De schaduw als werkterrein in regressietherapie

DE SCHADUW ALS WERKTERREIN VOOR REGRESSIETHERAPIE
Bart Misseeuw
Voor vragen en de volledige scriptie: bart.misseeuw@ewnl.vlaanderen.be
This thing of darkness I acknowledge mine
Shakespeare, The Tempest
Regressietherapie wordt meestal aangevat in het kader van zelfontplooiing of genezing. De cliënt kijkt eerlijk
naar zichzelf; de therapeut staat de cliënt daarin bij. Samen gaan ze naar de kern van de zaak. Die kern ligt
vaak dichter bij dan gedacht. Zo ben ik op de schaduwtheorie van Jung gestoten. De toegankelijkheid van
deze inzichten en de evidente link met regressie troffen mij. De theorie van Jung kwam me glashelder voor.
Ze biedt een aanzienlijke ondersteuning voor regressiewerk. Een voorbeeld van een verdere uitbouw van de
theorie van Jung is het werk van Dethlefsen (De zin van ziek zijn). Ook dat vond ik mooi aansluiten bij
regressietherapie.
Regressietherapeuten zijn per defnitie schaduw-werkers, maar de termen ‘schaduw’ en ‘schaduwzijde’ zijn
niet of nauwelijks gevallen in de cursus. Jung krijgt geen vooraanstaande plaats binnen de opleiding, terwijl
regressietherapie de meest concrete toepassing is van bepaalde inzichten van Jung. Een mogelijke verklaring
voor de afwezigheid van de schaduw-inzichten bij Tasso is dat deze inzichten zo evident zijn. Als beginnend
therapeut heb ik echter veel steun gehad aan deze inzichten.
In de schaduwtheorie vond ik psychologische inzichten die toepasselijk zijn in regressie. We zitten hier op
de grens van psychologie en spiritualiteit. Deze dimensies zitten niet ‘offcieel’ in het opleidingspakket, maar
maken er impliciet en onderliggend deel van uit. Door deze scriptie ben bij mijn eigen stokpaardje beland:
doordat regressie dieper gaat dan klassieke therapie komen wij vanzelf terecht in de zone waar de grotere
waarheden spelen, in de spiritualiteit. Begrippen als schuld bekennen, vergeven, inzicht, aanvaarden, loslaten,
mededogen, verdraagzaamheid, liefde krijgen weinig aandacht in de psychologie. Deze waarden neigen naar
religieuze en spirituele inzichten en waarden. Deze zijn niet ‘compatibel’ met de wetenschappelijke
benadering. En toch zijn deze waarheden vaak de kern van genezing en herstel.
Ikzelf zat jarenlang onbewust gevangen tussen deze twee subculturen waartussen blijkbaar geen verzoening
mogelijk was. Tor ik regressie leerde kennen. Regressie bevindt zich tussen deze twee werelden, en straalt
daar een grote verzoenende kracht uit. Ik vermoed dat dit de aantrekkingskracht is die regressie op mij
uitoefende. In die zin heeft de schaduwtheorie mij verheldering geschonken.
De schaduw-inzichten bieden een onderbouw voor de regressie-methode. Als ik het didactisch materiaal
van Tasso bekijk, valt me vooral op hoe technisch het is: wat te doen, welke technieken aan te wenden in
welk stadium van de sessie. Dit is uiterst relevant, want de kracht van regressie ligt in de slimme combinatie
van vaak ongebruikelijke technieken die gesprokkeld werden uit andere methoden (NLP, gestalt, rebirthing,
hypnotherapie). De technieken worden ingetraind, omdat een kordate toepassing van de juiste techniek op
het juiste moment, een doorbraak kan betekenen voor de cliënt op de bank.
Toch wil ik ook naar de andere kant kijken, de bovenkant. Duw niet alleen van onderen, via de technieken,
trek ook van boven, via de mogelijke inzichten. Naast wat ik hier ‘de bottom-up-aanpak van Tasso’ noem (de
cliënt beterschap aanreiken via de gekende technieken), vind ik een ‘top-down’-aanpak best combineerbaar
nl. algemeen psychologische inzichten (bv. schaduwtheorie) toepassen op de ervaringen van de cliënt, fnaal
diezelfde effectieve methode en de technieken gebruikend.
In het eerste hoofdstuk schets ik de de schaduwtheorie van Jung. Dit is geen theoretisch relaas, enkel de
kern-ideeën die ik eruit distilleerde; In het tweede hoofdstuk verwijs ik naar de schaduwzijde als
overduidelijke en dankbare ‘therapeutische ingang’. In het derde hoofdstuk maak ik een zijsprong, naar
aanleiding van het werk ‘De zin van ziek zijn’ (Dethlefsen & Dalhke), d.i. een theorie gebaseerd op de basis-
1

inzichten van Jung, toegespitst op de interactie tussen bewustzijn en lichaam, met verdere uitwerking van het
begrip ‘polariteit’. In het vierde hoofdstuk leg ik het verband met regressie: hoe is regressie, via de ons
aangeleerde technieken, werkzaam in en met de schaduwzijde: overeenkomsten, toepassingen, verklaringen;
aangevuld waar mogelijk met illustraties uit mijn praktijk.
Deze scriptie geeft mijn collega’s-therapeuten en Tasso-studenten een beeld van de eerste stappen in de
therapie-wereld. Met de goed uitgeruste gereedschapskist van Tasso kom je een eind, bepaalde ons
aangeleerde technieken zijn uniek en uiterst effciënt. Maar het therapie-veld is breed, de aanspoelende
cliënten verscheiden. De beginnende therapeut – hoe pak ik mijn cliënt aan? wat is het wezenlijke
probleem? – heeft vaak nood aan een breder houvast.
Basis-inzichten
Het onderbewuste is volgens Jung geen kelder waarin een mens zijn afval stort. Het is de onuitputtelijke
bron van het bewustzijn en van de scheppende én vernietigende geest van de mensheid. Het onderbewuste
bestaat volgens Jung uit het persoonlijke onderbewuste en het collectieve onderbewuste. Archetypen
behoren tot de tweede categorie van het onderbewuste. Deze symbolische oerbeelden zijn door de
evolutie met het menszijn verbonden, ze worden indirect overgedragen, bv. via de ziel.
Jung onderscheidde volgens dezelfde logica drie soorten schaduw als deel van het onderbewuste: de
collectieve, archetypische en persoonlijke schaduw. De collectieve schaduw, het maatschappelijke kwaad,
bespreken we hier niet verder. Als ik het hier verder over de schaduw heb, dan bedoel ik voornamelijk de
persoonlijke schaduw, die ook elementen bevat van de archetypische schaduw.
Schaduw = het persoonlijke onbewuste; de onbewuste, ‘natuurlijke’, instinctieve kant van een menselijk
wezen. Schaduw = die elementen, gevoelens, ideeën, overtuigingen waarmee we ons niet kunnen
identifceren en die we als gevolg van onze opvoeding, cultuur of waardesysteem onderdrukken. Schaduw =
alle gevoelens en vermogens die het ego (de persoonlijkheid) heeft afgewezen. Deze zijn weggeduwd in de
schaduw en veroorzaken o.a. kinderlijke reacties, emotionele gehechtheden, neurotische symptomen en
onontwikkelde talenten en gaven.
De schaduw is het inferieure wezen in onszelf, degene die alle dingen verlangt te doen die we onszelf niet
toestaan, die alles is wat wij niet willen zijn. Het is al dat waar we ons voor schamen, alles wat we van
onszelf niet wensen te weten.
