Signalement Mei 2008 - FHI, federatie van technologiebranches

Periodiek branchemagazine van FHI, federatie van technologiebranches
SIGNALEMENT
WIND IN DE RUG
“ALS JE HET NU NIET DRUK HEBT,
KOMT HET NOOIT MEER GOED”
2
17e jaargang
mei 2008
• THEMA: STANDAARDISATIE EN NORMALISATIE
• HET INSTRUMENT TWEEJAARLIJKS HOOGTEPUNT
• PAULINE SMEETS WIL BELEVING ONDERNEMER CENTRAAL STELLEN

■ INHOUD
Rubrieken
Interview Rommens 4
■ Wind in de rug
Algemeen management 8
■ Kort Nieuws
Regelgeving en arbeidsmarkt 10
■ Borgstellingskrediet
Milieu en duurzaamheid 13
■ Inzamelen loont
Conjunctuur 16
■ Ondernemers industrie optimistisch
Mark Lighthart 18
■ Is er leven na FHI?
Federatienieuws 20
■ ExportPlannen
Nieuws van FHI partners 24
■ Professionalisering HRM
Normalisatie 28
■ Industrie sneller én veiliger
Haagse babbel 30
■ Overheid als launching customer
HET Instrument 32
■ Hoogtepunt technologiebranches
Industriële Elektronica 36
■ Algemene ledenvergadering
Development Club 38
■ Technologische samenwerking
MinacNed 41
■ MicroNanoConferentie
Industriële Automatisering 42
■ CyberCrime
Profi bus 48
■ Certifi ed opleidingen
VLW 49
■ Voorzitter CECIP
Laboratorium Technologie 50
■ Doping
Medische Technologie 56
■ Medische markt in Zuid-Afrika
Informatie 60
18
Is er leven na FHI?
“Ik besloot het verder in mijn eentje uit te gaan
zoeken, het werken in loondienst vaarwel te zeggen
en te gaan doen wat ik echt leuk vind.“
41
MicroNano-
Conferentie 2008
wordt spektakelstuk
MicroNed, NanoNed en MinacNed
bundelen krachten van wetenschap
en industrie.
Raman spectroscopie dringt
ziekenhuisinfecties terug
Seminar over laboratorium- en
infectieziektediagnostiek tijdens HET Instrument 2008.
54
2 signalement mei 2008
Medische markt in
Zuid-Afrika
Ongekende mogelijkheden.
56
Development Club
is technologische
samenwerking
Ontwikkelaars willen meer weten van duurzaam
ontwikkelen.
signalement mei 2008
40
■ REDACTIONEEL
Standaard
chaos
Technologie en innovatie associeert met creativiteit, vrijheid van
denken en handelen, chaos.
Grote bureaucratische organisaties, daar zit de dood in de pot door gebrek
aan dynamiek en vernieuwing. ZZP’ers met wisselende contacten en
technostarters met een dikke erfenis of een bom subsidie, die heb je nodig
om technologie in de markt te zetten!???
In deze editie van Signalement gaat het in verschillende artikelen over
standaardisatie, normalisatie, regelgeving zelfs. Herhaaldelijk pleit FHI, tot
verbazing en ergernis van VVD’ers, voor meer en vooral consistente regelgeving
en -handhaving. Hoe rijm je dat?
Ok, we weten dat mensen behoefte hebben aan structuur, aan duidelijkheid.
Maar mensen die structuur nodig hebben buiten hun eigen denken
missen vaak wat intellectueel niveau of in elk geval ontwikkeling. Dat mag
je toch niet als uitgangspunt nemen binnen de technologie?
Duidelijkheid dan. Zoals onze federatievoorzitter zegt: “mensen die roepen
om duidelijkheid bedoelen eigenlijk dat ze het ergens niet mee eens zijn”.
Dat komt overal voor, zelfs in de technologie.
De vormgeving van de Mechatronics Trophy die we een tijdlang elke twee
jaar hebben uitgereikt, symboliseert het goed. Gedachtenkronkels in brons
kunnen hun gang gaan binnen een roestvrijstalen kader. Het resultaat is
het perfecte product, de gouden bal.
Daar zit de crux. Zonder product geen factuur, zelfs al is dat product een
dienst. Als het om technologie gaat, praat je per defi nitie over complexiteit,
eerder nog dan dat het gaat om iets ‘moeilijks’. Om complexiteit te
beheersen, te handlen heb je kaders nodig, noem het normen,
standaards, regels, afspraken.
Maar alsjeblieft, laten we die structuurhulpmiddelen transparant en
dynamisch houden. Dat is wel moeilijk. Daarin kun je jezelf dan ook
onderscheiden als technologiebedrijf, als technologiebranches.
Vandaar die aandacht voor standaardisatie met behoud van chaos.
Kees Groeneveld
3

■ INTERVIEW ERIK ROMMENS
Door André Weigand
“Dit bedrijf werd 25 jaar geleden opgericht
door mijn vader, achter het huis, in de
schuur, kantine in de keuken, kantoor op
zolder … zoals zoveel starters in die tijd.
Het bedrijf heette Rommens Instrumenten-
en Apparatenbouw. In 2002 heb ik met
mijn broer de laatste aandelen overgenomen.
Toen mijn broer en ik net in de zaak
“Een machine:
ik pak een stoel en ga
lekker zitten kijken”
zaten, keken we erg op tegen het niveau
van collega-ondernemingen en namen ons
voor daar naartoe te werken. Dat is gelukt.
We zitten nu bijna een jaar in ons nieuwe
pand. In het vorige hadden we geen ruimte
meer, alles stond tjokvol. Dit pand geeft
ons uitstraling. We kunnen hier ook nog
eens twee keer zo groot worden. Onze
markt is breed: veehouderij, tuinbouwau-
tomatisering, offshore, militair, medisch,
automotive, beveiliging… Elektronica kan
per slot van rekening overal in zitten. De
klant heeft een probleem dat moet worden
opgelost, maar zelf weet hij soms niet eens
dat hij het in de elektronica moet zoeken.”
Hoe verliep de groei? Meer kennis in
huis gehaald?
“Precies. En we zijn begonnen fors te investeren
in het machinepark. Sinds mijn broer
en ik in het bedrijf zitten, kopen we alleen
nog de top in machines. Als je je adviseurs
moet vertellen dat je een machine hebt
gekocht van € 250.000,- terwijl er ook één
is van tachtigduizend euro, heb je wel een
probleem. Want je moet toegeven dat je
er geen cent van kunt doorberekenen naar
je klant. En je produceert ook niet sneller.
Natuurlijk hebben die machines voordelen,
maar kwantificeer die maar eens. Zoveel is
zeker, als je de beste wilt zijn, moet je ook
de beste machines hebben, vind ik. Alleen
ben je er dan nog niet. Want dan heb je
die machines en dan kom je er achter dat
ook het niveau van de mensen omhoog
moet, omdat je veel automatiseert. Hand-
Wind in de rug
“Als je het nu niet druk
hebt komt het nooit
meer goed”
We zijn in een uiterst modern bedrijfspand in Halsteren, onder de rook van Bergen op
Zoom. De spreekkamer van Rommtech geeft in alle openheid uitzicht op een klinische
productieruimte, waar witgejaste medewerkers in alle rust in de weer zijn bij de reflow
oven en het volstikstof golfsoldeerbad of zich concentreren op precieze handassemblage.
Tegenover ons zit een energieke man, Erik Rommens, die de ene gevleugelde uitspraak
aan de andere rijgt: “Zet het raam maar open en de orders waaien hier binnen.” Of:
“Groei is voor ons een middel, geen doel.” Een man die nog steeds ademloos kan
genieten van een snelle pick & place robot in actie.
assemblage bijvoorbeeld kun je nog door
veel mensen laten doen, maar als je die
automatiseert … We hebben bijvoorbeeld
een inline coatingmachine gekocht. Werk
dat we voorheen met de hand deden, moet
nu worden geprogrammeerd – daar heb je
andere mensen voor nodig. Ook hebben we
hier een gecombineerde AOI/X-ray staan
(een complexe machine voor het optisch
inspecteren van printplaten, red.). Het duurt
misschien wel twee jaar voordat de operators
voldoend getraind zijn om ermee uit
de voeten te kunnen.”
“We zijn recentelijk gegroeid van 35 naar
vijftig medewerkers. Daarmee zijn we klaar
voor de toekomst. Als je met 35 medewerkers
bent, ontstaat er behoefte aan
allerlei overheadtaken, een fulltime HRM’er
bijvoorbeeld, inkoopassistentie, meer logistieke
medewerkers en fulltime kwaliteitmedewerkers.
In eerste instantie drukt dat op
je rendement. En dat merk je. Toch groeien
we wat omzet betreft nog steeds: zelfs als
we niets doen, nog altijd tien procent. Als
we een beetje moeite doen, twintig procent
en als we ons best doen, dertig pro-
4 signalement mei 2008
signalement mei 2008
5

■ INTERVIEW ERIK ROMMENS
cent per jaar. Het lastige is op dit moment
wel om de juiste mensen uit de markt te
krijgen. Opleiding is niet eens altijd de
bottleneck, eerder de betrokkenheid, het
ervoor willen gaan. Sinds 2003 hebben we
ook een engineeringtak die op klantenspecificatie
ontwerpt. De mensen die je
ervoor nodig hebt, hardware-engineers en
software-engineers, zijn helaas maar sporadisch
beschikbaar.”
“Desondanks hebben we al 25 jaar de wind
in de rug. Zet het raam maar open en de
orders waaien binnen, roep ik altijd. En nu zit
de markt ook nog eens in de lift. Als je het nu
niet druk hebt, komt het nooit meer goed.”
Groeipijn
“We groeien ook wel heel erg hard. Dat is
lastig. Je moet het wel kunnen organiseren
en blijven managen. Rommtech is een jong
bedrijf, de mensen hier zijn jong. We hebben
dus ook een jong managementteam,
met niet heel veel ervaring. Dus leren we
gedurende de groei en dat valt niet altijd
mee. Daarbij, door onze groei groeit ook
de voorraad gigantisch en we hebben nooit
een stabiel jaar. Voor je liquiditeitspositie
betekent het dat er heel veel geld in de
voorraden gaat zitten. Dat is in feite onderhanden
werk. Nu maken we met bijna al
onze klanten jaarafspraken: bijvoorbeeld
duizend stuks in tien keer te leveren. Maar
doorgaans koop je een groot deel toch
meteen in. En een deel produceer je dan
toch ook maar in een keer, dat bespaart
immers omstelkosten. Het betekent dat als
wij dertig procent groeien, ons onderhanden
werk ook met dertig procent toeneemt.
Financiers zetten daar echter geen honderd
procent dekking tegenover.”
“Voor productie liggen de marges heel laag,
dus dan wil je je machines zoveel mogelijk
laten draaien. En je kunt ze nog weer beter
laten renderen door in ploegen te draaien.
Zo bezien is groei voor ons niet een doel,
maar een middel.”
En zelf word je van lieverlee de
managementhoek in gedreven.
Was dat ook je ambitie?
“Achteraf moet ik vaststellen dat ik niet
wist wat ik had overgenomen, en mijn
broer evenmin. We hebben allebei een
technische opleiding. Maar voor mij zijn
marketing, recht en bedrijfskunde nu eigenlijk
belangrijker. Mijn functie in het bedrijf
is enorm verschoven. De taakverdeling is
“Voor productie
liggen de marges
heel laag”
momenteel zo dat mijn broer intern doet
en ik extern, waarbij engineering ook onder
mijn verantwoordelijkheid valt omdat daar
veel klantcontacten mee gemoeid zijn.”
“Het contact met Marcel van de Ven van
Syntens, helaas overleden, heeft niet alleen
het bedrijf, maar ook mijn leven totaal veranderd.
Hij heeft me laten zien waar het
echt om gaat. Je moet er voor open staan.
Inmiddels ben ik zelf coach bij een aantal
bedrijven. Via Rewin organiseert Stratos
in Brabant klankbordsessies, telkens met
een stuk of tien ondernemers. Daar zitten
via Rewin twee coaches bij. Ik doe het
samen met iemand van Philip Morris, hij
als manager van een groot bedrijf, en ik als
directeur/eigenaar uit het mkb. Zijn theorie
en mijn praktijk. Daar komen heel diepe
dingen naar boven.”
Welke krachten werken er momenteel
in op deze markt?
“Wat je in elk geval ondervindt, zijn de
minimale marges in productie. Veel collega’s
kunnen natuurlijk gebruikmaken van
lagelonenlanden. Bovendien is iedereen
behoorlijk geautomatiseerd. Maar als je een
procent méér pakt op inkoop, verlies je de
order. Pak je een procent minder, dan draai
je al bijna verlies. Vraag je een cent méér
voor de plaatsing van een component, dan
verlies je de order eveneens, reken je een
cent minder, dan draai je weer verlies. Dat
is een behoorlijk spanningsveld.”
“De concurrentie is hevig, maar ik moet
ook zeggen, de markt is er ook groot
genoeg voor. En sámen met de concurrentie
doen we ook het een en ander. Zo zitten
we via Nevat in de EMS-groep (Electronic
Manufacturing Services). Eén van mijn collega’s
zit in de technologiegroep. Via de
Metaalunie zijn we lid van DESK, en we zijn
aangesloten bij FHI. Ik vind het leuk om
samen met concurrenten zaken te kunnen
oppakken.”
“En als je kijkt naar de internationale
markt, zie je dat juist de grotere bedrijven
goed gebruik maken van de lagelonenlanden.
Zelf hebben we een joint venture
opgericht in Bulgarije. Een maand of vier
geleden kwamen daar de eerste producten
vandaan.”
Waarom Bulgarije?
“We hebben een afweging gemaakt: moeten
we naar China of naar Oost-Europa?
Gelukkig stonden we vijf jaar geleden nog
niet voor die keus. Veel collega’s zijn toen
naar Tsjechië of Hongarije gegaan, landen
die inmiddels minstens twee keer zo duur
zijn als Bulgarije, Roemenië of Oekraïne.
China vonden we niet interessant omdat
je daar toch heel veel problemen over
hoort. Voor een klant in automotive zijn we
momenteel bezig duizenden producten te
herstellen waar de verkeerde componenten
op zijn gezet. Dat zie je niet, er staat
gewoon HP op die componenten, maar ze
zijn fake. En probeer er in China dan maar
eens achter te komen wie de schuldige is.
Verder is de taal een barrière. En de cultuur.
En het tijdverschil. En de afstand, de reistijd,
de levertijd. We houden het daarom
dichter bij huis.”
“Onze accountant had een lagelonenlandenspecialist
in dienst die weer contacten
had met een subsidiebureau. We hebben
uiteindelijk een PSOM-subsidie gekregen.
De bedoeling daarbij is niet om productie
zomaar te verschuiven naar een ander land,
maar om door die actie ook het Nederlandse
bedrijf te laten groeien. Dankzij
deze subsidie, waar we zelf een schepje
bij gedaan hebben, konden wij in Bulgarije
high end machines neerzetten.”
Engineering
“Outsourcing van engineering wordt steeds
gewoner. De klant houdt vaak één engineer
aan die als link fungeert tussen zijn markt
en onze engineeringafdeling. Hij ontwerpt
niet meer, maar kent wel de specifieke
technische problemen van de producten
die in die markt worden gebruikt. Wij heb-
ben op dit moment vijf engineers, allemaal
HBO+ en universiteit, maar wat ons betreft
mag die afdeling groeien, zo snel mogelijk,
naar twintig medewerkers bijvoorbeeld.
We focussen echt op die markt voor engineering.
Daar gaat het meer om kennis en
ervaring, bijvoorbeeld op het gebied van
EMC en de pre-compliance apparatuur om
die te kunnen meten. Verder hebben wij
eigen machines om proto’s te maken en
0-series. We weten we dus heel veel over
produceerbaarheid en daar hebben lang
niet alle engineeringbureaus verstand van.
Dat is een groot voordeel.”
“Het leukste is als je nieuwe product- of
marktcombinaties kunt creëren met technieken
die je voor de ene markt gebruikt
en waarvoor je ineens potentie ziet in een
andere markt. Terwijl de klant dat dan nog
niet weet. Ze zijn er niet allemaal klaar
voor, maar de meeste klanten vinden het
“Groei is een middel,
geen doel”
heel interessant dat wij met nieuwe ideeën
voor hun markt komen.”
“We willen leuke dingen doen met leuke
mensen voor leuke klanten. We kochten de
beste machines. Financieel interessant? In
de ogen van onze adviseurs niet. Maar dat
zet ik dan toch door. Als we een nieuwe
machine gaan kopen, gaan we ook echt
met alle betrokkenen kijken. Zo zijn we
laatst met vijf man naar Frankfurt geweest
om te kijken naar een nieuwe screenprinter.
Dat kost dan wel een dag, maar zo
is het personeel erbij betrokken. Kijk ook
maar eens hoe onze machines erbij staan,
ze zien er uit als nieuw. Als er hier morgen
iemand met een zak met geld komen van
we willen je bedrijf kopen: geen denken
aan. Zo’n machine, daar kan ik bij wijze
van spreken een stoel bij pakken en lekker
gaan zitten kijken, zo mooi vind ik dat.”<
6 signalement mei 2008 signalement mei 2008
7

■ ALGEMEEN MANAGEMENT
Kort Nieuws
DGA TOCH
GEEN BTW-
ONDERNEMER
Uit een uitspraak van het Hof van
Justitie leidt de staatssecretaris van
Financiën af dat een DGA (directeurgrootaandeelhouder),
die een vergoeding
ontvangt voor werkzaamheden
die hij namens en voor rekening van
de vennootschap verricht, niet langer
enkel op grond hiervan BTW-ondernemer
is. Dit is volgens de staatssecretaris
ook het geval als hij een aparte
vergoeding ontvangt voor het gebruik
van een werkkamer in de woning
door de vennootschap.
Is in het verleden een auto of woonwerkpand
als ondernemingsvermogen
aangemerkt, dan moet de destijds
afgetrokken BTW in één keer grotendeels
terugbetaald worden. Voor
het berekenen van het verschuldigde
bedrag wordt aangesloten bij de herzieningstermijn.
Deze is voor roerende
zaken vijf jaar en voor onroerende
zaken tien jaar.
Bron: Nieuwsbrief CROP<
Herinvesteringreserve
verruimd
Ondernemingen die van plan zijn hun
activiteiten stop te zetten (staken),
hoeven niet meteen meer direct belasting
te betalen over de stakingswinst. De winst
mag ook belastingvrij gereserveerd worden.
Voorwaarde is wel dat binnen één jaar weer
een nieuwe onderneming wordt gestart. De
herinvesteringreserve verlaagt dan de fiscale
boekwaarde van de bedrijfsmiddelen van
deze onderneming. Op deze manier wordt
de belastingheffing nog even uitgesteld.
Bron: Nieuwsbrief CROP<
Rente en indexeringen per 1 januari 2008-03-28
Het percentage voor de heffings- en
invorderingsrente wordt ieder kwartaal
vastgesteld. Voor het eerste kwartaal 2008
bedraagt het percentage 5,3 procent.
De wettelijke rente voor niet-handelstransacties
bedraagt zes procent. Het wettelijk
minimumloon is verhoogd naar € 1.335,-.
Deze wordt ieder half jaar aangepast.
Het totaal aantal werkdagen voor 2008 is
vastgesteld op 262. In 2007 waren dit nog
261 dagen.
Bron: Nieuwsbrief CROP<
Minder administratie bij ziekmelden werknemer
Werkgevers hoeven straks minder vaak
een werknemer ziek te melden bij het
Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
(UWV). Minister Donner van SZW
heeft hiertoe het wetsvoorstel verbetering
ziekmeldingsproces naar de Tweede Kamer
gestuurd.
De nieuwe wet zal naar verwachting op
1 juli 2008 in werking treden. Werkgevers
hoeven hun zieke werknemer dan pas in
de 42e week ziek te melden bij het UWV;
nu moet dat al in de dertiende week.
Verder vervalt de wettelijke melding dat
de werknemer weer beter is (de hersteldmelding).
Dit is mogelijk omdat het nieuwe
tijdstip van ziekmelden beter aansluit op
de voorlichting van het UWV over het weer
aan de slag helpen van werknemers
(reïntegratie).
Boete
Daarnaast kunnen werkgevers die hun
zieke werknemer te laat aanmelden bij
het UWV, straks een boete krijgen van
maximaal € 455,- per werknemer. Nu
wordt de huidige verplichte loondoorbetaling
voor werkgevers na twee jaar ziekte
nog verlengd voor de periode dat de
werkgever te laat was met ziekmelden.
Bron: www.nu.nl<
Bestuurdersaansprakelijkheid uitgebreid
Met ingang van 2008 is de bestuurdersaansprakelijkheid
voor de loonheffingen en
omzetbelasting uitgebreid. Voortaan kan
iedere bestuurder van een vennootschap
die behoort tot een fiscale eenheid voor de
omzetbelasting aansprakelijk gesteld worden
voor de belastingschuld van elk van
deze vennootschappen. Is één van de ven-
RENTE
OP INTERN
LENEN
Het wordt voor bedrijven minder
attractief om een lening af te sluiten
bij een andere vennootschap van
dezelfde groep. Tot dusver mocht een
bedrijf, dat intern geld leent, de rentekosten
aftrekken als kon worden aangetoond
dat het geleende bedrag zou
worden aangewend voor een zakelijke
transactie of als de uitlener een ‘redelijk
percentage’ van ten minste tien
procent belasting betaalt over de ontvangen
rente.
In het belastingplan van staatssecretaris
De Jager van Financiën komt
deze laatste voorwaarde te vervallen.
Het lenende bedrijf moet voortaan
altijd aantonen dat het om een
zakelijke transactie gaat als het in
aanmerking wil komen voor aftrek.
Deze maatregel lijkt vooral bedoeld
te zijn om offshoreconstructies voor
interne financieringsvormen tegen te
gaan. Overigens wordt in fiscale kring
getwijfeld aan de houdbaarheid en
doelmatigheid van de ingreep.
Bron: inzake uw zaken,
PricewaterhouseCoopers <
nootschappen uit de fiscale eenheid niet in
staat om een belastingschuld te voldoen,
dan is het advies om zo snel mogelijk deze
betalingsonmacht te melden. Het is dan
aan de inspecteur om onbehoorlijk bestuur
te bewijzen.
Bron: Nieuwsbrief CROP<
Spookfactuur GT@P
Het bedrijf GT@P benadert houders van .nl
domeinnamen met het dringende verzoek
hun domeinnaam in het WorldWideWeb
Register op te nemen om dat register
up-to-date te houden. De kosten voor deze
service staan in de kleine lettertjes verstopt
en bedragen € 877,- per editie. Aangezien
het contract wordt aangegaan voor drie
edities bedragen de totale kosten
€ 2.631,-.
FHI-leden die geconfronteerd worden
met dit bedrijf of dit verzoek kunnen
contact opnemen met Andreas Meijer,
a.meijer@fhi.nl of (033) 465 75 07<
Illegale software kost
gemiddeld 56 mille
Nederlandse bedrijven die betrapt zijn op
het gebruik van illegale software betaalden
in 2007 een gemiddelde schadevergoeding
van € 56.900,-. Dit is een stijging van
zestig procent ten opzichte van 2006. Dit
meldt de Business Software Alliance (BSA),
het samenwerkingsverband van softwareleveranciers
en hardwarepartners tegen
illegale software. Niet meegerekend in dit
bedrag zijn extra’s als imagoschade,
omzetverlies, nieuw aan te schaffen legale
softwarelicenties en juridische kosten.
Uit onderzoek dat onderzoeks- en adviesbureau
IDC vorig jaar verrichtte in opdracht
van de BSA, blijkt dat in Nederland
29 procent van alle pc-software illegaal is.
Bron: Delftse Berichten, MKB Nederland<
8 signalement mei 2008
signalement mei 2008
9

