Jaarverslag 2008 - SR.org

Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij
Letitia Vriesdelaan no. 8 - 10
Paramaribo - Suriname
Telefoon no. (597) 479112 - 470466 - 472802
Fax no. (597) 470301
E-mail: minlvv@sr.net
Website: www.minlvv.sr.org

Inhoudsopgave
Voorwoord 5
1 Inleiding 7
2 Bereikte hoofddoelen van het beleid 11
2.1 Economische bijdrage 12
2.2 Voedselzekerheid en voedselveiligheid 12
2.2.1 Voedselzekerheid en voedselveiligheid 12
2.2.2 Inkomensvorming 12
2.2.3 Economische groei 12
3 Beleid voor de subsectoren 21
3.1 Landbouw 22
3.1.1 Bananen 22
3.1.2 Rijst 22
3.1.3 Tuinbouw 23
3.2 Veeteelt 25
3.2.1 Kostprijs melk 26
3.2.2 Rundvee 28
3.3 Visserij 29
4 Specifieke beleidsgebieden 37
4.1 Ressortplannen 38
4.1.1 Projecten 38
4.1.2 Agrarisch Ontwikkeling Binnenland 38
4.1.3 Gender 39
4.1.4 Schooltuinen 39
4.1.5 Bacoven distributie 39
4.1.6 Landbouw voorlichtingsdienst 40
4.1.7 Stimulering agro-ondernemerschap 40
4.2 Internationale samenwerking 40
4.3 Vijfde landbouwtelling 43
4.4 Infrastructuur en cultuurtechnische werken 44
4.5 Reactivering Waterschappen 46
4.6 Grondbeleid 46
4.7 Wet- en Regelgeving 47
4.8 Kennis en ontwikkeling 47
4.9 Reorganisatie agrarisch onderzoek 47
4.10 Postharvest management in de tuinbouw 48
2

5 Organisatie en Management 51
5.1 Interne organisatie 52
5.2 Personeelsformatie en ontwikkeling 52
5.3 Privatisering 54
5.3.1 Stichting Behoud Bananen Sector (SBBS) 54
5.3.2 Stichting Machinale Landbouw Suriname (SML) 54
6 Financieel verslag 57
6.1 Uitgaven en realisatie van de begroting 2008 58
6.2 Ontvangsten en realisatie van de begroting 2008 59
STATISTISCHE BIJLAGE 60
Tabel 1. Beplant areaal van landbouwgewassen in ha 2004 – 2008 60
Tabel 2. Productie van landbouwgewassen in tonnen 2004 – 2008 61
Tabel 3. Exporthoeveelheden en -waarden van agrarische producten 2004 – 2008 62
Tabel 5. Export van rijst 2004 – 2008 64
Tabel 6. Beplant areaal, productie en export van groetesoorten 2004 – 2008 65
Tabel 7. Consumentenprijzen van de voornaamste groente- en fruitsoorten op
de centrale markt 2004 – 2008 66
Tabel 8. Importwaarden van agrarische producten in 2008 66
Tabel 10. Prijsaanpassingen van plantmateriaal april 2008 67
Tabel 11. Verkoop plantmateriaal in stuks 2007-2008 67
Lijst van afkortingen 68
3

Voorwoord
Drs. K. Raghoebarsing
Minister van Landbouw,
Veeteelt en Visserij
Voorwoord
Het is mij een genoegen u het vierde jaarverslag van
het ministerie van LVV over het jaar 2008 te presenteren.
Evenals de voorgaande jaren is dit een vastlegging
van de realisering van het beleid, waarbij er is gestreefd
om de drie hoofddoelen van het Agrarische Sector Plan
(ASP) maximaal te bereiken.
In dit verslagjaar worden er wederom 5 voorbeeldbedrijven
meegenomen, waarin de ondernemers ondermeer
aangeven wat de kracht en succesfactoren zijn van hun
bedrijf en waarom zij zich met hart en ziel hieraan geven.
Dankzij onder andere deze bedrijven kan steeds meer voldaan
worden aan de hoofddoelen van het ASP.
Andermaal blijkt hoe belangrijk landbouw, veeteelt en visserij
is voor ons land.
De millennium doelen vormen nog steeds de beste meetlat
van de strijd tegen armoede en het ministerie van LVV
heeft zich hieraan gecommitteeerd.
De medewerkers van LVV zijn zeer gedreven geweest bij
de tot standkoming van dit jaarverslag. Ik wens u derhalve
veel leesplezier en spreek de hoop uit dat dit verslag een
gunstig effect mag hebben op u.
De minister van Landbouw, Veeteelt en Visserij
Drs. K. Raghoebarsing
5

1
Inleiding

In 2008 is, evenals in de voorgaande jaren, uitvoering gegeven aan het agrarisch beleid zoals vastgelegd
in het middellange termijn beleidskader van het Agrarisch Sector Plan (ASP). Het ASP kent drie hoofddoelen,
te weten:
- voedsel zekerheid en – veiligheid;
- inkomensvorming;
- economische groei.
Ook in dit verslagjaar is veel tijd en energie besteed bij de voorbereiding en uitvoering van ASP programmadelen
en projecten. Als we kijken naar de realisatiecijfers kan met gepaste trots gesteld worden
dat 2008 ook in dit opzicht een succesvol jaar is geworden. In dit jaar werd ook het verdere fundament
gelegd voor een ambitieuze- en realistische implementatie van zowel de lopende- als recentelijk opgestarte
projecten.
Belangrijk uitgangspunt van het ASP is een heldere taakverdeling tussen de overheid en de particuliere sector,
een taakverdeling waarbij de overheid zich concentreert op het scheppen van goede voorwaarden voor
rendabele agrarische productie en dat de productie van goederen en diensten een primaire aangelegenheid
is van de particuliere sector. De private sector zal de haar toebedeelde taken ook daadwerkelijk moeten
oppakken. Goede communicatie, een goede verstandhouding en organisatie in de sector zijn belangrijk
voor succes.
Belangrijk onderdeel van het beleid is het versterken van de voedselveiligheid door aandacht te besteden
en te investeren in kennis en opleidingen, registratie- en volgsystemen, wetgeving en door de bouw van
laboratoria. Deze systemen zijn in het belang van de lokale- en de buitenlandse consumenten die het
Surinaams product kopen. Ook mondiaal blijkt dat er stringenter wordt gelet op de voedselveiligheid. De
investeringen in voedselveiligheid vormen in dit opzicht dus ook een voorwaarde voor het duurzaam kunnen
blijven bedienen van opgebouwde export markten.
In het sectorbeleid zijn eveneens ‘kennis en kennisontwikkeling’ geïdentificeerd als speerpunt voor succesvolle
verdere ontwikkeling van de sector. Op alle niveau’s wordt hier aandacht aan gegeven, beginnend
bij het wekken van belangstelling voor de sector bij scholieren via rondleidingen. Hier wordt goed gebruik
van gemaakt. Agrarisch onderwijs komt reeds voor in het formeel onderwijs en wel op lager technisch-
(LTO), middelbaar technisch- (NATIN) en universitair niveau (UvS). Ook het Polytechnisch College (PTC)
implementeert thans de richting “International Agribusiness”.
Bestaande ondernemers hebben behoefte aan kennisopbouw en -ontwikkeling. Zij moeten zich daartoe
openstellen om hun rol als succesvolle agro ondernemer ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen.
Voorlichting door een hervormde voorlichtingsdienst van LVV, ondernemerschapsontwikkeling, sensitiviteit
voor veiligheid- en gezondheidsaspecten vormen de bouwstenen van dit beleid.
Ook op het ministerie wordt kader opgeleid om beter de toebedeelde taken uit te kunnen voeren en met
grotere doeltreffendheid de beleidsdoelen te realiseren.
8
1 Inleiding

Voorbeeldbedrijf Suriname Gourmet Farm
Suriname Gourmet Farm is
op 21 juni 2005 opgericht
door Rinette Kastelein-
Soeropawiro, nadat haar
ondernemingsplan bij een wedstrijd
in de prijzen viel (www.
bidnetwork.org). Het idee om
paddenstoelen te telen vloeit
voort uit een afstudeeronderzoek
van Rinette van de studierichting
Landbouw binnen
de FTeW omtrent de teelt van
eetbare tropische paddenstoelen.
Dit onderzoek viel onder
het paddenstoelen onderzoeksprojekt
van CELOS.
Oesterzwammen en rijststro
paddenstoel, met deze twee
paddenstoel soorten werd gestart
in 2005, echter bleek de
rijststro paddenstoel verlieslatend
zijn. Een te lage produktie,
te hoge substraatvolume
en een arbeidsintensieve teeltwijze.
Besloten werd om door
te gaan met oesterzwammen
en de produktie van de rijststro
paddenstoel te stoppen.
Inmiddels zijn wij reeds 4 jaren
bezig met oesterzwammen,
met een tussentijdse stop in
augustus 2008 t/m oktober
2008. Dit vanwege de droogte
die toen heerste.
Dit zijn de verse producten
die Suriname Gourmet Farm
aanbiedt op de Surinaamse
lokale markt. Op biologisch
verantwoorde wijze worden
de paddenstoelen geteeld,
waarbij uitsluitend biologische
bestrijdingsmiddelen worden
gebruikt. Meer nog trachten
wij door goede en hygiënische
bedrijfsvoering het gebruik van
bestrijdingsmiddelen zo veel
mogelijk te minimaliseren.
Ons produkt wordt geleverd
aan een aantal restaurants
in Paramaribo en in distrikt
Commewijne. Verder zijn oesterzwammen
exclusief te verkrijgen
bij slagerijen en goed
gesorteerde supermarkten.
Suriname Gourmet Farm doet
ook zelf aan substraatproeven.
Zo zijn reeds diverse substraatsoorten
uitgeprobeerd
waarop paddenstoelen op kunnen
groeien. Enkele zijn: bananenblad,
rijststro, padikaf,
koffie-afval, houtzaagsel van
diverse houtsoorten, etc. Het
idee om meerdere soorten
paddenstoelen te telen ligt
ook in de planning. Het ontwikkelen
van machines om de
teeltwijze te vergemakkelijken
ligt ook in de planning, maar is
voor een groot deel afhankelijk
van de nodige financiële middelen.
Als basis substraat dienen
houtzaagsel en gedroogd
bananenblad.
Ander agrarisch afval waarmee
ook is geëxperimenteerd
binnen het bedrijf en waarmee
ook goede resultaten zijn bereikt
zijn o.a.: padikaf, rijststro,
koffieafval en podosiri afval.
De oesterzwam en rijststro
paddenstoel zijn twee smakelijke
paddenstoelen die op
velerlei wijze bereid kunnen
worden. Kort gebakken in olijfolie/boter
met wat ui en knoflook,
smaken ze voortreffelijk
op een knapperig broodje.
Variaties voor een paddenstoeltapenade
zijn legio. Ook
erg lekker bij een roerbak
vlees­ of groentegerecht. Of
in soep, een ragout, ravioli,
een stoofgerecht met vlees,
en zelfs met pasta of rijst.
Paddenstoelen zijn snel en gemakkelijk
te bereiden. Naast
het feit dat paddenstoelen
heel lekker zijn, zitten ze ook
nog boordevol proteinen, vitaminen
en mineralen.