Een belangrijk begrip bij Jung is de individuatie, dit is de winst die optreedt wanneer we onze schaduw
aanpakken. Individuatie is het proces dat ons heel en uniek maakt. Het doel is het licht én de duisternis te
omhelzen en zo een opbouwende relatie te krijgen tussen beide krachten” het ego (de persoonlijkheid) en
het zelf (het centrum, de synthese). Contact maken met je schaduw is je bewust worden van het innerlijke
confict dat voorheen onbewust regeerde. Als dit lukt, maakt onbewuste splitsing plaats voor bewust
confict. Bewuste controle vult onbewuste instinctieve regulatie aan.
De schaduw is een wezenlijk onderdeel van ons. Het is niet louter onze donkere kant, het bevat tegelijk al
ons groeipotentieel, onze uitdaging naar volledigheid. De schaduw is dus onze duisternis, maar ook onze
baken naar het licht. Wat we afwijzen en waarvoor we op de loop gaan, blijkt uiteindelijk de verzoenende
bron te zijn waaruit vitaliteit, creativiteit & authentieke spiritualiteit opwellen.
Voor Freud was het onderbewustzijn immoreel en onverzoenbaar met de bewuste persoonlijkheid (en
daarenboven volledig gerelateerd aan onderdrukte seksualiteit. Voor Jung is het onderbewustzijn veel ruimer
dan de seksualiteit, het is een persoonlijkheid op zich, die we verkennen omdat die veel potentieel bevat.
Het Christendom heeft door de eeuwen heen een ontkennende houding ingenomen tegenover de schaduw.
Alleen het goede mag in het christendom, het duwt het kwade weg. Wat het nog erger maakt, het
Christendom gaat de schaduw gelijkschakelen met het lichaam. Allicht behoren wij, al dan niet met inbegrip
van onze ouders, tot de eerste generaties die deze last (lichaam= schaduw = zonde) hebben kunnen
afwimpelen!
Bij Jung is er geen dualisme van Goed en Kwaad, zoals in het Christendom. We overwinnen de schaduw niet
door ze te vernietigen, we moeten haar herkennen en begrijpen waar ze in onszelf en ons dagelijkse leven
voor staat.
2

De schaduw als therapeutische ingang
Een eerste en evidente reactie van de mensen is om hun kwetsuren aan hun omgeving te wijten. De
oorzaak ligt dus niet bij hen. Het is moeilijk te bevatten voor velen dat kwetsuren of kwalen niet van
buitenaf komen. Het betreft ‘naar binnen gekeerde wonden’ die de omgeving heeft geactiveerd. Anders
gesteld, de omgeving kan je eigenlijk niet kwetsen, je kwetst jezelf omdat je je schaduw, je onderliggende
wonden niet erkent. Het gedrag van de wereld raakt jouw wonden die in de schaduw vertoeven. (Uiteraard
kan de wereld ons kwetsen. HTD: ‘Word maar met je zoontje een gaskamer ingeduwd.) Het aanbrengen van
kwetsuren is van alle tijden. Het gaat er echter om hoe mensen hun kwetsuren verwerken (zie bv.
onderscheid tussen goed of slecht sterven).
Als je een wonde daarentegen naar het licht brengt, kan deze eindelijk genezen, soms ogenblikkelijk (zicht
op de wonde kan al voldoende zijn voor heling), soms via een langere strijd (afwerpen van oude patronen
en diep verankerde ladingen).
L’enfer c’est les autres’ (de hel, dat zijn de anderen, J.P.Sartre) kan je vervangen door ‘de hel en de heling zitten
in jezelf’ (B. Misseeuw).
Hoe herken je de schaduw? De schaduw in het dagelijkse leven toont zich via volgende verschijnselen:
• (negatieve) feedback van anderen, interacties waarin we voortdurend dezelfde vervelende
uitwerkingen hebben op verschillende mensen;
• overdreven gevoelens tegenover anderen, dit zijn je ‘projecties’ (positieve en negatieve), bv. situaties
waarin we ons vernederd voelen, onze overdreven woede over fouten van anderen, of omgekeerd, onze
adoratie;
• je eigen opgebouwde theorieën en overtuigingen (cf. postulaten)
• je impulsiviteit (daden en gedachten): versprekingen, vergalopperingen,...
• je eigen humor en je reactie op humor van anderen
• je dromen, dagdromen, fantasieën
Hoe vind je die schaduw? Ontdek wat je niet wilt zien, wat je niet wilt voelen, wat je niet wilt denken, wat je
niet wilt tonen.
Wat men je aandoet = je eigen vermomde wens om een ander dit aan te doen.
Wat je in anderen liefhebt of veracht = deel/hoedanigheid van je eigen schaduw
Anders gesteld, je voelt je gekwetst door anderen:
- omdat ze tegengesteld gedrag vertonen aan dat van jezelf; eigenlijk zou je dat andere gedrag zelf willen
hebben; je bezit het wel, je durft het alleen niet te beleven;
- omdat ze gedrag vertonen dat je –onbewust- kent maar niet verdraagt;
Je ziet jezelf, uitvergroot! Je ergert je eigenlijk aan jezelf.
De schaduw nemen we dus indirect waar, door alles wat ons treft en tegenstaat. Door hoedanigheden te
projecteren op derden bannen we dit inzicht uit ons bewustzijn. De mens wil over zijn eigen schaduw heen
springen, door naar schaduw van een ander te kijken en hun de schuld te geven of hun te aanbidden.
Dit principe speelt dus, niet alleen bij ergernis, maar ook bij verliefdheid! Het betreft hier een projectie die
doel treft, in –ogenschijnlijk- gunstige zin. Indien de verliefdheid wederzijds is, ervaren beide partijen – in
symbiose en complementariteit - een tegenovergestelde aantrekkingskracht.
Voorbeeld: een verlegen jongen valt op een mondig meisje. Beiden bewonderen elkaars houding, terwijl ze
eigenlijk compensatie zoeken voor de eigen schaduw. Het drama is dat – als de verliefdheid over is - deze
tegenstellingen storend gaan werken. Die storing blijft actief zolang geen van beiden, of slechts één van
beiden, de strijd met de schaduw aangaat. Pas als beiden hun schaduwkant aanpakken krijg je het perfecte
evenwicht. Dit is dé uitdaging van een relatie. Je kunt in anderen alleen maar zien wat je kunt zien in jezelf (J.
Baldwin).
Er zit een simpele mechaniek in de werking van de schaduw:
• echte zelf (EZ) = oorspronkelijke, intacte wezen, of althans die delen ervan;
• verloren zelf (VZ) = het onderdrukte, ontkende deel (in eerste instantie) ; de eigenlijke schaduw!
• onechte zelf (OZ) = façade die je optrekt om de leemte op te vullen die door VZ is ontstaan;
• afgewezen zelf (AZ) = negatieve delen van OZ die worden afgekeurd door je omgeving en die je
opnieuw ontkent (in tweede instantie)
3

Hoe werk je aan de schaduw?
• Les 1: erkenning dat de Schaduw in jou zit, erkenning dat duisternis schuilgaat diep in je hart.
• Les 2: verantwoording nemen voor je eigen projecties, ontdekken en gadeslaan van de hoedanigheden
van de schaduw (zie ook: Ken Wilber, spectrum of consciousness)
• Les 3: “lange en moeizame onderhandelingen” met de schaduw, het gevecht verstandig, gedoseerd
aangaan, met vallen en opstaan. Alternatief voor les 3 : regressie! Dé mogelijkheid om het proces te
versnellen!