■ REGELGEVING EN ARBEIDSMARKT
BBMKB moet kredietverlening
aan mkb stimuleren
Als een ondernemer bij een kredietaanvraag de bank onvoldoende zekerheden kan bieden, dan is er geen man overboord. De bank
kan via het besluit Borgstelling MKB kredieten (BBMKB) een beroep doen op de overheid. De overheid kan zich in dit geval richting de
ondernemer onder voorwaarden borgstellen voor een deel van het kredietbedrag. De kredietwaardigheid van de ondernemer stijgt,
maar het risico voor de bank daalt met als doel het stimuleren van de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf (mkb).
Maar voor wie is deze regeling bestemd?
Ondernemingen met maximaal honderd
werknemers, met inbegrip van de meeste
ondernemers die een vrij beroep uitoefenen,
vallen onder het BBMKB. De bank toetst of
het bedrijf in aanmerking komt voor het
borgstellingskrediet. Bij deze toetsing kijkt
de bank naar of er een tekort is aan
zekerheden, of er onvoldoende middelen
zijn om zelf de investeringsplannen te
fi nancieren en of de rentabiliteits- en
continuïteitsperspectieven bevredigend
genoeg zijn.
De hoogte van de borgstelling is afhankelijk
van de kredietbehoefte van de ondernemer,
het tekort aan zekerheden en het bedrag
dat de bank voor eigen risico verstrekt. Een
onderneming kan maximaal één miljoen
euro borgstellingskrediet krijgen, maar een
looptijd van maximaal zes jaar. Gaat het om
de fi nanciering van onroerend goed dan is
de looptijd maximaal twaalf jaar. De
regeling voorziet duidelijk in een behoefte:
jaarlijks wordt aan ongeveer drieduizend
ondernemers een borgstelling van het
ministerie van Economische Zaken verleend.
Daarnaast zijn er voor starters en innovatieve
ondernemers ruimere faciliteiten. Het
ministerie van Economische Zaken staat
voor starters voor een groter deel van het
krediet borg, starters mogen naast het
maximale startersborgstellingskrediet van
honderdduizend euro ook een normaal
borgstellingskrediet opnemen en de
looptijd van het borgstellingskrediet mag in
plaats van tweemaal drie keer één jaar
opgeschort worden.
Voor de innovatieve ondernemer die
beschikt over een S&O-verklaring (speur-en
ontwikkelingswerk) die niet ouder is dan
zestien maanden staat de overheid, net als
bij de starter, voor een groter deel van het
krediet borg. De innovatieve ondernemer
hoeft verder ook de eerste drie jaren niet af
te lossen en de maximale looptijd van het
borgstellingskrediet bedraagt twaalf jaar.
Voor meer informatie: SenterNovem
BBMKB, telefoon (070) 373 59 80 of kijk op
www.senternovem.nl/bbmkb/. <
Vierde FHI-HRM Actualiteitenseminar:
effectief werven van personeel
binnen technologiebranches
Op woensdag 8 oktober 2008 wordt alweer het vierde FHI-HRM Actualiteitenseminar gehouden. Het seminar vindt
plaats bij Groot Kievitsdal te Baarn. Dit jaar staat het ‘effectief werven van personeel binnen technologiebranches’
centraal. Aan bod komen onder meer de onderwerpen ‘actualiteiten arbeidsrecht’, ‘arbo-wet in de praktijk’ en
‘vitaliteit - hoe houd je als werkgever je werknemers fi t?’.
10 signalement mei 2008
Nieuwe
FHI-Arbeidsvoorwaardenregeling
beschikbaar
Raam Arbeidsvoorwaarden Overeenkomst geactualiseerd
Sinds jaar en dag voorziet FHI in een
facultatieve arbeidsvoorwaardenregeling
voor de lidbedrijven. Deze regeling
geeft de zekerheid dat het personeelsbeleid
de wettelijke regels volgt, biedt
een branchespecifi eke benchmark van
arbeidsvoorwaarden en geeft een menu
voor ‘leuke dingen voor de mensen’.
De Raam Arbeidsvoorwaarden Overeenkomst
(RAO) is een product van de FHI-
HRM-werkgroep. Zij actualiseert de RAO
periodiek. De RAO helpt bedrijven die niet
onder een wettelijke CAO vallen met het
Het programma zal rond 12.00 uur
beginnen met een lunchbuffet. Hierop
volgend worden plenaire- en
parallelsessies gehouden met
deskundige sprekers. Als afsluiting
van de dag vindt er een borrel
plaats. Binnenkort worden de
uitnodigingen verstuurd.
Interesse? Voor meer
informatie kunt u contact
opnemen met Mirjam Fiege
van FHI (m.fi ege@fhi.nl,
(033) 465 75 07). <
aanpassen en uitvoeren van hun arbeidsvoorwaarden.
Het is daarmee één van de
praktische handreikingen die FHI haar leden
aanbiedt bij zaken die met personeelsmanagement
te maken hebben.
De HRM-werkgroep is samengesteld uit
ervaren specialisten werkzaam bij ondernemingen
van de verschillende technologiebranches.
Het doel van de groep is om
regelmatig met elkaar ervaringen uit te
wisselen over zaken op het gebied van
personeelszaken, maatschappelijke
ontwikkelingen en sociaal recht en daar
een branchespecifi eke invulling aan te
geven.
De FHI-RAO is niet wettelijk bindend. De
(merendeels) niet-CAO gebonden FHIlidbedrijven
kunnen de tekst naar eigen
inzicht gebruiken. Voor vragen over of
bestellen van de nieuwe RAO kan contact
worden opgenomen met het FHI-bureau,
Andreas Meijer (a.meijer@fhi.nl,
(033) 465 75 07). <
signalement mei 2008 11

12 signalement mei 2008
■ MILIEU EN DUURZAAMHEID
Inzamelen via Stichting RTA loont
Hergebruik van materialen blijft prioriteit
De bekendheid en het gebruik van RTA-diensten nemen toe. De hoeveelheid afgedankte
elektr(on)ische apparatuur dat in 2007 is ingezameld en verwerkt, is een verdubbeling ten
opzichte van het jaar daarvoor. Onderstaande grafieken zijn een voorproefje op het jaarverslag
van Stichting RTA (Recycling Technologische Apparatuur) dat medio 2008 uit zal komen.
Uit dit jaarverslag zal blijken dat Stichting RTA de stijgende lijn voortzet. Momenteel nemen
280 bedrijven deel aan het inzamelsysteem. Een forse groep, maar er is nog veel te winnen.
Sinds de start van het inzamelsysteem in
augustus 2005 is ruim 210 ton apparatuur
(zie grafiek 1) opgehaald. Jaarlijks wordt
ongeveer 1.045 ton apparatuur op de markt
gebracht. In 2007 is er 131 ton ingezameld
en dat is een verdubbeling van de hoeveel-
heid ten opzichte van 2006, toen ruim zes
procent retour kwam. Van de ingezamelde
131 ton apparatuur wordt 78 procent als
materiaal hergebruikt. Na inzameling wordt
de apparatuur gedemonteerd in circa
zestien reststromen. De opbrengsten of
kosten van materiaal zijn gekoppeld aan de
fluctuatie van de prijs die maandelijks
wordt bepaald aan de hand van de actuele
tarieven (zie grafiek 2). Vooral RVS met een
waardestijging van 55 procent ten opzichte
van 2006 en hoog-waardige printplaten
signalement mei 2008 13
met een waardestijging van tien procent
hebben een aanzienlijke positieve bijdrage.
Het blijkt dat over het algemeen apparaten
die voor tachtig procent of meer bestaan
uit ferrometalen (ijzer) of non-ferrometalen
(koper of aluminium) kostenneutraal of met
geringe kosten (zie grafiek 3) gedemonteerd
en verwerkt kunnen worden.
Apparatuur bestaande uit tachtig procent of
meer RVS materialen (zonder KGA, klein
gevaarlijk afval) kunnen over het algemeen
met opbrengst gedemonteerd en verwerkt
worden. Een toename van de hoeveelheid
grondstoffen die als materiaal hergebruikt
kan worden, heeft een hoge prioriteit. Het
op de juiste plek inleveren van de
afgedankte apparatuur is de eerste stap op
weg naar een veilige en milieuvriendelijke
recycling.
Meer informatie: Joas van Lent van Stichting
RTA (joas.van.lent@stichtingrta.nl
of (033) 465 75 07).

■ MILIEU EN DUURZAAMHEID
FHI-MILIEUWERKGROEP BEPAALT HAAR KOERS
Veel zaken op het gebied van de
Nederlandse milieuwet- en regelgeving
vloeien voort uit Europese richtlijnen.
De milieuwerkgroep inventariseert
en bespreekt komende regelgeving en
vragen vanuit de FHI-leden en komt
met adviezen. Er lopen momenteel veel
nieuwe en komende zaken op dit gebied
en soms overlappen regelingen elkaar.
De werkgroep heeft duidelijk voor ogen
dat hun rol nuttig is, maar dat een
actieve houding wel een vereiste is.
Het doel van de milieuwerkgroep is het
vormen van een kennisplatform op het
gebied van milieuwet- en regelgeving
en het functioneren als een klankbord.
Daarnaast wil de werkgroep veranderingen
en invoeringen in de gaten houden,
de gevolgen voor betrokkenen in kaart
brengen en dit actief naar buiten brengen
in de vorm van voorlichting en adviezen.
Misschien dat de belangrijkste rol van de
milieuwerkgroep ligt in het voorkomen
dat er achter de feiten aangelopen wordt.
De wet- en regelgeving is niet alleen veel,
maar vooral ook ad hoc en soms loopt
het ook nog wel over en langs elkaar
heen. In de komende maanden moet de
werkgroep deze doelen concreet uitwerken
om in de toekomst de FHI-leden, via
de juiste kanalen, te informeren. Ook de
lobby wordt door de milieuwerkgroep
meegenomen en zij neemt zich voor alle
activiteiten in te richten naar de wensen
en behoeften van de FHI-leden.
De milieuwerkgroep bestaat momenteel
uit de volgende mensen: Nils Beek van
Adquipment Medical, Aryan Wassink van
Varian, Dirk Segers van Agilent Technologies,
Hans Jehee van Fluke, Marie-José
Beuting van Hach Lange, Paul van Wulfften
Palthe van Vos Instrumenten, Joas van
Drie inspectiediensten
controleren REACH-regelgeving
Lent en Henk de Folter van Stichting RTA
en Andreas Meijer van FHI, federatie van
technologiebranches. Enthousiaste, deskundige
en geïnteresseerde deelnemers in
spe van de milieuwerkgroep kunnen zich
aanmelden bij Joas van Lent
(j.van.lent@stichtingrta.nl
of (033) 465 75 07). <
Drie inspectiediensten, Arbeidsinspectie (AI), Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) en de VROM-Inspectie (VI), voeren dit jaar gerichte controles
uit op de naleving van REACH-regelgeving door bedrijven. REACH (Registratie, Evaluatie en Autoristatie van CHemische stoffen) is op
1 juni 2007 gefaseerd in werking getreden en geldt voor alle bedrijven die beroepshalve chemische stoffen of preparaten (mengsels van
stoffen) produceren, in de EU importeren, distribueren of professioneel gebruiken. De controles vinden het hele jaar plaats.
De controles vinden plaats bij producenten,
importeurs, handelaren en professionele
gebruikers van stoffen, preparaten en
voorwerpen. Belangrijke aandachtspunten
voor 2008 zijn de controle op het gebruik
van veiligheidsinformatiebladen (VIB’s) en
het doorgeven van informatie over stoffen
en preparaten in de keten.
Omdat het om nieuwe regelgeving gaat,
leggen de inspecties tijdens de controles
de regels uit. De inspectiediensten ontwikkelen
voor de verschillende categorieën
bedrijven een factsheet waarin te lezen is
wat er van de bedrijven wordt verwacht en
wat ze kunnen doen om aan de regelgeving
te voldoen.
Verder verzamelen de inspecties tijdens de
controles informatie over de keten om zo
een analyse van de keten te kunnen maken
en vervolgacties te kunnen bepalen. Ook
worden de onderdelen van de bestaande
regelgeving, die nog van toepassing zijn,
gecontroleerd.
De inspecties treden handhavend op daar
waar zij overtredingen constateren.
De bedrijven die worden gecontroleerd zijn
onderverdeeld in vijf categorieën:
• producenten van stoffen en georganiseerde
importeurs van stoffen,
preparaten en voorwerpen, zoals
producenten van basischemicaliën en
oplosmiddelen;
• distributeurs (handelaren) in bijvoorbeeld
kleurstoffen;
• producenten van preparaten en voorwerpen,
met als voorbeeld de verfi ndustrie;
• niet georganiseerde importeurs van
stoffen, preparaten en voorwerpen van
onder meer grondstoffen voor chemische
industrie, en
• professionele toepassers, zoals schildersbedrijven
en scheepswerven.
Algemene informatie over REACH is te
vinden op www.helpdesk-REACH.nl. <
“EU-GHS zorgt voor uniforme informatie”
Wereldwijd geharmoniseerd systeem
voor chemische stoffen en mengsel treedt begin 2009 in werking
Na de invoering van REACH ligt er een
nieuwe regeling op de loer voor de FHIlidbedrijven:
het Globally Harmonized
System (GHS). Dit wereldwijd geharmoniseerd
systeem voor de indeling en
etikettering van chemische stoffen en
mengsels op basis van hun gevaarseigenschappen
is vastgesteld door de Verenigde
Naties. Voor de invoering van de
regels over het leveren en het gebruik
van chemische stoffen in de Europese Unie
stelt de Europese Commissie een nieuwe
verordening op: Regulation on Classifi cation,
Labelling and Packaging (CLP). De
Nederlandse werknaam is EU-GHS.
Door Roy Vervoort
Maar wat is nu precies het doel van EU-
GHS? “Dit systeem deelt chemische stoffen
en mengsels in op basis van hun gevaarseigenschappen,
wat leidt tot etikettering
zodat leveranciers de gevaren op een juiste
wijze kunnen identifi ceren en communiceren.”
Aan het woord is Annemiek van
Bolhuis, directeur van de directie Voeding,
Gezondheidsbescherming en Preventie van
het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport (VWS). “Daarnaast beoogt de regeling
een hoog beschermingsniveau voor
de menselijke gezondheid en het milieu in
stand te houden en het vrije verkeer plus
handel van chemische stoffen op de interne
markt te garanderen en te bevorderen.”
Niet alleen het beschermingsaspect is van
belang, ook de Europese harmonisatie van
regelgeving én het vinden van aansluiting
bij de mondiale harmonisatie is een doel op
zich van EU-GHS. “De conceptverordening
van de Europese Commissie is in juni 2007
gepubliceerd”, vervolgt van Bolhuis. “Naar
verwachting vindt de defi nitieve besluitvorming
over EU-GHS eind 2008 plaats. Begin
2009 treedt de verordening in werking met
een gefaseerde invoering van de verplichtingen
voor de indeling en etikettering van
stoffen en mengsels.”
“EU-GHS is belangrijk voor iedereen die
direct of indirect met stoffen en mengsels
van stoffen te maken heeft”, zegt van Bolhuis.
“En er gaat het een en ander veranderen
omdat EU-GHS andere indelingscriteria
en berekeningsmethoden bevat voor de
indeling van chemische stoffen en mengsels.
Daarnaast komen er, vergeleken met
de huidige indelingssystematiek (volgens de
Stoffen- en Preparatenrichtlijn, red.) nieuwe
gevarenklassen of -categorieën. Toepassing
van de nieuwe criteria kan leiden tot een
andere indeling.”
“De overheidsvoorlichting in Nederland
over EU-GHS richt zich op intermediaire
organisaties in de hele toeleveringsketen”,
vervolgt de directeur van de directie
Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie
van het ministerie van VWS. “Daarbij
informeert de overheid deze doelgroepen
met uitgebreide algemene informatie over
GHS. Voorlichting over branchespecifi eke
informatie is een taak die de branches zelf
moeten verzorgen.”
De uitvoeringstaken van EU-GHS én van
REACH zijn bewust ondergebracht bij één
instantie, de European Chemical Agency
(ECHA). Maar dit is niet de enige relatie die
REACH heeft met EU-GHS. “Om te voldoen
aan de registratieverplichtingen van REACH
verzamelen bedrijven informatie over chemische
stoffen en mengsels”, zegt van Bolhuis.
“Deze informatie vormt de basis voor
de indeling en etikettering van de stoffen en
mengsels. Bepaalde verplichtingen in REACH
zijn afhankelijk van de classifi catie van een
stof. Na invoering van EU-GHS vervallen de
REACH-bepalingen over de indeling en etikettering.
De REACH-verordening verwijst dan
naar EU-GHS.”
Annemiek van Bolhuis
Voor meer informatie over EU-GHS:
www.ghs-helpdesk.nl of
Joas van Lent (j.van.lent@fhi.nl,
telefoon (033) 465 75 07). <
14 signalement mei 2008 signalement mei 2008 15

■ CONJUNCTUUR
Ondernemers industrie
blijven optimistisch
De ondernemers in de industrie blijven
optimistisch. Het producentenvertrouwen
kwam in februari uit op 8,5. Dit is
weliswaar één punt lager dan in januari,
maar toen bereikte deze stemmingsindicator
de hoogste waarde ooit gemeten.
De industriële ondernemers zijn al meer
dan anderhalf jaar zeer optimistisch.
Het producentenvertrouwen is samengesteld
uit drie deelindicatoren: de verwachte
productie in de komende drie maanden, het
oordeel van de ondernemers over de
voorraden gereed product en het oordeel
over de orderpositie. Over de toekomstige
productie waren de ondernemers in februari
iets minder optimistisch dan een maand
eerder. Ook over de orderpositie waren de
producenten iets minder tevreden. Niettemin
scoren beide deelindicatoren nog steeds
zeer hoog. Het oordeel over de voorraad
gereed product is licht verbeterd.
Het aantal ondernemers dat aangaf dat de
orderontvangsten zijn toegenomen, was
Oplopende inflatie
De inflatie kwam in februari uit op 2,2
procent. Dit is 0,2 procentpunt meer dan
in januari dit jaar. De toename van de
inflatie viel vooral toe te schrijven aan
duurdere kleding en hogere wegenbelasting.
Het is voor het eerst sinds de
zomer van 2003 dat de inflatie in ons
land boven de twee procent ligt. De inflatie
wordt berekend uit de stijging van de
consumentenprijsindex (CPI) ten opzichte
van dezelfde maand een jaar eerder.
De gestegen kosten van vervoer droegen
0,6 procentpunt bij aan de inflatie in
februari. Duurder geworden voedingsmiddelen,
dranken en tabak leverden samen
een bijdrage van 0,5 procentpunt. Gestegen
prijzen in de horeca zorgden voor 0,2
procentpunt van de inflatie. De prijsontwikkeling
van communicatie en van recreatie
en cultuur drukten de inflatie in februari
een stuk groter dan het aantal dat een
vermindering zag. Dit geldt zowel voor de
binnenlandse als de buitenlandse markt. De
index orderpositie (orderportefeuille
uitgedrukt in maanden werk) nam verder
toe en kwam uit op 115,5.
De ondernemers in de industrie bleven
positief ten aanzien van de werkgelegenheid.
Het aantal ondernemers dat uitging
van een stijging van de personeelsomvang
daarentegen, met respectievelijk 0,2 en 0,1
procentpunt. Om de inflatie tussen de lidstaten
van de Europese Unie (EU) te kunnen
vergelijken, worden geharmoniseerde
prijsindices (HICP) berekend. Volgens deze
methode kwam de Nederlandse inflatie in
februari uit op twee procent. Ook dit is 0,2
was in februari opnieuw groter dan het
aantal dat een daling voorzag. Dit is al
ruim een jaar het geval. Ook verwachtten
de ondernemers de komende drie
maanden hogere afzetprijzen.
Branchegegevens over het producentenvertrouwen
in de industrie zijn opgenomen in
de Industriemonitor op de CBS-website.
Bron: CBS.<
procentpunt meer dan in januari. De Nederlandse
inflatie is beduidend lager dan het
gemiddelde in de eurozone. Dat lag in februari
volgens Eurostat, het statistisch bureau van de
EU, onveranderd op 3,2 procent.
Bron: CBS.<
16 signalement mei 2008
Nog minder werklozen
In de periode november 2007 - januari
2008 waren, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden,
313.000 personen werkloos. Dit
zijn er duizend minder dan in de periode
oktober - december. Het afgelopen halfjaar
daalde het aantal werklozen gemiddeld
met ongeveer zevenduizend per maand.
In vergelijking met de driemaandsperiode
een jaar eerder lag de werkloosheid 66.000
lager. De werkloosheid is het meest
afgenomen onder de 25-44-jarigen. Bijna
driekwart van de totale afname zit in deze
groep. Ook waren er minder jongeren en
45-plussers werkloos dan een jaar eerder.
Bij vrouwen was de afname van de
werkloosheid het afgelopen jaar groter dan
onder mannen. De meeste werklozen zijn
nog wel vrouw. In de periode november -
januari was gemiddeld vier procent van de
De industrie heeft in december zes procent
meer omgezet dan een jaar eerder. Daarmee
bleef de omzetgroei achter bij die van
de vorige twee maanden. Al ruim drieënhalf
jaar is de omzet hoger dan in de overeenkomstige
maand een jaar eerder.
De omzettoename is volledig toe te schrijven
aan hogere afzetprijzen. Daarnaast had
december een ander werk- en vakantiepa-
beroepsbevolking werkloos. Een jaar eerder
was dit nog vijf procent. Het werkloosheidspercentage
onder vrouwen lag hoger dan
onder mannen. Van de mannelijke
beroepsbevolking was 3,2 procent werkloos,
tegen 5,1 procent van de vrouwen.
De seizoengecorrigeerde werkloosheid
troon dan in 2006. Dit had een negatief effect
op de omzetgroei.
Op de binnenlandse en de buitenlandse markt
was de omzetontwikkeling vrijwel even groot.
Op beide markten kende de aardolie- en
chemische industrie de grootste omzetgroei. In
eigen land nam de omzet van deze branche
met twaalf procent toe, in het buitenland met
bijna acht procent.
Omzetgroei industrie neemt af
vertoont al ongeveer tweeënhalf jaar een
dalende lijn. In die periode is het aantal
werklozen met circa 180.000 afgenomen.
De werkloosheid daalde over de gehele
linie.
Bron: CBS.<
In 2007 was de industriële omzet bijna negen
procent hoger dan in 2006. De omzettoename
kwam voor ruim de helft voor rekening van
een grotere afzet. Hogere afzetprijzen zorgden
voor het resterende deel van de omzetgroei.
In alle branches was de omzet hoger dan een
jaar eerder.
Bron: CBS.<
signalement mei 2008 17

■ INTERVIEW MARK LIGTHART
Is er leven na FHI?
Het is begin 2007 als Mark Ligthart het besluit neemt om alleen verder te gaan en te vertrekken bij zijn toenmalige werkgever. Dit
betekent ook het einde van Ligthart’s periode als bestuurslid van de branche Industriële Automatisering. “Ik besloot het verder in mijn
eentje uit te gaan zoeken, het werken in loondienst vaarwel te zeggen en te gaan doen wat ik echt leuk vind. En wat ik echt leuk
vind? Ondernemingen laten ondernemen door dingen in gang te zetten, te veranderen, initiatief te nemen. En gezien mijn achtergrond
heb ik een voorkeur voor de wat grotere bedrijven. Dus ik ben op zoek gegaan naar bedrijven die daar behoefte aan hebben.”
Door Roy Vervoort
“Ongeveer elf of twaalf jaar geleden ben ik
als lid van ISI (Industrial System Integrators,
red.) terechtgekomen in het bestuur van de
branche Industriële Automatisering.” Hoe
hij in het bestuur van de branche gekomen
is, weet hij niet precies meer. “Het zou wel
eens kunnen dat ik gevraagd ben door Frits
Boddeman van GTI Industrial Automation
en dat Kees Groeneveld me daarna heeft
gepolst of dat niet een interessante functie
voor mij zou zijn”, zegt Ligthart lachend.
Vrolijk verder
Een opmerkelijk gegeven tijdens zijn
ambtsperiode als bestuurslid is de korte
tijd dat Ligthart geen zitting kon nemen
in het bestuur. “In 2000 veranderde ik van
baan en daar zat een aantal maanden tussen.
In de tijd dat ik baanloos was, kon ik
natuurlijk geen bestuursfunctie vervullen.
Mijn oude werkgever had het recht om
de vacante bestuurspositie met een eigen
werknemer in te vullen, maar liet dit na.
Om deze reden kon ik, nadat ik in dienst
trad bij mijn nieuwe werkgever binnen
dezelfde branche, zo weer naar binnen en
vrolijk weer verder. Dat scheelde weer een
bestuurstoestand.”
Eind 2006 komt er een einde aan een vijftiental
jaren in loondienst directie voeren
over business units en bedrijven en start
Mark Ligthart een eigen bedrijf, MainMark
BV. “Deel uitmaken van een directie heeft
wel wat, maar ik vond het wel welletjes en
er zijn nog zoveel andere dingen te verzinnen.
Ik kon vast wel ergens anders weer
directeur worden, maar misschien moest ik
wel wat anders gaan doen. In de loop der
jaren ben ik erachter gekomen dat ik meer
ondernemer dan bestuurder ben. Ondernemers
willen steeds weer wat nieuws
verzinnen, bestuurders willen de boel bij
elkaar houden. Ik ben begin veertig, nu kan
het nog. Straks ben ik te oud.”
Op de rit
“Wat gaan we dan doen, is dan de volgende
vraag”, vervolgt het oud-bestuurslid.
“Veranderprocessen in gang zetten en coördineren
vind ik leuk om te doen. Dan kan ik
wel aanschuiven bij een bureau als consul-
“Dingen zijn klaar
als ze klaar zijn”
tant, maar dat was in mijn geval absoluut
geen optie.” Nadat Ligthart tot de conclusie
kwam dat op die markt voor hem wel
werk te vinden was, was de start van de
eigen onderneming een feit. “De wat grotere
mkb-bedrijven kunnen nog behoorlijke
slagen maken, moeten vaak nog moderniseren.
Deze bedrijven zijn vaak in handen van
directeuren-eigenaren die niet meer de zin
of de puf hebben om nog een keer dat hele
traject in te gaan en daar kun je aan de slag
om de zaak op de rit te krijgen.”
“Oude liefde
roest niet”
Mark Ligthart ziet zijn eerste klus als zelfstandig
ondernemer niet als project. “Het
heeft namelijk geen kop of staart. In beginsel
werken we op jaarbasis en we kijken
ieder jaar hoe we ervoor staan.” Een ter-
mijn waarop hij zich weer kan richten op
een nieuwe uitdaging kan Ligthart dan ook
niet geven. “Een half jaar vooruitkijken lukt
nog wel, maar veel langer ook echt niet.
Dingen zijn klaar als ze klaar zijn. In theorie
moet het kunnen om de aandacht en de
tijd te verdelen over meerdere bedrijven,
maar ik zou nu niet weten hoe.”
‘Interimmer’
Maar een ‘interimmer’ wil Mark Ligthart
zich absoluut niet noemen. “Een ‘interimmer
wordt vaak geassocieerd met crisis en
ellende en ik streef er niet naar ergens de
crisisbezweerder uit te gaan hangen. Ik wil
er geen project van maken dat we uitrollen
en implementeren. Iedereen krijgt een
cursus met bijbehorend handboekje en dan
zeggen: ik ben klaar. Dan kun je je scharen
in de grote rij bedrijven die 130 procent
investeren voor twintig procent effectiviteit
van de oplossing en waar het rapport in de
onderste la verdwijnt. Maar zo werkt het
volgens mij helemaal niet.”
“Ik streef er niet naar om
ergens de crisisbezweerder
uit te hangen”
Ongeveer twaalf jaar heeft Mark Ligthart
nu al te maken met FHI. “Ik volg het nu
een jaartje of twee van een wat grotere
afstand. Tijdens mijn periode als bestuurslid,
en ook als lid van de tentoonstellingscommissie
voor HET Instrument, heb ik
FHI zien veranderen van een op de beurs
gefocuste vereniging naar een brede vereniging
met veel aandachtsgebieden die
maatschappelijk een veel grotere stempel
drukt dan tien jaar geleden. Een zeer goede
ontwikkeling waar ik met veel plezier aan
heb mogen meedoen.”
“Sinds een kleine twee jaar ben ik voor het
eerst van mijn leven uit de techniek die
gerelateerd is aan de industriële automatisering
en dan weet je dus ook wat je mist”,
sluit Ligthart af. “En om heel eerlijk te zijn:
dat mag er wat mij betreft wel weer bij.
Oude liefde roest niet.” <
18 signalement mei 2008 signalement mei 2008
19

