Tussentijds najaar 2011 - Stichting De Werkende Mens

tussentijds 2 /|2011 JAARGANG 17
28
De kerk van Maria Onbevlekt Ontvangen, in gebruik genomen in 1859
en onderworpen aan de burgerlijke wetgeving. De vrijheid
van vereniging werd vastgelegd in de grondwet van
1848. In deze periode speelde ook de boven aangehaalde
Katholieke emancipatiegolf die leidde tot de oprichting
van veel Katholieke verenigingen en stichtingen.
De religieuze verenigingen werden georganiseerd volgens
de hiërarchie van de kerkstructuur. Naast de religieuze
verenigingen kenden alle Katholieke verenigingen, zelfs
zij die geen specifiek religieus karakter hadden, een geestelijk
adviseur. Dit was iemand uit de parochiegeestelijkheid
die waakte over het morele leven binnen de vereniging.
Na het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) daalde het
ledental van de religieuze verenigingen en stichtingen
snel en verdwenen zij van het toneel. Naast de veranderingen
in de Rooms-Katholieke kerk speelde ook de
snelle secularisatie van de maatschappij een belangrijke
rol hierbij.
Een aparte groep, die ik hier in het kort wel algemeen
zal toelichten maar waar ik in een later artikel niet op
zal terugkomen met betrekking tot de situatie in Oss
(dit is weer een studie op zichzelf), zijn de lekencongregaties.
Deze waren er voor mannen en vrouwen.
Deze lekencongregaties vormden het resultaat van 17e
eeuwse pogingen om religieus leven en de uitoefening
van maatschappelijke taken (zoals opvoeding, onderwijs
en verpleging) te combineren. De leden legden de eenvoudige
geloften af in plaats van de plechtige geloften,
wat hen veel flexibeler maakte. Een voorbeeld van deze
lekencongregaties vormden de fraters van Tilburg.
De lekencongregaties hebben de volgende kenmerken:
opgericht door een specifieke stichter(es), een gecentraliseerde
organisatie, een overste met zeggenschap over alle
huizen (waar aanvankelijk ook een eigen priester aanwezig
was), de congregatie werd gecontroleerd door een
bisschop en de burgerlijke overheid en tot slot verrichte
alle lekencongregaties maatschappelijke activiteiten.
Tot medio 19e eeuw was hun kerkrechtelijke status
onduidelijk. Dit bood de mogelijkheid tot experimenten.
Vanaf 1860 tot 1900 werd de regelgeving via Rome
geregeld. De congregaties werden niet gezien als religieus
in de eigenlijke zin maar als vrome verenigingen.
Vanaf 1900 werden zij voor Rome religieuzen maar zij
noemden zich naar buiten toe “vrome leken”.
Ook het congregatiemodel kende haar hoogtepunt in de
19e en begin 20e eeuw als representanten van de herwonnen
religieuze vitalisering. De toenmalige anticlericale
regeringen zagen dit met lede ogen aan.
GERAADPLEEGDE BRONNEN:
http://www.katholiek.org/lekenorg.htm
Vugt, J. van, Broedercongregaties en lager onderwijs in Zuid-
Nederland in de negentiende en twintigste eeuw, Nijmegen, z.j.
http://www.regionaalarchieftilburg.nl/index.php?option=comcontent&task=view&id...
Regionaal Archief Tilburg: De gang naar
kerk en kroeg
http://www.parochiemoergestel.nl/parochiegeschiedenis/75-jaarkerkgebouw/publicaties:
75 jaar kerkgebouw Moergestel
http://www.inghist.nl/onderzoek/projecten/broederschappen