2
Bereikte hoofddoelen
van het beleid

In dit hoofdstuk wordt aangegeven wat de bijdrage is van de agrarische sector aan de macro economie.
Dit komt in paragraaf 2.1 aan de orde. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op de bijdrage van het gevoerd
beleid aan de hoofddoelstellingen van het ASP.
2.1 Economische bijdrage
Het aandeel van de agrarische sector aan de BBP bedraagt 6,8% en is 0,7% lager ten opzichte van het jaar
2007. De agrarische productie is bestemd voor lokale consumptie en export. De consumptiepatronen van
gezinnen zijn verschillend en zijn samengesteld uit lokale- en importproducten. M.a.w. de voedselvoorziening
komt voor een groot deel uit de lokale productie en de rest uit importen. De totale export is in
vergelijking met 2007 met 23% gestegen en bedraagt in 2008 USD 84 mln. Het betreft rijst, bacoven, visproducten,
groente, fruit, bloemen en verwerkte producten. De import van voedsel bedraagt USD 169 mln.
(stijging van 22% vergeleken met 2007). De verscheidenheid van import producten wordt voornamelijk
gevormd door graanproducten, vetten en oliën, oliehoudende producten, zaden, zuivelproducten, vlees en
vleesproducten, groenten, fruitproducten, suiker, suikerwerk en meelproducten. De agrarische sector zorgt
voor regionale spreiding van economische activiteiten. Direct en indirect zijn ongeveer 25.000 mensen in
de agrarische productie tewerk gesteld.
Tabel 1. Enkele Macro – Economische indicatoren 2004 - 2008
Omschrijving Eenheid 2004 2005 2006 2007 2008
Reële BBP groei % 4.4 3.8 5.2 5.1
Aankoop koers US$ (dag basis) SRD 2,70 2,69 2,71 2,71 2,71
Verkoop koers US$ (dagbasis) SRD 2,77 2,75 2,78 2,78 2,78
Werkloosheid % 8 11 12 11 9,3
Jaargemiddelde inflatie % 9,7 9,5 11,3 6,4 14,7
Tabel 2. Bijdrage van de agrarische sector aan de nationale economie
2004 – 2008 (BBP in constante prijzen)
Omschrijving Eenheid 2004 2005 2006 2007 2008
Formele sector SRD 1000 4.146 4.431 4.595 4.822 5.027
Informele sector SRD 1000 994 925 958 1.010 1.103
Agrarische sector SRD 1000 342 325 342 361 343
Landbouw en Veeteelt SRD 1000 216 192 215 242 242
Visserij SRD 1000 105 94 103 98 79
Bosbouw SRD 1000 21 39 24 21 22
Aandeel agrarische sector in
nationaal BBP (formele sector)
% 8,2 7,3 7,4 7,5 6,8
2.2 Voedselzekerheid en voedselveiligheid
2.2.1 Voedselzekerheid en voedselveiligheid
Voldoende gezond- en veilig voedsel voor een ieder, zoveel als mogelijk lokaal geproduceerd.
2.2.2 Inkomensvorming
Een groeiende en bovenal gediversifiseerde sector die inkomen biedt aan allen die erin werkzaam zijn als
agrariër, landarbeider of anderszins.
2.2.3 Economische groei
Een bijdrage aan de nationale economie middels productie, export, importvervanging, werkgelegenheid
en een positieve bijdrage aan de handelsbalans.
12
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid

2. Bereikte hoofddoelen van het beleid
13

Verkoop van plantmateriaal aan het publiek
Het doel van de verkoop van plantmateriaal aan het algemeen publiek is om de gemeenschap te voorzien
van goed plantmateriaal, zodat niet-agrarische huishoudens zelf kunnen voorzien in een deel van hun eigen
voedsel. Met dit project is een aanvang gemaakt in 2007. Aanvankelijk werd alleen des dinsdags plantmateriaal
verkocht. Gezien de aanloop en de toename van de vraag naar goed plantmateriaal, is besloten
om de plantmateriaalverkoop op twee dagen per week te houden. Ingaande januari vindt de verkoop
van plantmateriaal plaats op de dinsdag en de donderdag. In de districten is er eveneens plantmateriaal te
verkrijgen. Belangstellenden kunnen bij hun ressortkantoren of op het hoofdkantoor van LVV terecht voor
nadere informatie. De verkoopprijzen van plantmateriaal zijn vanaf april 2008 per ministeriële beschikking
aangepast. Op deze dienstverlening door het ministerie wordt zeer positief gereageerd.
Kassenteelt Hydroponic en Surisombra kassen
De succesvolle teeltmethoden in kassen onder het hydroponic systeem werden verder uitgebreid met het
toetsen van gewassen waaronder tomaat, paprika, soepgroenten, prei en diverse koolsoorten.
Tevens zijn ook verschillende substraten gebruikt zoals cocopeat en of cocopeat met vers rijstkaf en scherpzand.
De zeer positieve resultaten zijn gedeeld met studenten, startende- en toekomstige ondernemers en
andere belanghebbenden. In totaal hebben 328 belangstellenden de hydroponic kassen op het ministerie
bezocht en zijn ze van de nodige informatie voorzien. In 2008 werd de kennis tot het planten onder kas
reeds overgenomen door enkele tuinbouwers in diverse districten. Ook blijkt dat het aanreiken van deze
kennis ertoe heeft geleid dat veel tuinbouwers die niet direct een complete kas bouwden, de aangereikte
technologie goed benutten door onder meer verbetering van de waterhuishouding en meer gebruik van
duurzame materialen en schaduwgaas. De tot nog toe zichtbare resultaten bij de tuinbouwers resulteren in
betere en goedkopere productie (paprika), meer gelijkmatige productie en minder fluctuatie in prijzen.
Binnenland
In het kader van voedselzekerheid is in het dorp Kwamalasamutu een praktische training oculeren georganiseerd.
De onderstammen waren in een eerder stadium uitgezaaid. Het doel was om de oudere
vruchtbomen in het dorp te vervangen. In het district Brokopondo is op drie locaties een rijstproef ingezet
om de hoger opbrengende Adron rijstlijnen uit te proberen onder de lokale omstandigheden. Uit
de voorlopige resultaten blijkt dat de ADRON lijnen goed gedijen als de regenval hoog is, ook onder de
14
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid

lokale omstandigheden. In 2009 zal deze proef worden voortgezet. In oktober van het vorig jaar werd
te Kwamalasamutu Cleopatrazaad (onderstam) gezaaid voor aanmaak van citrus plantmateriaal. Het doel
hiervan was om dorpsbewoners op te leiden in de aanmaak van plantmateriaal zodat het gebied wordt
voorzien van nieuwe vruchtbomen met hogere opbrengsten. In november 2008 heeft de eerste training in
het oculeren van citrus plaatsgevonden en is er opnieuw Cleopatrazaad onder begeleiding gezaaid. Ook
heeft een evaluatie plaatsgevonden met betrekking tot de draagmieren problematiek. Dankzij de bestrijding
in 2007 is dit probleem onder controle.
GAP registratie en Trace Back System in tuinbouw
‘Good Agriculture Practices’ (GAP) beoogt veiligheid van voedsel bestemd voor zowel de lokale- als exportmarkt.
Aan landbouwers wordt kennis bijgebracht om verantwoord bestrijdingsmiddelen te gebruiken
en veilige alternatieve methoden toe te passen. Ook leren zij om ziekten en plagen goed te herkennen,
zodat zij weten welke middelen op de juiste wijze toe te passen. Voorlichting heeft geresulteerd in verantwoordelijker
gebruik van pesticiden. Het aantal geregistreerde GAP producenten voor 2008 is in onderstaand
tabel verwerkt. De GAP geregistreerde producenten hebben positief meegewerkt met LVV tot
verbetering van de voedselveiligheid. Van hen mag verwacht worden dat zij over de kennis beschikken om
veilig voedsel te produceren en dat zij die kennis ook daadwerkelijk toepassen. Er zijn indicaties/bewijzen
dat de GAP vruchten afwerpt. In 2008 is er slechts 1 notificatie binnen gekomen. Er is meer controle uitgevoerd
en meer bewustzijn bij de consument en de producent.
Tabel 3. Aantal geregistreerde GAP producenten per ressort in 2008
Regio Ressort GAP producenten
Midden Wanica A 169
Wanica B 117
Wanica C 157
Para 123
Saramacca 421
Oost Commewijne 38
Totaal 1.025
De trace back system houdt onder andere in dat groente- en fruit exporteurs, met begeleiding van LVV, hun
exportadministratie goed bijhouden, zodat indien nodig makkelijk de herkomst van exportproducten kan
worden getraceerd. In 2008 hebben twee nieuwe exporteurs zich aangemeld voor de trace back system begeleiding
vanuit de ressorten. Sinds de invoering van de trace back system kon bij notificaties van gevallen
van te hoge dosis pesticiden, getraceerd worden wie de veroorzaker was. Ook hier valt op dat tuinbouwers
en exporteurs goed meewerken met het ministerie van LVV. Het positief gevolg is dat het aantal notificaties
drastisch is afgenomen.
Melamine in melk
Naar aanleiding van het melamine probleem in China gaf LVV de importeurs aan om met ingang van 22
september geen melkproducten meer te kopen in Zuidoost Azie totdat er meer duidelijkheid is over de
veiligheid van de zuivelproducten uit dat gebied. Melamine is een chemische stof die gebruikt wordt in de
kunststofindustrie. Enkele melkleveranciers in China voegden opzettelijk melamine aan melk toe om zo bij
kwaliteitstesten hoge eiwit waarden voor de melk te verkrijgen. De consumptie van melkproducten bereid
uit besmette melkpoeder heeft in China desastreuze gevolgen gehad. Een aantal baby’s zijn overleden.
Door kordaat optreden van het ministerie kan dit probleem ons bespaard blijven.
De bestaande lokale controle op ‘land van herkomst’ en ‘land van verzending’ is verscherpt. Dit houdt
onder meer in dat voor import een conformiteitscertificaat, verstrekt door een erkend testinstituut, wordt
geëist en producten waarvan de herkomst niet duidelijk is, niet worden toegelaten. Van één importeur die
over melkpoeder uit China beschikte waarin melamine voorkwam, is terstond de partij vernietigd.
Internationale vogelgriepconferentie
Op 25 en 26 oktober werd te Sharm El Sheik, Egypte, de 6e ministeriële conferentie over ‘avian’ en
‘pandemic’ influenza vogelgriep gehouden. Ministers, deskundigen uit 120 landen en internationale or-
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid
15

ganisaties namen deel aan de conferentie. Suriname werd vertegenwoordigd door minister Kermechend
Raghoebarsing en het nationaal ‘focalpoint disastermanagement’ van het ministerie van Volksgezondheid,
Meryll Zeefuik. De vergadering concentreerde zich op het handelen en behandelen als de ziekte eenmaal
voorkwam. De fundamentele oplossing bij uitbraak van de ziekte, waarbij er een drama van besmetting
van mens tot mens kan volgen, zijn gebaseerd op samenwerking, gedeelde verantwoordelijkheid, publieke
voorlichting en transparantie. Naast de bereidheid om samen te werken gaat het ook om de capaciteit bij
de uitvoering alsook de participatie van NGO’s en de gemeenschap.
De aandacht concentreerde zich tot nu toe voornamelijk op de beheersing van vogelgriep, terwijl nu ook
meer naar de eradicatie van de ziekte word gekeken. Gezien de mogelijke oorzaken en gevolgen van de
ziekte is samenwerking noodzakelijk op internationaal niveau, maar zeker ook op nationaal niveau tussen
de relevante ministeries, de pluimveesector, de media en de gemeenschap.
Vogelgriep noodplan
Gedurende het jaar zijn 40 medewerkers van de Veterinaire Inspectie en Veeteeltvoorlichting getraind in
het gebruik van persoonlijke beschermingsuitrusting, het nemen van monsters bij pluimvee en het transporteren
van organisch materiaal voor onderzoek in geval van uitbraak van vogelgriep of een andere
besmettelijke dierziekte. Verder is het noodstappenplan, het ‘emergency preparedness plan’ bij een dergelijke
situatie behandeld. Het is belangrijk dat het personeel betrokken bij de ziektebewaking beschikt
over een noodplan en in geval van een uitbraak van besmettelijke ziekten correct en snel handelt volgens
de procedures aangegeven in het noodplan. Het IICA en de PAHO stelden deskundigen beschikbaar. De
getrainde medewerkers worden ook ingezet in de dierziektebewaking, met name de dierziekte monitoring
en surveillance, de veebedrijvenregistratie en de identificatie en de registratie van landbouwhuisdieren.
Begin 2009 vindt er verdere bijscholing plaats.
Beyond the Horizon
In samenwerking met de Verenigde Staten van Amerika werden van 29 juli tot en met 8 augustus in regio
Oost (Marowijne en Commewijne) en van 25 augustus tot en met 4 september in regio West (Coronie,
Wageningen en Nickerie) naast humane ook veterinaire gezondheidsmissies uitgevoerd onder de naam
‘Beyond the Horizon’. Het doel van de missie was het geven van voorlichting en het verlenen van veterinaire
bijstand aan voornamelijk de kleine veeteeltproducent. Ook bezitters van gezelschapsdieren konden
er terecht voor advies. De Surinaamse en Amerikaanse teams bestonden uit een dierenarts en assistenten.
In regio Oost werden ruim 9.400 dieren behandeld en in regio West was dat aantal 13.000 dieren. De boeren
waren zeer ingenomen met deze gratis behandeling van hun vee en andere huisdieren en de nodige
voorlichting.
Codex Alimentarius
Codex Alimentarius is het voedselstandaardenprogramma van de FAO en de WHO. Het doel van het
Codex Alimentariusprogramma is het bevorderen van voedselveiligheid en eerlijke handelsconcurrentie.
Het beleid is er op gericht de regionale en wereldwijde normen met betrekking tot voedselveiligheid te ontwikkelen
en te actualiseren. Dit jaar zijn er voorbereidingen getroffen voor het opzetten van een Codex secretariaat.
Enkele concept Codex standaarden die voor Fish and Fishery products, Milk and Milk products,
Mineral waters en Pesticide Residues zijn door het ministerie van LVV en Volksgezondheid bestudeerd,
becommentarieerd en doorgeleid naar het hoofdkantoor van de FAO in Rome. In samenwerking met de
lidlanden en zusterorganisaties OIE en IPPC worden de concept standaarden besproken op de specifieke
internationale vergaderingen.
Agricultural Health and Food Safety Unit
Onder voedselveiligheid wordt verstaan ‘de garantie dat voedsel geen nadelige gevolgen heeft voor de
gezondheid van de mens na bereiding en consumptie ervan’.
Suriname treft toenemend sanitaire- en fytosanitaire maatregelen bij de productie en de verhandeling van
plantaardige-, vis- en dierlijke producten volgens internationale standaarden en richtlijnen. LVV implementeert
een geïntegreerd systeem van voedselveiligheid in de voedselketen, van ‘grond tot mond’, van
‘landbouwbedrijf tot eindverbruiker’.
In het kader van herstructuering van AHFSU heeft de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) ondersteuning
verleend m.n. aanbevelingen voor het goed functioneren van de unit en de problemen rond residuen van
bestrijdingsmiddelen in onze exportgewassen besproken. Er is een studie uitgevoerd door een consultant
16
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid

met betrekking tot de herstructurering van deze unit waarbij een stappenplan werd gemaakt voor het formaliseren
van de Agricultural Health and Food Safety Unit (AHFSU) en is er een trainingsprogramma opgesteld
voor het laboratoriumpersoneel. In 2009 zullen met deze trainingen aan het laboratorium personeel
een aanvang gemaakt worden.
Een studie voor het opzetten van een laboratorium voor residu-analyse is uitgevoerd. De richtlijnen voor
de implementatie van het laboratorium en de apparatuur zijn eveneens vastgesteld.
Gewasbescherming
Tegen plantparasitaire aaltjes is het zaad van Crotalaria striata, een vlinderbloemige plant, als extract getest
op een tweetal groenten t.w. antroewa en boulanger en heeft zeer positieve resultaten opgeleverd. In het
voorlichtingsprogramma van het ministerie zullen aanbevelingen gedaan worden voor het gebruik van
deze biologische bestrijdingsmethode. Het onderzoek zal voortgezet worden op andere gewassen z.a.
tomaat en diverse koolsoorten.
In het kader van het fruitvliegonderzoek, vooral naar de verschillende soorten in het Oriental fruit fly complex,
is in december een duizendtal poppen van de Carambola fruitvlieg uit Suriname opgestuurd naar
het International Atomic Energy Agency laboratorium in Seibersdorf, Oostenrijk, om te participeren in een
onderzoek naar ‘interspecific mating’ tussen een aantal Bactrocera spp. fruitvliegen. Wereldwijd moet dit
leiden tot effectievere en efficiëntere bestrijdingsmogelijkheden.
In samenwerking met Guyana zijn detectie-activiteiten ondernomen ten aanzien van fruitvliegen met als
doel de verspreiding van voornamelijk de Carambola fruitvlieg te onderzoeken en te bestrijden in de grensgebieden
van beide landen.
In juli werd voor de 44e jaarlijkse meeting van de Caribbean Food Crops Society, tijdens een workshop
‘Invasive species’ een lezing verzorgd in Miami over de historie, verspreiding, waardplanten (een plantensoort
waarop een plaag, in dit geval fruitvlieg, zich kan voortplanten), bestrijding en toekomstperspectieven
van de Carambola fruitvlieg.
Dit heeft geresulteerd in het schrijven van een artikel voor de ‘Proceedings of the Caribbean Food Crops
Society’ met als titel: ‘Carambola fruit fly situation in Latin America and the Caribbean’. Hierdoor stellen
landen in de regio kennis over de fruitvlieg situatie in hun land onderling beschikbaar zodat een gezamenlijke
aanpak kan worden bevorderd. In Saramacca werden twee observatie proeven uitgevoerd in
kouseband met de alternatieve middelen abamectine en spinosad voor het bestrijden van bladmineerders.
Deze proeven werden uitgevoerd in samenwerking met een onderzoeksinstantie uit Lelystad - Nederland,
in het kader van het terugdringen van residuen op groentegewassen. De resultaten werden gepresenteerd
tijdens een workshop ‘Evaluatie bijeenkomst project Surituin’. De verzamelde mineerders en parasieten
zijn momenteel voor 80 % geïdentificeerd.
Handleidingen over Integrated Pest Management (IPM), het herkennen van moko- en panama ziekten
in Musa-soorten (bacovensoorten), pesticiden en biopesticiden zijn samengesteld en verdeeld onder de
bibliotheken t.w. de centrale bibliotheek van het ministerie, de universiteitsbibliotheek, IICA en alle voorlichtingskantoren
van het ministerie. Deze handleidingen zijn ook verkrijgbaar voor belangstellenden.
Er zijn trainingen verzorgd over gewasbeschermingsmaatregelen en gebruik van pesticiden in Nickerie,
Saramacca, Wanica en Paramaribo. Tal van plaatselijke teelttechnische- en gewasbeschermingsproblemen
van aanplanten van landbouwers werden door kordaat en gezamenlijk optreden van de diverse onderzoeksafdelingen
van het ministerie opgelost.
Standaarden
In september is geparticipeerd aan de vijfde vergadering van het ‘Technical Panel on pest free areas and
systems approach for fruit flies’, welke gehouden werd in Wenen, Oostenrijk. Dit technisch panel ontwikkelt
standaarden (International Standard on Phytosanitary Measures, ISPM) met betrekking tot fruitvliegen.
Deze standaarden helpen landen systemen op te zetten om fruit te produceren ondanks de aanwezigheid
van fruitvliegen en geven regels aan hoe de fruitvliegpopulatie te monitoren en te beheersen zodat men
tot productie van kwalitatief goed- en exporteerbaar fruit komt. Het resultaat was dat er draft standard is
ontwikkeld over combinaties van bestrijding tegen fruitvliegen. Deze draft wordt na besproken te zijn met
alle lidlanden door de IPPC tot standard verheven.
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid
17

Bestrijdingsmiddelen
Het verkeerd gebruik van de herbiciden glyfosaat en 2,4-D (voor het chemisch onderhoud van kanalen)
leidde in het Uitkijk gebied tot schade aan omliggende landbouwgewassen. Na evaluatie werd besloten
om het onderhoud van kanalen niet meer middels het gebruik van herbiciden, maar mechanisch te laten
geschieden.
De taakgroep management pesticiden in Nickerie heeft de voorlichting omtrent het verantwoord gebruik
van pesticiden voortgezet. De wijze van bewaring van pesticiden bij huishoudens en landbouwers is
onderzocht. Alhoewel het wettelijk verpicht is pesticiden in veilige ruimten op te bergen bleek dat er
slechts 20% van de landbouwers aan deze verplichting voldeden, hetgeen heeft geresulteeerd in de
initiatie van een kastjesproject om landbouwers op een goedkope en verantwoorde wijze pesticiden te
laten opbergen.
Bij de jaarlijkse vergadering van de ‘Coordinating Group of Pesticide Control Boards of the Caribbean’
(CGPC) in Belize, werd in het bijzonder over registratie van pesticiden in de diverse landen gesproken. De
registratie van pesticiden bij import is nu in ieder land verschillend. Tijdens deze vergadering is afgesproken,
dat de lidlanden zouden werken aan de up-to-date inventaris van de obsolete pesticiden. De voorraden
obsolete pesticiden (oude, vervallen voorraden) vormen voor vele landen een probleem, ook voor
Suriname. In ons land zijn voorbereidingen getroffen ter opruiming van deze voorraden.
Kennisoverdracht
Het ministerie heeft van 30 april tot 4 mei geparticipeerd aan de Agro-beurs, welke door KKF aan de
H.D. Benjaminstraat was gehouden. Het accent werd vooral gelegd op o.a. het veilig gebruik van bestrijdingsmiddelen
en het gebruik van alternatieve bestrijdingsmethoden zoals stomen van grond en
vruchtwisseling.
18
2. Bereikte hoofddoelen van het beleid

Voorbeeldbedrijf Saijem Tahoe bedrijf
De heer Paidjo Kartodirjo
is 62 jaar oud, doet aan huisvlijt
en heeft een tahoe bedrijf.
Tahoe een product gemaakt
uit sojabonen is heel gezond.
35 jaar geleden is hij gestart
met de het experimenten van,
hoe tahoe te maken van goede
kwaliteit en met een lange
houdbaarheid. Door de vele
experimenten is hij daar aardig
in geslaagd, maar streeft
nog steeds naar een beter
product. Het tot stand brengen
van zijn product is niet makkelijk
geweest en heeft dus een
hele cyclus gekend.
In 1974 was hij gestart met
een huishoud blender om de
soja bonen in te blenderen.
Hiervoor moesten de soja bonen
allereerst een halve nacht
geweekt worden, daarna opgekookt
en na afkoeling gescheiden
worden. Nadat het
gescheiden was van alle vocht
werd het in een rechthoekige
schaal gezet met een dienblad
erbovenop, zodat het
van boven platgedrukt werd
voor enkele uren. Vervolgens
werd het in plakjes gesneden
en verpakt. Het allerbelangrijkste
bij het proces was hoe de
gekookte soja van het water
te scheiden. Allereerst werd
er een experiment uitgevoerd
met twee lepels azijn, maar
de houdbaarheid was niet van
lange duur.
5 jaren hierna was de heer
Paidjo nog steeds bezig te experimenteren
met zijn tahoe.
Uiteindelijk kwan hij tot de ontdekking
dat de Surinaamse
soja 12 uren lang geweekt
moet worden. Naast zijn eigen
soja aanplant teelde hij
ook nog zoete patat en uien,
waarbij hij ook werd bijgestaan
door LVV.
Hij kreeg al gauw bekendheid
met zijn product en werd door
het ministerie van LVV via een
FAO project gestuurd naar de
Fillipijnen voor een training
over de productie van tahoe.
Daar heeft hij in een arme
wijk gezien dat men een oude
naaimachine gebruikte bij de
vervaardiging van het product.
Hij keerde met heel veel kennis
terug naar Suriname, waar
hij zijn experimenten voortzette
en dezelfde methode gebruikte.
Vele marktonderzoekingen
werden tussen zijn 50e
en 60e jaar samen met zijn
kinderen gedaan. Op zijn 60e
verjaardag heeft hij één van
zijn hoogte punten bereikt,
waarbij hij een grote vooruitgang
had geboekt omtrent
de kwaliteit en de houdbaarheid
van zijn product. Hierbij
werden velen, waaronder ook
de District Commissaris van
Saramacca, uitgenodigd voor
de presentatie van zijn tahoe
en het proeven ervan. Door de
District Commissaris werd hij
geadviseerd om aan huisvlijt te
doen en de nodige aanvragen
hiervoor in orde te maken.
Zijn product is nu van heel
goede kwaliteit en wordt van
Saramacca naar Paramaribo
als Nickerie in kartonnen dozen
zonder koeling vervoert.
Het product is hierna nog zeker
2 weken houdbaar. Dhr.
Paidjo heeft ook een scala aan
tahoe recepten, mdie hij graag
met anderen deelt. Naast soja
heeft de heer Paidjo ook een
aanplant van andere landbouw
gewassen zoals bananen, sopropo,
citrus en bladgroenten.