■ FEDERATIENIEUWS
FHI in 2007 meest succesvolle
brancheorganisatie in exportplannen
Voor technologiebedrijven liggen volop kansen in het buitenland
De samenwerking tussen de EVD, FHI als
brancheorganisatie en de ervaren Harry
van de Pol is uiterst succesvol. Met een
aantal van 46 FHI-bedrijven die vorig jaar
een fi nanciële bijdrage vanuit het ministerie
van Economische Zaken kregen, was de
federatie in dit veld de meest succesvolle
brancheorganisatie van Nederland.
Een aantal FHI-ondernemers werd gevraagd
naar hun ervaringen. Hun do’s en dont’s
werden vastgelegd in het boekje ExportLeren.
Hieronder een korte bloemlezing.
Marktverkenning
“De opdracht was: breng voor ons de West-
Amerikaanse revalidatiemarkt in kaart”,
zegt Michiel Westermann van Motek
Medical, lid van de FHI-branche Medische
Technologie. “En dat bleek te algemeen;
een klassieke fout die een ondernemer kan
maken als hij een externe partij opdracht
geeft een markt te verkennen. De vragen
waren niet concreet genoeg en het rapport
dus algemener dan we gedacht hadden.
Prima bruikbaar voor het schrijven van een
businessplan. Maar toch. Ondernemers hebben
geen hele verhalen nodig over hoe de
markt in elkaar zit, maar zoeken concrete
antwoorden op vragen. Wie zijn voor ons de
top vijftig klanten in de markt? Wat zijn de
vijf beste distributeurs? Die vragen mag je
een externe partij gewoon stellen. Komen ze
met het verhaal dat ze eerst wat algemenere
informatie willen verzamelen, dan weet
je hoe laat het is. We hebben geen hele
verhalen nodig, maar concrete antwoorden;
geen consultant, maar iemand die zicht heeft
op markten; iemand die samen met ons de
handen uit de mouwen wil steken. Met min-
Het Programma Starters op Buitenlandse
markten (PSB) ondersteunt FHI-leden
op een praktische manier bij de voorbereiding
en uitvoering van de exportplannen.
Samen met Harry van de Pol,
een ervaren exportadviseur, stellen
bij FHI aangesloten ondernemers een
der hoeven we geen genoegen te nemen!”
Octrooiregistraties
Eén van de do’s voor ondernemers die zich
tijdens het registratietraject willen laten
begeleiden, is het inschakelen van een
deskundige die de business begrijpt.
“Als de externe partij die je door het
octrooitraject moet leiden geen verstand
heeft van chemie, dan is de chemie er
gewoon niet”, aldus Ron Wolbert van RNA,
lid van de FHI’s brancheorganisatie voor
Laboratorium Technologie. “En als die
chemie er niet is, dan gaat het niet
werken. Het nieuwheidsonderzoek en alles
wat daar op volgt is, (ondanks PSB-subsidie)
daar kostbaar genoeg voor.”
“Als je als ondernemer niet bereid bent je
te verdedigen tegen inbreuk op je octrooi
en de kosten hiervoor te dragen, dan moet
je er niet aan beginnen.” Aan het woord is
René Dijkstra van het lidbedrijf D.A.R.E.!!
van de FHI-branche Industriële Elektronica.
“Wij hebben ervaring met inbreuk en
als dat gebeurt moet je snel in beweging
komen. De ene keer levert het een snel
excuus op en ben je klaar, maar een andere
keer wordt het een juridisch steekspel. Het
hoort er allemaal bij als je iets hebt dat zo
mooi is dat het de moeite van het beschermen
waard is.”
Interim-manager
“Wij zijn eigenlijk een uitvinderbureau en
realiseren hoogtechnologische oplossingen”,
aldus Rob Kolenbrander van Technolution
dat lid is van de branche Industriële Elektronica.
“Wij zagen goede mogelijkheden in
de Engelse markt en zochten iemand die
internationaliseringplan op voor de
nieuwe buitenlandse markt dat aan de
Economische Voorlichtingsdienst (EVD)
ter subsidiëring wordt voorgelegd. Als de
EVD het plan goedkeurt, heeft het FHIlidbedrijf
achttien maanden de tijd om
het uit te voeren.
voor ons deuren kon openen. Die hebben
we gevonden en de deuren gingen ook
open. Wat we wel gezien hebben, is dat
we het daarna zelf moeten doen. Er is heel
veel specifi eke kennis en knowhow nodig
om met veel partijen te spreken over de
technologische mogelijkheden als het gaat
om rekeningrijden in Londen. Na een half
jaar werken aan het openen van deuren,
was de interim-manager bij ons wel klaar
en hebben we het zelf weer opgepakt. En
met succes!”
Het boekje ExportLeren met nog veel meer
do’s en dont’s is kosteloos aan te vragen bij
FHI, Andreas Meijer (a.meijer@fhi.nl,
(033) 465 75 07). <
Harry van de Pol: exportadviseur
20 signalement mei 2008
“Het is
moeilijk
extra geld
vrij te
maken
voor PSBregeling”
FHI mag zich, wat betreft de PSB-regeling,
de meest succesvolle brancheorganisatie
van 2007 noemen. Toch staat
op voorhand al vrijwel vast dat FHI en
haar leden dit succes na 2008 niet zullen
evenaren, laat staan overtreffen omdat
het budget dit jaar vooralsnog aanmerkelijk
lager ligt dan in 2007. “Het doet
me deugd te horen dat de FHI-leden
veel baat bij de PSB-regeling hebben”,
aldus Pauline Smeets, lid van de Tweede
Kamer namens de PvdA. “Het is gewoon
heel moeilijk om geld vrij te maken want
er was in eerste instantie bezuinigd op
het onderwerp. Toch is het gelukt om
het budget te plussen met drie miljoen.
Het is niet een heel groot bedrag, maar
we komen zo wel weer een stukje in de
goede richting.”
Voorlopig ziet het PvdA-Kamerlid geen
mogelijkheden om het PSB-budget structureel
op te hogen. Toch gooit Pauline
Smeets de deur nog niet helemaal in het
slot. “Er kan ook op de begroting van Economische
Zaken onderuitputting zijn; dat
betekent dat er minder geld is uitgegeven
dan verwacht werd. Als dat het geval
is, gaan we met elkaar weer kijken waar
we dat geld weer voor gaan gebruiken
en dan komt de PSB-regeling vanzelfsprekend
ook weer in beeld.” <
signalement mei 2008
Zo gezegd
en geschreven!
Door de redactie van Signalement geselecteerde citaten.
“Het is gênant dat de Tweede Kamer meent dat Nederland een vooraanstaande
kenniseconomie moet worden en daartoe jongeren oproept
vooral een bètastudie te kiezen en zelf als bonte verzameling van sociologen,
advocaten, zweefteven, volksophitsers, onderwijzers en gesjeesde
vakbondsbestuurders meent competent te zijn om aan deze steeds meer
technologisch geavanceerde maatschappij richting te kunnen geven.”
Herb Prooy, bestuursvoorzitter van e-businessprovider Siennax in het
Financieele Dagblad van 17 maart 2008.
“Bij vissen is een felle kleur bijvoorbeeld gunstig voor mannetjes omdat
ze daarmee vrouwtjes kunnen verleiden; het grotere risico dat ze daardoor
worden gepakt door een predator, weegt daar tegenop. Vrouwtjes
zijn echter beter af met een onopvallend kleurtje.”
Theoretisch bioloog Sander van Doorn in Bionieuws van 15 maart 2008.
“Als het tempo omhooggaat, maak je netjes gebruik van wat anderen
bedacht hebben.”
Anton Schaaf, Chief Technology and Operations Offi cer van de Raad van
Bestuur van Océ NV in knowhow, Partners in innovatie van maart 2008.
“Het wordt tijd dat Nederlandse meisjes beseffen dat bèta’s net als
boeren een vrouw zoeken.”
Ir. Ionica Smeets in Technisch Weekblad van 15 maart 2008.
“De beste mogelijkheid om de uitstoor van CO2 tegen te gaan, is om het
niet te maken.”
Directeur Cor Zijderveld van Chemie Park Delfzijl in Chemie Magazine
van 13 december 2007.
“The pressure on development time is enormous and even the shorter
programmes are not short enough.”
PLOT-voorzitter Harry Roossien in Environmental Engineering, winter
2007/2008.
“Weegt het mogelijke risico door het gebruik van zonnecrème op tegen
het bewezen risico van huidkanker door een teveel aan zonneschijn?”
Germ Visser van DSM Research over de toepassing van nanodeeltjes in
Chemie Magazine van 13 december 2007. <
21

■ FEDERATIENIEUWS
Twintigste,
jubileumeditie FHI Golftournament
Prachtige baan ‘Landgoed Bergvliet’
geselecteerd voor topevenement
Jarenlang herbergde het uit de dertiende
eeuw stammende Landgoed Bergvliet
het agrarische bedrijf van de gebroeders
Pheninckx. Waar in andere tijden het
vee graasde, ligt anno 2007 een schitterende
achttien holes par-71 en negen
holes par-3 baan. Het complex vormt
het passende decor voor een bijzondere
editie van het spraakmakende FHI Golftournament.
Op donderdag 28 augustus
vindt het evenement voor de twintigste
keer plaats op deze prachtige baan
tussen Breda en Oosterhout!
Waar met name Hilbert Geveke in 1987 het
initiatief nam voor een ‘wedstrijdje’ voor
leden van de coöperatieve vereniging Het
Instrument, is de Golfmeeting een jaarlijks
gebeuren geworden waaraan in 2008 een
recordaantal van 180 FHI’ers deelnam, met
nog een flink aantal teleurgestelde gegadigden
op een wachtlijst!
Alle clubs uit de tas
De achttien holes par-71 wedstrijdbaan van
Bergvliet kenmerkt zich door een glooiende,
soms linksachtige, course met op bijna elke
signalement mei 2008
hole de bosrand als decor. Diverse greens,
omgeven door geraffineerde waterpartijen,
ruig duingebied en opkomende heide, zorgen
voor de nodige uitdaging en afwisseling.
De architecten hebben iedere hole
een eigen karakter gegeven. Daarbij zijn de
lengte en moeilijkheidsgraad goed op elkaar
afgestemd. Alle clubs moeten uit de tas om
deze baan te bespelen!
Ook dit jaar wordt er op de achttien holes
baan weer gestreden om de wisselbeker,
die sinds vorig jaar in bezit is van Remco
de Kramer van de firma Teesing. Als altijd
spelen de ‘aspirant’golfers zonder GVB op
een negen holes baan in een masterclinic
en is er voor beginners golfles in de clinic.
Vanwege gebrek aan ervaring hoeft dus
niemand weg te blijven.
Ontmoeting
Wie eerder bij de FHI-golfmeeting was,
weet het: elkaar na de vakantie weer ontmoeten,
is minstens zo belangrijk als het
spelletje. Bij de ontvangst, bij de lunch, aan
de haringkar op de baan en na afloop op
de ‘negentiende hole’ in het clubhuis bij de
borrel en het diner is het op de laatste donderdag
van augustus altijd oergezellig. De
golfcommissie, Gejan Starink van Panasonic,
Willem van Raalte van Da Vinci Europe en
Marjoleine Haisma van het FHI-bureau, heeft
persoonlijk de kwaliteit van de keuken uitgetest.
Sponsors en deelnemers nu melden
De FHI-golfcommissie heeft de baan geselecteerd
op een maximale capaciteit. Niettemin
is vorig jaar gebleken dat het zaak is
dat degene die een startplek willen in de
achttien holes wedstrijd er op tijd bij moeten
zijn. Datzelfde geldt voor de sponsors,
met dank aan hen die zorgen dat het voor
de deelnemers betaalbaar blijft.
De eerste vooraankondiging is al verzonden.
Wie die heeft gemist, kan zich melden
bij Marjoleine Haisma, (033) 465 75 07 of
m.haisma@fhi.nl. De definitieve uitnodiging
gaat eind mei de deur uit. <
23

■ NIEUWS VAN FHI PARTNERS
Keuzes vaak een kwestie van intuïtie
Streven naar professionalisering HRM-cyclus geen overbodige luxe
Ook 2008 staat voor de meeste organisaties weer in het teken van keuzes. Waar vind je geschikte medewerkers, is de bedrijfscultuur
klaar voor de toekomst, hoe behalen oudere werknemers het gewenste prestatieniveau, wat voor grip heb je op de mobiliteit
van jongere werknemers en de belangrijkste vraag: welke opstelling brengt ons in de fi nale van het Europees Kampioenschap? De
bovenstaande keuzes hebben betrekking op mensen. Hoe onderbouwen we die keuzes eigenlijk?
Tegenwoordig hoor je begrippen als
‘competentiemanagement’, ‘boeien &
behouden’ en ‘vinden & binden’. Deze
thema’s kunnen we onderbrengen in de
HRM-cyclus, waar het een kwestie is van
werven, selecteren, ontwikkelen en evalueren.
Na de evaluatie is het belonen of exit!
De keuzes die worden gemaakt tijdens
beslismomenten binnen de cyclus zijn vaak
intuïtief. Zowel werkgever als werknemer
laten zich door hun gevoel leiden. De mens
zoekt echter graag een onderbouwing van
zijn gevoelens. Kijk naar het succes van de
Astrolijnen en de Enkhuizer Almanak. Vergeet
ook niet handlezingen, tarotkaarten,
waarzeggers en testjes die je vertellen of je
relatie wel in orde is.
Het nieuwe collectief WGA
eigenrisico-drager is een feit
Ons gevoel helpt ons goed op weg, echter
ons waarnemingsvermogen is beperkt. We
zijn niet in staat volledig waar te nemen
en we dragen ook nog eens een gekleurde
bril. Logisch dat onze keuzes niet altijd op
rationele gronden plaatsvinden. Opmerkelijk
is dat we kwaliteitsmodellen ontwikkelen
en processen certifi ceren terwijl de
keuzes binnen de HRM-cyclus grotendeels
op gevoel worden gemaakt. Eenmaal binnen
de cyclus gekozen, grijpen we naar
wetgeving en jurisprudentie om de besluiten
te formaliseren.
FHI streeft naar professionalisering van de
HRM-cyclus van haar leden. Dit kan gebeuren
door de keuzemomenten te ondersteunen
met professionele middelen zoals
HBR Branche Verzekeringen meldde in de vorige editie van FHI’s branchemagazine Signalement de ontwikkeling van het nieuwe eigenrisicodragercollectief
voor de WGA (Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten). Dit collectief is halverwege maart 2008 een feit geworden.
Wat is er bereikt voor de FHI-leden en hun werknemers?
Op dit moment overspoelen verzekeraars, die
hun premies voor 2008 bekendmaken, de
markt. HBR Branche Verzekeringen heeft zich
niet primair gefi xeerd op de premie, maar
juist op de voorwaarden en wilde keihard op
papier de toezegging dat de nieuwe verzekeraar
de gehele uitvoering van de WGA voor
hun rekening neemt.
De wet stelt namelijk dat de werkgever aansprakelijk
blijft voor bijvoorbeeld de evaluatie
van de voortgang in de WIA (Wet werk en
inkomen naar arbeidsvermogen). Dit betekent
dat bedrijven na acht jaar met een oudmedewerker
om de tafel moeten gaan zitten
om de voortgang te bespreken. HBR Branche
Verzekeringen denkt dat veel FHI-leden hier
niet op zitten te wachten.
Het nieuwe collectief loopt met ingang van
12 maart 2008 bij Nationale Nederlanden, de
enige verzekeraar die zijn reïntegratieactiviteiten
in zijn voorwaarden heeft opgenomen.
Dit betekent dat reïntegratie een polisrecht is
geworden. Alle andere verzekeraars bieden
dit alleen aan na overleg met hun specialisten.
Een voorgesteld reïntegratietraject kunnen
zij dus afwijzen.
Daarnaast begint Nationale Nederlanden met
reïntegratie zodra de eerste activiteiten van
de wet Poortwachter aanvangen. Dat is bijna
twee jaar eerder dan het UWV en Nationale
Nederlanden is van mening dat zij dit veel
beter kunnen verwerken dat het UWV. De
premie tot een loonsom van drie miljoen
euro bedraagt 0,26 procent van de loonsom.
En met inmiddels ruim 92.000 uitgetreden
bedrijven wordt zichtbaar dat het UWV duurder
en duurder wordt. De gemiddelde premie
van het UWV voor 2008 bedraagt nu 0,57
procent.
Voor grote bedrijven heeft HBR Branche Verzekeringen
een speciaal traject. Er wordt in
assessments en psychologische screening.
De technologiebranche kent specifi eke
behoeften als het om de HRM-cyclus gaat.
De bijzonder krappe arbeidsmarkt en de
alsmaar toenemende vraag naar specialisten
maakt het verleidelijk om kort door
de bocht te willen gaan. Stel je voor dat
de persoon achter het unieke curriculum
vitae (cv) na een assessment niet binnen
je organisatie blijkt te passen. Daar kom je
liever later dan wel achter en wie weet,
misschien pakt het toch goed uit. Stel je
ook eens voor dat achter het niet zo interessante
cv een enorm ontwikkelpotentieel
blijkt te zitten. Het moge duidelijk zijn, een
assessment of psychologische screen kan
helpen om objectief en met meer diepgang
naar kandidaten te kijken.
Het FHI verdiept zich samen met de Castor
fi ber groep in de behoeften van de leden
binnen de HRM-cyclus. Dit uit zich momenteel
in de mogelijkheid om laagdrempelig
psychologische screening aan te bieden
voor diverse doeleinden.
Voor meer informatie kunt u opnemen met
Castor fi ber groep (info@castorfi bergroep.nl
of (073) 523 12 70) of kom op de stand van
FHI (9A002) op HET Instrument 2008. <
ieder geval een maatwerkofferte worden
afgegeven en tevens kan HBR Branche Verzekeringen
het inlooprisico verzekeren. Dit
betekent dat zij bestaande, langdurige ziektegevallen
overnemen van het UWV.
Nadere informatie:
HBR Branche Verzekeringen BV
Ruud Rooker of Eliab Salamony,
telefoonnummer: (023) 526 07 68,
e-mailadressen: ruud.rooker@hbrbranche.nl of
eliab.salamony@hbrbranche.nl <
HBR Branche Verzekeringen BV is
gespecialiseerd in bedrijfsverzekeringen.
In elk Signalement zal zij een
aantal bedrijfsrisicoaspecten behandelen.
Daarnaast kunnen leden verzekeringsvragen
stellen die eventueel in
Signalement behandeld worden. <
■ COLUMN
Vragen stellen
Freek Rooze
Het werken in sales is niet eenvoudig.
Vele producten zijn complex en vereisen
een gedegen kennis om er met de klant
op een gelijkwaardig niveau over te kunnen praten. Meestal hebben
verkopers te maken met meerdere concurrenten en beslissers.
Bovendien is het waarschijnlijk dat uw contacten al op internet of
bij vakbroeders hebben rondgeneusd en dat voorkeuren en meningen
al zijn gevormd. In dergelijke situaties hangt succes sterk af van de
relatie die de verkoper met de D.M.U. (Decision Making Unit) kan
opbouwen.
In een recent artikel in het zakenblad Bizz gaven inkopers te kennen
dat vragen stellen, luisteren, betrokkenheid tonen en meedenken de
ingrediënten waren om topdeals te kunnen sluiten. Het stellen van de
juiste vragen is daarbij ongetwijfeld de basis. Goede vragen laten de
potentiële klant weten dat hij met een professional te maken heeft.
Ze etaleren de intentie van de verkoper om de klant werkelijk te helpen,
laten aanwezige kennis over oplossingen doorschemeren en geven de
verkoper inzicht in de persoonlijkheid, de situatie en de doelen van
de klant. Maar bovendien bouwen ze vertrouwen op. Verkopers die
de kunst van het vragen stellen goed beheersen, krijgen veel minder
tegenwerpingen te horen. Bepaalde vragen werken enorm overtuigend,
zodat verkopers nauwelijks hoeven af te sluiten. Jammer genoeg
besteden veel verkopers in de praktijk nog altijd te weinig tijd aan deze
‘kunst’. Ongetwijfeld berokkenen ze hun bedrijf daarmee fl inke schades.
Toch is vragen stellen iets wat we allemaal in ons hebben gehad. In de
kindertijd is menig moeder horendol geworden van kindliefs ongebreidelde
nieuwsgierigheid. “Mama wat doet papa op zijn werk? Waarom is
een goudvis oranje? Waarom heeft oma plooien in d’r gezicht?”
Na enkele vragen drukt moeder dit spervuur de kop in met:
“Mama is nu heel druk bezig; ga maar even in de tuin spelen”.
Op latere leeftijd leren ze op school dat je met veel vragen stellen er
ook niet altijd populairder op wordt. Eenmaal aan het werk zijn al te
kritische vragen eveneens not done. Zo wordt het vragen stellen zoetjesaan
een aftakelende competentie. Een use it or lose it fenomeen,
maar dodelijk voor grote successen. Maak daarom het kind weer in u
wakker. Stel voortaan vijf keer meer vragen dan voorheen. Help uzelf
en uw verkopers dóór te vragen en durf de diepte in te gaan.
Want aan wie vertrouwt u uw topdeals toe?
info@salessupport.nl <
24 signalement mei 2008 signalement mei 2008
25

■ NIEUWS VAN FHI PARTNERS
In de wereld van de life sciences ligt
het tempo van de ontwikkelingen hoog.
Producten volgen elkaar in een snel tempo op en
de medewerkers zijn over het algemeen uitstekend geschoold en gezegend met een bovengemiddelde drive. Door de veelal
intrinsieke focus op kennis zijn zaken als klantgerichtheid en communicatieve competenties wel eens wat minder ontwikkeld.
Fred van Rossum, verbonden als trainer, coach en consultant bij ISA Life Science, weet uit eigen werkervaring dat nieuwe producten in
die branche met hoog tempo worden gelanceerd.
INZIEN
“Communicatie ga je pas
zien als je het door hebt”
FHI en ISA Life Science bieden workshop
‘Wat is mijn KLIK-factor?’ aan.
KENNEN
KUNNEN
DOEN
Fred van Rossum, trainer, coach en
consultant bij ISA Life Science
Zoals al jaren in supermarkten een gevecht
woedt om de ruimte voor het product in
het schap, zo is het ook in de markt van
de life sciences van vitaal belang een product
goed te positioneren, presenteren en
demonstreren. “Ik vraag me soms af”, zegt
Fred van Rossum, “of het innovatieve product
zichzelf verkoopt of komt het door de
medewerkers?” In veel gevallen blijkt de
rol van de medewerkers van doorslaggevend
belang te zijn in het verkoopproces.
Wat is er dan belangrijk in de rol van de
medewerkers? “Medewerkers maken het
onderscheid omdat zij enerzijds over goede
(commerciële) vaardigheden beschikken en
anderzijds in staat zijn om de goede aan-
sluiting bij hun klanten te realiseren”, aldus
van Rossum. “Dit bepaalt of zij succesvol
zijn bij hun prospect. Het is immers bekend
dat de effectiviteit van het gesprek bepaald
wordt door de kwaliteit van de boodschap
en de acceptatie door de toehoorder.”
Maar hoe weet je nu dat je ook daadwerkelijk
aansluiting bij je klant hebt?
“Ehhh … ? Managers, projectleiders en
accountmanagers weten maar al te goed
bij welke personen zij een goede aansluiting
hebben en bij welke niet of beperkt.
In Jip en Janneke-taal hebben we het dan
over een ‘klik’ tussen personen. Deze al of
niet aanwezige ‘klik’ komt overigens op
alle niveaus in organisaties voor, dus zowel
intern tussen manager en medewerker als
extern tussen productspecialist en gebruiker.
“Je gaat het pas zien als je het door hebt,
zegt Cruijff. En zo is het ook met communicatie”,
vervolgt van Rossum. “Dat doen
mensen vaak onbewust, zoals ze dat al
jaren gewend zijn. Daarom begint goede
communicatie met het inzien van de eigen
communicatiestijl. En dat men vervolgens
ook de communicatiestijl van de gespreks-
partner kan herkennen en ernaar kan handelen
in het dagelijkse werk. Welke voordelen zou
dat dan hebben voor de gesprekseffectiviteit?
En wat betekent dat dan voor het behalen van
de doelstelling(en) van medewerkers wanneer
zij dit in de dagelijkse praktijk zouden doen?”
“Vaak moeten betreffende deelnemers
erkennen dat ze weliswaar een zekere kennis
hebben van communicatiestijlen, maar
daar nog niet naar handelen”, aldus Fred
van Rossum. “Dat is nu precies waar het
om draait: de vertaalslag van theorie naar
praktijk. De dagelijkse realiteit dient steeds
als uitgangspunt te worden genomen. Dan
volgt een proces met een logische samenhang
en een duidelijk doel: doen in de praktijk!”
Voor wie handvaten aangereikt wil krijgen
en zijn gesprekseffectiviteit wenst te verbeteren,
biedt FHI in samenwerking met ISA Life
Science de workshop ‘Wat is mijn KLIK-factor?’
aan op dinsdag 3 juni en woensdag 2 juli
2008 van 15.00 tot 18.00 uur.
Voor meer informatie of aanmelding:
Andreas Meijer van FHI (a.meijer@fhi.nl,
(033) 465 75 07). <
26 signalement mei 2008 signalement mei 2008
27