Wat gebeurt er als je niet aan je schaduw werkt? Je geeft de schaduwzijde door als je er niet zelf aan werkt. Je
laat een ander (gewillig slachtoffer) je demonische kant uitleven die je zelf niet durft aanschouwen. Jung
vertelde eens dat hij een vooraanstaand man had ontmoet, een Quaker, die zich niet kon voorstellen dat hij
ooit in zijn leven iets verkeerds had gedaan. En weet je wat er met zijn kinderen gebeurde? vroeg Jung. De zoon
werd een dief en de dochter ging de prostitutie in. Omdat de vader zijn schaduw, zijn deel van de onvolmaakte
aard van de mens, niet op zich wilde nemen, dwong hij onbewust zijn kinderen de duistere kant uit te leven
die hij had genegeerd.’
De zin van ziek zijn (Dethlefsen & Dahlke)
Dethlefsen & Dahlke schreven een boek dat ongemakkelijk maakt. Ze ontnemen de mens de mogelijkheid
zijn ziekte te gebruiken als alibi voor zijn onopgeloste problemen. Ik vond er enkele rake ideeën in, als
uitbreiding op de theorie van de schaduw:
Wat in de schaduw zit en we niet erkennen, zal zich uiten via het lichaam. Symptomen zijn lichamelijke
verschijnselen die onderliggende bewustzijnsconficten uitdrukken. Maar niet voor alle symptomen geldt dit,
zie bv. epidemieën. Opmerking HTD: Het is een beschuldiging van zieke mensen. Kijk hoe mensen hun ziekte
dragen, hoe ze er op reageren. Onderzoek of het een “schaduw-ziekte” is. Vaak is het dat en vaak ook niet.
Mensen zijn ‘gezonder’ (want eerlijker) als ze ziek zijn. Symptomen bestrijden betekent symptomen
onderdrukken waardoor ze verergeren Je beste vriend vertelt je niet wat je lichaam je vertelt. Je lichaam is
daarom je allerbeste vriend. Ziek zijn oefent de functie uit van leraar, om ons te helpen, het is geen
‘vergissing’.
Als een controlelampje van de auto brandt, dan ga je het lampje toch niet afdekken of wegnemen? In de
reguliere geneeskunde zien we dit soort reactie vaak, al is er de laatste jaren een aanzienlijke
mentaliteitsverandering aan de gang.
Opgelet, dit vormt een belangrijke inzichtelijke verschuiving: Ziek zijn is geen primair lichamelijk gegeven.
Ziek zijn speelt zich (vaak!) af op het niveau van het bewustzijn; het symptoom is enkel de lichamelijke uiting
van het bewustzijnsconfict.
Polariteit
Ziekte is een uiting van strijd, van polariteit. Genezing is de overwinning op de polariteit.
Alles is polariteit in ons bewustzijn. Wij lijden aan de beperking dat het altijd ‘het één of het ander’ moet
zijn, positief of negatief (cf. elektriciteit, man-vrouw, 2 hersenhelften, in- en uitademen). Streven naar A roept
automatisch B op.
Dit levert volgende, aantrekkelijke flosofsche verschuiving op : GOD = eenheid; Duivel = polariteit ! Dit is
fundamenteel verschillend van ‘god=goed’ en ‘duivel=kwaad’. Er is geen goed of kwaad: het goede is het
midden (evenwicht/harmonie), het kwade is zich verloren weten in polariteit.
Link met de schaduwzijde van Jung
De Schaduw is dat deel van jezelf dat je niet wil of kan aanvaarden. De Schaduw maakt dus ziek,
confrontatie met je schaduw maakt heel. De opdracht bij ziekte is de symbolen te leren interpreteren, het
symptoom zien als een noodzakelijke omweg/stilstand om te bezinnen.
Polariteit ontstaat als we teveel iets najagen. De opdracht is daarom de rust (van het midden) te vinden.
Deze rust zal iets nieuws toelaten. Dit resulteert in een paradigma-verschuiving: de wetenschap beweert dat
de bacterie de ziekte veroorzaakt. Hier is de redenering omgekeerd: ziekte heeft de bacterie nodig om zich
te manifesteren, om zich te tonen als symptoom, als polariteit aan het bewustzijn. (vergelijking: verf & doek
veroorzaakt geen schilderij; het schilderij heeft verf & doek nodig om het onderliggend idee te
4

manifesteren)
Het lichaam beleeft wat de mens in zijn psyche niet durft te beleven; Het symptoom noodt (soms) tot
beleving van de niet-beleefde pool.
Hoe pak je dit aan? Door altijd de vraag stellen: Waarin belemmert het symptoom mij? Waartoe dwingt het
symptoom mij?
Escalatietrappen van onderdrukte symptomen
Dethlefsen werkte volgende ‘escalatie-trappen’ uit: het begint met een simpel symptoom, een uiting van de
schaduw, indien verwaarloosd (onderdrukt), wordt het symptoom chronisch., dan ongeneeslijk, leidt tot de
dood, veroorzaakt karma.
• psyche: eerste uitdrukkingsvormen
• functionele storingen
• acute lichamelijke storingen (-itis)
• chronische lichamelijke storingen (-ose)
• ongeneeslijke processen
• dood = defnitief LOSLATEN (enkel indien dit gebeurt via een ‘geslaagd’ sterven)
• aangeboren misvormingen = KARM; we worden geboren met een nieuw lichaam maar met een oud
bewustzijn. Wanneer je ‘s morgens wakker wordt met de last van gisteren - bv. een kater of een
deurwaarder aan de deur - betekent dit de confrontatie met de lasten uit het verleden)
Typisch voor iemand in de escalatie-ketting is de overmatige reactie op een diagnose. Hoe meer geraakt,
hoe groter het verzet. Vaak koos iemand voor complete ontkenning. Dit is logisch want hij/zij is zich niet
bewust van het probleem, anders zou het zich niet zo manifesteren.
De theorie van Dethlefsen is een uitstekend refectiekader voor regressiewerk, in zowel voorgesprek, sessie
als nagesprek. Welk confict wil de cliënt niet zien? wat gaat ie uit de weg.
Waarin belemmert het symptoom de cliënt? Waartoe dwingt het symptoom hem/haar?
Dit is de inhoud van het aantrekkelijke eerste deel van het boek.
De poging in het tweede deel van het boek om de belangrijkste ziektes en aandoeningen uit te leggen
volgens diezelfde theorie komt minder geloofwaardig over. Een mooie abstracte les passen de auteurs te
krampachtig toe, waardoor ze hun eigen theorie oneer aandoen.
Ik verwijs naar de klassieke geneeskunde en psychotherapie. De benadering van Dethlefsen is niet nieuw.
Ook binnen de traditie erkent men begrippen als conversie = het zich uiten van geestelijke spanningen en
emoties in de vorm van lichamelijke klachten; lichamelijke klachten die lijken op een bepaalde neurologische
of andere aandoening met een psychologische oorzaak die de patiënt ontkent. Somatoforme aandoeningen
zijn lichamelijke klachten of aandoeningen waarbij de patiënt zelf een psychische oorzaak uitsluit, daarvan
niet wil weten of die hevig ontkent.
De traditionele geneeskunde erkent dus de interactie tussen bewustzijn en lichaam ondubbelzinnig. Men
durft echter dat denkspoor niet consequent aan te houden. Ook al erkent men het bewustzijn als oorzaak,
men zoekt de heling niet via het bewustzijn. Men volgt de veiliger weg en onderdrukt het symptoom via
psychofarmaca of, moderner, door omzeiling van het symptoom. Dit laatste is typisch voor cognitieve
gedragstherapie. De therapie leert de cliënt met deze negatieve patronen om te gaan en te vervangen door
meer aangepast naar levensgebeurtenissen kijken.