3
Beleid voor de
subsectoren

3.1 Landbouw
3.1.1 Bananen
Het beleid in de bananen sector is erop gericht de bananenexport te verhogen waardoor de sector behouden
blijft en werkgelegenheid blijft bieden.
22
Figuur 1: Export volume van bacoven 2004 - 2008
De exportwaarde bedroeg 65.750 ton met een marktwaarde van ongeveer USD 23 miljoen. In 2007 bedroeg
de productie nog 57.135 ton. Naar verwachting zal in 2009 de productie nog hoger zijn omdat het
areaal met 200 ha is uitgebreid. Te Jarikaba is een geheel nieuw irrigatiesysteem in gebruik genomen. In
2008 waren er 2200 arbeiders werkzaam bij de SBBS; dit zijn er 100 meer dan in 2007.
3.1.2 Rijst
Het beleid voor de rijstsector heeft als doel de concurrentiepositie van boeren, verwerkers, exporteurs en
overige belanghebbenden te verbeteren. Het beleid wordt ten uitvoer gebracht door vergroting van de productiviteit
en verhoging van de kwaliteit van de productie, meer onderzoek, verbetering van de voorlichting
en het scheppen van betere afzetmogelijkheden. Hierdoor verbetert de productiviteit met als uitkomst
dat de sector ondersteund wordt om de concurrentiepositie te verbeteren. Het ‘Nationaal Rijst Actieplan’
wordt met dit doel uitgevoerd. Dit plan voorziet in het onderhoud en herstel van infrastructuur, kennisoverdracht,
organisatieontwikkeling en het bieden van financieringsmogelijkheden. De overheid zorgt voor de
financiering van dit plan en wordt gesteund met EU middelen.
Bijdrage van de rijstsector
In 2008 is in totaal 43.654 ha padie ingezaaid met een oogst van 182.877 ton. De sector voorziet de binnenlandse
markt van circa 35.000 ton rijst voor menselijke consumptie en 18.285 ton slijpmeel en 6.440
ton gruis (fijn breuk) voor de veehouderij. De export van rijst bedroeg 52.641 ton met een exportwaarde
van SRD 90.477.000. Circa 1.400 boeren vinden hun emplooi in deze sector. Voor de verwerking van
padie tot rijst zijn 23 fabrieken verantwoordelijk. Verder ontvingen exporteurs SRD 113.413 terug aan
uitvoerheffing voor rijstexporten naar de EU. Sinds april 2008 wordt geen uitvoerheffing meer betaald door
de exporteurs.
Herstel en onderhoud infrastructuur
In de districten Coronie en Nickerie werd SRD 2.616.157 besteed aan onderhoud van de infrastructuur
voor de rijst. Hiervan werd SRD 1.816.288 besteed aan het ophalen en opschonen van de aan- en
afvoerleidingen te Wageningen vanaf lijn 1 tot en met lijn 6 (193 km). Dit heeft er mede toe geleid dat in
Wageningen na vele jaren circa 3.000 ha is bewerkt voor de inzaai. Voor het resterend bedrag is 158 km
aan kanalen en loosleidingen opgeschoond in de andere gebieden van de twee districten.
Ter garandering van de watervoorziening is SRD 1.500.000 ter beschikking gesteld aan het overliggend
waterschap MCP. De in 2007 gestarte bouw van drie zwamppeil beheerskunstwerken in de oostdam van
het Corantijnkanaal en twee afvoerkunstwerken in de westdam van het Corantijnkanaal is in oktober van
3. Beleid voor de subsectoren

dit jaar opgeleverd voor een bedrag van € 2.124.210. Hiermede is het Nationaal Rijst Actieplan, welk in
totaal € 9.255.000. bedroeg, afgerond. In het kader van de reorganisatie van waterschappen werd in 2007
gestart met de rehabilitatie van de infrastructuur van het waterschap Sawmillkreek polder, waarvoor SRD
1.575.000 is toegewezen. De werkzaamheden werden in oktober 2008 voltooid en opgeleverd. Hierna
is het onderhoud van de infrastructuur overgedragen aan het waterschapsbestuur Sawmillkreek. In voorbereiding
is de rehabilitatie van de infra- structuur van de waterschappen Hampton-Courtpolder en Van
Drimmelenpolder.
Onderzoek en kennis
ADRON ontving in 2008 een subsidie van SRD 1.125.000 voor rijstonderzoek. De Universiteit van
Suriname voerde, in samenwerking met het ADRON en CELOS, een programma uit ter verbetering van de
zaaizaadvoorziening. Dit project ter waarde van circa € 1 miljoen had als doel:
• De zaaizaadvoorziening te verbeteren;
• Het zaaizaad te certificeren;
• Protocollen voor de aanmaak van zaaizaad m.b.t. Good Agriculture Practices (GAP) en Good
Manufacturing Practices (GMP) op te maken;
• Producten van rijst en rijstafval te identificeren voor verdere ontwikkeling.
Voor het najaar oogst seizoen is 5.200 ton 1e nabouw zaaizaad (gedroogd) geproduceerd, waarmee een
areaal van ca 25.000 ha ingezaaid kan worden met een zaaidichtheid van gemiddeld 180 kg per ha. In juli
is een workshop gehouden over betere benutting van rijst en bijproducten van rijst (‘value added’ producten).
Enkele producten zijn geïdentificeerd voor verdere ontwikkeling:
a. Kweken van champignon op padiestro en padiekaf;
b. Stabiliseren van slijpmeel;
c. Padiekaf (als bestanddeel) voor gebruik in bouwmaterialen;
d. Padie-as (als bestanddeel) voor cement en staal industrie.
De bestaande droger van ADRON is gerenoveerd en er is een nieuwe droger toegevoegd, waardoor de
droogcapaciteit is vergroot.
Voor kennisontwikkeling zijn aan rijstverwerkende bedrijven en rijstboeren opleidingen verzorgd in drogen
en verwerken van padie, kwaliteitsmanagement, administratie en financieel beheer en gewasmanagement.
Overlegstructuur rijst
Het ministerie heeft regulier overleg met vertegenwoordigers van belanghebbenden uit de rijstsector waaronder
boeren, verwerkers, exporteurs, handelaren, banken en onderzoeksinstellingen. Deze besprekingen
zijn een platform voor gedachtenwisseling en overleg. Onderwerpen die aan de orde komen zijn de infrastructuur,
de voorziening van productiemiddelen, het machinepark, de kostenbesparende maatregelen,
de markt, de kwaliteitszorg, de investeringen, de kredieten en de organisatie ontwikkeling. Met de belanghebbenden
is overeengestemd om te beginnen met de formalisatie van dit regulier overleg onder de naam
Implementatie Unit Rijst (IUR). De voorbereidingen tot instelling van deze unit vonden in 2008 plaats.
Grondtitels
In Wageningen werden in juni transportakten uitgereikt aan 187 ex-SML medewerkers. De begunstigden
ontvingen elk gemiddeld 24 ha land voor eigen padieproductie. Hiermee werd aan hen zekerheid verschaft
over hun rechten op grond en kunnen zij zo nodig leningen aangaan. Coroniaanse boeren hadden
gevraagd om hulp bij het verkrijgen van zekerheden over hun grond. Tijdens een inventarisatie meldden
32 boeren zich.
Hun grondaanvragen zijn reeds voorzien van adviezen van het ministerie van LVV en de DC van Coronie.
De ministeries van LVV en RGB zullen de bereidverklaringen in orde maken.
3.1.3 Tuinbouw
De voornaamste activiteiten ter bevordering van de tuinbouw bestonden uit het geven van voorlichting,
agrariërs de mogelijkheid bieden ter verkrijging van kriedieten en de beschikbaarstelling van kwalitatief
goed plantmateriaal, reguliere veldbezoeken werden uitgevoerd ter begeleiding en voorlichting van landbouwers.
In dit verband werden landelijk trainingen verzorgd waaronder 16 trainingen over fruitplantvermeerderingstechnieken
(waaraan 574 participanten hebben deelgenomen) en 1 training over ‘de aanmaak
van compost’ (waaraan 22 participanten hebben deelgenomen). Tijdens de trainingen kwam het belang van
3. Beleid voor de subsectoren
23

voedselveiligheid en voedselzekerheid ook aan de orde. In Brokopondo en Marowijne werd groenteplantmateriaal
beschikbaar gesteld aan de bewoners zodat de eigen groenteproductie beter op gang kon komen.
Door verkeerd gebruik van Glyfosaat en 2-4, D Amine tijdens onderhoudswerkzaamheden door een aannemer
aan de loosleidingen 1A en 3 te Uitkijkpolder (in januari), is er schade opgetreden aan landbouwgewassen.
De bespoten gewassen zijn vernietigd om geen risico’s voor de consument te vormen. Na overleg tussen
de ministeries van LVV, Justitie en Politie, Volksgezondheid, R.O., de landbouworganisatie AGRAS en de
landbouwers, is overeengekomen dat aanplantingen die aangetast waren op percelen van de landbouwers
100% financieel gecompenseerd werden. Aanplantingen op bermen werden voor 50% gecompenseerd
door de aannemer zodat landbouwers nieuwe aanplanten konden aanleggen. Aangetekend moet worden
dat bermbeplantingen wettelijk niet mogen, maar gedoogd worden.
De politie, enkele politici en de media besteedden bijzonder veel aandacht aan deze calamiteit, veroorzaakt
door een kleine aannemer. Opvalt dat een olie lekkage in de Saramacca rivier en het over de kop
gaan van een vrachtwagen met mijnbouw chemicalien van grote mijnbouwbedrijven in diezelfde periode,
vrij weinig publiciteit en aandacht hadden.
Landbouwtentoonstelling
Van 15 tot en met 17 augustus werd een landbouwtentoonstelling georganiseerd in samenwerking met
Lions Club Kwatta in het Flamboyantpark. De tentoonstelling had als thema ‘Veilig produceren, gezondheid
genereren’ en had als doel om bij te dragen aan efficiëntere en kwalitatief betere productie. Aan
belanghebbenden en belangstellenden werd in dit verband informatie verschaft door aanwezige deskundigen.
Er participeerden 230 boeren uit Kwatta, Houttuin, Santo Boma, Para en Saramacca. De boeren met kwalitatief
goede producten kwamen in aanmerking voor een prijs, die werd vastgesteld door een gezamenlijke
commissie van LVV en de Lions Club Kwatta. De beurs trok 17.000 bezoekers aan. Eind mei begin
juni werd wederom meegewerkt aan een landbouwbeurs in het Flamboyant Park in verband met 135 jaar
Hindostaanse Immigratie, samen met de Stichting Organisatie Hindoe Media.
Sierteelt
In verband met de verdere ontwikkeling van de export van siergewassen werd een eerste deelstudie van de
Nederlandse markt verricht. Dit onderzoek moet leiden tot de identificatie en selectie van de beste 5 voor
export in aanmerking komende siergewassen. Selectie criteria zijn onder meer dat de gewassen goed te
produceren moeten zijn onder Surinaamse omstandigheden en goed passen in de Nederlandse markt. De
studie zal in februari 2009 voltooid worden.
24
3. Beleid voor de subsectoren