■ THEMA: STANDAARDISATIE EN NORMALISATIE
Nederlandse industrie
kan sneller en toch veiliger
Normalisatie: een maatschappelijk en economisch belang
Alles om ons heen voldoet aan bepaalde normen. De maatschappij kan niet zonder. En dan hebben we het niet over het begrip ‘normen
en waarden’ van minister-president Balkenende, maar over technische normen. In totaal gelden er zo’n achttienduizend in ons land. Als
we het hebben over een A4-tje, dan weet iedereen wat we bedoelen. De caravan past achter allerlei verschillende auto’s en de creditcard
past in iedere gleuf van iedere bank, in ieder land. Iets meer in de richting van de industrie: het is toch wel érg gemakkelijk dat allerlei
componenten en instrumenten in de aandrijving, besturing, beheersing, controle en beveiliging van industriële processen op elkaar aansluiten
en dezelfde ‘taal’ spreken. Dat ze elkaar begrijpen en direct op elkaar reageren. Sterker nog, dat is pure noodzaak voor de overleving
van de Nederlandse industrie, in deze tijd van ‘procesintensificatie en -continuïteit’. Normalisatie is daarom onontkoombaar.
Door Harrie Heemskerk
Alles in de industrie moet steeds sneller
en met zo weinig mogelijk mensen worden
gemaakt. Productie-uitval kost veel te
veel geld en mag dus niet of nauwelijks
voorkomen. Daarvoor zijn afspraken nodig,
onafhankelijke standaarden die concurrerende
leveranciers van instrumenten en
componenten overeenkomen om zo hun
gezamenlijke afzetgebied te vergroten. Die
afspraken zijn normen. Het zijn onafhankelijke
maatstaven waaraan producten, processen,
organisaties en mensen kunnen worden
getoetst. Ook de manier waarop die toetsing
plaatsvindt, is weer in normen vastgelegd.
In een aantal gevallen gebeurt deze toetsing
in het kader van markerings-, certificerings-
of erkenningsregelingen. In dat geval wordt
toegezien op naleving van de normen door
de betreffende Certificerende Instelling of de
Nederlandse Raad voor Accreditatie.
Veiligheid
Normen hebben overigens niet alleen de
hierboven geschetste economische waarde,
waarop marktpartijen hun overeenkomsten
kunnen baseren. Ze hebben ook een algemeen
maatschappelijk belang. De veiligheid
van mensen, goederen en het milieu in de
industrie dient vaak op basis van normen te
worden gewaarborgd.
Heel wat normen worden daarom door overheden
aangewezen in of bij lokale en nationale
bouw, arbo- en milieuwetgeving. En
door Europese regelgeving als de Laagspannings-,
EMC-, Machine- en Atex-Richtlijnen,
die van toepassing zijn op instrumenten,
componenten, materialen en de industriële
installaties die ermee worden opgebouwd,
beheerd, onderhouden en geïnspecteerd.
Wetgeving
Zijn die in wet- en regelgeving aangewezen
normen nu ook letterlijk wettelijk verplicht?
Nee, net niet helemaal. Maar iedereen past
ze wel toe. Waarom? We nemen als voorbeeld
de nieuwe Europese Machinerichtlijn,
die bedoeld is om de veiligheid van medewerkers
in industriële processen te waarborgen.
Op hoofdlijnen geldt hetzelfde voor
allerlei andere normen die van toepassing
zijn op industriële processen, die - steeds
verder geautomatiseerd - worden beheerst
op basis van instrumentele waarneming, signalering
en aansturing.
De techniek
De mogelijkheden om industriële processen
flexibeler en sneller te maken, met
behoud van het wettelijk voorgeschreven
niveau van veiligheid, worden ruimer. Dat
komt enerzijds door nieuwe technologische
ontwikkelingen. Anderzijds gaat de wet- en
regelgeving die hierop van toepassing is veranderen.
De nieuwe Europese Machinerichtlijn
met bijbehorende CE-markering wordt
over ruim anderhalf jaar van kracht. Om
precies te zijn op 29 december 2009. Dan
is de huidige overgangstermijn voorbij. De
bijbehorende nieuwe en veranderde normen
mogen daarom nu al worden toegepast.
Intelligente industriële componenten en
instrumenten waarin elektrotechniek, aandrijf-
en besturingstechniek, meting en
signalering en ICT integraal samenwerken,
maken productieprocessen directer bestuurbaar.
De verschillende deelprocessen kunnen
beter op elkaar worden afgestemd, nauwkeuriger
worden aangestuurd en sneller op
elkaar reageren. De productie als geheel
hoeft hierdoor minder vaak te worden vertraagd
of onderbroken in verband met de
veiligheid van machineoperators en andere
medewerkers die het productieproces ondersteunen.
Hierdoor wordt de productie als
geheel geoptimaliseerd, het rendement
wordt hoger en de voorgeschreven veiligheid
blijft gewaarborgd. Deze nieuwe elektronische
componenten gecombineerd met software
en andere voorzieningen mogen sinds
enige tijd in het kader van de nieuwe Europese
Machinerichtlijn al worden toegepast.
Niet honderd procent verplicht
Dat hangt samen met de nieuwe normen
NEN-EN-IEC 60204 en NEN-EN-IEC 62061 en
een groot aantal andere normen. Deze normen
zijn echter niet honderd procent wettelijk
verplicht, net zo min als de oude normen
die zij vervangen, ook niet in het kader
van de nieuwe Europese Machinerichtlijn.
Maar de normen worden wel aangewezen
door die nieuwe Machinerichtlijn die binnen
de Europese Unie is overeengekomen. Dat
28 signalement mei 2008
betekent dat bij toepassing van de normen
er een zogeheten ‘vermoeden van overeenstemming’
is met de veiligheidseisen
die in de richtlijn zelf staan. Hetzelfde geldt
voor de andere Europese richtlijnen die op
industriële installaties van toepassing kunnen
zijn, zoals op het gebied van laagspanning,
explosieveiligheid en drukapparatuur,
inclusief alle bijbehorende normen. Dat aan
die eisen voldaan moet worden, volgt uit
onze nationale arbo- en bouwwetgeving. Is
er zo’n ‘vermoeden van overeenstemming’
omdat men zich aan de normen houdt, dan
staat men juridisch sterk wanneer er letsel
of economische schade ontstaat. Dan ligt de
bewijslast bij de tegenpartij, en niet bij de
eigenaar of leverancier van de industriële
productiesystemen.
Wil een eigenaar of leverancier op een
andere manier vanuit nationale wetgeving
aan de eisen in de Europese Richtlijnen
voldoen, dan mag dat ook. Maar dan
ligt de bewijslast bij hem als het mis gaat.
Dat moet hij aantonen dat zijn oplossing
gelijkwaardig is aan die in de richtlijn. En dat
wordt heel lastig. Hoe ingewikkeld normen
ook zijn, het is de eenvoudigste manier om
aan te tonen dat aan de eisen in de Europese
Richtlijnen is voldaan.
Zevenduizend deskundigen
Hoe komen normen nu tot stand? Vaak
wordt nog gedacht dat ‘het NEN’ alle normen
zelf bedenkt en aan de markt oplegt.
Niets is echter minder waar. In Nederland is
NEN het centrum voor normalisatie. Maar in
deze tijd van mondialisering van industrieën
komen normen op dit terrein vaak tot stand
signalement mei 2008
in Europese (CEN en CENELEC) en wereldwijde
(IEC en ISO) verbanden. Daarin wordt
Nederland vertegenwoordigd door NEN.
Dit instituut in Delft is echter geen overheidsorgaan,
zoals velen denken, maar een
autonome stichting met een werkapparaat
van 275 mensen. Nieuwe normen worden
gemaakt - en bestaande verder doorontwikkeld
- door normcommissies bestaande
uit alle daarbij belanghebbende partijen uit
de Nederlandse markt. Maar liefst zevenduizend
deskundigen uit het Nederlandse
bedrijfsleven hebben naast hun dagelijks
Bron: ABB
werk zitting in een normcommissie bij NEN.
Daartoe behoren ook alle geledingen van
de industriële wereld, zowel producenten
van instrumenten, machines, apparaten,
componenten en systemen als de toepassers
ervan. En zowel brancheorganisaties als kennis-
en opleidingsinstituten.
Voor meer informatie:
www.maakwinstmaaknormen.nl
Harrie Heemskerk is hoofdredacteur
Mag1010, InstallatieMail en
MachinebouwMail. <
29

■ HAAGSE BABBEL: INTERVIEW PAULINE SMEETS
“Overheid moet veel meer
launching customer zijn”
Pauline Smeets wil de beleving van
de ondernemer centraal stellen
“Echt een Limburgs Kamerlid.” Zo noemt
Pauline Smeets (49) zichzelf sinds ze in
2003 namens de Partij van de Arbeid
(PvdA) haar intrek nam in de Tweede
Kamer. En ze vindt dan ook dat ze het
aanspreekpunt voor alle Limburgers
moet zijn. Maar naast deze morele plicht
vinden we in haar portefeuille Economische
Zaken, met als specialiteit het
ondernemerschap in de meest brede
zin van het woord. “Ik heb zelf nooit in
de technologiebranche gewerkt, maar
vooral dankzij bedrijfsbezoeken krijg ik
meer en meer affi niteit met technologie.
We kunnen er gewoon niet omheen dat
technologie een steeds belangrijkere rol
speelt in onze samenleving.”
“Ik ben de ‘waakhond’
voor degeregulering
binnen de fractie”
Door Roy Vervoort
Na zeventien werkzame jaren in de dienstverlenende
sector stapt Pauline Smeets in
januari 2003 in de langsrijdende trein die
haar, mede dankzij vele voorkeurstemmen,
afzet in Den Haag waar ze haar draai al
lang en breed heeft gevonden. “De lobby is
zo ontzettend belangrijk voor ons Kamerleden,
ook al heeft het voor veel mensen
een negatieve ondertoon”, aldus Smeets.
“Het is belangrijk dat clubs als FHI bestaan
en hun mening ventileren. Uit al die signalen
van verschillende organisaties is het
dan aan mij als Kamerlid om de relevante
punten eruit te pikken en mijn mening te
vormen. Daarnaast moet FHI als organisatie
zich op de kaart blijven spelen zodat ze bij
de start van beleidsprocessen meedenken
en hun invloed kunnen blijven uitoefenen.”
Waakhond
Dat er een enorm spanningsveld bestaat
tussen enerzijds de noodzaak om alles
goed te regelen en anderzijds de behoefte
aan deregulering kan Pauline Smeets
alleen maar beamen. “Vermindering van de
administratieve lasten is een middel om te
komen tot economische groei. Wetgeving
hebben we altijd met een bepaald doel
geïmplementeerd, maar er zullen altijd
stakeholders zijn die belang hebben bij die
wetgeving. Dat spanningsveld is enorm,
maar ik ben ervan overtuigd dat we hiermee
door moeten gaan en ik sta honderd
procent achter de ambities (verlaging van
de administratieve lasten met 25 procent,
red.) van het kabinet. Binnen de fractie ben
ik de ‘waakhond’ voor deregulering en dat
is niet altijd gemakkelijk.”
“We hebben heel erg de nadruk gelegd op
cijfertjes”, vervolgt Smeets. “Wat ik in deze
periode ook heel belangrijk vind, is dat we
de beleving van de ondernemer centraal
stellen. Via een motie heb ik gepleit voor
een nulmeting naar de beleving die inmiddels
ook wordt uitgevoerd. Na vier jaar
moet, naast de harde cijfers, de beleving
duidelijk zijn bijgesteld. Ideaal wordt het
nooit, want een ondernemer heeft doorgaans
een hekel aan regels als niet meteen
duidelijk zichtbaar is wat het voor hem
oplevert, maar ik wil wel een duidelijke
verbetering zien.”
Kansen
Volgens Pauline Smeets moet er op meerdere
fronten een wisselwerking zijn tussen
overheid, bedrijfsleven en wetenschap. “Ik
vind het heel belangrijk dat dit kabinet
heeft gezegd dat ze innovatie en technologie
gaat gebruiken om maatschappelijke
vraagstukken op te lossen. En juist hier liggen
kansen voor de technologiebranche.”
Eén van de gebieden waar technologie in
de ogen van de volksvertegenwoordigster
een grote rol kan spelen, is de zorg. “In
Zweden spreken ze binnen de zorgsector
van cold en warm hands. Technologie kan
deze cold hands handen en voeten geven,
zeker in een sector waar de arbeidsmarkt
een tekort heeft aan warm hands.”
“Niet alleen in de zorg, maar ook aan de
duurzaamheid kan de technologiebranche
heel veel bijdragen”, gaat het Limburgse
Kamerlid verder. “Willen we de door het
kabinet vastgestelde doelstellingen behalen,
dan kunnen we niet zonder technologie.
Maar dan moet de overheid wel veel meer
launching customer zijn, technologieën afnemen
en op deze manier ook een voorbeeld
stellen.” Toch stelt het PvdA-Kamerlid dat
wel of niet samenwerken vooral valt of staat
met de wil van de verantwoordelijken. “Het
heeft vaak gewoon te maken met mensen;
als er op bepaalde positie mensen zitten die
iets zien in de samenwerking, dan loopt het
als een trein.”
Haarvaten
De rol van het midden- en kleinbedrijf
(mkb) in Nederland verliest Pauline Smeets
absoluut niet uit het oog. “Het mkb is
enorm belangrijk, vooral in de regio. Het
zit er verankerd en draagt veel bij aan de
werkgelegenheid. Dat de kleinere bedrijven
ontzettend diep in de haarvaten van de
regio zitten dan de grotere, die minder binding
hebben en gemakkelijker vertrekken
als het beter uitkomt, realiseren we ons in
Den Haag heel goed.”
Maar ook over de samenwerking tussen
kleine en grote bedrijven is het Kamerlid
niet negatief. “Wij hebben in Nederland
veel goede samenwerkingsverbanden. Een
mooi voorbeeld in Limburg is Chemelot
waar DSM en SABIC met kleine bedrijven
samenwerken die op hun beurt weer
gebruik kunnen maken van de faciliteiten
zoals laboratoria en cleanrooms. Als we
zien wat dat voor een spin-off heeft, dat
is enorm. Deze samenwerking moeten wij
als overheid blijven stimuleren; niet alleen
door geld, maar ook door het voeren van
de regie waar het nodig is.”
Bedrijfsbezoek
Naast de grote rol die Pauline Smeets brancheorganisaties
toedicht, blijven ook de
ondernemers zelf voor het Kamerlid een
bron om signalen op te pikken. “Het afl eggen
van bedrijfsbezoeken is dé manier om
met de praktijk in aanraking te komen. Binnen
de technologie heb ik bedrijven in de
voedingstechnologie, de lucht- en ruimtevaart,
zonnetechnologie en de technologie
achter de chips de afgelopen jaren al
bezocht. Een segment binnen de technologie
waar ik nu wel een bedrijfsbezoek af
wil leggen, is de zorg in de meest brede
zin van het woord.”
“Realisatie
kabinetsdoelen kan niet
zonder technologie”
Bedrijven die geïnteresseerd zijn, kunnen
dit kenbaar maken via info@fhi.nl. <
Kamerlid Pauline Smeets op werkbezoek bij een bedrijf in de regio
30 signalement mei 2008
signalement mei 2008
31

HET Instrument onbetwist tweejaarlijks
hoogtepunt technologiebranches
Het grootste technologie evenement van de Benelux,
HET Instrument, is sinds 1956 het Alma Mater van de
FHI-branches. De zevenentwintigste editie staat op losbarsten
en deze wordt grootser dan ooit. Na een periode waarin de
beurs groeide en groeide, was er een teruggang rond de
eeuwwisseling, mede door de opkomst van internet.
Die hype is geen hype meer en sinds 2004 groeit het aantal
vierkante meters standruimte weer.
De laatste edities kon FHI steeds melden dat
de beursvloer ‘vol’, ‘uitverkocht’ was. Door
slimmer en zorgvuldiger indelen lukt het ook
dit jaar weer om toch wat meer standruimte
te realiseren dan in 2006. Dat betekent dat
er meer dan twintigduizend vierkante meter
netto wordt ingevuld. Daarmee zijn de vijf
beschikbare beurshallen van de Jaarbeurs
Utrecht met veertigduizend vierkante meter
wc
HAL 7
GENERAL LABORATORY
EQUIPMENT
HAL 11 HAL 10
wc
wc
HAL 9
wc wc
wc wc
IA
LT
DIAGNOSTICS
PROCESS
AUTOMATION
bruto ruimte volledig bezet. Internationaal
gezien is er in heel West Europa geen vergelijkbaar
evenement meer afgezien wellicht van
de Achema in Frankfurt. De groeiende internationale
betekenis van HET Instrument blijkt
ook uit de groei van het aantal buitenlandse
bedrijven dat een stand heeft geboekt. Meer
dan vijftien procent van de stands wordt rechtstreeks
van buiten Nederland ‘bemenst’.
FIELD
INSTRUMENTATION
wc
wc
wc
HAL 8
INDUSTRIAL
ICT
ANALYTICAL &
OPTICAL INSTRUMENTS
BIOTECHNOLOGY
& LIFE SCIENCES
wc wc
TEST TECHNOLOGY
MARIJKEZAAL
FACTORY
AUTOMATION
De ‘grootsheid’ van HET Instrument is voortdurend blijven
groeien als we kijken naar de omvang en diepgang van het
conferentieprogramma. Dit keer zijn er maar liefst 21
complete dagdelen die worden ingevuld met 140 onafhankelijke
sprekers en zullen naar verwachting tweeduizend
deelnemers van de in totaal vijfentwintigduizend
Instrumentgangers interactief participeren.
INDUSTRIAL
ELECTRONICS
VACUUM
wc
ENTREE
PERS
EHBO
ENTREE
ENTREE
wc
ENTREE OOST
ENTREE WEST
Mensen maken kennis
Ruim een jaar geleden, voorjaar 2007,
belegde FHI een bijeenkomst met vertegenwoordigers
van de vakpers om te brainstormen
over een thema voor de editie 2008
van HET Instrument. “Meer emotie” meende
de goegemeente dat er moest komen. Met
het motto ‘mensen maken kennis’ en de
paradoxale ‘domme’ kop van de geleerde
TORT
TOR
ACTOR
AN
F L O O R P L A N J A A R B E U R S U T R E C H T H A L L 7 - 1 1
Einstein kwam er emotie los. Vervolgens
werd daar een actie aan gekoppeld met
virale internet fi lmpjes á la Jan Marijnissen,
waarin een stuk of zeven verschillende
geleerden bezoekers oproepen naar de
beurs te komen om ‘kennis te maken’. De
acteurs die in de fi lmpjes niet van echt zijn
te onderscheiden zullen op dezelfde wijze
geschminkt ‘kennis’ een gezicht geven.
Wisselwerking wetenschap - industrie
HET Instrument heeft al sinds de eerste
editie van 1956 het primaat van interactie
tussen wetenschap en industrie. Waar de
laatste jaren ook het overheidsbeleid er op
is gericht die wisselwerking te bevorderen,
blijft FHI met haar voortdurend innoverende
evenement voorop lopen. Het is volop te
zien op de beursvloer, in de individuele
stands, collectieve paviljoens en demo’s.
De vernieuwde opzet van het conferentieprogramma
is helemaal illustratief.
Het indrukwekkende programma is gebundeld
in vijf deelprogramma’s: Factory Automation,
Process Automation, Industriële
Elektronica, Laboratorium Technologie en
Micronano Technologie. In de uitvoering
van het programma zijn de sessies meer
dan ooit interactief: Lagerhuisdiscussies,
workshops en helpdesks. Inhoudelijk gaat
het vanzelfsprekend om het forefront van
de technologie: vacuümtechniek in cleanrooms
en machines; procesintensifi catie;
life science research; nanotechnologie.
Daarnaast zijn er de marktactualiteiten:
REACH, de registratie van chemische stoffen
in bedrijven; the IT Software Battle in de
industrie; Cyber Crime in de industrie; de
inzet van het lab bij topsport; om maar een
paar onderdelen te noemen.
HET Instrument staat van 20 tot en met 23
mei in de Jaarbeurs Utrecht. De beurs
bezoeken kan gratis na registratie via
www.hetinstrument.nl. Voor deelname aan
onderdelen van het conferentieprogramma
moet in de meeste gevallen worden
betaald. Kijk ook op de website voor
meer informatie over het conferentieprogramma.
<
‘REACH in bedrijf!’
EZ, Shell, DHV, Universiteit Groningen over de gevolgen
HET Instrument 2008 valt bijna samen met
de start van de voor bedrijven verplichte
REACH- registratie van chemische stoffen.
De wettelijke datum is 1 juni 2008, niet
meer dan een week na de beurs! Logisch
dat het onderwerp deel uitmaakt van het
conferentieprogramma van HET Instrument.
Het is FHI branchemanager Andreas
Meijer, zijn medewerker Mirjam Fiege
en Stichting RTA-medewerker Joas van
Lent gelukt om een prachtig palet aan
spraakmakende deskundigen bij elkaar
te krijgen om alle belang hebbenden bij
te praten en ‘een hart onder de riem te
steken’: het is niet alleen zorg en bureaucratie,
er zijn ook kansen en er is maatschappelijk
het één en ander te winnen.
REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie
van CHemische stoffen) betekent dat producenten
informatie verzamelen en registreren
over stoffen en mengsels (preparaten).
Deze informatie vormt de basis voor
nieuwe indeling en etikettering: Global Harmonized
System (GHS). Dat kan consequenties
hebben, zeker ook voor de gebruikers.
De procedure is veelomvattend: ‘Hoe kun je
dat slim organiseren?’. Stoffen kunnen niet
meer of maar beperkt toegelaten zijn: ‘Wat
doe je dan als afnemer?’ en ‘Wat zijn de
gevolgen voor innovatie?’.
Bijna alle branches krijgen te maken met
REACH. Daarom is gekozen voor een brede
opzet van het programma. De lezingen geven
inzicht in de praktijk zoals die nu ontstaat.
Daarnaast zijn er technisch- en applicatiegerichte
bijdragen en komen tools aan bod om
uw werkwijze en keuzes te optimaliseren.
Prominente en deskundige sprekers afkomstig
van overheid, het ministerie van Economische
Zaken, productiebedrijven zoals Shell Chemicals
en researchbedrijven als DHV en NOTOX, up- en
downstream-users komen aan het woord.
Het seminar ‘REACH in bedrijf!’ vindt plaats
op dinsdag 20 mei van 13.30 - 18.00 uur in
de Croesezaal in de Jaarbeurs Utrecht.
Registratie als deel nemer kan op
www.hetinstrument.nl.
Voor meer informatie over dit seminar:
Mirjam Fiege van FHI (m.fi ege@fhi.nl,
(033) 465 75 07). <
32 signalement mei 2008 signalement mei 2008
33

Zonnecellen ook demo onderwerp
in testpaviljoen op HET Instrument
Test- en meetapparatuur behoort van oudsher tot de kern van waar HET Instrument over gaat. Meer dan ooit verdient
deze ‘corecompetentie’ een plaats in het hart van de beurs, zeker nu ook de branche Industriële Elektronica weer volop
deelneemt aan het evenement. Van de grote groep leveranciers van test- en meetapparatuur die deelneemt, heeft een
tiental zich verzameld in een speciaal Testtechnologie paviljoen. Om te kunnen demonstreren wat er mogelijk en wenselijk
is in testtrajecten worden ter plekke tests uitgevoerd op reserveonderdelen van de zonnecelauto van de Universiteit
Twente, een applicatie die mooi aansluit bij het onderwerp van de LivePIL, de zonnecelproductie.
Het speciale en vernieuwende van de
‘Twente One’ is, dat de auto is voorzien
van een draaibaar zonnepaneel. Hiermee
kan de ideale invalshoek van de zon over
een groter deel van de dag worden benut.
Bovendien wordt er gebruik gemaakt van
concentrators, lenzen die zonlicht van een
groot naar een kleiner oppervlak projecteren.
Aan het totaal valt veel te testen.
MASER Engineering test de effi ciency van
zonnecellen met zonnecel microscopie. Van
cruciaal belang voor een succesvolle zonneauto
is de weerstand tijdens het rijden. Hoe
de rolweerstand blijkt uit testen van Hartech
meet- & testapparatuur. Alle elektronica
wordt door National Instruments ter plekke
geanalyseerd, terwijl Dewetron Benelux het
energieverbruik onder de loep neemt.
Daqpoint Benelux, één van de sponsors van
de ‘Twente One’, verzorgt tijdens de beurs
alle data-acquisitie rond de genoemde
testen. Gedurende de World Solar Challenge
race is nog een aantal aspecten cruciaal voor
de vraag of de auto blijft rijden. De mensen
van GTI Experts testen de temperatuur en
Rohde & Schwarz Nederland checkt de elektromagnetische
compatibiliteit, om storing
vóór te zijn. BFi OPTiLAS laat op het Testtechnologie
Paviljoen zien hoe je kunt checken
of de FPGA-chips wel goed functioneren.
In de Australische woestijn, waar de auto
gaat, is communicatie ook belangrijk. Zowel
Anritsu als T&M Systems testen dat deel
van het geheel. Het totale communicatiesysteem
en de GPSverbinding in het bijzonder
worden onder de loep genomen.
Aldus komen twee actuele deelthema’s via
HET Instrument samen in de testdemo: het
thema ‘duurzaamheid’ en het thema ‘topsport’.
De combinatie bevordert de ‘beleving’
van technologie op de beursvloer.
Het Testtechnologiepaviljoen tijdens HET
Instrument is te vinden in hal 9 in de
Jaarbeurs Utrecht. <
The IT Software Battle in
industry, the war goes on
“Jullie hebben als leveranciers geen
idee van wat er zich afspeelt aan strijd
binnen onze bedrijven als het gaat om
software-implementaties.” Aan het
woord is Alex van Delft, al decennialang
processcontrol en -IT goeroe
binnen DSM. Zijn verzuchting werd
opgetekend tijdens de Lagerhuisdiscussie
die de branche Industriële Automatisering
organiseerde tijdens de vorige
editie van HET Instrument, november
2006. Op donderdag 22 mei 2008, in de
middag, komt er een vervolg, en het
belooft (weer) spannend te worden.
Aan de hand van stellingen en tegenstellingen
gaan ze opnieuw met elkaar in de
slag, de leveranciers van de verschillende
software domeinen die allemaal dominant
willen zijn: de productiecontrolsoftware,
LIVE PRODUCTIE
VAN ZONNECELLEN
Op de LivePIL, production integration
line, demostand op HET Instrument
staat een complete werkende productie-unit
waarin zonnecellen worden
geproduceerd. Dankzij de integratie
van procestechnologie, vacuüm- en
cleanroomtechniek, sensortechnologie
en geavanceerde besturingsystemen is
de fi rma OTB er in geslaagd het hele
productieproces reproduceerbaar en
de engineeringsoftware en de ERP, ‘boekhoud’software.
Onderling zijn ze het al niet
eens en dan krijgen ze ook nog te maken
met de gebruikers, de klanten, de plantowners
en de engineeringscontractors. Een
Babylonische toestand, waar wel veel geld
mee is gemoeid!!
Harry Schmeitz van Imtech deed in 2006 ook
mee. Hij probeert vanuit zijn perceptie de zaak
te versimpelen en neemt daarmee stelling:
“Moet de productieomgeving een aaneenschakeling
zijn van handelingen die door laagopgeleide
mensen kunnen worden uitgevoerd
of maak je een ‘keuken’ voor specialisten die
fl exibel en klantgericht producten maken?”
Voor wie stellingen en tegenstellingen wil
inbrengen voor the IT Software Battle in
industry: Eelco van Harten, branchemanager
Industriële Automatisering
(e.van.harten@fhi.nl, (033) 465 75 07).
Lagerhuisdiscussie The IT Software Battle
in industry, onderdeel van het conferentieprogramma
van HET Instrument 2008, vindt
plaats op donderdag 22 mei van 13.00
- 15.00 uur in de Croesezaal, Jaarbeurs
Utrecht. Registreer u voor gratis deelname
via www.hetinstrument.nl. <
kosteneffi ciënt te maken. In de Live-
PIL laat een fors aantal technologiebedrijven
uit de ledenkring van de FHI
technologiebranches zien wat zij
hebben bijgedragen om deze complexe
machine te realiseren.
De LivePIL staat in hal 10,
standnummer 10D026 op
HET Instrument 2008. <
Identifi catie
van doelgroepen
van essentieel belang
Exposanten zijn divers en zullen dus ook op
verschillende manieren hun doelgroepen
benaderen. Welke doelgroepen zijn het waard
om voor HET Instrument uit te nodigen?
Kijken buiten de eigen kaders en ver weg
denken is misschien wel interessant, maar
wellicht overbodig. Het inventariseren van de
andere branches op de beurs en de exposerende
bedrijven die de producten of diensten
kunnen gebruiken of misschien wel hun klanten
kan ook interessant zijn.
Het bekijken van de bedrijfskolom kan informatie
opleveren om zodoende meer bezoekers naar
de stand te trekken. Vaak zitten exposanten van
HET Instrument aan het begin van de bedrijfskolom
en het is raadzaam te inventariseren of
misschien niet alleen de klanten, maar ook hun
klanten en misschien zelfs wel de klanten van de
klanten een waardevolle doelgroep zijn. Het voortijdig
defi niëren en traceren van de doelgroepen
levert kwalitatief interessante bezoekers op.
De contacten op de beursvloer moeten kwalitatief
zijn en daarbij moet de focus ook op de
afnemer van de klant liggen. Als deze goed geïnformeerd
wordt, kan hij bij aanbesteding ook de
producten voorschrijven en gaan we van push
naar pull. Daarbij is het volgen van de trends in
de markt van essentieel belang, zeker in een tijd
dat klanten vragen om totaaloplossingen. Hierbinnen
zijn verschillende doelstellingen mogelijk
en een terechte vraag is: hoe meet je dat?
De oorsprong van langdurig contact is afhankelijk
van meerdere factoren en vaak een combinatie
van factoren. Het is zaak de beurscontacten
langdurig te volgen of ze actief geworden zijn,
zeker twee tot drie jaar. Het exacte meetwerk
blijft heel moeilijk en succes heeft vele vaders.
Op het gebied van leads en prospects in zowel de
huidige doelgroepen, maar vooral ook daarbuiten is
het gewenst gericht beleid en gerichte acties te formuleren.
Juist het contact met deze mensen geeft
input aan het out-of-the-box-denken en zet aan tot
buiten de gebaande paden te treden.
Voor meer informatie over doelgroepidentifi catie
kunt u terecht bij Van der Zalm TCB,
(035) 691 46 84. <
34 signalement mei 2008 signalement mei 2008
35

