat ik de
drank voor vier maanden afgezworen heb (de vraag
waarom mijn leven daarboven in de lucht niet vijf, twaalf
of tachtig maanden abstinentie waard was, houdt mij
nog steeds wat uit de slaap).
Symposium
Wereld
Alzheimer Dag
'Alzheimer en een waardig levenseinde'
Woensdag 21 september 2011
Statenzaal Provincie Limburg
Programma zie website
www.alzheimercentrumlimburg.nl
Eenmaal op Nederlandse bodem was het treurig hoe snel
het gewone leven weer bezit van mij nam. Anderhalve
week later was ik met een groep aiossen bij een zitting
van het regionale tuchtcollege, om eens te bezien hoe
zo’n procedure verloopt. Begrijp mij goed: ik onderschrijf
van harte dat artsen professioneel moeten handelen en
zich moeten verantwoorden waar zij dat mogelijkerwijs
niet hebben gedaan. Maar het gaat me soms te ver. Bij
het betreden van de zaal botste ik al tegen de klaagster
op, hetgeen ik wil wijten aan haar parmantige decolleté.
Vertrouwenwekkend mompelde ik nog een “touch and
go”, maar werd tijdens de zitting vervolgens meegevoerd
in een verontwaardigd betoog over het (zeer) benadeeld
voelen vanwege een littekentje op haar huid. Nu heb ik
niet veel tegen verdriet en nog minder tegen het lijden
van de mens, maar ik word onpasselijk bij het vermoeden
van een financieel motief. Dan betreur ik het teloorgaan
van normaal-menselijke omgangsvormen en het
langzaam inburgeren van een claimcultuur, waar mensen
het handelen van een ander zoeken aan te grijpen voor
een eigen geldelijk gewin. Dan zou ik best nóg eens tegen
die vrouw willen botsen en in mooi gebroken Brabants
gaan zeggen: “Weet u eens wat? Die arts is ook maar
een mens. Hij komt hier uit de buurt. Hij probeerde het
wel degelijk goed te doen.” In de hoop haar weer wat
ontspanning te kunnen brengen en alsnog een goed
gevoel.
op één lijn 40
29

op één lijn 40
30
2 e uitgave 2011 2 e uitgave 2011
Mag een arts een patiënt
weigeren of uit de praktijk
zetten?
DOOR MR. ARIE DE JONG, HUISARTS IN GOIRLE
Vorig jaar haalde het AZM de voorpagina met het weigeren
van een patiënt op basis van de postcode. 1 Een patiënt
wordt verliefd op de dokter, of anders om. 2 Een boze
huisarts had het wel gehad met een patiënte en duwde
het bijeengeraapte dossier door de brievenbus met de
mededeling dat ze haar heil maar ergens anders moest
zoeken 3 . Een hoog in de bergen van Nepal wandelende
dokter dacht dat het tuchtrecht daar niet van toepassing
was en koos voor douchen in plaats van behandelen 4 .
Kan dat zomaar een patiënt weigeren? Hoe te handelen
als de verliefdheid toeslaat? Een behandelrelatie
beëindigen door het dossier in de brievenbus te stoppen?
De behandelrelatie niet aangaan?
Wat zijn de regels en hoe gaan we er zorgvuldig mee om?
In de wet staat niet veel, “de hulpverlener kan, behoudens
gewichtige redenen, de behandelingsovereenkomst niet
opzeggen” 5 , over niet-aangaan van de behandelings-
overeenkomst staat niets.
Wat precies gewichtige redenen zijn zullen we dus uit
de jurisprudentie moeten distilleren. Gelukkig heeft de
KNMG een richtlijn die er overgaat.
Wanneer is er nu sprake van een behandelingsovereenkomst?
Een behandelingsovereenkomst in de zin van de WGBO
is een overeenkomst, waarbij de hulpverlener zich
tegenover de patiënt verbindt tot het verrichten van
geneeskundige handelingen die rechtstreeks op die
patiënt betrekking hebben. 6
Dus gericht op het individu, door een algemeen advies
(bijvoorbeeld op een website) komt geen behandelingsovereenkomst
tot stand.
Concreet als een patiënt of diens wettelijke vertegenwoordiger
zich tot de hulpverlener wendt met een
concrete hulpvraag gericht op zijn gezondheidssituatie
en de hulpverlener vervolgens op deze vraag ingaat, is er
sprake van een behandelingsovereenkomst.
1 NRC januari 2010
2 RTC Groningen 23 mei 2001
3 CTC 13 juli 2006
4 CTC 19 augustus 2010
5 Art. 7: 460 BW
6 Art. 7:446 BW
Er kan echter al sprake zijn van een voorfase van
behandelingsovereenkomst bij wachten in de
wachtkamer of bij ongevraagde noodhulp op straat.
Begrip gewichtige redenen en zorgvuldigheidseisen voor
de arts.
Als je een behandelingsovereenkomst niet aan wil gaan
zijn er voor de arts drie gewichtige redenen:
A. De professionele verantwoordelijkheid weerhoudt de
arts ervan een geneeskundige behandelingsovereenkomst
met de patiënt aan te gaan.
Dit geldt als er zaken gevraagd worden die niet tot
je vakgebied horen, of behandeling van familie en
bekenden, of bij gewetensbezwaren van de arts bij
zaken zoals euthanasie.
B. Eerdere ervaringen van de arts met de
patiënt zijn aanleiding voor de arts geen
behandelingsovereenkomst aan te gaan vanwege het
ontbreken van een (voldoende) vertrouwensbasis.
Het moet hierbij wel gaan om eigen ervaringen dus
niet van horen zeggen of ervaringen van anderen.