Herstructurering proeftuinen
Een werkgroep ‘Herstructurering Proeftuinen’ kreeg de opdracht om de bestaande proef- en teelttuinen
te inventariseren en een plan van aanpak voor te leggen tot revitalisatie van de tuinen. In de opdracht is
meegegeven dat de proeftuinen in belangrijke mate oplossingen moeten helpen vinden voor praktische
problemen van de boeren.
Krediet
Het Rijstkredietfonds en het Agrarisch Kredietfonds (AKF), van respectievelijk € 3,5 miljoen en € 2,3
miljoen, zijn een groot succes geworden. De Landbouwbank is beheerder van beide fondsen. Het AKF
is toegankelijk voor alle agrarische activiteiten met uitzondering van rijst. Voor rijst is immers een apart
fonds. Uit het AKF kunnen landbouwers, veetelers en vissers kredieten ontvangen tot een bedrag van SRD
200.000,- tegen een jaarrente van 6,75%. Van april tot december werden 28 leningen verstrekt, waarvan
18 in de land- en tuinbouw, 6 in de veeteelt, 1 in de visserij en 3 in gemengde bedrijven. Leningen werden
verstrekt in Marowijne, Para, Commewijne, Wanica, Saramacca en Paramaribo. De meeste aanvragen komen
uit Saramacca en Wanica. Het rijstkredietfonds zal worden verhoogd naar € 5 miljoen en het AKF zal
worden aangevuld met € 2,5 miljoen.
Patamacca palmolie project
Het door DNA goedgekeurde plan, voor de ontwikkeling van een 40.000 ha oliepalmbedrijf te Patamacca,
bleef vertragen. De problemen en onduidelijkheden waren in december 2006 opgelost en afspraken werden
vastgelegd. Maar de impasse bleef voortduren. In april 2008 werden weer oude en nieuwe bezwaren
geopperd in een ‘Eindnota gemeenschapsparticipatie in het Patamacca hout- en oliepalmproject’ waarin de
regering gevraagd werd om de Patamacca-overeenkomst te wijzigen. Als basisuitgangspunt werd gebruik
gemaakt van het vonnis van het Inter Amerikaans Hof voor Mensenrechten in de casus van de 12 Saramacca
lo`s. De presidentiële Stuurgroep heeft na bestudering van de eind nota en het raadplegen van deskundigen
een adviesnota d.d 24 juni 2008 aan de regering aangeboden, waarin wordt gewezen op de verregaande
consequenties van de voorstellen uit de Eindnota. Met vertegenwoordigers van China Zhong Heng Tai en
deskundigen wordt nagegaan als en zo ja hoe verder op zinvolle wijze kan worden gewerkt aan dit project.
3.2 Veeteelt
Het gevoerd veeteeltbeleid had tot doel om de concurrentiepositie en de kwaliteit van de productie verder
te verbeteren. Ook werd veel aandacht gegeven aan capaciteitsopbouw van de sector onder andere middels
trainingen en voorlichting.
3. Beleid voor de subsectoren
25

Pluimveehouderij
Gedurende de periode 6 - 10 oktober werd een training ‘Kleinschalige pluimveehouderij’ in Commewijne
gehouden. Er werden 25 personen getraind in alle aspecten van de kippenkwekerij zoals huisvesting, voeding,
verzorging en medicatie voor zowel leg-, slacht- en huiskippen. De directeur van de Associatie van
Pluimveesector in Suriname (APSS) was ook uitgenodigd om de pluimveehouders uit te leggen welke rol zij
kunnen vervullen in de sector. De Stichting Agrarische Vrouwen (SAV), die in Commewijne actief is, wees
de trainees op het belang van eigen productie en de verdere mogelijkheden voor het exporteren van kip.
Er werden veldbezoeken afgelegd zodat de trainees theorie en praktijk konden vergelijken. Alle trainees
ontvingen een certificaat en een handleiding over pluimveehouderij.
Versterking van de pluimveesector
Op initiatief van de Associatie Pluimvee Sector Suriname werd er in april een pluimvee ‘awareness’ bijeenkomst
georganiseerd, waarbij diverse ministeries, onderzoeksinstituten en organisaties hebben deelgenomen.
Het thema was: ‘Waar gaat de publieke- en private sector naar toe met de pluimvee- sector?’. De
bijeenkomst heeft bijgedragen tot gezamenlijke uitgangspunten, randvoorwaarden en een besluitenlijst
ter verbetering van de pluimveesector in Suriname. Als resultaat werd er een joint commissie ‘Pluimvee
implementatie traject’ samengesteld voor de formulering van een plan van aanpak waarin gezamenlijke
acties zijn opgenomen ter verbetering en versterking van de concurrentie positie van de pluimveesector in
Suriname, bestaande uit vertegenwoordigers van bovengenoemde partners.
Fiscale voorzieningen
In mei heeft de commissie Fiscale voorzieningen ten behoeve van de agrarische sector haar eindrapport ingediend
met voorstellen voor opschorting van de invoerrechten, inclusief de omzetbelasting op agrarische
inputs. Daarnaast is voorgesteld om de belastingen bij de import van onder andere melkproducten, melkpoeder,
kip en kipdelen te verhogen om de concurrentiepositie van de lokale productie te verbeteren. Over
dit rapport hebben de ministeries van LVV, HI en Financiën overleg gevoerd. Boeren en vertegenwoordigers
uit de rijst-, melkvee-, pluimvee-, en rijstsubsectoren hebben bijgedragen aan dit rapport. Het rapport werd
ingediend bij de Regering. Een besluit is nog niet genomen.
De lokale productie in 2008 bedroeg 8.826 ton wat een daling betekent van 13% vergeleken met 2007 die
10.160 ton was. De pluimveeproducenten hebben een belangrijk deel van de binnenlandse markt weten
te veroveren. De productie daalde in 2008 t.o.v. 2007. Door tijdelijk gesloten grenzen naar aanleiding van
de vogelgriep werd in 2007 lokaal meer geproduceerd.
3.2.1 Kostprijs melk
Figuur 2. Slachtgewicht van kippen en overig pluimvee 2004-2008
In de eerste helft van het jaar werden er hogere prijzen van inputs van met name veevoeder genoteerd.
Melkveehouders vroegen naar aanleiding hiervan de regering om de opkoopprijs van rauwe melk aan te
passen. Vertegenwoordigers van de boerenbonden boden in juli kostprijscalculaties aan. De prijzen van de
bonden onderling alsook de overheidsberekening (LVV en HI) verschilden sterk van elkaar waarop de Raad
van Ministers op 25 juni een gezamenlijke commissie instelde. Deze commissie, waarin vertegenwoordigd
zijn de twee melkboerenorganisaties en de overheid, werd op 11 juli geïnstalleerd en kreeg als taak om
binnen een maand te werken aan een standaardmodel voor kostprijscalculatie in de melkveesector en om
een gezamenlijk voorstel te doen voor de aanpassing van de opkoopprijs van rauwe melk. Op 11 augustus
26
3. Beleid voor de subsectoren

werd verslag uitgebracht, waaruit bleek dat de commissie geen gezamenlijk advies over een opkoopprijs
van rauwe melk kon uitbrengen. Er werd een meerderheidsnota, ondersteund door 4 leden en een minderheidsnota
van de vertegenwoordiger van de Vereniging van Surinaamse Melkboeren ingediend. In het
laatste kwartaal leidden vooral de daling van de brandstofprijs en de gunstige Euro koers tot verlaging van
de kosten van onder meer veevoeder, waarbij de prijs van slijpmeel tot zelfs de helft is teruggevallen.
Melkverwerking
Er is in het vorig jaarverslag melding gemaakt van de verlenging respectievelijk verlening van de vergunning
van 3 bestaande melkverwerkers en één nieuwe melkverwerker onder de voorwaarde dat zij rauwe
melk zouden opkopen. Van twee bedrijven zijn de vergunningen intussen in juli ingetrokken, daar zij niet
aan de gestelde vergunningsvoorwaarden voldoen. De bedrijven zijn in beroep gegaan tegen dit besluit
van de vergunningsverstrekkende instantie, de directeur van LVV. In september heeft op het ministerie
van LVV de behandeling van de beroepschriften plaatsgevonden door de minister van LVV, die volgens de
Melkwet de beroepsautoriteit is. Bij één van de bedrijven bleek de bereidheid aanwezig te zijn om middels
overleg met de vergunningsverstrekkende instantie tot een vergelijk te komen, terwijl het ander bedrijf
het standpunt heeft ingenomen dat zij voor de voortzetting van haar huidige activiteiten geen vergunning
nodig heeft en bij de rechter haar gelijk zal zoeken.
De levering van verse boerenmelk aan de Melkcentrale over 2008 is afgenomen tot 5.119.306 liter. Dit is
een afname van 16% vergeleken met 2007 die 6.065.000 liter was. Dit kan door de stijging van onder meer
de kosten van veevoeder, waardoor de runderen niet de hoeveelheid bijvoeding kregen toegediend om de
gewenste melkproductie te halen. Daarnaast ook door de strengere controle bij de melkontvangst bij de
Melkcentrale, welke met medewerking van de boeren zelf heeft geleid tot betere kwaliteitsbewaking. Om
aan de vraag van melk te voldoen wordt aanvullend door het parastataal bedrijf melkpoeder geïmporteerd.
De particuliere verwerkingsbedrijven gebruiken vrijwel alleen import melkpoeder voor de produktie van
consumptie melk en andere zuivelproducten. Geschat wordt dat de twee grote particuliere bedrijven elk
rond 2,8 miljoen liter melk per jaar produceren.
3. Beleid voor de subsectoren
Figuur 3. De melkproductie van de Melkcentrale N.V. 2004-2008
Andere resultaten maatregelen melkveesector
• Ter verbetering van de melkhygiëne en melktechnieken op boerderij niveau zijn er GAP trainingen aan
in totaal 48 boeren gegeven op de Staatsboerderij en te Kwatta. Boeren in andere ressorten en districten
hadden deze trainingen vorig jaar reeds gehad;
• Twee melkproducenten die een lening bij het AKF hebben aangevraagd zijn daarvoor in aanmerking gekomen;
• Met de afronding van de statuten is de verzelfstandiging van de Staatsboerderij opgestart om uiteindelijk
het opleidingscentrum te worden voor onder meer ondernemers in de melkveehouderij;
• In het kader van de opzet van een steriele lijn voor melk en melkproducten door de Melkcentrale N.V.
werd een oriëntatiebezoek gebracht bij potentiële leveranciers in India. Daarbij is een bedrijf geïdentificeerd
voor eventuele levering;
27