Elektronicatechnologie is sexy!
Brancheledenvergadering in De Keukenhof op 17 juni 2008
Er zijn massa’s voorbeelden dat technologie hot en hip is.
De Algemene Ledenvergadering van de branche Industriële
Electronica toont enkele goede voorbeelden. Het wordt het
De TU Delft wist in 2007 een zodanige promotie
en communicatie naar de jeugd in
gang te zetten, dat een sterke stijging (twintig
procent) van de inschrijvingen werd gerealiseerd.
Tijdens de ALV zal uitgelegd worden,
hoe je dat doet en hoe je dat noemt. Een
tipje van de sluier: neem scholieren serieus
en hoe serieus neem je de nieuwe techneuten
als ze bij jou komen werken?
Bright Magazine is een blad voor jonge techneuten
en alle andere 25-plussers, die technologie
leuk vinden. Een doorbraak van het
stoffi ge imago leidt zomaar tot leuke journalistiek.
Doen onze leden dat ook in hun promotie?
De uitgever zal met improvisatietalent
ingaan op vragen. Dat kan ook zeer leerzaam
zijn voor uw eigen promotie naar de markt
en potentiele collega’s.
De branch meeting wordt afgesloten met
muziek. Techniek die altijd sexy is geweest,
is muziek. De band van 1uptoys is gebaseerd
op sensortechnologie. Tijdens The Sense of
Contact was er een warming-up. Op 17 juni
2008 wordt de doorbraak verwacht.
In 2007 hadden we een bloemenspeech van
Herman de Boon. Als voorzitter van de Vereniging
van Groothandel voor Bloemen had
hij een sterke manier om met een paar overheadsheets
de visie voor een op de wereld-
presentatie-, discussie-, brainstormgedeelte van de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering, een luchtige en leerzame aanvulling
op de formaliteiten van jaarcijfers, begroting en ‘beleid’.
Elektronicabranche houdt KPN aan
tijdige betaling facturen
Directeur Scheepbouwer van KPN heeft
het voorlopig even verbruid bij de leveranciers
van elektronica test- & meetapparatuur
en componenten.
Onder het argument ‘versterking van de
internationale concurrentiepositie’ van zijn
bedrijf stuurde Scheepbouwer een brief
naar de leveranciers met de ‘mededeling’
dat KPN de betalingstermijn van aan haar
gezonden facturen éénzijdig oprekt van 45
naar negentig dagen. Nadat verschillende
leden van de FHI-branche Industriële Elektronica
daarover aan de bel trokken bij het
FHI-bureau en de vergadering van leveranciers
van test- & meetapparatuur tegen
deze oekaze te hoop liep, is er namens de
gehele branche een brief gestuurd naar de
directie van KPN, waarin tegen deze gang
van zaken bezwaar is aangetekend, onder
verwijzing naar de algemene leveringsvoorwaarden
van FHI.
In de leveringsvoorwaarden van FHI is een
betalingstermijn vastgelegd van maximaal
dertig dagen. Conform de Europese regelgeving
is elke leverancier gerechtigd zijn
klant bij overschrijding van deze termijn
de wettelijke rente te berekenen over het
openstaande bedrag. De directie van KPN
is daar op gewezen door FHI. Bij nieuwe
contracten is het advies de verlenging van
een betalingstermijn fi nancieel gecompenseerd
te krijgen. Daarbij dient KPN zich
te realiseren dat haar concurrentiepositie
misschien door de genomen maatregel
markt leidende branche te tonen.
Dat was zo’n enorme inspiratie, dat in 2008
de ALV georganiseerd wordt in de Keukenhof.
Gastheer Piet de Vries ontvangt de branche
graag op deze unieke locatie. Natuurlijk hoopt
ook het bestuur de leden in grote getale naar
deze bijeenkomst te zien komen. Met de
leden van de branche wordt in het algemene
deel aandacht gegeven aan het te voeren
beleid in 2008 en 2009. Wie daar invloed op
wil hebben, moet er bij zijn.
De Algemene Ledenvergadering Nederlandse
Brancheorganisatie voor Industriële Elektronica
vindt plaats op 17 juni 2008. Aanmelden
voor de ALV kan via p.petersen@fhi.nl. <
verslechtert in plaats van verbetert omdat
hierdoor de producten die aan haar worden
geleverd per saldo duurder worden.
Een en ander kwam aan de orde in de vergadering
van het cluster van leveranciers
van Test & Measurement op 14 maart.
Het geval wil dat in diezelfde vergadering
een gastspreker van de NEVI (Nederlandse
Vereniging van Inkopers) aanwezig was.
De vertegenwoordiger van het inkopersgilde
kon tegenover een actie als die van
KPN weinig anders doen dan adviseren
bezwaar aan te tekenen en KPN uit te
nodigen voor een gesprek. Uiteraard is
een dergelijk aanbod gedaan door FHI.
Wordt vervolgd … <
36
signalement mei 2008
IT Room
Infra streeft
naar groei
Op 28 maart is een start gemaakt
met het event IT Room Infra voor het
najaar van 2008. De aanwezigen (twintig
personen van zeventien bedrijven)
kwamen er tijdens de enthousiaste
bijeenkomst uit, dat de rode draad van
2007 aangehouden diende te worden.
De boodschap ‘Computerruimtes van
1 tot 300 m 2 is werk voor specialisten’
blijft gehandhaafd, waarbij de deelnemers
deze keer naar tweehonderd
bezoekers streven.
Tijdens het eerste event op 1 november
2007 toonden veertien deelnemers zich in
presentaties en op de beursvloer aan
circa 130 bezoekers. Voor de editie van
2008 wordt daar dus groei in verwacht.
Dat heeft mede te maken met een breder
aanbod van deelnemers, waardoor het
voor een grotere groep bedrijven interessant
wordt om IT Room Infra te bezoeken.
Het programma wordt tijdens de volgende
bijeenkomst op 30 mei 2008 defi nitief
vorm gegeven door de deelnemers.
Het enthousiasme rond IT Room Infra
heeft vanzelfsprekend te maken met
de ontwikkelingen in de markt. Op het
gebied van milieuvriendelijke technologie,
de opzet van een normcommissie en een
toenemende vraag naar computerruimtes
vragen van aanbieders deskundigheid en
samenwerking.
Het mag ook best vermeld worden, dat
dit cluster van de branche Industriële
Elektronica in 2004 in gang gezet is door
een tip van Marcel van der Laan van
Isotron systems. Het cluster IT Room Infra
heeft na vier jaar historie zicht op een
groeiende markt en een event waar die
markt bereikt wordt.
Geïnteresseerde leden kunnen zich
melden voor de tweede bijeenkomst
op vrijdag 30 mei 2008. <
■ COLUMN
OBAMA
Paul Petersen
Met kreten als “Yes we can” communiceert de Amerikaanse presidentskandidaat
Obama naar vierjarigen en het ‘volk’. Met uitgebreide
speeches spreekt hij zowel Hollywood als intellectuelen aan.
Met zijn bezieling krijgt hij de Amerikaanse jeugd betrokken bij
politiek. Zijn humor spreekt algemene groepen aan. Hij scoort in
allerlei marketingsegmenten, waar hij verwacht werd te verliezen.
The Economist denkt zijn electoraat te typeren als de ‘wijndrinkende
Democraten’.
Een vrouw (vijftig en nog iets) vertelt, dat zij nooit zo enthousiast naar
een politicus kon luisteren sinds haar zeventiende. Obama wordt door haar
gezien als een mix tussen Kennedy en Martin Luther King. Het ‘segment’
vrouwen zou eigenlijk bij Hillary horen … de eerste vrouwelijke president
in de geschiedenis … en Obama scoort in dat ‘segment’.
In het kader van promotie rond beurzen en events is het mooi te
zien, hoe Obama het ideaal in massacommunicatie weet te realiseren:
exponentiële interesse. Hij begon met een achterstand. Langzaamaan
groeide de aanhang en de interesse. Uiteindelijk leidde dit tot massale
overwinningen in vele staten. Wat zit daarachter? Niet een dubbele
agenda, maar promotie en marketing. Obama’s campagne is strak georganiseerd
met een consistente boodschap. YouTube wordt uitgebreid
gebruikt, diverse talkshows, advertenties, alle mogelijke media en vrijwilligers
die bellen en van deur tot deur gaan. Het is hard werken en
iedere aanhanger wordt individueel naar binnen gesleept. De belangrijkste
factor daarin is de chemie.
Chemie tussen aanbieder en ontvanger is niet te koop bij een communicatiebureau
en de boodschap is niet te faken door een spindoctor.
De les: zet een goede boodschap neer in een activiteit. Maak de boodschap
al eerder wereldkundig dan je gepland zou doen. Zoek dan de extra’s op die
georganiseerd en gecommuniceerd moeten worden. De chemie zal zich dan
moeten laten blijken.
p.petersen@fhi.nl <
signalement mei 2008 37

“Het is de kunst om onderzoek de ruimte
te geven en bedrijven de resultaten”
De eerste klap van ALwEN is een daalder waard
De binnen DevLab ontwikkelde MyriaNodes leveren basistechnologie voor ALwEN
38 signalement mei 2008
De coöperatie DevLab is met steun van Point-One subsidie een groot rechearchproject gestart: ALwEN. ALwEN betekent Ambient
Living with Embedded Networks of in gewoon Nederlands: leven in een omgeving waarin een netwerk van draadloos met elkaar
‘pratende’ sensoren en computers ons op een onbewuste - en veelal niet zichtbare - manier in ons dagelijks bestaan ondersteunen.
“Deze technologie is nog in ontwikkeling en er wordt in de komende tijd verder onderzoek naar gedaan in een samenwerkingsverband
van universiteiten en industrie” zegt Frits van der Wateren, R&D-leader in het ALwEN-project. “Het uiteindelijke doel is om
deze nieuwe technologie toe te passen in de zorg, en dan met name de ouderenzorg. We worden met ons allen steeds ouder en
daarbij hebben we vaak steeds intensievere en persoonlijke zorg nodig.”
Door Roy Vervoort
“Vooral de persoonlijke zorg is erg kostbaar”,
stelt van der Wateren vast. “De
moderne technologie stelt ons echter in
staat om een deel van die persoonlijke
zorg over te nemen. Dit moet dan wel op
een zodanige manier gebeuren dat we
niet allerlei technische dingen met knoppen
en displays om ons heen hebben,
maar dat het niet zichtbaar en ogenschijnlijk
onbewust ons in ons dagelijks leven
ondersteunt. Dit wordt ook wel pervasive
computing genoemd.”
“De doelstelling van ALwEN is om in drie jaar
tijd de technologie op het gebied van wireless
sensor networks en pervasive computing op
een niveau te brengen dat de deelnemende
bedrijven er straks producten en diensten mee
kunnen ontwikkelen”, aldus Frits van der Wateren.
“Op deze manier kunnen we de risicovolle
stap, die het onderzoek, de ontwikkeling en
toepassing van elke nieuwe technologie nu
eenmaal met zich meebrengt, wat makkelijker
dragen. Hoewel de eerste toepassing in de zorg
zal zijn, is de algemene verwachting dat deze
veelbelovende technologie zijn weg zal vinden
in nog veel meer toepassingen, zoals logistiek,
verkeer en vervoer, maar - buiten de zorg - ook
in ons dagelijks leven.”
Naar aanleiding van het project ALwEN is er
een ‘miniproject’ gestart. In deze ‘proeftuin’
kunnen de deelnemende partijen aan
elkaar ‘ruiken’ en is het een ‘opstapje’ naar
het ‘echte’ ALwEN-project. “Het kost altijd
de nodige tijd en energie om zo’n omvangrijk
project op te starten”, gaat Frits van
der Wateren verder. “In de aanvraagperiode
ben je alleen maar bezig met woorden
en tekst. Maar na de kick-off op 24 januari
beseft iedereen dat we nu werkelijk zijn
begonnen. Tijdens de kick-off deed professor
Maarten van Steen van de VU daarom
het voorstel om met een aantal deelnemers
eerst maar eens praktisch aan de slag
te gaan, en eens met elkaar ‘in de modder
te gaan zitten’, zoals hij het verwoordde.”
Experimenten zijn de spil van veel activitei-
signalement mei 2008
ten van ALwEN, dus het ligt voor de hand
om hier ook maar mee te beginnen. Na de
kick-off is het startschot hiervoor meteen
gegeven. “We maken in deze fase gebruik
van technieken die vandaag bij de verschillende
partners al beschikbaar zijn. Door nu al
direct hiermee te gaan samenwerken leer je
elkaar goed kennen. We zullen ongetwijfeld
met problemen te maken krijgen die we
zullen moeten oplossen. Als de onderzoekers
na deze eerste fase beginnen, hebben we
de ‘proeftuin’ al draaien en maken we zo
een vliegende start in onderzoeksland.”
Frits van der Wateren is aangesteld om
het technisch gedeelte van het project in
het ‘gareel’ te houden. “Ik zie dit als een
enorme uitdaging, maar zie het ook met
veel vertrouwen tegemoet. De laatste jaren
werk ik vanuit het innovatieteam van Chess
al intensief samen met een aantal universiteiten.
Vanuit DevLab is deze samenwerking
verder uitgebreid, waarbij ik in mijn rol
als voorzitter van de Technische Commissie
verder ervaring heb opgedaan bij het organiseren
en coördineren van de onderzoeksprogramma’s.”
“De kunst zal zijn om aan de ene kant het
wetenschappelijk onderzoek voldoende
ruimte te geven en aan de andere kant
binnen de bedrijven concreet genoeg
bezig te zijn en de onderzoeksresultaten
zoveel mogelijk al toe te passen. We hebben
het project nu zo georganiseerd dat
we een constante wisselwerking hebben
tussen onderzoek, het toepassen van de
(tussen)resultaten, experimenteren en evalueren,
en het weer terugvoeren van de
bevindingen in het onderzoek. We doen dit
nu vaak ook al zo, en heeft een zeer stimulerend
effect op zowel de onderzoekers
binnen de universiteit als de ingenieurs in
de bedrijven.” <
PROJECT ALwEN
BUNDELING VAN
INTERESSES EN
KRACHTEN
DevLab is in het ALwEN-project de
penvoerder van een uniek consortium
bestaande uit de twaalf mkb-bedrijven
die DevLab vormen. Daarnaast completeren
Philps, het Embedded Software
Instituut ESI, het Holst Centre, Roessingh
Research & Development, de Vrije Universiteit
Amsterdam en de drie Technische
Universiteiten van Delft, Eindhoven
en Twente de groep achter ALwEN.
“Veel van de bovengenoemde universiteiten,
instituten en bedrijven doen al
een aantal jaren onderzoek naar allerlei
deelaspecten van deze technologie”
aldus Frits van der Wateren. “Sommigen
hebben al kleinere onderlinge samenwerkingsverbanden,
maar de meeste
deelnemers kennen elkaar en hun werk
al langer.”
Ook DevLab doet onderzoek naar de
nieuwste technologieën en één van de
onderzoeksgebieden is Wireless Sensor
Networks. “Hier ligt de link met ALwEN”,
aldus van der Wateren. “Vanuit deze
gezamenlijke interesse is ongeveer
anderhalf jaar geleden een initiatief ontstaan
om de krachten voor onderzoek te
bundelen. Dit is door ESI verder vormgegeven
en is uitgemond in een subsidieaanvraag
bij SenterNovem in het kader
van het SmartMix-programma. Hoewel
we qua beoordeling in de voorste gelederen
zijn geëindigd, is ons toen toch
geen subsidie gegund. We hadden toen
echter wel de smaak te pakken, we kenden
elkaar inmiddels allemaal wat beter
en zijn toen in een wat andere samenstelling
begonnen aan het opstellen van
een Point-One subsidieaanvraag. Deze is
inmiddels toegewezen en begin dit jaar
zijn we gestart.”<
39

Development Club is technologische
samenwerking
Ontwikkelaars willen meer weten van duurzaam ontwikkelen
In 2008 vaart de Development Club
dezelfde koers als in 2007. Ook in dit
jaar zijn er organisaties die graag met
de Development Club in contact willen
komen en bereid zijn hun technologisch
vraagstuk voor te leggen. Deze contactmomenten
tussen vragende organisatie
en de Development Club worden niet
alleen uitgevoerd op de ledenbijeenkomsten,
maar worden ook in een breder
perspectief aangeboden.
Om te beginnen is op 9 april 2008 tijdens
The Sense of Contact 10 een drietal
cases behandeld. Het Universitair Medisch
Centrum Utrecht, Smart iStep en Lutters
Metaalbewerking zijn de vragende organisaties
die een voorkeur hebben voor oplossingen
met sensoren. Om deze reden zijn
deze cases behandeld tijdens de jubileumeditie
van The Sense of Contact.
Duurzaam ontwikkelen
De toenemende aandacht voor milieu en
uitputting van natuurlijke hulpbronnen zorgt
voor een meer centrale rol van duurzaamheid
in de maatschappij. Ook in de politiek
Bron: RENA Electronica
speelt het steeds meer. Duurzaamheid en
duurzaam ontwikkelen is een onderwerp
waar men niet omheen kan.
Op 22 april 2008 was duurzaam ontwikkelen
dan ook hét onderwerp van de
workshop voor de Development Club bij
Interart. De eerste sprekers van de middag
gaven een verhelderende toelichting op het
onderwerp. Annemarie Rakhorst van Search
zette het Cradle to Cradle-principe en het
duurzame ondernemerschap via duidelijke
voorbeelden uiteen; Paul Eilbracht van O2
Nederland sloot daarop aan met de focus
op duurzame productontwikkeling; en de
TU-Delft vertegenwoordigde met het project
Greenchoice-Forze een technische duurzame
ontwikkeling: de waterstof racekart.
RENA Electronica sloot de workshop, met
een presentatie over ledverlichting en de
duurzame aspecten ervan. Na de presentatie
werd heftig gebrainstormd over de
spanningsomzetter die de energietoevoer
verder optimaliseert, daarbij rekening houdend
met duurzaamheid.
HET Instrument 2008
Een workshop tijdens de beurs HET Instrument
2008 biedt op 23 mei 2008 plaats
aan drie cases die voor een breder publiek
gepresenteerd worden. De doelgroep is de
Development Club, maar de workshop is ook
toegankelijk voor andere leden van FHI of
elektronicabedrijven. De vragende organisaties
bestaan uit Vialis en ITS Connekt. De
derde case is tot op heden nog een verrassing
en organisaties, die nog in contact willen
komen met de Development Club, hebben
dus nog de mogelijkheid om te reageren.
Tot slot zal in Lemmer een ledenbijeenkomst
zijn, waar in een intiemere setting ook enkele
cases worden behandeld. Ook hiervoor hebben
al diverse partijen interesse getoond.
Bovendien kunnen cases die een vervolgafspraak
nodig hebben in deze setting behandeld
worden.
Voor meer informatie over de Development
Club en over de cases kunt u contact opnemen
met Birgit Albersen (b.albersen@fhi.nl,
(033) 465 75 07).<
■ MINACNED
MicroNanoConferentie
2008 wordt spektakelstuk
MicroNed, NanoNed en MinacNed bundelen
krachten van wetenschap en industrie
Het is gelukt. De beide grote researchprogramma’s MicroNed
en NanoNed zijn het met elkaar en met het branchecluster
MinacNed eens geworden over de gezamenlijke organisatie
van een grote driedaagse conferentie dit jaar op 17, 18 en 19
Door Sander Knol
Han Zuilhof blijkt hoge verwachtingen te
koesteren van deze eerste gezamenlijke
editie. “Voorheen hebben we in wisselende
samenstelling separate conferenties georganiseerd.
Vooral vanwege de noodzaak
om in de wereld van microsysteem- en
nanotechnologie academici en bedrijfsmensen
bij elkaar te brengen rond de technologie,
is het een goede zaak dat we nu
voorkomen dat er gekozen moet worden
tussen verschillende bijeenkomsten. Het is
echt mijn ambitie en ook die van het complete
organisatieteam om een evenement
neer te zetten waarin daadwerkelijk bruggen
geslagen worden tussen wetenschappelijk
onderzoek en bedrijfspraktijk.”
Synergiecommissie
Zuilhof’s eerste actie was het bij elkaar
brengen van een speciale ‘synergiecommissie’,
een aantal personen van naam uit
de wetenschap en de industrie die speciaal
gaan beoordelen of de conferentiebijdragen
die worden voorgesteld wel bijdragen aan
de synergie tussen micro en nano en tussen
wetenschap en bedrijfsleven. “In ons
organisatieteam ervaren we nu al dat er
een meerwaarde uitgaat van het feit dat de
mensen van MinacNed de belevingswereld
van ondernemers binnenbrengen.”
Han Zuilhof zelf werd een jaar geleden
benoemd als hoogleraar in Wageningen. Hij
houdt zich met name bezig met verbetering
en toepassing van duurzame oppervlaktemodifi
caties van micro- en nanozeefjes
voor toepassingen in de voedingsindustrie,
en met niet-toxische nanodeeltjes met een
bio-actieve coating van één molecuul dik,
waardoor een nanodeeltje naar een specifi
eke plek in een organisme of cel gestuurd
kan worden. Dit gebied is zowel interessant
in fundamenteel opzicht, als voor biomonitoring
(www.orc.wur.nl).
Razendsnel
Zuilhof zegt het verschrikkelijk belangrijk
te vinden dat bedrijfsmatig en academisch
onderzoek op het gebied van microsystemen
en nanotechnologie bij elkaar
worden gebracht. “Er gebeurt ongeloofl ijk
veel werk op deze gebieden. De stappen
voorwaarts zijn vaak groot en gebeuren
razendsnel. Wat een aantal jaren geleden
onmogelijk was, zie je nu al soms bijna
routinematig terug. Daarbij wordt vooral
november. Professor dr. Han Zuilhof, hoogleraar organische
chemie aan de Wageningen Universiteit, is inmiddels voorzitter
geworden van de gezamenlijke organisatiecommissie en het
FHI-bureau zal de projectorganisatie verzorgen.
voortgang geboekt op de grensgebieden
qua lengteschaal, omdat veel problemen
zowel aspecten op de micrometerschaal als
op de nanometerschaal hebben, alsook op
interdisciplinaire onderwerpen, waarbinnen
zowel biologie als chemie belangrijk zijn.”
Tot de zomervakantie wordt hard gewerkt
aan het verzamelen van papers en vastleggen
van invited speakers, ook uit het buitenland.
Vanuit de vele werkpakketten van
MicroNed en NanoNed zijn de onderzoekers
verplicht hun resultaten te komen tonen via
posters. Er worden er ruim 150 verwacht.
Aan de bedrijven, de leden van MinacNed
en de FHI-branches wordt de mogelijkheid
geboden om met table tops aanwezig te
zijn in De Reehorst in Ede.
De vorderingen van de voorbereidingen van
de Netherlands MicroNanoConference 2008
kunnen worden gevolgd
via www.micronanoconference.nl.
Voor meer
informatie kunt u terecht
bij Sander Knol van het
FHI-bureau (s.knol@fhi.nl,
(033) 465 75 07).<
40 signalement mei 2008
signalement mei 2008 41

