DROGE TURF EN NATTE VOETEN - Museum Willem van Haren

Ferdinand Domela Nieuwenhuis
Beknopte achtergrondinformatie
‘Gelukkiger is een leven in idealen
Al worden ze stuk voor stuk vernietigd
Dan dat men in het geheel geen idealen heeft’.
Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1847 – 1919 ) kan beschouwd worden als de baanbreker van het
socialisme in Nederland. In Duitsland waar het socialisme vooral van zich deed spreken kwam dit
vooral door Frederich Engels en Karel Marx. Zij schreven boeken waarin zij arbeiders oproepen zich
te verenigen. De gedachte daarachter was eenvoudig. 1 rijke kapitalist heeft veel meer macht dan 1
arme arbeider, maar alle arbeiders samen zijn veel machtiger dan die paar fabriek en land
eigenaren. Van deze heren komt ook de bekende kreet: Proletariërs aller landen verenigt u. En een
proletariër is een gewone arbeider. Later schrijft Karel Marx zijn bekendste boek Das Kapital. Daarin
beschrijft hij dat de arbeiders, als ze zich verenigt hebben, de strijd moeten aangaan met de
kapitalisten. Als ze de strijd gewonnen hebben, konden ze de productiemiddelen, de fabrieken, de
landbouwgrond, en al het gereedschap onderling verdelen en zo zou er een nieuwe maatschappij
ontstaan. Zonder een rijke elite maar met een eerlijke verdeling van de rijkdom.
Deze ideeën zijn heel belangrijk geweest voor Domela Nieuwenhuis en andere socialistische
voormannen.
Domela Nieuwenhuis was het, die de arme arbeiders in de venen en op het land opzocht en
toesprak. Hij vond dat de mensen geen genoegen moesten nemen met hun ellendige bestaan, maar
dat ze voor zichzelf op moesten komen. Hij spiegelde de mensen een gehele nieuwe maatschappij
voor. Er was nog geen algemeen kiesrecht, alleen de welgestelde burgerij mocht stemmen. Aan
arbeiders en andere mensen met weinig geld ging de verkiezingen voorbij. Dus de arme mensen
hadden helemaal geen zicht op verbetering, want zolang ze niet mee konden stemmen, zouden de
rijke lui aan de macht blijven. Domela schetste de arme mensen een beter perspectief, waar ze zich
aan vast konden klampen. Ze noemden daarom Domela in de veen streken dan ook Us Ferlosser!
‘Onze verlosser’. Domela zijn antwoord hierop was: “Laat ons niet wachten op een verlosser(
verlossers zijn er al zoveel geweest)., wij hebben grote behoefte aan verlossing en wij moeten ons
die zelf verschaffen.
Domela begon zijn publieke leven als Luthers predikant, maar zou na tien jaar de kerk verlaten en
zich wijden aan het socialisme. Van socialist werd hij vervolgens anarchist. Op vele manieren zette
hij zich in voor de strijd tegen maatschappelijk onrecht; hij schreef boeken, artikelen en brochures en
maakte vele propagandatochten. Tot op hoge leeftijd was hij actief. Zijn persoonlijk leven was
eveneens roerig: drie echtgenoten stierven in het kraambed, bovendien overleefde hij enkele van zijn
kinderen.
In 1879 was Domela mede oprichter van het blad Recht voor Allen, dat vanaf 1884 het officiële
orgaan van de Sociaal Democratische Partij in Nederland werd.
In 1887 werd nog niet het algemeen kiesrecht ingevoerd maar er mochten al meer mensen stemmen
en zo kwam Domela Nieuwenhuis in 1888 als eerste en enige socialist van Nederland in de
tweedekamer. Hij werd door het kiesdistrict Schoterland in de tweede kamer gekozen. Hieruit blijkt
wel hoe populair hij in Friesland was. Nederland kende toen een kiessysteem waarbij per district
gestemd werd. De kandidaat met de meeste stemmen kwam in het Parlement.
Domela stelde in de tweede kamer onmiddellijk de gedwongen winkelnering aan de orde, maar het
lukte hem niet om het wettelijk te laten verbieden. Hij werd totaal genegeerd in de tweede kamer en
om al zijn wetsvoorstellen wordt gelachen. Pas na zijn dood zullen vele wetsvoorstellen worden
verwezenlijk. Domela bleef op handen gedragen in de veenstreken. In nagenoeg iedere
arbeiderswoning hing een portret van hem.
11