Neurofeedback zet de hersengolfactiviteit om in beelden, geluiden of trillingen. Met deze onmiddellijke
feedback aan de patiënt zou men via operante conditionering de eigen hersenactiviteit beïnvloeden.
Aandoeningen als ADHD, epilepsie en slaapstoornissen worden zo behandeld zonder medicatie. Symptomen
nemen af en het gedrag verbetert.
Regressie werkzaam in de schaduwzijde
Regressie werkt met ladingen (= uiting vd schaduw), die we ophalen met brug-technieken die contact leggen
met de symptomen veroorzaakt door de ontkenning van de schaduw. De ladingen tonen zich als
deelpersoonlijkheid (personifcatie), als Innerlijk Kind, als obsessor (aanhechting) of pseudo-obsessor (vorig
leven), als postulaat, als ‘hang-over’. Dit zijn alle fragmenten van de schaduw. Hier volgt een greep uit de vele
verbanden die ik zag tussen de regressie-praktijk en de schaduw-theorie:
5

Welke cliënt krijg je over de vloer?
Omgaan met de schaduw vereist een keuze tussen twee innerlijke tegenstanders (cf. polariteit).
Er zijn 3 opties:
• je kunt één kant afwijzen ten gunste van de andere kant (= iemand zit –onbewust!- verscheurd in de
polariteit)
• je kunt je terugtrekken uit het confict (= iemand heeft, door te grote verscheurdheid in de polariteit,
het probleem volledig weggedrukt: Verstilling, bevriezing binnen een persoon van een belangrijk thema)
• je kunt een oplossing zoeken, een compromis.
o
Eerste & tweede optie zijn hier niet aan de orde, want deze mensen zijn niet klaar voor regressie-sessies.
Slechts wanneer ze zich bewust worden van de gevaarlijke weg die ze ingeslagen zijn, slechts wanneer ze uit
de greep van de slopende en afstompende polariteit willen geraken, belanden ze in de derde optie, en
nemen ze contact op met. een regressietherapeut of een andere zielknijper.
De derde optie is het typische uitgangspunt voor regressie: ‘ik wil een evenwicht vinden tussen in mezelf
woekerende krachten’; ik wil weer naar ‘het center’, het evenwicht, de opheffng van de polariteit. De cliënt
verwoordt het niet zo. Deze zegt meestal: ‘ik wil van deze of gene kwaal af’. Deze inschatting en aftasting
gebeurt (volgens Tasso) in de eerste contacten, via mail of telefoon.
Voorbeeld: ik kreeg een jonge lesbische vrouw die grote moeite had met haar aard. Ze vroeg me of we
konden kijken vanwaar dit kwam, zij wou er van af. Ik voelde en zei haar dat dit geen goed idee was. Ik kon
haar helpen haar aard te aanvaarden. Dat wilde ze niet, maar ze wilde wel een sessie. Het werd een slechte
sessie. Deze persoon zat in de greep van haar schaduw, in greep van de polariteit; haar ambitie was dus
eigenlijk om die polariteit te versterken, door wat zich opdrong (aanvaarding) nog sterker af te wijzen. We
moeten geen sessie doen als iemand een schaduwelement wil benaderen op een wijze die wordt
geïnspireerd door de omgeving en niet door een eigen diepe wens meer zichzelf te zijn en om te
aanvaarden.
Hoe herken je de schaduw in het voorgesprek?
De problematiek waarmee de cliënt komt, herleiden we tot de beleving van de cliënt, d.w.z. we spitsen alles
toe op de persoon, niet op zijn omgeving. Als de cliënt vlucht in verhalen over anderen in zijn omgeving, dan
komen we terug op de essentie: wat doet dit met jou, waarom raakt dit jou? Indien dit voor de cliënt
moeilijk is, gebruik dan de checklijst:
• Wat zijn de negatieve reacties op jouw gedrag
• Hoe sta jij tegenover deze reacties van je omgeving
• Waarin uit zich jouw impulsiviteit; van welke reactie heb je nog al eens spijt?
• Wat voor fantasieën heb je?
• Van wat voor humor geniet je het meest, welke humor maakt je ongemakkelijk?
Een vrouw wil een sessie omdat ze zichzelf te soft vindt. Ze heeft in enkele spirituele counselings te horen
gekregen dat ze een vorige leven heeft gehad met machtsmisbruik. Daar wil ze naartoe. Ik dring echter aan
om – vooral in de eerste sessie - te concentreren op down-to-earth-issues in haar leven. Waarom is ze te
soft, hoe uit zich dat? Wat doet dit met haar? We krijgen een interessante sessie waarin ze ernstige
incidenten met een hysterische moeder ophaalt.
Contract: ambitie van de sessie
Voor Jung is ons bewustzijn als een boot die drijft op het oppervlak van het onbewuste.
Elk deel van de schaduw dat we verwezenlijken heeft een bepaald gewicht, en verlaagt ons bewustzijn in de
mate waarin we dat gewicht aan boord nemen. Je zou kunnen zeggen dat de kunst van het omgaan met de
schaduw bestaat uit de juiste lading van onze boot. Nemen we te weinig aan boord, dan drijven we van de
werkelijkheid vandaan en zweven als een wollige wolk aan het zwerk; nemen we te veel aan boord, dan zinkt
de boot.
In regressie kom je de 3 varianten tegen:
• mooi afgelijnd stukje schaduw opruimbaar in 1 of 2 sessies; het evenwicht van de boot was nooit in
gevaar, het evenwicht is nu nog steviger;
• te grote & donkere schaduw (verklontering!); gevaar van zinkende boot. Dit levert een risico op een
te ruim, te veelomvattend, ‘niet te behappen’ contract.
• Cliënten die er boven zweven = de ‘spirituele’ klanten die liever in algemeenheden en grote
6

waarheden vluchten dan de pijn in het vlees uit te zweten; ze gaan er niet goed in, gaan er boven
zweven.
De opdracht bij het opstellen van het contract van de sessie is die lading te vinden die de boot stabieler
maakt; niet te groot, niet te klein.
Voorbeeld: Een cliënte (35 j) heeft onderhuids veel verdriet. Het is haar eerste consult ooit, Ze heeft nooit
met iemand over haar problemen gesproken: haar ellendige jeugd, haar tirannieke ouders. Alles zag er van
buiten picobello uit, zowel in haar jeugd als in haar huidig gezinsleven. Dit beeld wou ze zelf niet kapotslaan.
Haar moed om er eindelijk naar te kijken brengt haar bij mij. Het verdriet is zo groot, dat we een super-vaag
contract afspreken:” mezelf terugvinden! “ Geen nood, denkt de therapeut, dit grote verdriet brengt ons wel
ergens. Fout gedacht: het gebrek aan een realistische doel maakte dat we nergens bij raakten. Eén grote
blokkering, een te grote hap.
Lichamelijke kwalen
De benadering van Dethlefsen biedt vele mogelijkheden om dichter bij de schaduw te geraken: Waarin
belemmert het symptoom de cliënt? Waartoe dwingt het symptoom de cliënt?
Er is een belangrijke bedenking te maken m.b.t. de ‘tegenpolariteit’ van een symptoom. Zoals eerder
aangeraakt, werkt de symboliek van het symptoom vaak aan twee kanten, zoals vreugde zich kan uiten in
een lach en een traan. Voorbeeld van tegenpolariteit: constipatie en diarree vertonen beide een
verwantschap, het zijn de uitersten van het begrip ‘loslaten’. Interpreteer de symptomen niet al te rechtlijnig,
bv. constipatie = je moet leren loslaten. Volgens Dethlefsen is het vooral omgekeerd: constipatie = je lichaam
toont je dat je moet leren vasthouden.