• In samenspraak met de sector is een studie naar de opzet van melkcollector stations in verschillende melkrijke
gebieden gestart. Vier gebieden zijn geïdentificeerd, te weten: Reeberg, Houttuin, Santo en Kwatta.
Een architect zal worden aangetrokken voor het ontwerpen van de te bouwen stations.
3.2.2 Rundvee
In 2008 werden 1.088 runderen meer ter slachting aangeboden tot een totaal van 9.807 stuks. Het totaal
karkasgewicht is ten opzichte van 2007 met 132 ton toegenomen tot 1.726 ton maar het gemiddeld
slachtgewicht nam af met 6,8 kg tot 176 kg per karkas. Er zijn particuliere initiatieven ontwikkeld om met
behulp van ruwvoeder productie gebaseerd op reject bananen en ontsloten rijstkaf een feedlot systeem te
introduceren waarbij dieren die normaliter worden aangeboden op het slachthuis voor een periode van 3
maanden zullen worden afgemest. Dit moet resulteren in een gewichtstoename van tenminste 10%.
Naast de particuliere slachthuizen in Paramaribo zijn er ook slachtfaciliteiten in Coronie en Nickerie die
door het ministerie van LVV worden beheerd. Voor Nickerie worden de voorbereidingen afgerond om een
modern slachthuis te bouwen. Het huidige voldoet niet meer aan de hedendaagse eisen.
28
Figuur 4. Slachtgewicht van runderen 2004-2008
Varkenshouderij
Het werkplan 2008 had als doel om de efficiëntie en de productie in de varkenshouderij op te voeren.
De toepassing van nieuwe inzichten en technieken moesten leiden tot verlaging van de kostprijs en betere
vleeskwaliteit. Van 9 tot en met 17 december werden 35 kwekers in Coronie en Nickerie hierin getraind.
De nieuwe inzichten en technieken worden geapprecieerd bij de kwekers, maar verdere begeleiding is
nodig. Deskundige ondersteuning werd verkregen uit de FAO – TCP - South South Coöperation. In dit
verband is ingaande september een consultant uit China gestart voor de duur van 18 maanden. Met de
veevoerbedrijven wordt gezocht naar beter samengesteld varkensvoer. Dit project zal in 2009 ook in de
andere districten worden uitgevoerd, waarbij ook trainingen ter introductie van kunstmatige inseminatie
bij varkens zullen worden verzorgd.
In 2008 werden 22.941 varkens ter slachting aangeboden aan de slachthuizen in Suriname, 524 stuks
minder dan het jaar ervoor. Het geslacht gewicht daalde van 1.606.948 kg in 2007 tot 1.550.845 kg. De
oorzaak was gelegen in een productie stagnatie in het grootste varkensbedrijf in Suriname dat vorig jaar
was begonnen. Dit is opgevangen met import van vers varkensvlees. Deze is evenwel met de helft gedaald
tot 106 ton. De consumentenprijzen stegen gemiddeld met 16,76%. In de eerste helft van het jaar werd een
gemiddeld prijspeil genoteerd van SRD 24,43 per kg. In het tweede halfjaar daalde dit naar SRD 23,79. In
het laatste halfjaar van 2007 was het gemiddeld prijspeil nog SRD 21,50 per kg. Door de stijging van de
prijzen bij de slager bleef de vraag verder dalen.
3. Beleid voor de subsectoren

3. Beleid voor de subsectoren
Figuur 5. Slachtgewicht van varkens 2004-2008
Project kleine herkauwers
Als onderdeel van het project om de schapen- en geitenkudde kwantitatief en kwalitatief te verbeteren,
werden inspecties uitgevoerd in Barbados, Jamaica en Dominicaanse Republiek om tot import over te gaan
van nieuw bloed. SEL-Tibitie werd in orde gebracht voor opvang van de te importeren dieren. De import
moet ertoe leiden dat er weer voldoende en goed vermeerderingsmateriaal is ten behoeve van de veehouder
van kleine herkauwers.
In 2008 werden 1.407 schapen en geiten voor slachting aangeboden met een totaal geslacht gewicht van
13,5 ton. Dit zijn 50 dieren (4,0%) meer dan in 2007. De toename in totaal geslacht gewicht was 4%. Dit
geeft aan dat het gemiddeld geslacht gewicht per dier is toegenomen tot 9,6 kg.
3.3 Visserij
Figuur 6. Slachtgewicht van geiten en schapen 2004-2008
Het visserijbeleid beoogt drie doelen t.w.:
• De lokale markt voorzien van voldoende, veilige en betaalbare vis en zo een bijdrage leveren aan de
eiwitvoorziening;
• Het waarborgen van de voedselveiligheid bij de productie, verwerking en verhandeling van vis;
• Het ontwikkelen van een gezonde en vitale economische subsector die een goede bijdrage levert aan
de economie, ook in termen van exporten en deviezen opbrengsten.
Op basis van de vangstgebieden en teeltmethoden wordt de visserij ingedeeld in:
1. De bevolkingsvisserij waaronder kustvisserij, binnenwaterenvisserij en sportvisserij;
2. De industriële visserij waaronder garnalenvisserij, bodemtrawlervisserij en pelagische visserij;
3. Aquacultuur.
In dit verslagjaar waren 18 garnalentrawlers, 24 seabobtrawlers, 12 vistrawlers, 10 kleine pelagische vistrawlers
en 1 grote pelagische trawler actief. In de sector waren er 15 grote verwerkingsbedrijven, 4 garnalen
verwerkingsbedrijven en 11 visverwerkingsbedrijven.
29

Tabel 4. Vangst en productie van garnalen en vis in tonnen 2000 – 2008
Jaar Zeegarnalenvangst Seabobvangst Productie kweekgarnalen Visvangst
2000 1.697 9.300 111 8.871
2001 1.976 1.156 ----- 12.202
2002 1.873 10.026 156 10.937
2003 1.900 12.130 260 12.000
2004 1.530 10.567 288 18.647
2005 1.335 8.927 242 17.395
2006 982 10.340 180 19.062
2007 780 8.233 19 20.000
2008 247 6.023 29 17.179
Tabel 4 geeft aan dat de zeegarnalen- en visvangst drastisch zijn afgenomen. Dit komt door de hoge brandstofprijzen
met als gevolg, afname van de vissersvloot. De sector schept 6.924 directe arbeidsplaatsen in
de productie en de verwerking van vis en garnalen. Het gaat om vissers uit de bevolkings- en industriële
visserij, fabrieken, visrokerijen en kleinere visverwerkers.
In 2008 werd er voor USD 26.325.180,-- aan visserijproducten geëxporteerd, waarvan USD 14.608.633,--
aan garnalen en USD 11.716.547,-- aan vis.
Vessel Monitoring System
Met het Vessel Monitoring System (VMS), welke in 2007 geïmplementeerd werd, worden de bewegingen
van boten middels een satellietsysteem gevolgd. Dit draagt bij tot duurzame benutting van de visvoorkomens
en bescherming van de broed- en kraamgronden. Middels het VMS wordt de controle op de naleving
van de vergunningsvoorwaarden verbeterd. Momenteel wordt er alleen controle uitgeoefend op de in
Suriname geregistreerde trawlers of boten (industriële visserij). Andere controlemaatregelen zoals fysieke
aanwezigheid van de autoriteiten op zee is vereist, zodat er een compleet en geïntegreerd managementsysteem
in plaats is.
Turtle Excluder Device
De jaarlijkse Turtle Excluder Device (TED) inspectie die uitgevoerd werd door de National Marine Fisheries
Service (NMFS) vond van 9 tot en met 11 januari plaats. De garnalen vangstbedrijven (SAIL, Guiana Sea
30
3. Beleid voor de subsectoren

