DROGE TURF EN NATTE VOETEN - Museum Willem van Haren

De grond onder onze voeten
Beknopte achtergrondinformatie
Ze zeggen dat de eerste gesteenten op aarde zich ongeveer 4200 miljoen jaar geleden gevormd
hebben. De aardmassa begon af te koelen en de buitenste laag begon te verharden. Toen ontstonden
ook het water en een begin van de dampkring, die toen nog helemaal geen zuurstof bevatte. In het
begin verdampte dat water door de hitte zeer snel. Toen vielen ook de eerste regenbuien, die meteen
met de afbraak van de rotsen zijn begonnen. En tot op vandaag blijft die afbraak steeds doorgaan.
Water sijpelt in de rotsspleetjes naar binnen. Als het bevriest, zal het de rotssteen doen barsten. De
stukken vallen naar beneden en verbrokkelen. Al dat afbraakmateriaal raakt na lange tijd fijn verdeeld
en wordt door stromend water en wind verplaatst (erosie). Het vormt de bodem waarin planten kunnen
groeien. Uiteindelijk blijven van die rotsblokken heel kleine stukjes over. Die bepalen uit welke
grondsoort de bodem bestaat. Bijna altijd is dat een mengsel van verschillende grondsoorten.
De grond in Nederland bestaat uit vier verschillende grondsoorten:
- veen.
- klei,
- zand,
- löss.
Veen is gevormd uit plantenresten, de andere drie zijn het gevolg van erosie (afzetting door water of
wind). Het verschil tussen de grondsoorten klei, zand en löss is de grootte van de korrels. Zand heeft
de meest grove korrel, klei is het fijnst en löss zit er tussenin.
Waar de grondsoorten in Nederland te vinden zijn, is te herleiden uit de gewassen die er op groeien.
Op veen en klei groeien voornamelijk grassen. In een gebied met veel weilanden zal de bodem dus
waarschijnlijk uit veen of klei bestaan. Zand en löss vormen een goede bodem voor granen en maïs.
De grond in een gebied met veel akkerbouw zal dus waarschijnlijk veel zand of löss bevatten.
Zand
Zand wordt onder andere gebruikt voor het maken van beton, maar ook voor de fabricage van glas.
Zand is ook geschikt om mee te spelen op het strand en in de zandbak.
Zand ontstaat door erosie van gesteente. Het zand dat de zee bereikt, vormt daar duinen en het
strand.
Zand bestaat uit vrij grove korrels en heeft zo ook grote poriën waardoor water er gemakkelijker in
wegzakt. Daardoor zijn hoge zandgronden droog. Boven op de zandheuvels van de Veluwe en op de
toppen van de duinen verdrogen planten snel. Aan de grove korrels zit voor een plant ook weinig
voedsel. Daarom noemen we zandgronden onvruchtbaar. Voor de landbouw moet er dan ook mest
toegevoegd worden.
Het zand dat in Nederland voor komt is meestal komen aanwaaien. Gedurende de laatste ijstijd kwam
de grens van het Scandinavische landijs tot in Denemarken en Noord-Duitsland te liggen. De
Noordzee kwam droog te staan en 'Nederland' vormde één groot toendragebied. In die tijd werden de
zandlagen hier neergelegd. Met de noordwesterstormen werd het Noordzeezand hierheen geblazen.
Op veel plaatsen in Drenthe, op de Veluwe, en in Brabant kun je dit zand aan het oppervlak zien
liggen. De afzetting van het zand duurde duizenden jaren.
Klei
Klei is een mineraal, waarvan vele soorten bestaan. Kleigronden zijn, vergeleken met zand, slecht
waterdoorlatend. In droge tijden houden ze veel langer water vast, maar in natte tijden verdrinken
gewassen eerder. Ook hebben kleigronden minder last van uitspoeling dan zandgronden. Hierdoor
houden ze beter voedingsstoffen voor planten vast en zijn ze over het algemeen rijk aan voedsel.
4