Ik heb uit het boek vooral geleerd dat dergelijke interpretaties moeilijk te hanteren zijn. Het illustreert
vooral de polariteit (vasthouden-loslaten) waarin iemand gevangen zit. De context van de sessie toont je
dan vanuit welke extreem de cliënt naar het midden moet komen.
Innerlijke kind-werk en archetypen
De kracht van het innerlijk kind-werk in de context van regressie kan niet voldoende beaamd worden. Ik
verwijs naar Het Verwonde Kind van John Bradshaw, een Jungiaan die de schaduwtheorie toepast op het kind,
nl. Verloren Zelf te wijten aan jeugdtrauma’s.
Hij geeft een beschrijving van het verwonde kind versus het magische kind. Hij noemt deze strijd ook het
aangepaste zelf (ego) en het wezenlijke zelf (ziel). Hij gaat er vanuit dat om met je wezenlijke zelf in contact
te treden, er eerst een gezonde relatie nodig is tussen je magische kind (ziel) en je verwonde kind (ego).
Wanneer het verwonde Kind wordt weggehouden, blijft het het leven verstoren met driftbuien, overtrokken
reacties, huwelijksproblemen, verslavingen, negatief oudergedrag, en heilloze en smartelijke relaties.
Drie dingen vallen op bij het werken met het Kind:
1. de snelheid waarmee mensen veranderen wanneer ze eenmaal met hun Kind beginnen te werken;
2. het ingrijpende karakter van die verandering;
3. en de geestkracht en creativiteit die vrijkomen wanneer in het verleden geslagen wonden genezen.
Regressie-moed van de cliënt
De schaduw is moeilijk grijpbaar, wanordelijk, houdt zich schuil, “bang van het licht van het bewustzijn”;
daarom is er volharding nodig, een luttele wens volstaat niet om van je kwaal, je dysfunctie, je schaduw af te
raken. Er is moed voor nodig.
Dit is tekenend voor het spanningsveld in een regressie-sessie nl. het verzet van de schaduw versus de
moed van de cliënt om er naartoe te gaan.
Voor een heling van de schaduw is er durf nodig. Durf leidt vaak tot een doorbraak. Daarmee gaat angst
gepaard. Er is geen diep therapeutisch proces zonder angst!
Opbiechten dat er een schaduw is, dat er een duistere vijand in ons huist, ook al boezemt die ons angst in...
is het begin van de verandering.
Een dier in een kooi ziet er misschien gevaarlijk uit. Maar het kan een ongevaarlijk iets zijn dat te lang
opgesloten is en daardoor groter en gevaarlijker lijkt dan het is. Indien losgelaten, is het dier snel uitgeraasd.
Een vrouw is bang voor katten die haar achtervolgen in haar dromen. Bij een achtervolging staat ze plots
stil, draait zich om en kijkt de achtervolger in de ogen. Het is een leeuw! Hij komt op haar afrennen. Dan
staat die plots stil en likt haar gezicht. Ben ik daar al die tijd zo bang voor geweest?
7

Postulaten
Dit zijn de meer evidente kanten van de schaduwzijde, die zich tonen via de verbale ladingen. De taal wijst
hier rechtstreeks de weg naar de schaduw. De voorbeelden zijn legio: ‘ik kan nooit iets goed doen’, ‘ik stoot
elke keer op een muur’, ‘niemand luistert naar mij’…
Een subtieler voorbeeld van een postulaat dat naar boven komt in de sessie en haar vernietigende kracht
eindelijk blootgeeft. Een vrouw van 40 jaar is reeds drie keer onterecht ontslagen, ze zit al jaren zonder
werk ondanks haar verwoede pogingen en sollicitaties om weer aan de bak te geraken, sociaal en fnancieel.
In de sessie stoten we op een innerlijk kind dat tegenover haar ouders staat en moet zeggen: ‘IK BESTA!’.
Deze uitspraak is zo verhelderend: haar problemen met de wereld zijn terug te brengen tot het feit dat diep
binnenin de cliënt zichzelf (nog) niet toestaat om te bestaan (postulaat is: IK BESTA NIET, IK MAG NIET
BESTAAN). Ze doet er alles aan om het omgekeerde te bewijzen, haar plaats te veroveren, maar dit werd
nog niet ondersteund door een innerlijk bewustzijn dat dit ook mag. Ze vocht nog steeds met haar ouders
en de wereld om haar bestaansrecht, en lokte daarmee de afwijzing uit.
Schaduw bezit jou als jij je schaduw niet bezit
Als je het trauma niet (h)erkent, gaat het met jou op de loop. Ik verwijs naar de analyse van Judith Herman
(Trauma & Herstel), terecht verplichte lectuur. Trauma ontstaat wanneer handeling en verweer onmogelijk
zijn, zodat de persoonlijkheid fragmenteert. Het verband tussen oorzaak en symptomen verdwijnt er vindt
geen integratie van de herinnering plaats.
Het slachtoffer is daardoor zijn oude persoonlijkheid kwijt; deze is vervangen door een nieuwe (= stuk
schaduw!); de nieuwe persoonlijkheid balanceert permanent tussen herbeleving of vervlakking (cf. dialectiek
van trauma) wat dan weer een perfecte illustratie is van de polariteit!
De opdracht is te ontsnappen uit de woordloosheid van het trauma, en herstel te creëren van het
zeggenschap. Belang van zelfverzoening (cf. individuatie van Jung) = “ik weet dat ik mezelf heb”; “ik heb greep
op mezelf – ik ben niet langer in de greep van het trauma, de schaduw!
Voorbeeld Ik heb een jonge man op de bank die enorm afziet van de breuk met zijn vriendin. Deze laatste is
er vandoor met zijn vriend. De man wordt er zot van, hij kan het niet aanvaarden. Hij wil af van die
gedachten die hem blijven achtervolgen, die helse nachten, herinneringen, het gebrek aan concentratie
waardoor hij een gevaar vormt zijn werkomgeving.
Na het herleven van het moment van de mededeling van de breuk (alleen! eenzaam! door zijn vrienden en
kennissen zijdelings bekeken, zij wisten al wat er ging gebeuren) gaan we via spontane regressie naar een
schoolmoment. De jongen is 7 jaar en komt vanuit Engeland in een Belgische school terecht, zonder
vriendjes. In de eerste schooldagen wordt hij letterlijk buiten gesloten, in de regen, door zijn klasgenoten.
Héél alleen, verraden. De simpele confrontatie met dit inzicht doet hem beseffen dat dit de onderlaag was
van zijn niet-verwerkte breuk. Niet het liefdesverdriet, maar de isolatie, het verraad van de omgeving
speelde hem parten. De brok zenuwen die binnenkwam, gaat in sereniteit naar buiten.
“Hoe vind je de leeuw die je heeft opgegeten?” (Jung)
Deze rake zin illustreert hoe, ondanks de wil en moed van de cliënt om naar zijn schaduw te gaan, deze
laatste de oplossing volledig in de weg kan zitten. Hier stoten we op de belangrijkste beperking of hindernis
van regressiewerk. In die optiek past hier enkel bescheidenheid, geduld, een stukje hoop, stille
vastberadenheid... dat toch die ene rake zin mag vallen, die ene ‘goddelijke’ opmerking die een doorbraak
creëert. Oplossen van recursiviteit kan je samenvatten als het vinden van dat kleine sleuteltje dat past in het
kleine spleetje van een reuzengrote, belemmerende deur/luik, waarachter de ‘waarheid’ zit te duwen en te
wachten. Het is als het vinden van dat ene drukknopje in een dashboard.