“NICC is een krachtenbundeling ter
bestrijding van cybercrime”
Process Control Security Event opgenomen in conferentieprogramma
HET Instrument 2008
“Opsporing en vervolging van cybercrime is nodig, maar niet dé
oplossing om veilig digitaal te kunnen werken”, aldus Annemarie
Zielstra, programmamanager Nationale Infrastructuur ter bestrijding
van Cybercrime. “Alleen als overheid en bedrijfsleven de handen
ineenslaan en informatie over dreigingen uitwisselen, wordt
het mogelijk cybercriminelen een stap voor te blijven. In Nederland
hebben overheid en bedrijfsleven daarom in 2006 gezamenlijk
besloten tot de opzet van dé NICC. Deze infrastructuur ontstaat
alleen als alle partijen met elkaar samenwerken. Onder het motto
Learning by doing zijn in 2006 de eerste stappen gezet op weg naar een succesvolle
aanpak tegen cybercrime.”
Door Roy Vervoort
Het programma NICC heeft de opdracht deze
infrastructuur tot stand te brengen. Niet door
alleen maar nieuwe dingen te ontwikkelen,
maar juist ook door zoveel mogelijk met
anderen samen te werken en bestaande
initiatieven te bundelen. Op die manier ontstaat
er een nationale infrastructuur. “De
nieuwste ontwikkeling in het programma is
de aandacht voor process control security”,
stelt Zielstra. “Steeds meer systemen worden
op afstand en via het internet bediend
en dat vraagt om specifi eke aandacht als het
gaat om de veiligheid. Wij merken dat er
grote behoefte is om sectoroverstijgend over
deze problematiek te spreken en preventief
naar oplossingen te zoeken.”
Toch onderneemt het programma NICC zelf
niets tegen cybercrime. “Bestrijding en
beveiliging van cybercrime is de verantwoordelijkheid
van alle betrokken publieke en
private partijen”, legt Zielstra uit. Wat doet
het NICC dan wel? “Het NICC is het vliegwiel.
Het ondersteunt en fi nanciert initiatieven
die bijdragen aan een veiliger manier van
digitaal werken”, zegt Zielstra. “Er gebeurt
heel veel als het gaat om de bestrijding van
cybercrime, maar jammer genoeg op heel
veel verschillende plaatsen zonder dat partijen
het van elkaar weten. Dat is jammer.
Als je die kennis gaat delen, dan kun je veel
sneller tot grote resultaten komen.”
Bouwstenen
“Het NICC brengt daarom partijen bij elkaar.
Het resultaat is een samenwerkingsnetwerk:
dé nationale infrastructuur ter bestrijding van
cybercrime. De deelnemende partijen leveren
zelf de belangrijkste bouwstenen door
hun eigen kennis en ervaring in te brengen.
Het NICC houdt de vinger aan de pols: het
verzamelt informatie en geeft die door, en
stimuleert publieke en private partijen om
kennis met elkaar te delen.”
“De Nationale Infrastructuur is een krachtenbundeling
van alle functies op het gebied
van de bestrijding van cybercrime”, vervolgt
Annemarie Zielstra. “Het is de hoogste tijd
dat publieke en private partijen samen hun
maatregelen op het gebied van digitale
veiligheid inventariseren, op elkaar afstemmen
en waar nodig aanvullen. Veel van de
functies ter bestrijding van cybercrime zijn
al ingevuld; andere functies zijn volop in
ontwikkeling. Beheerders van vitale systemen
ontwikkelen bovendien zelf intern ook
beveiligingsmaatregelen.”
Landkaart
“De bestrijding van cybercrime op nationaal
niveau is gefragmenteerd. Een compleet
overzicht van alle initiatieven ontbreekt. De
rolverdeling is onduidelijk en van een gezamenlijke,
publiekprivate en geïntegreerde
aanpak is geen sprake. Kortom: de ‘landkaart’
van cybercrimebestrijding vertoont
overlappingen en witte vlekken. Het NICC
inventariseert de stand van zaken op dit
gebied, signaleert overlappingen en ondersteunt
activiteiten die leiden tot het opvullen
van witte vlekken.”
Het NICC werkt langs twee sporen om deze
infrastructuur verder te versterken. “Enerzijds
realiseert het NICC een Informatieknooppunt
Cybercrime dat het kloppende hart wordt
van de Nationale Infrastructuur”, stelt Zielstra.
“Anderzijds ontwikkelt en ondersteunt
het NICC experimenten die kennis over
cybercrime opleveren en tegelijkertijd een
concreet knelpunt oplossen. Het resultaat is
één publiekprivate, geïntegreerde aanpak
van veilig digitaal werken, ofwel één sluitende
Nationale Infrastructuur ter bestrijding
van Cybercrime.”
Internationale samenwerking
Cybercrime is bij uitstek een internationaal
verschijnsel. Cybercriminelen opereren vaak
vanuit landen waar ze zo min mogelijk last
hebben van wetgeving en handhaving. Ze
brengen echter schade toe in tientallen
andere landen over de hele wereld. “Internationale
uitwisseling en samenwerking is
de enige manier om cybercrime effectief
te bestrijden”, volgens Annemarie Zielstra.
“Nationale programma’s zoals de Nationale
Infrastructuur zijn daarvoor de basis. Het
NICC investeert in buitenlandse partners om
op die manier zo goed mogelijk aan te sluiten
op programma’s in andere landen.”
Process control systemen zijn gemeengoed
in sectoren als chemie, nucleair, water, energie,
transport en multinationals. Ze worden
gebruikt voor de beheersing van de productieprocessen,
bijvoorbeeld voor de productie
en distributie van drinkwater. Het is dan ook
niet gek dat tijdens HET Instrument 2008
aandacht wordt besteed aan cybercrime
onder de naam Process Control Security
Event. Op woensdag 21 mei is Media Plaza
in de Jaarbeurs Utrecht het decor van dit
event onder dagvoorzitterschap van Foppe
Vogd, programmadirecteur van het CIO Platform
Nederland.
“Deze bijeenkomst is de aftrap van een sectoroverstijgende
samenwerking”, geeft Zielstra
aan. “Het doel van het Process Control
Security Event is kennis delen en informatie
uitwisselen én het delen van good practices
over security op het gebied van procesautomatisering.
In de toekomst zullen vaker
dergelijke bijeenkomsten worden gehouden.
Onze aanpak is succesvol. In de kantoorautomatisering
lukt het om via samenwerking
een hoop ellende te voorkomen. Met
betrekking tot process control hebben we
dezelfde ambitie.”
Het programma NICC loopt vooralsnog tot
medio 2009. In de komende maanden wordt
besloten op welke wijze het programma een
vervolg krijgt.<
42 signalement mei 2008 signalement mei 2008
43

■ THEMA: STANDAARDISATIE EN NORMALISATIE
“Geen toekomst zonder standaardisatie”
PROLIST laat datasheets van leveranciers en plantowners wel met elkaar praten
“PROLIST is specifi ek bedoeld voor het elektronisch uitwisselen van instrument datasheets”, zo begint Hindrik Koning, consultant
process control bij DSM. ”Dat betekent dat je het object moet defi niëren én zijn properties. Dat is het belangrijkste en de rest is
allemaal versiering eromheen.” Een lekkere binnenkomer voor iemand die weinig tot geen kaas gegeten heeft van deze hogere
school wiskunde, maar gelukkig volgt in het hoofdkantoor van DSM in Heerlen een nadere uitleg die uiteindelijk volkomen logisch
in de oren klinkt. Het verhaal is van belang voor iedere leverancier van instrumentatie die aan de grote procesindustrie levert.
Door Roy Vervoort
“Plantowners die een instrument aanschaffen
voor een procesinstallatie specifi ceren
deze eerst zover als het nodig is en sturen
de specifi catie naar een aantal leveranciers
die moeten kunnen ‘lezen’ wat nodig is”,
vervolgt Koning. “Vandaar dus standaardisatie,
iets dat vroeger één op één gebeurde.
Er is nu gelijkmatigheid in de elektronische
opbouw van de specifi catie. De leverancier
vult deze op zijn beurt aan met gegevens
die zijn instrument specifi ek heeft en stuurt
dit terug naar de klant.”
Om de misverstanden en fouten die
gemaakt werden met al die datasheets
te voorkomen en om kosten te besparen,
is een begin gemaakt met PROLIST,
een project dat door een dertigtal grote
bedrijven in Europa zoals Bayer, BASF en
DSM is gedragen, maar waaraan ook de
Amerikanen hebben meegewerkt. “We
zijn gestart omdat iedereen verschillende
dingen deed en iedereen andere benamingen
gebruikte”, aldus Hindrik Koning. In het
verleden was dit beheersbaar, maar onze
transmitters worden steeds ingewikkelder
en worden tegenwoordiger gekenmerkt
door soms vierduizend properties, vierduizend
verschillende regeltjes. Er is geen
mens meer die dat kan beheersen; dat
moet elektronisch gebeuren.”
“PROLIST is ontstaan omdat mensen in de
gaten kregen dat de meer algemene STEPstandaard
een te trage introductie kent”,
stelt Hindrik Koning. “In de hele keten van
geïntegreerde engineering is STEP als basis
erg belangrijk en we hebben PROLIST integreerbaar
gemaakt met STEP. STEP heeft
echter lang geduurd (ruim twintig jaar,
red.) omdat het uitwerken van de ideeën
van onze voormannen toch lastiger bleek
dan gedacht. De deelnemende bedrijven
trokken na een jaar of vijf hun mensen
terug omdat ze het langzamerhand beu
waren en er ontstond nogal wat onenigheid
tussen de deelnemers.”
Voor Hindrik Koning blijft ISO 10303, STEP
AP221 samen met de ISO 15926 ook de
basis voor PROLIST. “In dit soort processen
is het een kwestie van met zijn allen
meters maken. Bij STEP lukte dat aanvankelijk,
maar op een bepaald moment werd
het aftasten. Dat was bij PROLIST zeker niet
het geval. Vanaf het eerste moment waren
resultaten zichtbaar, zeker ook omdat het
een behapbaar project is. STEP was erg
omvangrijk, waar zoveel theorieën ingebracht
kunnen worden en waarbij we het
niet over het theoretisch beginpunt eens
werden. Bij STEP hebben we in het begin
te weinig aan de praktische toepassing van
het concept gewerkt en dat is een fout die
we bij PROLIST niet gemaakt hebben.”
PROLIST is apart opgezet, maar maakt
onderdeel uit van een hele keten van
werkprocessen. “Het is een erg belangrijk
onderdeel van process control”, zegt
Koning. “Process control informatie beslaat
ongeveer zestig procent van alle fabrieksdata.
Er zitten heel veel kleine instrumenten
die in zo’n fabriek die ontzettend veel
data genereren.”
“De standaard die we gemaakt hebben,
beschrijft ook hoe we het werkproces moeten
gebruiken”, gaat Hindrik Koning verder. “Er zit
schot in de uitwerking. We hebben een zestigtal
instrument datasheets verwerkt die per
stuk gemiddeld ongeveer tweeduizend regeltjes
hebben. Voordat een bedrijf dat voor
zichzelf heeft gemaakt, is het arm.”
Om deze standaard werkend te krijgen, is
afstemming met veel andere standaarden
nodig. “Het grappige aan elektronische data
Bron: DSM DSM’s complex Chemelot in Geleen
uitwisseling is dat veel meer coördinatie
nodig is dan vroeger op papier noodzakelijk
was”, stelt Koning. “Er zijn vele standaarden
op deze wereld en ze zijn allemaal een
beetje verschillend. Deze harmonisatieslag,
die een keer gemaakt moest worden, zit
ook bij PROLIST inbegrepen.”
NAMUR, de organisatie waarin de Duitse
chemische plantowners al ruim vijftig jaar
samenwerken, heeft het voortouw genomen
bij PROLIST. “Gelukkig is er geleerd
van eerdere standaardisatierondes en is het
meteen mondiaal aangepakt”, zegt Hindrik
Koning. “Bedrijven als Bayer en BASF zijn
multinationals; als zij iets ontwikkelen dat
de Amerikanen niet lusten, dan zullen hun
Amerikaanse dochters dat ook niet gebruiken.
Wat dit betreft is PROLIST in een goed
vaarwater gestart, maar voordat heel Amerika
gelooft dat Duitsland of de rest van de
wereld iets goeds gedaan heeft, zijn we
weer een stuk verder. Dat is allemaal politiek
en daar is helaas niets aan te doen.”
Voor DSM’s consultant process control is het
klip en klaar: ook nu al, maar zeker ook in
de toekomst kunnen contractors niet zonder
harmonisatie. “Daar is geen discussie over
mogelijk. Het is onmogelijk 25 verschillende
platformen over de tijd ‘levend’ met
elkaar te laten communiceren. ‘Dood’ wel,
‘levend’ niet. Dus de wens om geïntegreerd
te engineeren die omvat standaardisatie. En
of we dat nu STEP, PROLIST of ISO noemen,
dat maakt helemaal niets uit.”
Maar wat zijn nu de voordelen van het
gebruik van PROLIST? “Voor het tijdperk van
de computer gebeurde alles met de hand”,
aldus Koning. “Dit is niet alleen tijdrovend,
maar werkt ook fouten en misverstanden
tussen partijen in de hand die lastig te
traceren zijn. Maar die fouten en misverstanden
werken door in de plants zelf; koppelingen
die niet passen, pijpen moeten
verlegd worden. Er zijn talloze voorbeelden
te noemen. Het is simpelweg een communicatievraagstuk.
We hadden in het verleden
de communicatie niet goed op orde
en we konden die ook niet op orde krijgen
vanwege verschillen in bedrijfsprocedures.”
“Met PROLIST stemmen we de procedures
op elkaar af en lossen we het communicatieprobleem
op”, stelt Hindrik Koning. “We
verhogen op deze manier de snelheid van
engineeren en computers kunnen alternatieven
uitwerken, iets dat vroeger te duur
was. PROLIST levert vooral winst in het
voorkomen van fouten. Koppel daaraan ook
nog een CAE-apparaat aan en dan heb je alle
goede informatie. Dit betekent foutloze documentatie
voor constructies.” De transactie
kosten voor alle betrokken partijen zijn lager.
“Voor de plantowner levert PROLIST als
onderdeel van een geintegreerde CAEomgeving
grote winst op, omdat de gegevens
snel en goed overgenomen worden
door het (datacentrische) CAE-toestel”
besluit Koning. “Ook voor de leveranciers
brengt het gebruik van PROLIST grote kostenbesparingen
met zich mee. Immers,
het maken van aanbiedingen wordt sterk
verkort, de in aantal toenemende varianten
door veldbustoepassingen nemen snel toe
en vragen om computerachtige ondersteuning.
<
HINDRIK KONING,
DSM’ER MET
ONGEKENDE
DRIVE
Tijdens een door FHI georganiseerde
PPA-dag kwam Hindrik Koning het
podium op met puntmuts en baard om
zijn verhaal te houden over standaardisatie
van instrumentatie en control data
in engineering. “Ik ben één van die
kabouters die zonder dat iemand het
ziet het werk doen waardoor jullie business
door kan gaan.”
Hij is één van het kleine legertje van
mensen uit de procesindustrie, plantowners,
engineering contractors, software
leveranciers en leveranciers van
instrumentatie en control leveranciers
die het nu al ruim tien jaar volhouden
om te werken aan dergelijke standaarden.
Veel van dat werk gebeurd in USPI
verband, de vereniging die sinds jaar
en dag gevestigd is in het FHI-kantoor.
Dezer dagen diende USPI directeur Paul
van Exel een projectvoorstel in bij de
Europese Unie dat bij honorering de
ontwikkeling in een versnelling kan
brengen.
Voor meer informatie: www.uspi.nl. <
44
signalement mei 2008 signalement mei 2008 45
Bron: DSM

“Met procesintensifi catie maken
we grote sprongen vooruit”
Professor Stankiewicz onderstreept het belang van procesintensifi catie
in mkb-bedrijven
Bron: DOW Benelux De styreenfabriek van DOW in Terneuzen
“Procesintensifi catie is een nieuwe techniek
in de procesindustrie die processen
veel effi ciënter maakt”, begint prof.
dr. ir. Andrzej Stankiewicz, hoogleraar
Procesintensifi catie aan de Technische
Universiteit in Delft. “Het gaat dan niet
marginale stappen vooruit, maar we
hebben het over grote sprongen voorwaarts
van meerdere tientallen procenten.
Deze sprongen maken we op het
gebied van de productkwaliteit en de
kosten, maar we brengen vooral ook
het energieverbruik en het gebruik van
grondstoffen hiermee drastisch terug.”
En in een tijd dat duurzaamheid en het
milieu bijna dagelijks onderwerp van
gesprek is, lijkt procesintensifi catie in de
procesindustrie één van de belangrijkste
oplossingen om hieraan bij te dragen.
Instrumentatie en automatisering gaan
daar een grote rol in spelen.
Door Roy Vervoort
Maar waarom procesintenisifi catie? “Dat lijkt
me in deze tijd van energiebesparing en
duurzaamheid vanzelfsprekend”, vervolgt
Stankiewicz. “Maar het is niet alleen een
kwestie van het minder gaan gebruiken van
energie en grondstoffen, maar er zit ook
een kostenbesparend effect aan vast.” Het
mes snijdt aan twee kanten: met behulp
van procesintensifi catie heeft de procesindustrie
minder energie en grondstoffen nodig;
minder energie en grondstoffen betekent
minder uitstoot, maar vooral ook lagere kosten
omdat de hoeveelheid benodigde materialen
aanzienlijk minder is dan voorheen.
“Procesintensifi catie wordt vandaag de dag
al wel toegepast, maar voornamelijk in de
grote chemische industrie”, zegt professor
Stankiewicz. “En de resultaten hiervan
zijn bekend en zeer hoopgevend. Maar we
kunnen niet alle fabrieken herbouwen en
de oudere fabrieken blijven nog wel even
staan. Dus moeten we ervoor zorgen dat
we met procesintensifi catie niet alleen de
nieuwe fabrieken optuigen, maar dat we
ook delen van de oudere fabrieken gaan
vervangen. Op de langere termijn moet dus
de hele procesindustrie ‘omgaan’.”
De ambitie om de zaken in de industrie te
veranderen is groot. “Ook vanuit de regering
is de doelstelling uitgesproken om binnen
twaalf jaar minimaal twintig procent minder
energie te gaan gebruiken”, stelt Stankie-
wicz. “Maar we hebben nog een lange weg
te gaan om de vermindering van het energiegebruik
te realiseren. En procesintensifi -
catie is slechts één van de tools, maar lijkt
wel de belangrijkste bijdrage aan de reductie
van de energievraag van de industrie.”
“De PI Quick Scan is een door DSM ontwikkelde
methodologie die het bedrijf doorlicht
om te bekijken of er mogelijkheden zijn
om de processen aanzienlijk te verbeteren”,
vertelt Andrzej Stankiewicz, onder wiens leiding
de scan is ontwikkeld. “Een klein team
van experts scant in een tijdsbestek van
een tweetal dagdelen het gehele bedrijf en
stellen op basis van hun analyse een kort
rapport op.”
In eerste instantie was procesintensifi catie
vooral nog weggelegd voor de grote
bedrijven in de procesindustrie, maar ook
voor de mkb-bedrijven is er een wereld te
Kort voor de invoering van de Metrologiewet
in 2006 signaleerde de branche
Industriële Automatisering een
probleem in de overgangsperiode van
IJkwet naar Metrologiewet. Voor handelsmetingen
aan vloeistoffen anders
dan water blijkt dat de overgang leidt
tot een investeringsstop of tot niet te
rechtvaardigen investeringen. In de
afgelopen twee jaar is FHI actief aan
het lobbyen om de overgangstermijn
van IJkwet naar Metrologiewet te versoepelen.
Inmiddels is de minister van
Economische Zaken nu voor de tweede
keer gevraagd om met een oplossing
te komen.
De oplossing die FHI de minister voorstelt,
is om het zogeheten ‘mixen & matchen’
in ieder geval tot 2014 toe te staan. ‘Mix
& match’ houdt in dat apparatuur bij
pompstations of raffi naderijen, in tegenstelling
van wat er nu in de Metrologiewet
staat, wel uit nationale toelating en
Metrologiewet gecertifi ceerde apparatuur
mag bestaan. Het grote probleem bij
pompstations en raffi naderijen is namelijk
winnen. “De PI Quick Scan is nu bereikbaar
voor kleinere bedrijven”, aldus hoogleraar
Stankiewicz. “Dankzij een subsidie van SenterNovem
en de korte tijd die met de scan
gemoeid is, is het ook interessant voor het
midden- en kleinbedrijf. De VNCI (Vereniging
van de Nederlandse Chemische Industrie,
red.) steunt ons volledig en roept zelfs al
haar leden op om mee te doen aan procesintensifi
catie.”
Ook voor de branche Industriële Automatisering
ziet Andrzej Stankiewicz een duidelijke
rol weggelegd. “Met name aan de zijde van
de instrumentatie moeten we nog veel slagen
maken. In veel gevallen ontbreken de
controlesystemen en ook vanuit de analyse
moeten we de bijdrage vergroten. We moeten
de procesintensifi catie breed aanpakken
om zo de gemaakte doelstellingen binnen
de afgesproken termijn te realiseren.”<
METROLOGIEWET BLIJFT
GEMOEDEREN BEZIG HOUDEN
de meting die gekoppeld is aan meerdere
apparaten. Zo heb je bijvoorbeeld bij
een tankstations meerdere pompen, met
eigen telwerken, deze zijn weer gekoppeld
aan een betaalsysteem en een printer.
Al deze apparatuur valt onder één
nationale toelating.
Het grote probleem van de Metrologiewet
is nu dat wanneer bijvoorbeeld een
pulsgever of een telwerk kapot is en
deze niet meer leverbaar is in een ‘oude’
uitvoering, een grote kans bestaat dat
het gehele tankstation van nieuwe, aan
de Metrologiewet getoetste, apparatuur
voorzien moet worden. En dit ongeacht
de leeftijd van de installatie. Zo is er een
voorbeeld bekend van een tweeëneenhalf
jaar oud pompstation waarin een
onderdeeltje met een waarde van driehonderd
euro zou leiden tot een complete
vervanging. Dit is natuurlijk onacceptabel
en FHI zal dan ook bij de minister blijven
aandringen om het ‘mixen & matchen’
van nationaal toegelaten apparatuur met
Metrologiewet getoetste apparatuur toe
te staan.<
46 signalement mei 2008 signalement mei 2008
47

Certifi ed opleidingen in belang van
eindgebruiker en opdrachtgever
Overal ter wereld kom je ze tegen:
‘certifi ed installers en -engineers’ voor
PROFIBUS en PROFINET. Mannen en vrouwen
met een gecertifi ceerd diploma om
als installateur of engineer met PROFI-
BUS en PROFINET aan de gang te gaan.
Wat is de toegevoegde waarde voor
eindgebruikers en opdrachtgevers van
deze gecertifi ceerde vakkrachten?
Neem de training voor ‘certifi ed PROFIBUS-’ of
‘PROFINET-installer’. De aankomende installateur
leert de spelregels voor het aanleggen
van een PROFIBUS- of PROFINET-installatie.
En natuurlijk ook hoe deze regels toe te passen.
Voor de opdrachtgever is dat belangrijk;
hij weet dan zeker dat de installatie op de
juiste manier wordt aangelegd. Zo vermijdt
hij de kosten die tijdens bij oplevering ontstaan.
Achteraf herstellen is altijd veel duurder
dan vooraf goed aanleggen.
De training ‘certifi ed PROFIBUS-’ of ‘PROFI-
NET engineer’ gaat een stapje verder. Hier
staan ontwerp en strategisch nadenken
over netwerken centraal. Voor de opdrachtgever
is het voordeel duidelijk: hij kan er
Automatiseringsdag
voor Water en Infra
vanuit gaan dat ontwerpfouten worden
voorkomen. Hoe kostbaar het herstel van
ontwerpfouten kan zijn, behoeft verder
geen uitleg. Daarom een welgemeend
advies aan de opdrachtgever: eis dat de
engineer gecertifi ceerd is. Ook deze informatie
kan eenvoudig worden gecheckt op
de website www.profi bus.com.
Wat zeggen gebruikers en ‘certifi ed Installers
en -engineers’? Ton Schleiffert van
Waterschap Rijn en IJssel in Leiden: “Ik
ben er voorstander van in de bestekeisen
op te nemen dat ingenieursbureaus dienen
te beschikken over gecertifi ceerde PROFI-
BUS-engineers. Reden daarvoor is dat je als
installatieverantwoordelijke graag zekerheid
hebt over het kwaliteitsniveau en de
beschikbaarheid van de installatie. Iedereen
in de keten, opdrachtgever, adviesbureau en
aannemer of uitvoerder moet over dergelijke
diploma’s beschikken. Want dan pas kun je
ook beoordelen of hetgeen de andere partij
verricht ook aan de eisen voldoet.”
“Wij zijn met veel collega’s gecertifi ceerd
engineer”, zegt Henri Sanders, medewerker
Site Support bij Vanderlande Industries
in Veghel. “We hebben in de praktijk ondervonden
dat veel problemen en storingen
ontstaan puur door gebrek aan technische
kennis tijdens de aanleg. Daarom zouden er
Vrijdag 20 juni 2008 organiseert de vereniging PROFIBUS Nederland in samenwerking met
FHI, federatie van technologiebranches de ‘Automatiseringsdag voor Water en Infra’. Deze
dag is een gecombineerd congres en beurs met als thema de automatisering van water-
en infra-installaties. Het programma omvat alle niveaus van de automatiseringspiramide.
Voor iedereen die actief is in automatisering
van afval-, drink- en proceswater, bruggen,
tunnels en sluizen is deze bijeenkomst een
must. Maar met name hoofden en beleidsmedewerkers
productie en automatisering,
utiliteit, adviesbureaus, installateurs en
systeemintegratoren kunnen op deze dag
niet ontbreken. Het programma duurt van
9.00 uur tot ongeveer 16.00 uur. Deze dag
wordt gehouden in het CineMec in Ede.
Voor meer informatie kunt u contact
opnemen met Marjoleine Haisma
(m.haisma@fhi.nl, of (033) 465 75 07)<
veel meer gecertifi ceerde installers moeten
zijn. Dankzij de cursus weten we nu de storingen
veel sneller te vinden.”
Theo Bervoets van Auma in Leiden: “We
hebben zowel installers als engineers in
dienst die gecertifi ceerd zijn voor PROFI-
BUS. Dat is bij ons op gang gekomen nadat
we van BP de opdracht kregen voor een
nieuwe installatie. We moesten deze confi
gureren, installeren, in bedrijf nemen en
onderhouden. Ook de instructie aan onderhoudsmonteurs
van BP hoort erbij. Alles
wat aan PROFIBUS hangt komt voor onze
rekening. Daarvoor moet je wel diepgaande
kennis hebben die verder gaat dan kennis
van eigen producten. Doordat we die opleiding
hebben gevolgd hebben we nu ook de
kennis om al deze taken aan te kunnen.”
“Onze klanten vinden het erg prettig dat we
assistentie kunnen geven bij vragen over
het héle netwerk, dus óók als er iets is met
componenten van andere leveranciers”, stelt
Gerjan Woelders, een ‘certifi ed-engineer’ bij
Turck in Zwolle. “We gaan dus niet wijzen
naar anderen, maar kunnen echt hulp bieden.
Tijdens de opstartfase zijn er wel eens
kleine probleempjes en dan hebben klanten
behoefte aan een behoorlijke service. Door
deze training zijn we ook in staat om dat op
het juiste niveau te geven.”<
48 signalement mei 2008
■ VERENIGING VOOR LEVERANCIERS VAN WEEGINSTRUMENTEN
Voorzitter VLW voorgedragen
voor presidentschap CECIP
Nee, we hebben het hier niet over een kandidaat die in de race is om de nieuwe
bewoner te worden van het Witte Huis in Washington, maar over een kandidaatstelling
voor het presidentschap van de CECIP (Comité Européen des Constructeurs
d’Instruments de Pésage). Vincent van der Wel, de voorzitter van de Vereniging van
Leveranciers van Weeginstrumenten (VLW) is als enige door het bestuur van CECIP
voorgedragen om de voorzittershamer over te nemen.
CECIP is een federatie waarin de alle Europese
nationale verenigingen van leveranciers
van weeginstrumenten vertegenwoordigd
zijn. Het doel van CECIP is het behartigen
van de belangen van zowel de fabrikanten
als de gebruikers van weeginstrumenten
op het gebied van wettelijke metrologie.
De huidige president, Antonio Mutute uit
Spanje, treedt gezien zijn leeftijd af.
Tijdens de jaarvergadering op 2 mei 2008
in het Franse Fayence is een besluit genomen
of een meerderheid van de leden van
CECIP de voordracht van Vincent van der
Wel door het huidige bestuur steunt en het
voorzitterschap in handen wil leggen van
de voorzitter van de VLW. In de volgende
editie zal het Signalement de uitslag van de
CECIP
CECIP is de Europese federatie van
nationale organisaties die de leveranciers
van weeginstrumenten vertegenwoordigd.
CECIP ondersteunt
geharmoniseerde regulering van
weeginstrumenten in Europa en wil dit
op een hoog niveau houden om zowel
de leverancier als de gebruiker te
beschermen.
Vincent van der Wel, directeur Penko Engineering, voorzitter VLW, bestuurslid FHI-branche
Industriële Automatisering, nu ook president CECIP?
vergadering op de VLW-pagina vermelden.
De Nederlandse vereniging is natuurlijk erg
trots dat iemand uit de eigen kringen verzocht
is zich kandidaat te stellen.
Stickers
In de overleg vergadering op 12 maart
2008 tussen de VLW, Verispect, Nmi en het
ministerie van Economisch Zaken is Eelco
van Harten gepresenteerd als nieuwe secretariaatvoerder
namens FHI, federatie van
technologiebranches. Tijdens dezelfde vergadering
is het resultaat gepresenteerd van
het aanvankelijk moeizame overleg tussen
de VLW en Verispect inzake het gebruik van
controlestickers door Verispect. Het resultaat
is dat Verispect een aparte sticker gaat
gebruiken alleen als er formeel gecontro-
Het lidmaatschap staat open voor één
organisatie per land die nationaal de
weegindustrie vertegenwoordigt. CECIP
ondersteunt en helpt de nationale
organisaties op het gebied van de
wettelijke metrologie in de Europese
landen die nog geen lid zijn van de
Europese Unie maar wel bezig zijn met
de voorbereiding voor de inschrijving.
leerd wordt, waarop staat dat de weegeigenschappen
niet zijn onderzocht. Deze
afspraak is gemaakt om discussies in het
veld te voorkomen.
De website van de VLW is onlangs uitgebreid
met een competentiematrix. Met
behulp van deze matrix is het selecteren
van een leverancier voor een bepaalde
weegtaak in een paar muisklikken geregeld.
Voor meer informatie over deze
matrices kunt u terecht op www.weeginstrumenten.nl.
Nadere informatie over de VLW is op te vragen
bij Eelco van Harten (e.van.harten@fhi.
nl) en Esther van Gemeren (e.van.
gemeren@fhi.nl) van het FHI-bureau.<
Voor Nederland is de VLW lid van CECIP.
Naast Nederland maken de organisaties
uit de volgende landen deel uit van
CECIP: Duitsland, Finland, Frankrijk,
Italië, Hongarije, Oekraïne, Polen,
Roemenië, Rusland, Slowakije, Spanje,
Tsjechië, Verenigd Koninkrijk en
Zwitserland. <
signalement mei 2008 49