C. De arts heeft een aanmerkelijk belang bij het niet
aangaan van de behandelingsovereenkomst, en wel
een groter belang dan het belang van de patiënt bij
het aangaan van de overeenkomst. Dit kan gelden
bij een bepaalde praktijk grootte, of op basis van
geografie. Hierbij mag niet worden gediscrimineerd.
Naast deze gewichtige redenen zal men zich aan
zorgvuldigheidseisen moeten houden, zoals het met
de patiënt overleggen en motiveren van de reden van
het niet aangaan van de behandelingsovereenkomst.
Daarnaast het eventueel verstrekken van gegevens of
dossiers die al zijn toegezonden.
In noodsituaties zal men altijd hulp moeten verlenen.
Als je een al bestaande behandelingsovereenkomst wil
beëindigen zijn er voor de arts vier gewichtige redenen:
A. Bij onheus of agressief gedrag van de patiënt tegen de
arts of andere medewerkers van de praktijk.
Het moet gaan om grensoverschrijdend gedrag of een
ernstig conflict, niet eenmalig, en niet door een ziekte
waaraan de patiënt lijdt.
B. De patiënt weigert aan de behandeling mee te
werken.
Het gaat om het achter houden van informatie met
ernstige consequenties, het niet nemen van medicatie
terwijl dit wel geïndiceerd en afgesproken is.
Het geldt weer niet bij een second opinion 7 , en ook
niet bij onderbreken van de behandeling in verband
met vakantie. 8
C. Als de patiënt voortdurend weigert om de rekening te
betalen.
D. Ook hier weer het aanmerkelijk belang van de arts.
Het gaat dan om persoonlijke gevoelens, als je verliefd
bent op de patiënt of andersom 9 , gewetensbezwaren,
arbeidsongeschiktheid van de arts, bij een
tuchtmaatregel, als je met pensioen gaat, als de
patiënt verhuist buiten de geografie van de praktijk, of
bij negatieve uitlatingen van de patiënt over de arts of
zijn team.
Ook hier weer een aantal zorgvuldigheidseisen waaraan
men daarnaast moet voldoen:
Bij a, b en c,
• Herhaaldelijk aandringen en waarschuwen
• Een redelijke termijn van beëindiging aanhouden
• En tot er een andere arts is gevonden is voortzetten
van de medische hulp noodzakelijk.
Bij d,
• Tijdig inlichten en hulp bieden bij het vinden voor een
andere hulpverlener, mag ook een waarnemer zijn als
het een tijdelijke situatie is
• Ook hier is voortzetten van de medische hulp
noodzakelijk tot er een nieuwe arts is gevonden.
7 RTC Groningen 27-01-98
8 RTC Amsterdam 28-01-03
9 Voor sommige behandelaars, bv psychotherapeuten, ook weer niet
te snel verliefdheid van patiënten aannemen, maar rekening houden
met overdrachts gevoelens. RTC ’s Gravenhagen 29-03-06
Bij a,b, c en d
• Het dossier overdragen
• Zorgvuldig dossier beheer (niet achter houden als
dwangmiddel).
Beëindiging door patiënt en in goed overleg
De patiënt kan de behandelingsovereenkomst altijd
opzeggen, zonder opgaaf van reden.
In goed overleg kan de behandelingsovereenkomst ook
beëindigd worden.
Maar ook bij beëindiging in goed overleg moet men
zorgvuldigheidseisen in aanmerking nemen:
• Afspraken maken over beëindiging. Bij voorkeur
schriftelijk, en in bepaalde gevallen de patiënt wijzen
op nadelige gevolgen van stoppen behandeling 10
• Bij nood hulp verlenen
• Overdragen van behandeling en dossier.
Als we dan de casus van het begin tegen deze spelregels
aanhouden, komen we tot de volgende conclusies.
Het AZM is niet direct helder wat de gewichtige reden
van de Instelling is, en zeker zijn de zorgvuldigheidseisen
naar de patiënten toe niet in acht genomen.
Bij de verliefde patiënt en of dokter is de gewichtige
reden, het aanmerkelijk belang van de arts, en wel de
persoonlijke gevoelens, de zorgvuldigheidsredenen
dienen dan gevolgd te worden, met voor sommige
beroepsgroepen, wat aangescherpte regels (psychologen,
psychotherapeuten en psychiaters).
De boze huisarts is niet duidelijk in zijn gewichtige reden,
ook wordt niet duidelijk of zijn belang boven dat van de
patiënt gaat, aan de zorgvuldigheidseisen is zeker niet
voldaan als het dossier in de brievenbus gaat.
Ook de in Nepal wandelende arts had nog professionele
verantwoordelijkheid kunnen aanvoeren (iets doen waartoe
je niet opgeleid bent) maar had dit eerst zelf moeten
beoordelen en conform de zorgvuldigheidseisen moeten
toelichten aan de betrokken patiënt. Dat het CTC het
geen noodsituatie vond is te begrijpen, maar dit niet
eerst zelf vast stellen en dan de zorgvuldigheidseisen in
acht nemen niet.
Met deze redelijk overzichtelijke gewichtige redenen en
de beperkte zorgvuldigheidseisen, moet het voor elke
beroepsbeoefenaar mogelijk zijn om behandelrelaties
zorgvuldig aan te gaan én te beëindigen.
10 Uitspraak over behandelende artsen Sylvia Millecam RTC Amsterdam
07-04-06
op één lijn 40
31

Op één lijn is een uitgave van:
Vakgroep Huisartsgeneeskunde FHML
Maastricht University
Postbus 616
6200 MD Maastricht
op1lijn@hag.unimaas.nl
Based in Europe, focused on the world. Maastricht University is
a stimulating environment. Where research and teaching are
complementary. Where innovation is our focus. Where talent
can flourish. A truly student oriented research university.