Voorbeeld Een obsessieve piekeraar wil van zijn dwangneurose af. Hij volgde al vele therapieën. Cliënt en
therapeut hebben het gevoel dat regressie een doorbraak kan zijn. De jongeman in kwestie heeft al
aanknopingspunten gevonden voor zijn piekeren: super-bezorgdheid van zijn moeder op cruciale
(ziekte-)fasen in zijn leven, een dominante vader waarvoor hij altijd op zijn hoede is. Deze ladingen zijn
ontegensprekelijk aanwezig. Doordat we in de sessie ook moesten zoeken hoe we (ondanks een E+S) bij de
kern geraakten, doordat het even duurde begon de cliënt te piekeren op de bank: ik doe het niet goed, het
zal niet lukken… (recursiviteit + overdracht!). De sessie is dan ook geen doorbraak geworden. Ik heb het
juiste knopje niet gevonden.
Catharsis & integratie
Je kan de verzoening van de tegenstellingen alleen bereiken door deze te overstijgen, waardoor het goede
iets verliest van haar goedheid en het kwaad iets van haar slechtheid. Dit werkt bevrijdend, de bewuste
8

persoonlijkheid en de innerlijke tegenstander (schaduw) zijn beide getransformeerd, ten gunste van elkaar.
Schaduw erkennen = verdieping en verruiming van het bewustzijn
Typisch voor een goede regressie-sessie is de heling/catharsis via inzicht (dankzij elliptisch bewustzijn): de
cliënt ziet de verbanden, oorzaken achter polariteit-strijd.
De begrippen ‘Catharsis & Integratie’ kaderen perfect in de schaduwtheorie, meer bepaald de opheffng of
verzachting van de onderliggende polariteit die eindelijk werd ontdekt.
Obsessoren / aanhechtingen
Het boek Ontmoeting met je schaduw wijdt een hoofdstuk aan ‘Dialoog met het demonische zelf’
(HalStone en Sidra Winkelman), dat veronderstelt dat wie met demonische energieën wil omgaan, moet
leren wachten. Dit is de enige manier waarop je deze verstoten, tot demonische proporties uitgegroeide
instinctieve energieën tegemoet kunt treden. Zo een uitspraak zal bij Tasso gevoelig liggen! (HTD: Het is een
prima manier, soms. Ten eerste kan je meer doen dan wachten: je kan uitnodigen. Ten tweede zijn niet alle
demonen verstoten energieën.)
De kernschaduw
Met behulp van de fysica wil ik illustreren dat het een genuanceerder verhaal is. In de theorie van de
schaduw (fysica) vind je volgend interessant plaatje, dat aantoont wat het verschil is tussen schaduw en
kernschaduw (of halfschaduw en schaduw).
De buitenste rand is schaduw die echter nog gedeeltelijk door het licht (in ons geval: het bewustzijn) wordt
geraakt. Deze schaduw is nog toegankelijk. De kernschaduw daarentegen (de donkere kern) is deze die
verstoken is van elk sprietje licht. Onderstaande tekening (illustratie van de schaduw toegepast op zonmaan-aarde)
geeft het nog interessanter weer. Hier zie je nog beter het verschil tussen de twee soorten
schaduw.
Dit schaduw-onderscheid verduidelijkt de behandeling van obsessoren. Er is een groot verschil tussen
vreemde energieën in de schaduw versus in de kernschaduw. De eerste soort toont zich vrij makkelijk en is
even makkelijk te verwijderen. Ik zou bijna zeggen dat deze energieën de moeite niet zijn om aan te werken,
vermits er in dat deel van de schaduw een behoorlijk ‘verloop’ van energieën kan zijn (althans zolang dat
stuk schaduw onderhuids actief blijft). De onverwerkte eigen ladingen die daar huizen zullen altijd contact
maken met vreemde, identieke energieën. Deze laatste kunnen echter nooit de impact hebben van de ‘logé’s’
in de kernschaduw. Dat zijn de echte parasieten of sukkelaars. Deze moeten uiteraard aangepakt worden,
hoe sneller hoe beter, maar rustig en zorgvuldig
Ik vind het beeld van de schaduw/kernschaduw ook interessant als illustratie van het bewustzijn dat nog
gedeeltelijk in de schaduw is (bv. via al dan niet vage herinneringen). De kernschaduw is wat soms plots van
onder de opgetilde steen te voorschijn komt. Dit deel van de schaduw ontdek je nu pas, althans de
onderliggende oorzaak. Het gedrag, de symptomen waren er wel, maar de link was weg. Als je in regressie
bij die ervaringen komt, dan snijdt dat vaak een stuk dieper, kan de heling ook groter zijn.
De schaduw waarin het bewustzijn nog vaag en zijdelings is, gaat over zaken die de betrokkene als ‘feit’ niet
9

ontkent, maar de impact nooit eerder besefte. Dit kan ook diep snijden, een grote catharsis opleveren, met
alle (fysische, emotionele, energetische) ontladingen die daarbij horen.
De impact van trauma-opheldering vanuit de schaduw (mét herinnering aan de feiten) versus vanuit de
kernschaduw (volledig weggestopt, vergeten) verdient meer aandacht. Ik vraag vaak aan cliënten of de
inzichten van de sessie gekend waren of volledig nieuw zijn. Dit vraagt een meer systematische vragen en
registreren. Is er een verschil in intensiteit van de heling tussen de twee soorten ‘herinnering’, geweten
versus ongeweten.
Voice Dialogue (letterlijk: dialoog met stemmen is een methode waarbij we praten met deelaspecten van je
persoonlijkheid, de stukken die je goed kent en die een hoofdrol spelen in je leven (primaire zelven), maar
ook stukken die minder aan bod komen of totaal onderdrukt zijn en zich manifesteren in je schaduw
(verstoten zelven). De bedoeling is dat het bewuste ego, of de middenpositie, zich bewust wordt van wat
alle innerlijke stemmen te zeggen hebben, waarom ze er zijn, en hoe ze te werk gaan. Door aandacht te
besteden aan alle stukken, ontstaat er rust in het midden, evenwicht, nieuwe keuzes en dus nieuwe
beweging.
Voorbeeld: Een jong en mooi meisje heeft last van haar overgewicht, deels veroorzaakt door haar eetbuien.
We komen uit bij de oorzaak van deze buien (moeder, geen echte openbaring want de vrouw dieette haar
hele leven lang…). De heling komt er pas wanneer het meisje haar verstoten deel laat binnenkomen,
uiteraard haar ‘dikke’ versie, en er mee aan de praat gaat. Dat deel smeekt om aandacht en aanvaarding. Bij
miskenning van dat deel, wreekt het zich door te tonen dat het er ook nog is, dat het ook rechten heeft:
door te vreten.
De therapeut en zijn eigen schaduw
Jung wijdde een heel boek (‘Psychologie van de overdracht. Ontwikkeling tot individuatie’) aan overdracht die hij
overigens niet louter negatief beoordeelde. Hij zag er ook een troef in. In dit werk benadert hij overdracht
vanuit oude alchimistische beelden en standpunten: ‘Wanneer twee chemische lichamen zich verbinden,
veranderen ze allebei. Dat is ook bij overdracht zo. De therapeut verandert dus, groeit dankzij de cliënt.
Overdracht vergelijkt hij met een medicijn: voor de één een geneesmiddel, voor de ander vergif. Overigens
herhaalt Jung in dit werk op gevatte wijze de eerder weergegeven schaduw-inzichten.