Door Roy Vervoort
“Over de topsport heeft iedereen snel een
mening, maar het is natuurlijk moeilijk
om onderzoek te doen over dit onderwerp
binnen deze populatie”, vervolgt de Hon.
“Wel weten we dat al jarenlang zo’n twee
procent van de dopingtesten positief terugkomt
en dat in het verleden een vergelijkbaar
percentage topsporters in anonieme
vragenlijsten toe heeft gegeven ooit doping
te gebruiken om de eigen prestatie te verbeteren.
Ook weten we uit onderzoek dat
verreweg de grote meerderheid, meer dan
negentig procent, dopinggebruik absoluut
afwijst. Cynici doen vragenlijstgegevens
af als sociaal wenselijke antwoorden. Dat
speelt natuurlijk mee, maar vraag maar
rond binnen de Nederlandse topsport. De
meerderheid wijst het gebruik resoluut af
en vanuit de sporters is recent ook een
actie gestart om dit aan te geven.”
Gezondheidsrisico
Volgens Olivier de Hon komt dopinggebruik
onder sporters die trainen in fi tnesscentra
en sportscholen veel vaker voor. “Daar is
het ook niet verboden en de voornaamste
redenen van gebruik zijn de wens voor
meer spiermassa en minder vetmassa.
Ongeveer 150.000 Nederlanders hebben
ooit doping gebruikt en vanuit het gezondheidsrisico
geredeneerd is dat een veel groter
probleem.”
“De Dopingautoriteit is de offi ciële ‘Nationale
Anti-Doping Organisatie’ van Nederland”,
zegt de Hon. ”Wij geven voorlichting
50
“Doping wordt langzamerhand
een apart onderzoeksgebied”
Belangrijke rol is weggelegd voor technologiebedrijven
Doping, het blijft de gemoederen bezighouden. Met een sportzomer als dit jaar voor
de deur kunnen de perikelen rond dit onderwerp niet uitblijven. Een Tour de France
of Olympische Spelen zonder positieve plasjes lijkt haast onmogelijk. Toch denkt Olivier
de Hon, wetenschappelijk beleidsmedewerker van de Dopingautoriteit én spreker
tijdens het seminar Schone Sport op HET Instrument 2008 dat het probleem in de topsport
kleiner is dan de meeste mensen denken. “Het probleem binnen de ‘ongeorganiseerde’
sport is juist veel groter dan velen beseffen.”
en voeren dopingcontroles uit. De controles
bij grote evenementen, zoals het Europees
Kampioenschap voetbal of de Olympische
Spelen, vinden in die landen plaats. Wij hebben
dus geen directe bemoeienis met deze
evenementen. Wel hebben wij extra werk
in de voorbereidingen richting die evenementen.
Het is voor de Nederlandse sport
belangrijk dat er een dopingvrije ploeg naar
Zwitserland en China gaat en speciale evenementen
vragen ook speciale voorlichting.”
Integriteit
Ook de dopingcontroles zelf zijn nogal eens
een mikpunt van kritiek. “Controleurs voeren
deze controles uit volgens een strikt
protocol, dat is beschreven in de ‘International
Standard for Testing ‘ en vastgesteld
door het Wereld Anti-Doping Agentschap
(WADA)”, aldus Olivier de Hon. Ze kunnen
sporters zowel na de wedstrijd, als tijdens
trainingen en zelfs thuis aan een dopingcontrole
onderwerpen. Het gaat er altijd om
dat er geen enkele twijfel bestaat over de
integriteit van het afgenomen monster. De
monsters worden anoniem verstuurd naar
één van de 33 speciaal daarvoor geaccrediteerde
laboratoria. De analyse zelf vindt
ook anoniem plaats. Tegenwoordig vinden
er steeds meer bloedcontroles plaats, maar
de meeste controles zijn gebaseerd op urinemonsters.”
Niet alleen het traceren van doping heeft
een gigantische ontwikkeling doorgemaakt,
ook de sporters en hun begeleiding
staan niet stil. “Dopinggebruikers gaan
steeds meer lichaamseigen stoffen gebrui-
signalement mei 2008
ken. Juist dit maakt het lastig om het
onderscheid te maken tussen de endogeen
geproduceerde en exogeen toegediende
stoffen. Ook zijn er scheikundigen aan het
werk om specifi eke prestatieverhogende
stoffen te maken die niet te detecteren
zijn bij de normale analyses – zogenaamde
‘designerdoping’.”
Gendoping
“Er wordt inderdaad ook veel gesproken
over gendoping, oftewel het misbruik
maken van genetische therapieën”,
vervolgt de Hon. “Dit is een veelbelovend
nieuw vakgebied in de medische wereld
waarbij het lichaam zelf wordt aangezet
tot het produceren van bepaalde eiwitten,
meestal door middel van het toedienen
van specifi eke DNA-strengen. De technologie
is beschikbaar en er zijn voorbeelden
van dierproeven die leiden tot grotere
spierkracht en een groter duurvermogen.
Tegelijkertijd staat de techniek nog in de
kinderschoenen. Het is niet goed te voorspellen
welke veranderingen in het lichaam
worden geïnduceerd en hoe deze veranderingen
weer kunnen worden stopgezet.”
Toch denkt Olivier de Hon dat sporters hier
(nog) niet mee gaan experimenteren. “Het
risico op een carrièrebeëindigende bijwerking
is vele malen groter dan de kans op
een verbeterde prestatie. Maar je weet
het nooit … Op technologisch gebied gaat
het om het verbeteren en versnellen van
de analyses. Mijn toekomstvisie is dat dit
nog veel meer onderzoek gaat vergen. Als
we kijken naar de afgelopen tien jaar is de
achterstand van de detectieanalyses op de
gebruikers steeds kleiner geworden. En er
is veel onderzoeksgeld beschikbaar, dus ik
denk dat dat gat nog kleiner gaat worden.”
“Ik ben altijd benieuwd naar de technologie
achter de detectiemethodes, juist omdat er
in Nederland geen offi cieel dopinglab is”,
beëindigt de Hon. “En deze technologie is
te vinden op HET Instrument. Voor andere
bezoekers zit het interessante waarschijnlijk
in een combinatie van de liefhebberij
voor de sport en voor het werkzaam zijn
op een terrein waar veel nieuwe ontwikkelingen
zijn. Er komen steeds meer onderzoeksgelden
beschikbaar vanuit het WADA
en andere anti-dopinginstanties. Het begint
langzamerhand een apart onderzoeksgebied
te worden, en daar kunnen vele vakgebieden
van profi teren.”<
signalement mei 2008 51

Ziekenhuizen in Midden Nederland
kiezen voor een gemeenschappelijk
laboratorium
Het Diakonessenhuis, Meander Medisch Centrum, Tergooiziekenhuizen en het UMC
Utrecht zijn van plan een gemeenschappelijk laboratorium op te zetten voor bloedonderzoek
en aanverwante analyses.
Dit nieuwe laboratorium zorgt er voor dat
medisch specialisten en huisartsen in de
wijde regio snel en efficiënt kunnen
beschikken over de onderzoeksresultaten
van hun patiënten. De artsen kunnen
hierdoor ook sneller tot de juiste diagnose
en behandeling komen. Deze voordelen
gelden niet alleen voor routineonderzoek
zoals bloedanalyses, maar vooral voor
gespecialiseerde, moleculaire bepalingen.
Het gemeenschappelijk laboratorium zal
naast een centraal onderzoekslab ook
beschikken over een uitgebreid regionaal
netwerk van prikposten, inzamelpunten en
kleinere laboratoria bij ziekenhuisklinieken.
Hiertoe hebben de vier ziekenhuizen een
intentieverklaring ondertekend. Een
definitief besluit over de realisatie van het
gemeenschappelijk laboratorium wordt in
het najaar van 2008 genomen, nadat de
plannen verder uitgewerkt zijn.
Patiëntvriendelijk
Met een gemeenschappelijk laboratorium
sluiten de ziekenhuizen aan bij de professionalisering
en schaalvergroting die momenteel
Op 12 juni 2008 vindt de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering voor de
branche Laboratorium Technologie
plaats. De vergadering vindt plaats bij
het KNVB sport- en conferentiecentrum
in Zeist. Bij het huishoudelijke deel van
het programma worden onder andere
de jaarcijfers en de begroting van 2008
besproken. De heer Jan Brands van
plaatsvinden binnen de Nederlandse
laboratoriummarkt. Zo werken in de regio’s
Groningen en Haarlem de huisartsen en
ziekenhuizen al samen in een gemeenschappelijk
laboratorium en bieden grote Franse en
Duitse laboratoria hun diensten op de
Nederlandse markt aan. De samenvoeging
van de ziekenhuislaboratoria in Midden
Nederland maakt investeringen mogelijk in
technologie, kwaliteit en personeel waardoor
de regionale huisartsen en de eigen medisch
specialisten verzekerd blijven van een hoge
service tegen marktconforme tarieven.
Uitgangspunt hierbij is dat kwalitatief
hoogstaande medische diagnostiek op een
patiëntvriendelijke en doelmatige wijze
plaatsvindt. Patiënten hoeven niet ver te
reizen voor afname en afgifte van onderzoeksmateriaal
en de behandelende
(huis-) artsen onderhouden directe en
persoonlijke contacten met de laboratoriumonderzoekers.
Een uitgekiende logistiek,
goede ICT-infrastructuur en analyses in een
centraal georganiseerd laboratorium
waarborgen de snelle beschikbaarheid van de
onderzoeksgegevens.
Sigma-Aldrich Chemie wordt tijdens de
ALV door het bestuur voorgedragen als
nieuw bestuurslid.
Aansluitend vindt een interactief themagedeelte
plaats dat in het teken staat van
‘Ontwikkelingen van de markt voor
laboratorium technologie’. De middag
bestaat uit verschillende workshops en
Voor vragen en nadere informatie kan contact
opgenomen worden met Linda Minnen,
persvoorlichtster UMC Utrecht (088) 755 74
83 of met Frederique Koning, persvoorlichtster
Diakonessenhuis Utrecht-Zeist-Doorn
(030) 256 67 78.<
LEDENVERGADERING LABORATORIUMBRANCHE:
12 JUNI OP HET KNVB-COMPLEX
discussiesessies. Ook komen er trendwatchers
aan het woord. Binnenkort worden
de uitnodigingen verstuurd aan de brancheleden.
Voor meer informatie over de Algemene
Ledenvergadering kunt u contact opnemen
met Mirjam Fiege van FHI (m.fiege@fhi.nl,
(033) 465 75 07).<
signalement mei 2008 53

54
RAMAN SPECTROSCOPIE
Raman spectroscopie is een spectroscopische
techniek die gebruikt wordt in
vele domeinen om vibraties en rotaties
in een systeem te bestuderen. Een
alternatief voor Raman spectroscopie
wordt geboden door infrarood spectroscopie.
Beide spectroscopische technieken
geven een signaal waarmee de
verschillen in energieniveaus van de
vibraties en rotaties gemeten worden.
Echter, daar waar infrarood spectroscopie
gebaseerd is op de absorptie van
infrarood licht, is Raman spectroscopie
gebaseerd op inelastische strooiing
ofwel Raman-strooiing van monochromatisch
licht. Doordat Raman en
infrarood spectroscopie gebaseerd zijn
op verschillende effecten is de
informatie complementair: sommige
trillingen waarvoor de infrarood
spectroscopie geen informatie kan
geven vanwege symmetrie, kunnen in
Raman spectroscopie wel worden
gezien, en andersom.
Inelastische strooiing van licht vormt de
basis van Raman spectroscopie. Deze
inelastische strooiing is een fysisch
effect waarbij het licht een energieverschuiving
ondergaat tijdens het
strooiien. Dit effect noemt men het
Ramaneffect, naar de ontdekker, de
Indische wetenschapper Sir Chandrasekhara
Venkata Raman. Raman ontdekte
het effect in 1928 en won hiervoor de
Nobelprijs voor de Natuurkunde in
1930. Pas na de ontwikkeling van de
laser werd Raman spectroscopie
populair.<
signalement mei 2008
“Raman spectroscopie
dringt ziekenhuisinfecties terug”
Seminar over laboratorium- en infectieziektediagnostiek
tijdens HET Instrument 2008
Medische laboratoriumdiagnostiek is gericht op onderzoeken van allerlei processen in het lichaam van de mens. Bij diagnosticering
van ziekten wordt gebruik gemaakt van talrijke technieken en apparatuur. Op deze manier kan bijvoorbeeld de oorsprong van ziektes
gevonden worden en infecties worden bestreden. Door River Diagnostics is in samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum
in Rotterdam een gebruiksvriendelijk instrument ontwikkeld dat op basis van Raman spectroscopie micro-organismen tot op stamniveau
identifi ceert. Tijdens het seminar op HET Instrument 2008, dat in het teken staat van de ontwikkelingen op het gebied van
laboratorium- en infectieziektediagnostiek en alles wat de toekomst gaat brengen, zal hier dieper op ingegaan worden.
Door Roy Vervoort
“Raman spectroscopie maakt het mogelijk
op zeer eenvoudige wijze bacteriën te
typeren, in tegenstelling tot gangbare
methoden, die veelal op genotypering zijn
gebaseerd”, aldus Gerwin Puppels van River
Diagnostics. “Binnen deze toepassing
kweken we overnacht materiaal van een
patiënt op een standaard kweekmedium
op, waarna we een klein beetje bacteriemassa
overbrengen op een monsterdrager.”
Vingerafdruk
“Raman spectroscopie is een optische
techniek, waarbij het monster wordt belicht
met monochromatisch laserlicht. Door
interactie van het licht met moleculen in
het monster ontstaat een spectrum van
kleuren dat wordt gedetecteerd. Dit
spectrum kunnen we beschouwen als een
spectroscopische vingerafdruk van het
monster. Wij hebben deze techniek zover
geperfectioneerd en reproduceerbaar
gemaakt dat deze vingerafdruk stamspecifi
ek is.”
“Het instrument dat wij in de tweede helft
van dit jaar naar de markt zullen brengen,
kan door iedereen met een opleiding tot
microbiologisch laborant worden toegepast
en zal vijftig tot honderd monsters per uur
kunnen analyseren”, vervolgt Puppels. “Dit
betekent dat we identifi catie van microorganismen
tot op stamniveau (typering) met
hetzelfde gemak kunnen uitvoeren waarmee
we nu een patiëntisolaten identifi ceren tot op
species niveau. Het grote verschil tussen die
signalement mei 2008
twee niveaus van identifi catie is dat typering
epidemiologische informatie oplevert en
speciënidentifi catie niet. Die epidemiologische
informatie stelt je in staat verbanden te
leggen tussen infecties.”
Controle
Besmettingen als MRSA-infecties (Methicilline
Resistente Staphylococcus aureus, ook
wel de ziekenhuisbacterie genoemd) zijn
tegenwoordig een hot issue, maar hoe vaak
komt het vandaag de dag nog voor? “In
Nederland is het MRSA-probleem nog
steeds onder controle, dankzij een
restrictief gebruik van antibiotica en een
rigoureuze search and destroy policy”, zegt
Gerwin Puppels. “Wanneer een MRSAbesmetting
wordt geconstateerd, volgt een
uitgebreide contact screening waarbij
iedereen die met de MRSA-patiënt in
contact is geweest of kan zijn geweest,
wordt onderzocht. De vondst van meer
MRSA-besmettingen bij patiënten leidt dan
al snel tot het sluiten en ontsmetten van
afdelingen, terwijl de besmette patiënten
worden geïsoleerd.”
“Patiënten die vanuit een buitenlands
ziekenhuis naar Nederland zijn overgebracht,
worden vaak eerst geïsoleerd totdat
vaststaat dat ze geen MRSA-besmetting
hebben. In Nederland zijn in het afgelopen
jaar volgens de site van het RIVM ongeveer
2.500 MRSA-besmettingen vastgesteld. Zo
gauw we de grens overgaan, is de situatie
heel anders en in de meeste Europese
landen zijn MRSA-besmettingen in
ziekenhuizen een alledaags verschijnsel.”
Breed toepasbaar
“De klassieke methoden zijn traag,
moeilijk, duur en hebben een lage
throughput”, volgens Puppels. “Voor MRSA
is de pulsed-fi eld gel elektroforese de
gouden standaard. Dat vergt echter een
aantal dagen hands-on werk door een
geoefend specialist en biedt daarmee niet
de bovengeschetste mogelijkheid van
actieve surveillance in een ziekenhuis.”
Daarnaast is het instrument zeer breed
toepasbaar, niet alleen voor MRSA. “We zijn
bezig de performance in kaart te brengen
voor alle species die veel geassocieerd
worden met ziekenhuisinfecties en hebben
inmiddels goede resultaten geboekt met
Enterococcen, Klebsiella en Acinetobacter.”
Zeker ook voor de toekomst is Gerwin
Puppels positief gestemd. “Op dit moment
loopt vijf tot tien procent van de patiënten
in het ziekenhuis een infectie op. Ik denk
dat wij een technologie hebben ontwikkeld
die ziekenhuizen in staat stelt de incidentie
van ziekenhuisinfecties in het algemeen, en
van uitbraken met resistente bacteriën in het
bijzonder, terug te dringen. Het welzijn van
de patiënt en signifi cante vermindering van
de kosten die gepaard gaan met ziekenhuisinfecties
gaan daarbij hand in hand.”
Gerwin Puppels van River Diagnostics is
tijdens het seminar Laboratorium- en
infectieziektediagnostiek op HET Instrument
2008 één van de sprekers.<
55

Medische markt in
Zuid-Afrika biedt
ongekende mogelijkheden
Om de mogelijkheden voor het Nederlandse bedrijfsleven te verkennen, organiseert de FHI-branche Medische Technologie in
samenwerking met de Kamer van Koophandel Utrecht en SANEC (Southern African Netherlands Chamber of Commerce) van 6 tot
en met 12 september 2008 een handelsmissie naar Zuid-Afrika. Tijdens een bezoek aan Durban, Kaapstad en Johannesburg zal via
matchmaking intensief contact plaatsvinden met ziekenhuizen, gezondheidsorganisaties, het lokale bedrijfsleven en overheidsinstellingen.
De missie zal samenvallen met de toonaangevende conferentie Pan African Health in Johannesburg.
Op 31 maart vond een eerste deelnemersbijeenkomst
plaats waaruit bleek dat de
belangstelling voor deelname groot is.
Omdat de handelmissie gesteund wordt door
een subsidie van de EVD kunnen de kosten
voor deelname beperkt blijven.
Doel
Het doel van deze handelsmissie is
Nederlandse bedrijven in contact brengen
met potentiële Zuid-Afrikaanse partners en
hen te ondersteunen bij de eerste concrete
contact met deze zakenpartners. Daarnaast
is het de bedoeling om daar waar mogelijk
langdurige samenwerking te bewerkstelligen
tussen de Nederlandse ondernemingen en
de geselecteerde Zuid-Afrikaanse bedrijven.
Eén van de hoofddoelen die het Zuid-
Afrikaanse Ministerie van Volksgezondheid is
het verbeteren van de effi ciëntie van de zorg.
Dit maakt het land interessant voor bedrijven
op het gebied van consultancy voor publieke,
maar ook voor private zorg. In Nederland
staan ongeveer vierduizend producenten en
(toe)leveranciers van producten en diensten
geregistreerd die uitstekend aansluiten bij de
vraag in het Afrikaanse land.
Groeiende markt
In de steeds maar groeiende Zuid-
Afrikaanse markt liggen de kansen voor
Nederlandse bedrijven voornamelijk bij
medische producten, -apparatuur en -
technologie. Het Afrikaanse land importeert
deze goederen omdat binnenlands
onvoldoende kennis aanwezig is om
Creatieve en innovatieve
oplossingen op Zorgtotaal 2009
Zorgtotaal, de beurs die inspringt op de
ontwikkelingen van de zorgsector, wordt in
2009 van 18 tot en met 20 maart georganiseerd.
Onlangs is de inschrijving geopend.
Nieuwe zorgproducten en diensten beantwoorden
aan de veranderende behoeften
van zowel zorgverlener als zorgvrager.
Zorginstellingen streven naar het aanbieden
van vraaggestuurde zorg. Het centraal stellen
van de klant stelt nieuwe eisen aan de
organisatie van de zorg. De toekomstige
fi nanciering van de zorg(instelling) is daarbij
een belangrijk aandachtspunt. Al deze
ontwikkelingen vragen om creatieve en
innovatieve, hightech producten en
apparatuur te produceren. Zowel de import
als de totale markt kent een stabiele groei
van zeven procent per jaar, maar met een
stijgende welvaart en een toenemende vergrijzing
is de verwachting dat dit percentage
zal stijgen. Verder liggen er voor
Nederlandse ondernemers ook kansen voor
samenwerkingsverbanden, in het bijzonder
joint-ventures met bestaande aanbieders
van medische producten en -apparatuur.
Zodoende worden ook kansen gecreëerd in
zowel export als kennisoverdracht.
Geïnteresseerden in deelname kunnen zich
melden bij Linda van Essen of Remco
Siebols van FHI, telefoon:
(033) 465 10 63. <
innovatieve oplossingen die op Zorgtotaal
door de exposanten worden gepresenteerd.
Heeft u ook interesse in deelname? Neem
dan contact op met Remco Siebols van FHI
(r.siebols@fhi.nl, (033) 465 10 63). <
Cliq-classifi catie
voor medische hulpmiddelen
In Nederland doen jaarlijks enkele miljoenen
mensen met problemen in het
functioneren, zoals gehandicapten en
ouderen, een beroep op hulpmiddelen.
De verstrekte hulpmiddelen blijken echter
lang niet altijd adequaat te zijn en
ook niet altijd goed gebruikt te worden.
De zorgmonitor 2006 meldt dat circa 25
procent van alle verstrekte hulpmiddelen
niet naar tevredenheid functioneert.
Om zorgaanbieders en zorgverzekeraars
meer ruimte te bieden om doelmatige zorg
op maat te leveren, zijn de afgelopen jaren
twee nieuwe wetten ingevoerd: de nieuwe
zorgverzekeringswet en de Wet maatschappelijke
ondersteuning (Wmo). Centraal
daarin staat de ‘functiegerichte aanspraak’
op een ‘functionerend hulpmiddel’.
Naast deze nieuwe wetten heeft het
College van zorgverzekeringen (CVZ) in
2005 een beschrijving geformuleerd en
gepubliceerd van de stappen die worden
doorlopen van het moment dat de
zorgvrager zich met een hulpvraag meldt
bij een zorgverlener tot het moment van
evaluatie van het gebruik van het verstrekte
hulpmiddel: de Procesbeschrijving
Hulpmiddelenzorg.
Centraal in dit proces staat het matchen van
de wensen en mogelijkheden van de
toekomstige gebruiker (human related
intended use) met de eigenschappen van
het hulpmiddel zoals beschreven in de Cliqclassifi
catie (product related intended use).
Om eenduidige uitwisseling tussen
verschillende betrokkenen mogelijk te
maken, is eenheid van taal nodig. Cliq is
hierom reeds opgenomen in de Procesbeschrijving
Hulpmiddelenzorg. De Cliqclassifi
catie, zoals ontwikkeld in de periode
van 2001 tot 2007, kan worden gebruikt
om de functiegerichte aanspraak handen en
voeten te geven. De invoering van de Cliqclassifi
catie levert een bijdrage aan zowel
de kwaliteitsverbetering als aan de
doelmatigheid in de hulpmiddelensector.
Bewaartermijn patiëntgegevens
niet helemaal helder
Leden van de FHI-branche Medische Technologie leveren medische
producten aan patiënten thuis en geven advies over het
gebruik van deze producten. Maar er is geen sprake van een
behandeling onder verantwoordelijkheid van het bedrijf dat de
medische producten levert waardoor de Wet Geneeskundige
BehandelOvereenkomst (WGBO) waarschijnlijk niet van toepas-
De lidbedrijven houden de klantgegevens bij
in een database en vallen onder de Wet
Bescherming Persoonsgegevens (WBP).
Bedrijven zijn verplicht zich aan te melden bij
het College Bescherming Persoonsgegevens
(CBP) waarna zij worden opgenomen in een
openbaar register. Het bedrijf is dan verplicht
om de gegevens na maximaal twee jaar te
verwijderen of onherkenbaar te maken. Het
verwijderen mag ook direct gebeuren.
Wat zijn de consequenties van het
aanmelden bij het CBP? Het CBP kan
eventueel controles houden, maar dit
gebeurt niet regelmatig. De controles zullen
dan per sector gehouden worden en het
CBP maakt bij de inschrijving gebruik van
formulieren. Als deze correct zijn ingevuld,
verstrekt het CBP een meldingsnummer. De
vorm waarin bedrijven de gegevens bewaren,
is niet voorgeschreven zolang ze maar
conform de WGBO bewaard blijven. Digitaal
bewaren is dus, net als de papieren versie,
een optie zolang de beveiliging tegen verlies
of enige vorm van onrechtmatige verwerking
maar gegarandeerd is.
Hoewel FHI de meerwaarde van Cliq
onderschrijft, is FHI kritisch over de volledige
haalbaarheid. Met name het aanbrengen
van extra coderingen op de producten en
het ontbreken van een internationaal
karakter is problematisch. Veel van de
producten op de Nederlandse markt worden
geïmporteerd naar Nederland. Buitenlandse
fabrikanten zullen niet snel genegen zijn om
alleen voor de Nederlandse markt coderingen
aan te brengen.
Medio april geven zullen vertegenwoordigers
van Cliq een presentatie voor het FHI-DIScluster
verzorgen. Voor meer informatie kunt
u contact opnemen met Luc Knaven van FHI
(l.knaven@fhi.nl, (033) 465 10 63). <
sing. Als medewerkers van bedrijven injecties geven aan patiënten
dan valt dit onder een medische behandeling die weer onder
de WGBO vallen. Bedrijven zijn dan verplicht om de persoonsgegevens
minimaal vijftien jaar te bewaren. Het gebruik van het
woord ‘waarschijnlijk’ laat zien dat de huidige situatie veel vragen
oproept bij de verschillende aangesloten bedrijven.
Een lidbedrijf is soms op een aantal vlakken
te vergelijken met een apotheek. Of een
apotheek zich aan moet melden bij het CBP
hangt af van de gegevens die bewaard
worden. De verantwoording om al of niet
aanmelden ligt bij de apotheker. Hij bepaalt
aan de hand van de eigen gegevens of
aanmelding verplicht is. De bedrijven moeten
nu vaak in opdracht van de zorgverzekeraar
het voorschrift van de arts plus alle relevante
bescheiden van de verzekerde gedurende
vijf jaar bewaren en op verzoek van de
verzekeraar ter beschikking stellen. <
56 signalement mei 2008 signalement mei 2008
57

Marktmacht
zorgverzekeraars
Veel medische bedrijven ervaren de macht van verzekeraars als onevenredig groot. De onderhandelingen tussen zorgverzekeraar
en leverancier komen in de praktijk vaak neer op een prijsdictaat en vervolgens slikken of stikken. Aan de inkoopzijde lijkt de
Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) nagenoeg alles toe te staan, terwijl samenwerking aan verkoopzijde of het opwerpen
van countervailing power nagenoeg niet is toegestaan.
Bij het bepalen van de marktmacht van de
zorgverzekeraars wordt gekeken naar de
geografi sche markt. De NMa beschouwde de
geografi sche markt voor zorgverzekeraars
lange tijd als landelijk, maar heeft nu echter
geconcludeerd dat er “een gerede kans
bestaat dat binnen de zorgverzekeringsmarkt
sprake kan zijn van regionale markten, met
name in die regio’s waarin hoge marktaandelen
bestaan of ontstaan”. Bij de inkoop
van zorg of producten kijkt de NMa voor het
beoordelen van een economische machtspositie
ook naar de alternatieve afzetkanalen
die leveranciers hebben. Daarnaast vormt
het bestaan van mogelijke tegenmacht aan
de verkoopzijde een overweging.
Hoewel verzekeraars een zeer machtige en
dominante positie innemen, is het strikt
juridisch erg moeilijk om aan te tonen dat
er sprake is van economisch machtsmisbruik.
Het ontbreken van onderhandelingen
en het opleggen van inkoopdictaten zal niet
bijdragen tot een goede kwaliteit. Op
langere termijn kan de onderlinge
concurrentie, de kwaliteit van de producten
en de continuïteit van het productenaanbod
in gevaar komen. FHI roept de overheid dan
ook op minder te focussen op de juridische
aspecten en meer aandacht te hebben voor
de langetermijneffecten die de machtspositie
kan hebben op de kwaliteit van zorg en
medische producten.
In oktober 2008 organiseert FHI een
speciale middag over de marktmacht van
de verzekeraars. Voor meer informatie kunt
u terecht bij Luc Knaven van FHI
(l.knaven@fhi.nl, (033) 465 10 63). <
Modelcontract
Investeringsgoederen
in afrondende fase
Geruime tijd heeft FHI samen met de
Nederlandse Vereniging voor Inkoop en
Logistiek in de Gezondheidszorg (NVILG)
gewerkt aan de opzet van een modelcontract
voor investeringsgoederen. Na een tijd
van intensieve samenwerking en discussie
bevindt het modelcontract zich in de
afrondende fase. Nu het modelcontract
door juristen van beide partijen getoetst is,
worden de laatste punten op de ‘I’ gezet.
Deze laatste hand wordt in de zomerperiode
gelegd, waarna het contract naar verwach-
Materiaalcontrole
verzekeraars
ting in dit najaar defi nitief aan het publiek
gepresenteerd kan worden.
Het Modelcontract Investeringsgoederen is
een praktisch en beknopt document dat als
basis dient voor zaken als proefplaatsing,
installatie, eigendom, overdracht, risico,
aansprakelijkheid en ontbinding.
Voor meer informatie over dit onderwerp
kunt u contact opnemen met Remco Siebols
van FHI (r.siebols@fhi.nl, (033) 465 10 63) <
Bedrijven die op basis van recept medische producten aan patiënten leveren, hebben
de verplichting eerst een controle uit te voeren op de juistheid van het recept. Verzekeraars
voeren vervolgens achteraf steekproefsgewijs controles uit op de juistheid van
de recepten en de rechtmatigheid van de leveringen.
In de praktijk blijkt het vaak lastig om
recepten compleet en correct te krijgen.
Een onvolledig recept wordt, om de patiënt
niet de dupe te laten zijn, toch vaak al
uitgeleverd. Achteraf moet dan een
correctie of aanvulling op het recept
plaatsvinden.
Recent heeft een landelijke verzekeraar
steekproefsgewijs controle uitgevoerd op
de juistheid van de recepten in 2006. Hierbij
bleek dat bij een aantal bedrijven achteraf
correcties of aanvullingen op het recept niet
altijd voldoende hadden plaatsgevonden. De
verzekeraar stelde zich zeer formeel op
waardoor de bedrijven geconfronteerd
werden met aanzienlijke (niet realistische)
boetebedragen. Om tot een oplossing te
komen, heeft FHI het overleg met de
betreffende verzekeraar opgezocht.
FHI benadrukt nogmaals dat FHI leden zich
goed rekenschap moeten nemen dat de
recepten- en machtigingenadministratie
goed op orde dient te zijn. De verwachting
is dat verzekeraars in de toekomst hierop
intensiever en nauwgezetter gaan controleren.
Voor meer informatie kunt u contact
opnemen met Luc Knaven van FHI
(l.knaven@fhi.nl, (033) 465 10 63). <
DBC’s in
het nieuwe
zorgstelsel
Sinds enige jaren wordt in de ziekenhuissector
gewerkt aan een bekostigingssysteem
dat gebaseerd is op prestaties en
de daarmee samenhangende kosten, de
zogenaamde Diagnose Behandeling Combinaties
(DBC’s). Op woensdag 12 maart 2008
organiseerde FHI samen met Nefemed een
DBC management cursus waaraan ruim
tachtig bedrijven deelnamen.
Anne Jonkman, die gedurende lange tijd
ziekenhuisdirecteur is geweest, gaf de aftrap.
In zijn inleiding ging hij in op de belangrijke
veranderingen en trends binnen de zorg, de
fi nancieringsproblematiek en de positie en
profi lering van ziekenhuizen richting de markt.
Zijn stelling is dat de zorg zal veranderen van
kostenpost naar booming business.
Ron de Graaf van Seijgraaf ging nader in op
de wijze waarop een nieuwe DBC tot stand
komt. In zijn presentatie werd de vraag
gesteld welke stappen de industrie moet
nemen om nieuwe producten op de markt te
kunnen zetten. Ook de vraag of het verstandig
is om de route van het College van Zorgverzekeringen/DBC-onderhoud
te volgen of dat er
ook andere mogelijkheden zijn, kwam aan
bod.
Yoe Kwa, apotheker, wetenschappelijk
onderzoeker en werkzaam bij DBC-onderhoud,
ging vervolgens dieper in op de werking en
opbouw van een DBC, de
positie van medische
producten in de
DBC en de
samenstelling
van Zorgprofi
elen.
De presentaties
van deze
middag zijn te
downloaden via
www.fhi.nl. Voor
vragen kunt u contact
opnemen met Luc Knaven
van FHI (l.knaven@fhi.nl, (033) 465 10 63). <
58 signalement mei 2008 signalement mei 2008
59

■ INFORMATIE
Voor u gelezen:
De Signalement-redactie binnen FHI komt regelmatig boeken tegen die interessant kunnen
zijn voor leden/lezers. In deze rubriek worden deze uitgaven onder de aandacht van
de lezer gebracht. Deze selectie biedt een aantal titels die voor de Signalement-lezer
interessant is en nuttige en soms ook praktische informatie bevat.
Is u onlangs nog een boek opgevallen waarvan u van mening bent dat het aandacht verdient
in FHI’s branchemagazine Signalement? Stuur een e-mail naar r.vervoort@fhi.nl.
MKB’er in zwaar weer
De omzet van het bedrijf is lager dan
verwacht, de kosten vallen hoger uit en
de crediteuren en belastingen worden
niet op tijd betaald. De onderneming
houdt zich met moeite staande en een
faillissement dreigt. Wat nu?
Veel ondernemers denken dat externe oorzaken
aan hun fi nanciële problemen ten
grondslag liggen. Uit onderzoek is gebleken
dat juist vaak interne oorzaken leiden tot
faillissement. Het goede nieuws is dat deze
vaak zijn op te lossen op voorwaarde dat
de signalen op tijd worden herkend en de
juiste stappen worden ondernomen.
De brochure ‘MKB’er in zwaar weer’ gaat in op
Vacuüm is niet niks
Vacuüm wordt gebruikt in wetenschappelijk
onderzoek, bij het maken van computerchips
en bij het verpakken van koffi e.
Sommige geleerden geloven dat door de
oerknol ons hele universum uit vacuüm
tevoorschijn is gekomen. In ‘Vacuüm
is niet niks’, een bundeling columns
en essays, beschrijft Frans W. Saris het
gedrag van atomen en moleculen in
vacuüm én het gedrag van de mensen
die dit onderzoek doen en de technologie
ontwikkelen.
Het boek is in tweeën verdeeld: het eerste
deel gaat over mensen als Einstein, Casemir,
Curie en Bohr. Maar ook over Roger, de
plutoniumlaborant die beroemd was om zijn
kennis en berucht om zijn slordigheid. Bij
Roger gingen de alarmbellen nog wel eens
rinkelen als hij aan het einde van de werk-
het herkennen van fi nanciële problemen, het
nemen van passende maatregelen om deze
de kop in te drukken en acties die ondernomen
moeten worden als een faillissement niet
meer te vermijden is. Ook geeft de brochure
tips voor het runnen van een onderneming.
Enkele van deze tips zijn een administratie die
op orde is, zorgen voor een klankbord, kritisch
kijken naar de kosten die het bedrijf maakt
en het iedere drie jaar maken van een update
van het ondernemingsplan.
Wilt u het gehele boekje zelf lezen? Vraag
het boekje telefonisch aan bij de Nederlandse
Orde van Accountants-Administratieconsulenten
(NOvAA) via (070) 338 36 00 of
stuur een e-mail naar novaa@novaa.nl. <
dag naar huis wilde gaan en er straling bij
hem werd gemeten. En het was niet altijd
een kwestie van het vergeten zijn de handen
te wassen of het knoeien met materiaal
op de kleding, maar ook na een toiletbezoek
kan het vergeten de handen te wassen een
radioactieve besmetting op de meest rare
plekken opleveren. Zo overkwam ook Roger!
In het tweede deel gaat over verschijnselen
als het elektron, plutonium, lasers en de
chip. Zo ontstaat een caleidoscopisch beeld
van de ontwikkelingen in de wetenschap en
technologie van de twintigste eeuw en van
de mensen die deze eeuw gemaakt hebben.
Saris schrijft kritisch maar met optimisme,
want wetenschap is niet niks.
‘Vacuüm is niet niks’ van Frans W. Saris is
een uitgave van Meulenhoff Amsterdam. <
De
internationale
werknemer
De grenzen vervagen steeds meer en werken
in het buitenland is tegenwoordig
de normaalste zaak van de wereld. Het
gevolg is dat ook middelgrote en kleine
bedrijven het aantrekkelijk vinden om
werknemers naar het buitenland te sturen.
Andersom werken inmiddels ook veel buitenlanders
in Nederland. Deze grensoverschrijdende
arbeidsmobiliteit stelt talloze
werkgevers en werknemers regelmatig
voor onvoorziene problemen.
Kan een werknemer zomaar in een ander
land gaan werken? In welk land heeft hij zijn
‘fi scale woonplaats’ en waar wordt hij belast?
En hoe zit het met de opbouw van pensioenrechten?
In het boek ‘De Internationale Werknemer’
geeft mr. Lucia Veenstra antwoord op
vele vragen waar werknemers en werkgevers
mee te maken krijgen.
Het boek ‘De Internationale Werknemer’ kost
€ 24,95 en is per e-mail (lveenstra@crop.nl)
te bestellen. <
60 signalement mei 2008
Personalia
Jan van den Boom, directeur Tyco Electronics
Nederland en bestuurslid van de
FHI-branche Industriële Elektronica is door
koningin Beatrix benoemd tot ridder in de
Orde van Oranje Nassau. Van den Boom ontving
zijn onderscheiding op 25 april uit handen
van minister van Economische Zaken
Maria van der Hoeven, mede vanwege zijn
verdiensten voor de brancheorganisatie.
Op 1 mei 2008 nam dr. Eppo Bruins het
stokje defi nitief over. Vanaf deze datum is
hij de nieuwe directeur van STW. Bruins was
tot 1 mei instituutsmanager bij het Leids
Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde.
signalement mei 2008
Jan van den
Boom,
dr. Eppo
Bruins
Aanvraag
lidmaatschap
Branche Industriële Elektronica
Adeas B.V. (Eindhoven)
De fi rma levert design services op het
gebied van geavanceerde elektronische
modules, producten en systemen.
ANTS Technology & Consulting B.V.
(Swalmen)
De fi rma is Importeur in de Benelux voor
CS Instruments GmbH
HARTECH meet- & testapparatuur bv
(Wormerveer)
HARTECH is leverancier van apparatuur voor
mechanisch testen, krachten en draaimomenten
meten plus het leveren van de bijbehorende
service en kalibratiewerkzaamheden.
Gerard A.
Schiebroek
Gerard A. Schiebroek is met ingang van
17 maart 2008 benoemd tot Directeur
Telecom Solutions bij Koning & Hartman
B.V. Telecom Solutions ontwerpt, bouwt
en beheert mobiele telecommunicatie
infrastructuren.
prof.dr.ir. Leo
Kouwenhoven
De TU Delft heeft prof.dr.ir. Leo Kouwenhoven
benoemd tot Universiteitshoogleraar.
Met Hans Mooij en Cees Dekker zijn
daarmee nu drie Universiteitshoogleraren
aan de TU Delft verbonden. Alleen professoren
met uitzonderlijke verdiensten die
functioneren als boegbeeld binnen de
universiteit, als inspirerend leider en als
gezicht van de TU Delft in de maatschappij
komen voor deze functie in aanmerking.
Kouwenhoven is als hoogleraar Quantum
Transport verbonden aan het Kavli Institute
of Nanoscience Delft van de TU Delft.
Op 10 april heeft prof.dr. H. Zuilhof aan
de Wageningen Universiteit zijn inaugurele
rede, getiteld ‘Alles is altijd ingewikkelder:
het leven, het heelal en de
organische chemie’, uitgesproken en is
hij benoemd tot persoonlijk hoogleraar
Organische chemie. Zuilhof is ook voorzitter
van het organisatiecomité van de
Netherlands MicroNanoConference 2008.
Ordina heeft per 1 april 2008
Ad van ’t Hof als market director
Industry. Hij was hiervoor
respectievelijk chief fi nancial offi cer van
The Vision Web en sinds 2006 directeur
Operations & Control voor Ordina Communicatie.
Hij volgt Erik de Kooter op die
market director Zorg wordt. <
Onderstaande bedrijven hebben onlangs het lidmaatschap aangevraagd van
de branche, waaronder zij vermeld staan. Mocht u bezwaar hebben tegen een
bepaalde aanvrage dan dient u dit schriftelijk in te dienen bij onze ledenadministratie.
Zonder enig bezwaar en goedkeuring door het betreffende branchebestuur
zal de fi rma binnen kort ingeschreven worden in het ledenregister.
Branche Industriële Automatisering
Equinoxia Industrial Automation
(Bergen op Zoom)
Equinoxia levert consultancy en training op
het gebied van manufacturing execution
systems (ISA88-ISA95) en pharmaceuticals
(GaMP – 21CFR11 – Right First Time)
IMPAC Infrarood Benelux B.V.
(Krimpen aan den IJssel)
IMPAC is fabrikant van onder andere
infrarode stralingsthermometers
(pyrometers), warmtebeeldcamera’s
(thermografi e), infrarode lijnscanners
en -camera’s (array), kalibratieapparatuur
(zwartstralers), vuurkamer monitoringsystemen.
Ad van ’t Hof
Erik de Kooter
prof.dr. H.
Zuilhof
Branche Laboratorium Technologie
ACHROM NV (Zulte – België)
De fi rma is distributeur van chromatografi ekolommen
en alle toebehoren.
Elscolab N.V. (Kruibeke – België)
Elscolab levert instrumentatie en verbruiksmaterialen
voor de life sciences laboratoria.
Eurofysica B.V. (Rosmalen)
De fi rma is groothandel, importeert, exporteert
en produceert instrumenten en apparatuur
voor onderwijs in natuurwetenschappen.
Tevens levert en installeert zij technisch
meubilair voor onderwijs en laboratoria <
61

■ INFORMATIE
AGENDA
Kijk voor de meest actuele stand van zaken op
www.fhi.nl onder activiteiten.
Mei 2008
HET Instrument 2008
20 t/m 23 mei 2008
Juni 2008
Workshop “Communicatie & Win”
3 juni 2008
Automatiseringsdag voor Water en Infra
20 juni 2008
Oktober 2008
FHI-HRM Actualiteitenseminar
8 oktober 2008
Nieuwe leden
Branche Industriële Elektronica
Adeas B.V.
Luchthavenweg 81.039
5657 EA EINDHOVEN
Lidnummer: 1536
Arcobel Embedded Solutions
Hambakenwetering 1
5231 DD ‘s- HERTOGENBOSCH
Lidnummer: 1525
HARTECH meet- & testapparatuur bv
Bonte Kraaiweg 16
1521 RD WORMERVEER
Lidnummer: 1529
PIEK International Education Center
(I.E.C.) B.V.
Schelsberg 111-113
6413 AC HEERLEN
Lidnummer: 1526
Rutronik Elektronische Bauelemente
GmbH
Madame Curiestraat 2
3316 GN DORDRECHT
Lidnummer: 1527
PLOT Conferentie: Testing in progress
29 oktober2008
LabAnalyse
30 oktober 2008
November 2008
High Tech Equipment
5 november 2008
Netherlands MicroNanoConference
17, 18, 19 november 2008
Federatiecongres
27 november 2008. <
Branche Industriële Automatisering
IMPAC Infrarood Benelux B.V.
Postbus 116
2922 AC KRIMPEN A/D IJSSEL
Lidnummer: 1539
Proleit B.V
Postbus 545
7500 AM ENSCHEDE
Lidnummer: 1537
Branche Laboratorium Technologie
Achrom N.V.
Phlippostraat 5
B- 9870 ZULTE
Lidnummer: 1530
BIOKÉ B.V.
Wassenaarseweg 72
2333 AL LEIDEN
Lidnummer: 1533
Concept to Volume B.V.
Postbus 318
7500 AH ENSCHEDE
Lidnummer: 1538
Vanuit de
ledenkring
Industriële Elektronica
Global Electronics B.V. is verhuisd naar:
Metaalstraat 12, 7483 PD HAAKSBERGEN,
Postbus 180, 7480 AD HAAKSBERGEN,
telefoonnummer: (053) 573 72 00,
faxnummer: (053) 573 72 08.
Laboratorium Technologie
De fi rma Anaspec Solutions heeft
inmiddels een nieuwe locatie, met
laboratorium en opslag, geopend aan de
Zuidbaan 575, 2841 MD te MOORDRECHT,
telefoonnummer: (0182) 39 65 48,
faxnummer: (0182) 30 07 04,
e-mail: info@anaspec.nl en
internetsite: www.anaspec.nl. <
Eurofysica B.V.
Stadionlaan 161
5246 JT ROSMALEN
Lidnummer: 1534
Velto B.V.
Energieweg 21
2382 NB ZOETERWOUDE
Lidnummer: 1528
Branche Medische Technologie
Otto Bock Benelux B.V.
Ekkersrijt 1412
5692 AK SON
Lidnummer: 1532
Pie Medical Benelux B.V.
Philipsweg 1
6227 AJ MAASTRICHT
Lidnummer: 1524
Skills Meducation B.V.
Postbus 1555
1200 BN HILVERSUM
Lidnummer: 1535
Sorgente B.V.
Hoofdveste 6
3992 DG HOUTEN
Lidnummer: 1531<
62 signalement mei 2008
Overzicht internationale
beurzen en congressen
RIVA 2008, International Symposium on
Capillary Chromatography
www.ric.eu/iopms/
Riva del Garda (Italië)
27 t/m 30 mei 2008
Forum Labo & Biotech 2008
www.forumlabo.com
Parijs (Frankrijk)
3 t/m 6 juni 2008
TopClinica
www.topclinica.de
Stuttgart (Duitsland)
11 t/m 13 juni 2008
M+R 2008 Brussel
www.m-r.be
Brussel (België)
2 oktober 2008
Managing Director gezocht
Een medisch technologische onderneming
(Nederlands bedrijf) met eigen technologische
ontwikkeling zoekt een gedreven
managing director met technische affi niteit.
De onderneming heeft een sterk internationaal
karakter. Voor nadere informatie kunt
u contact leggen met Luc Knaven van
FHI, (l.knaven@fhi.nl, of (033) 465 75 07).
Biotechnica
www.biotechnica.de
Hannover (Duitsland)
7 t/m 9 oktober 2008
IPA 2008
(www.ipa-web.com)
Paris-Nord Villepinte (Frankrijk)
17 t/m 20 november 2008
Medica Düsseldorf
(www.medica.de)
Düsseldorf (Duitsland)
19 t/m 22 november 2008
ARABLAB
www.arablab.com
Dubai
Januari 2009
Personeelsbemiddeling
In memoriam
signalement mei 2008
Avans+ zoekt freelance docenten
Avans+, dochter van Avans Hogeschool, zorgt
sinds 1986 voor een effectieve verbetering
van de prestaties van mensen en organisaties
en is op zoek naar mensen werkzaam in de
industriële automatisering of installatietechniek
en die hun kennis willen delen. Geïnteresseerd?
Vul het formulier in op www.avansplus.nl
en Avans+ neemt contact op. <
GERT SCHIPPER
Geheel onverwachts is op 6 februari 2008 Gert
Schipper overleden op zestigjarige leeftijd. Gert was
ondernemer van het eerste uur en als directeureigenaar
van Den Hartog Scientifi c (DHS) aangesloten
bij de laboratoriumbranche van FHI.
Hij had een fl amboyante en onderhoudende persoonlijkheid
en voelde zich steeds nauw betrokken bij
het wel en wee van de brancheorganisatie. Zijn zoon
Sebastiaan volgt hem op als directeur bij DHS. <
Pittcon
www.pittcon.org
Chicago (Verenigde Staten)
8 t/m 13 maart 2009
Laborama
www.laborama.be
Brussel (België)
maart 2009
Achema 2009
www.achema.de
Frankfurt am Main (Duitsland)
11 t/m 15 mei 2009 <
COLOFON
Redactie
Bureau FHI
André Weigand, Inkvisible
Redactieadres
Postbus 2099
3800 CB AMERSFOORT
Telefoon: (033) 465 75 07
Fax: (033) 461 66 38
Internet: www.fhi.nl
E-mail: info@fhi.nl
Vormgeving
MUNTZ Marketing Communication
Group
Druk
Drukkerij Van De Ridder
Advertentie verkoop
Niek van Twillert, MUNTZ
Telefoon: (033) 450 20 20
Hoewel bij deze uitgave de uiterste
zorg is nagestreefd, kan voor eventuele
(druk)fouten en
onvolledigheden niet worden
ingestaan en aanvaarden de
auteurs, redactie en het bureau
van FHI geen aansprakelijkheid. <
63

Complexe materie
MUNTZ
Heldere boodschap
muntz.nl