‘De mens treedt naar voren zoals hij is, en toont wat onder het masker van de conventionele aanpassing
was verborgen, namelijk de schaduw. Deze wordt door de bewustwording van het ik geïntegreerd, een stap
in de richting van heelheid, totaliteit. Heelheid is geen volmaaktheid, maar volledigheid. Door de assimilatie
van de schaduw wordt de mens in zekere zin lichamelijk, en daarmee komen zowel zijn animale driftsfeer als
de primitieve of archaïsche psyche binnen de lichtbundel van het bewustzijn, waaruit ze zich niet meer met
behulp van fcties en illusies laten verdringen.
Ik had ook graag de schaduw geïnterpreteerd vanuit het standpunt van de therapeut, niet immer vanuit de
cliënt. Vermits regressie vaak het midden houdt tussen psychotherapie en spiritualiteit, bevindt de
regressietherapeut zich op het kruispunt van therapeut (arts) en spiritueel begeleider (priester). Wees
daarom op je hoede voor de schaduwzijden van deze dubbele rol:
• Kwakzalver is de schaduw van de arts,
• Valse profeet is de schaduw van de priester.
Ongeacht de scholing, de goede bedoelingen, de ernst waarmee de therapeut zijn vak uitoefent, blijf je
bewust van je valkuilen: eigenwaan, makkelijk succes, aanhankelijkheid van de cliënten.
De therapeut is zijn eigen gereedschap, inclusief zijn schaduw. Tasso heeft dat goed begrepen en duwt een
kandidaat-regressietherapeut met zijn neus op de feiten. Je bent verplicht je eigen proces te ondergaan. Een
betere reiniging kun je niet dromen. Toch blijft elke cliënt een uitdaging en moet de therapeut op zijn hoede
blijven. De schaduw blijft werkzaam en de therapeut moet/kan die blijven zien in zichzelf: Wat triggert een
cliënt bij de therapeut? Waarom kun je die ene cliënt goed verdragen en heb je een hekel aan de andere!
Beide verschijnselen zeggen iets over je schaduw.
Verwerking van ladingen (schaduw) kan slechts na afsluiten van energiestromen uit je omgeving! Je kan jezelf
niet genezen van bepaalde ladingen (bv. familie-ladingen) als je niet eerst uit de greep komt van diegenen die
hun eigen schaduw niet willen beleven.
Mijn belangrijkste inzicht verworven na 1 jaar therapie: een cliënt kan zich slechts bevrijden van de
lading(en) wanneer die zich eerst afsluit van de ‘eigenaar’ die nog in zijn omgeving verblijft
Voorbeeld, een concrete case uit mijn praktijk: Een vader heeft altijd een kleinerende, spottende houding
aangenomen tegenover zijn dochter. Deze laatste ziet dit in tijdens de sessie en voelt dat ze zich maar zal
1
0

kunnen bevrijden van de invloed/energie van de vader als ze uit zijn actie-radius verdwijnt! De betrokkene
(=dochter) verlaat het therapie-lokaal met dit evidente inzicht en voelt zich goed gedurende een 2-tal
maanden. Ze blijft echter inwonen bij de vader. Vervolgens neemt ze weer contact op met de therapeut, ook
al kent ze diens antwoord: Naast de aanzienlijke vooruitgang op een aantal vlakken, begint de vaderfguur
weer op dezelfde manier in te werken op de betrokkene. De dochter beseft het, maar de sluipende
‘energie-transfer’ gaat onverminderd door.
Iemand die zijn schaduw niet beleeft, geeft die onbewust door aan zijn omgeving. Het ‘slachtoffer’ kan zich
niet bevrijden van die aldus opgedane lading, zolang de ‘dader’ zijn onbewuste gedrag voortzet.
Zowel ‘dader’ (energie-gever) als ‘slachtoffer’ (energie-ontvanger) kunnen pas starten met het
verwerkingsproces, kunnen hun schaduw pas aanpakken, nadat ze zich bevrijden van deze kwalijke
wederzijdse permanente transfer. Door een breuk tussen betrokkenen? Niet noodzakelijk. Het is altijd
delicaat om mensen tot een breuk aan te zetten. Wijs ze op het belang van hun geestelijke en fysische
gezondheid ingeval van continuïteit van de situatie, maar de eventuele keuze tot breuk moet iemand altijd
zelf maken. Dit kan eventueel ook door een hermetische afsluiting (vb. een virtuele ‘glazen wand’), door een
gezond gevoel van afstand, zodat de energie niet meer ‘overspringt’. Op dat moment kunnen beiden pas
beginnen evolueren, het slachtoffer op eigen initiatief, de dader, node, omdat zijn ‘afzetgebied’ wegvalt...
Daarom heb ik al meerdere keren het beeld van de dubbele-veiligheidsdeur gebruikt in de sessiecontext of
in het nagesprek. Dit is een mechanisme waarvan slechts één kant tegelijk open kan, te vergelijken met een
sluis, of met de veiligheidskastjes in Belgische postkantoren: als je een pakket wil overmaken moet je dit
deponeren in een glazen kast aan het loket, tussen postbediende en klant, waarvan slechts één deur tegelijk
open kan. Er is dus geen gevaar voor fysisch contact tussen bediende en klant. Je kunt zo een beeld
gebruiken om iemand te helpen zich te bevrijden van bepaalde stromen. Ofwel doet de ontvanger zijn kant
dicht en werpt de ‘dader’ op zijn eigen terrein terug (hij krijgt zijn schaduw in zijn gezicht gegooid, tenzij hij
een ander slachtoffer uitkiest…), ofwel dwingt de ontvanger de dader zijn kant eindelijk zelf te sluiten.
Indien beide deuren open staan, blijft het dweilen met de kraan open, hoe groot ook het besef bij de
betrokkene(n).
Voorbeeld De in de context van regressie (én familie-opstellingen!) steeds opduikende familie-ladingen zijn
de mooiste illustratie van deze problematiek. Ik heb de problematiek al twee keer geïllustreerd gezien op
subtielere en indringende wijze: cliënten die pas regressie aandurven op het moment dat de ‘dader’ (in beide
gevallen de vader) ziek of depressief wordt. Dit is immers het eerste grote teken dat deze persoon op
zichzelf terugvalt en een deel van de problematiek zélf wil of moet aanpakken i.p.v. het nog langer op zijn
omgeving af te wentelen. Zo een omwenteling is voor vele slachtoffers van deze transfers het bevrijdende
teken dat ze ook met hun verwerking kunnen starten.
Dompers en afdekker: schuld en schaamte
Schuld en schaamte vormen (samen met recursiviteit) de belangrijkste hindernis voor regressie. Wat is hun
rol t.o.v. de schaduw? Dit thema vereist een aparte scriptie. Ik kan maar één kleine voorzet geven op dat
vlak. Ik grijp daarvoor terug naar het beeld van de schaduw van de zon-maan-aarde.
Ik zou de zon hier willen zien als het licht (in al zijn betekenissen), de aarde voor de persoon en de maan als
een ‘brok’ verloren bewustzijn, een stuk schaduw op zich, gedesintegreerd van de persoon, of diens ‘zelf’.
(ik weet het, dit is een beeld dat verwarring oproept t.o.v. de eerdere interpretatie m.b.t. de
schaduw/kernschaduw; laten we Jung volgen en de beelden gebruiken in al hun facetten en mogelijkheden;-).
Mooi wordt het wanneer je de tekening interpreteert met haar schaduw in twee richtingen: het rechtse
deel (inclusief de kernschaduw) is de evidente schaduw, veroorzaakt doordat het verloren deel (maan) het
licht/bewustzijn belemmert van de persoon (aarde); het schaduwkegeltje links van de maan daarentegen is
de schaduw veroorzaakt door de weerkaatsing van het licht van de persoon (aarde). Het ene deel is
zichtbaar voor de persoon, het andere deel niet. Omgekeerd, ene deel is allicht zichtbaar voor de wereld,
het andere niet. Is de schuld zichtbaar en de schaamte onzichtbaar? of omgekeerd? of beide zichtbaar of
onzichtbaar, voor de persoon zelf of voor zijn leefwereld? Alle varianten zijn mogelijk. Dit hangt volledig af
van de persoon en de context.
11

Claudine Bonnet gebruikte recent de volgende groepsmeditatie die een perfecte illustratie vormt van de
schaduw-theorie :
laat nu jezelf binnenkomen zoals je jezelf ziet;
laat nu jezelf binnenkomen zoals de wereld jou ziet;
laat nu het verschil binnenkomen
(cf. Verloren Zelf, Onechte Zelf...).
Humor: de schaduw kan je ook te lijf gaan met de kracht van humor! Als je kunt lachen in een sessie dan is
dit vaak de beste garantie op echte verbanning van het voorheen nog beladen thema, van dat stukje
schaduw dat zich eerst nog angstvallig wegstak. Voorwaarde: het moet oprechte humor zijn.
BESLUIT
Regressietherapeuten zijn echte schaduwwerkers (voor zover het nodig was dit nog aan te tonen).
Er zijn eenvoudige maar effectieve methoden om de schaduwkant van een persoon/cliënt te herkennen, via
de simpele vraag: Wat heeft ‘affect’ op de persoon in kwestie, welke zaken zijn een trigger in positieve of in
negatieve zin. Deze triggers verwijzen naar onderliggende, niet verwerkte wonden. Je vindt ze ook in
versprekingen, oprispingen, vergalopperingen, humor, onverwachte uitvallen…
Er zit systeem in de werking van de schaduw t.o.v. het Zelf : het Echte zelf (EZ) is het oorspronkelijke,
intacte wezen ; het Verloren zelf (VZ) is het onderdrukte, gemiste, ontkende deel, dit is de eigenlijke
schaduw! ; het Onechte zelf (OZ) is de opgetrokken façade om de leemte van VZ te verdoezelen; het
Afgewezen zelf (AZ) wordt gevormd door die delen van OZ die de omgeving heeft afgekeurd. Deze
onderdelen tonen aan dat een goede sessie bepaalde ‘stations’ of ‘lagen’ passeert (OZ en AZ) vooraleer
men bij de echte schaduw komt, het VZ dat leidt naar de ware kern (EZ).
Regressie werkt met ladingen (= uiting vd schaduw), die worden opgehaald via brug-technieken die contact
leggen met de symptomen veroorzaakt door de ontkenning van de schaduw. De ladingen komen zich
vervolgens tonen als deelpersoonlijkheid (personifcatie), als Innerlijk Kind, als obsessor (aanhechting) of
pseudo-obsessor (vorig leven), als postulaat, als ‘hang-over’. Dit zijn alle wezenlijke fragmenten van de
schaduw.
Qua verband tussen schaduwwerk en regressie kwam ik tot volgende basisregels:
De schaduw van een persoon vormt dé uitdaging, hét potentieel tot innerlijke groei;
Indien iemand verkiest dit potentieel NIET te benutten, zijn schaduw dus te negeren, vormen er zich twee
uitwegen:
Het lichaam van de persoon in kwestie zal uiting geven aan het onderliggende, genegeerde
bewustzijnsconfict, d.i. de polariteit waarin de betrokkene verstrikt zit. Dit leidt tot zichtbare symptomen
die een escalatie-ketting vormen (psychisch confict, functionele storing, acute lichamelijke storing,
chronische lichamelijke storing enz.);
De persoon geeft –bewust of onbewust- zijn niet-beleefde schaduw door aan zijn omgeving, aan het meest
gewillige slachtoffer of, indien er meer kwaadheid in het spel is, aan de meest geviseerde persoon in de
omgeving;
Dit laatste vormt voor mij de grootste les als jonge therapeut nl. cliënten vragen een sessie omdat ze zich
bewust zijn van of last hebben van bepaalde mistoestanden; vaak blijken ze dankbaar slachtoffer van iemand
uit de direct omgeving die zijn/haar schaduw niet aanpakt.
In het belang van de cliënt: afsluiten van de permanente negatieve energie-transfer!
Het dilemma van de schaduw-aanpak (los ik het zelf op? bewust of onbewust? of geef ik het door? ) brengt
ons –indirect- in de buurt van de grote vraagstelling m.b.t. de zin van het lijden. Uiteindelijk moeten we ons
karma ‘uitzweten’. Wie neemt het op zich? Wie verkiest om het uit te stellen, of om het over te dragen? De
regressie-cliënt die we over de vloer krijgen is iemand die –los van de grote onderliggende vraag van
flosofsche aard- voor zichzelf minstens heeft beslist om duidelijkheid te creëren: Wat is hier gaande?;
1
2

de belangrijkste begrippen uit de regressietherapie vinden hun equivalent in de schaduwtheorie:
spanningsveld bij de cliënt: durft hij/zij de confrontatie met de schaduw aan, m.a.w. is hij/zij klaar voor een
regressie-sessie?
omvang van het contract: bewustzijn is een boot op het onderbewuste; wil de boot stabiel zijn, dan moet de
juiste ‘lading’ aanwezig zijn. Hoe erg is de stabiliteit, het evenwicht verstoord?
symptomen als lichamelijke uitingen van genegeerde bewustzijnsconficten ;
trauma: er is geen oorzakelijk verband gekend tussen een ervaring en de ‘onverwachte’ symptomen, m.a.w.
de schaduw bezit de persoon als deze zijn/haar schaduw niet bezit;
recursiviteit: Hoe vind je de leeuw die je heeft opgegeten? de schaduw overschaduwt alles, letterlijk en
fguurlijk.
catharsis: verzoening van de polariteit waarin de cliënt gevangen zat;
integratie: opheffng van de polariteit en herstel van het evenwicht, de rust van het midden;
Verschil tussen schaduw (grijs) en kernschaduw (zwart):
De schaduw (grijs) is een terrein waar de persoon in kwestie nog net bijkan qua bewustzijn. Er zijn feitelijke
herinneringen, er is een vermoedelijk verband… maar de impact van dit ‘zachtere’ deel van de schaduw
wordt onderschat. De kernschaduw (zwart) is het terrein dat volledig is afgesloten, waar het licht van het
bewustzijn niet op schijnt. Indien men via brugtechnieken bij dit deel van de schaduw) geraakt, dan opent er
zich een nieuw en onvermoed bewustzijnsluik.
Het onderscheid tussen de begrippen schaduw en kernschaduw kan van belang zijn bij:
• De impact van de heling. Open vraag : Geeft opheldering van de kernschaduw betere resultaten dan
opheldering van de ‘gewone’ schaduw?
• de behandeling van obsessoren; de kernschaduw-obsessoren vereisen schroom, voorzichtigheid,
geduld… de schaduw-obsessoren zijn eerder de ‘voorbijwaaiende’, zoekende lifters, waar het nooit aan
ontbreekt; deze laatste verdienen niet echt onze aandacht; ze zijn te vluchtig.
• het taaie vraagstuk rond schuld en schaamte, één van de thematische dwarsliggers bij regressie; wat is
zichtbaar/onzichtbaar voor de persoon zelf en/of voor zijn omgeving?
• onderscheid qua pijn: pijn van de schaduw enerzijds versus pijn van de individuatie, de helingspijn, de
‘gezonde pijn’;
• Wees als therapeut steeds beducht voor je eigen schaduw! De rol die de therapeut, de kruising van
arts en priester, kantelt vervaarlijk naar die van kwakzalver en valse profeet!
1
3