Food en SUJAFI) werden bezocht. In mei werd via het ministerie van Buitenlandse Zaken bericht ontvangen
dat Suriname voldoet aan de gestelde eisen met betrekking tot het gebruik van de Turtle Excluder
Device (TED). Dit houdt onder meer in dat de export van garnalen uit Suriname naar de Verenigde Staten
van Amerika ongehinderd kan geschieden.
Viskeuringsinstituut (VKI)
Het VKI is er om de voedselveiligheid van visserijproducten vanaf de vangst tot de consument te bewaken.
In dit verslagjaar werden er totaal 984 gezondheidscertificaten afgegeven voor een exporthoeveelheid van
18.486.009,-- kg aan visserijproducten. Voor de verdere uitbouw van het VKI en de uitbreiding van het
laboratorium is een projectdossier gereed en zijn er middelen uit het Agrarisch Sectorfonds gereserveerd.
De bouw zal in 2009 voltooid zijn.
Interventies van het VKI
In dit verslagjaar werd eveneens van 21 bedrijven het proceswater microbiologisch gevolgd en onderzocht.
Van 17 bedrijven werd het product (vis en schaaldieren) gevolgd en onderzocht. Het algemeen resultaat
was dat 67% van de resultaten van het onderzochte proceswater voldoet aan de vereiste normen. Voor
het onderzochte product voldoet 75% aan de vereiste normen. De navolgende resultaten m.b.t. microbiologische
analyses van proceswater en product van de verwerkingsbedrijven, aqua-cultuurbedrijven en
aanlandingsplaatsen zijn in onderstaande tabel weergegeven.
Tabel 5. Resultaten microbiologische analyses 2008
Resultaten Proceswater Product
Bemonsterde bedrijven 21 17
Analyses 460 232
Acceptabele resultaten 306 173
Acceptabele resultaten in % 67 75
Niet acceptabele resultaten 154 59
Niet acceptabele resultaten in % 33 25
Gemiddelde analyses per maand 38 19
Gemiddelde analyses per maand per bedrijf 1,8 1,1
Voorts worden deze bedrijven gecontroleerd op de hygiëne en alle randvoorwaarden voor het veilig
produceren van visserijproducten. De mogelijke gevaren in de productieketen zoals ‘food borne diseases’
- dat zijn ziekten die kunnen optreden als gevolg van het consumeren van visserijproducten - en chemische
residuen van zware metalen zoals kwik, lood en cadmium, werden ook gevolgd. In de eerste helft van dit
jaar werden 76 monsters van diverse vissoorten uit de kustvlakte geanalyseerd op de WTO/EU toegestane
norm van 0,5 ppm kwik in vis. De concentratie in alle monsters lag beneden deze 0,5 ppm norm.
Opleiding tot kwaliteitsmanagers
In alle productieprocessen wordt steeds meer aandacht gevraagd voor kwaliteit- en kwaliteitszorgsystemen.
Ook binnenlandse- en buitenlandse consumenten worden zich toenemend hiervan bewust. Het
hanteren van goede kwaliteitsnormen geven vertrouwen aan consumenten en houden de afzetmarkten
open. Bedrijven zijn zich hiervan bewust en bouwen kwaliteitsgaranties in, in hun bedrijven. Certificering
is heel gewoon geworden. Het ministerie heeft in samenwerking met het NATIN reeds driemaal met succes
de In-service Training ‘Kwaliteitsmanagers in de Visserijsector’ georganiseerd. Bij het opzetten van deze
training en de financiering (van twee programma’s) is ondersteuning verkregen vanuit het visserijproject,
een samenwerking tussen het onderdirectoraat Visserij en de Belgische ontwikkelingsorganisaties ABOS
en VVOB. Na het beëindigen van het project is de samenwerking met het NATIN blijven bestaan en werd
het derde programma met succes uitgevoerd. De doelstelling van deze In-Service Trainingen was om ten
behoeve van de visserijsector (de overheid en de private sector) personeel op te leiden en te trainen in viskeuring
en kwaliteitsbeheer. In totaal werd aan ruim 30 kwaliteitsmanagers een certificaat uitgereikt.
In de opleiding staat het kwaliteitsmanagementsysteem ‘Hazard Analyses Critical Control Point’ (HACCP)
centraal. Het concentreert zich op preventieve strategieën om de gevaren en de risico’s die kunnen voorkomen
tijdens specifieke stappen in de productieketen vast te stellen en te analyseren.
3. Beleid voor de subsectoren
31

Aquacultuur
Sinds maart mocht Suriname weer aquacultuurproducten exporteren naar de Europese Unie. Het exportverbod
was ingesteld vanwege het ontbreken van een residu monitoringsplan. Van de totale visserij wereldproductie
is reeds 57% afkomstig uit de aqua-cultuur.
Het besef is er ook in ons land dat de aquacultuur moet worden ontwikkeld. In april 2004 werd i.s.m. de
FAO het project rijst-vis cultuur uitgevoerd dat een succes is geworden.
Aquacultuur bedrijven
Bestaande grotere aquacultuur bedrijven zijn N.V. Comfish en Comas. N.V. Comfish produceerde in 2007,
5,7 ton Tilapia, 29 ton brakwater garnaal en 400 kg zoetwatergarnaal. In 2007/2008 trof het bedrijf voorbereidingen
voor Good Agricultural Practices (GAP) certificering. Het certificaat werd eind 2008 ontvangen.
Dit houdt in dat het bedrijf een reeks van maatregelen heeft getroffen om de voedselveiligheid van het
aquacultuurproduct te garanderen voor de consument. N.V. Comfish werkte hiertoe intensief samen met
de afdeling aquacultuur van LVV. Vanwege slechte wereldmarkt prijzen voor garnalen bouwde COMAS
een deel van haar garnalenvijvers om tot visvijvers voor de teelt van tilapia.
Het in ontwikkeling zijnde aquacultuur bedrijf Suraq zette in 2008 haar bedrijfsactiviteiten stop, omdat
de haalbaarheid en aanpak anders uitvielen dan gepland. Het lag in de bedoeling om brakwatergarnalen
te produceren. Dit is erg jammer. De aquacultuur in Suriname zou er een waardevolle investering bij
hebben gekregen.
Rijst - Vis cultuur
Het Rijst - Vis project is bedoeld om rijst en vis geïntegreerd te telen. Om deze teelt toe te passen is het
vereist geen gebruik te maken van bestrijdingsmiddelen.
De productie van rijst kan hierdoor lager uitvallen, welke opgevangen wordt door het telen van voornamelijk
kwie kwie om zodoende voldoende inkomsten voor de landbouwer te garanderen.
De eerste fase van het ‘Rijst – Vis’ project was opgezet in 2004 in samenwerking met de FAO en de tweede
fase voor uitbreiding van het project vond plaats in 2005 en werd volledig uitgevoerd door het ministerie in
samenwerking met een 15-tal geselecteerde padieboeren. In 2008 heeft er een evaluatie plaatsgevonden
32
3. Beleid voor de subsectoren

van het ‘Rijst - Vis’ project. Evaluatie heeft aangetoond dat de rijst productie binnen de rijst – vis plots hoger
was dan de gangbare rijstvelden zonder toepassing van visteelt, mits de teeltmethode op een juiste manier
toegepast wordt. Bovendien is er nog steeds interesse bij kleine rijstboeren voor toepassing van dit systeem
binnen hun rijstareaal. Verdere uitbreiding van dit project zal geschieden conform het FAO model van fase
1. Het is de bedoeling om het ‘Rijst - Vis’ project tot een lopende activiteit te maken gezien de successen
die geboekt zijn in de eerste fase.
Visserij Centrum Commewijne (VCC)
Het VCC verbeterde in 2008 haar diensten aan de kust- en binnenwaterenvisserij. In dit verband werd in
samenwerking met de brandstofdealer een groothandelspomp aangelegd aan de kade, waardoor de brandstofvoorziening
vlotter kan verlopen. De ondergrondse tank voor gasoline werd ook vernieuwd. Verder
werd er een ijsconveyer geïnstalleerd om de verkoop van ijs te vergemakkelijken. De vissers behoeven
geen ijs in manden meer te sjouwen naar de boot. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verkoopactiviteiten.
De verkopen van brandstof en van ijs leveren de meeste opbrengsten op.
Tabel 6. Verkoopcijfers VCC 2008
Product/Dienst Aantal Eenheid Omzet in SRD
Ijs 56.486 teil 206.209
Water 322 vat 4.522
Sleephelling 100 boot 15.840
Aanlanding 119 boot 2.226
Vriescel 13.248
Workshop 7.200
Gasoline 383.918 liter 1.332.807
Smeermiddelen 44.70 60.471
Totale omzet 1.642.523
3. Beleid voor de subsectoren
33

Tabel 7 Dagelijkse aanlanding gemiddeld over 2008 VCC
Gebruiker/boottype
/Opkoper
34
Aantal
Aantal Arbeiders per
gebruiker
SK open 2 5 10
SKB 2 4 8
BV 10 2 20
visopkoper 6 2 12
Totaal 50
Totaal
ILACO kreeg de opdracht om een bedrijfsplan te schrijven voor VCC. Onderdeel van de opdracht was
ook om de rehabilitatie van centrum te plannen en er de bestekken voor te maken. Rehabilitatie werken
werden gepland voor de basisinfrastructuur zoals de steiger en de dijk. De rehabilitatiewerken zullen naar
verwachting in 2009 aanvangen.
Small Scale Fisheries Centre (SSFC)
In het belang van voedselveiligheid, behoud en uitbreiding van de exportmarkt en het bieden van hygiënische
aanlandingsplaatsen voor kleine vissers in Paramaribo en omstreken werd in 2007 een aanvang gemaakt
met de bouw van een ‘Small Scale Fisheries Centre’(SSF) te Bethesda. De Japanse overheid leverde
een belangrijke financiële bijdrage. De Surinaamse overheid kwam in met grond en operationele kosten.
Het project werd in maart opgeleverd en de officiële opening vond plaats op 30 oktober 2008.
Het is de bedoeling dat de bevolkingsvissers zoveel mogelijk gebruik gaan maken van de legale aanlandingsplaatsen,
omdat de illegale steigers niet voldoen aan hygiëne- en veiligheidsvoorwaarden. Door
gebruik te maken van de moderne faciliteiten zal de bevolkingsvisserij in staat zijn een eindproduct van
hogere kwaliteit te leveren en zal de verdiencapaciteit voor vis- en visserijproducten toenemen.
In november en december 2008 had het centrum reeds 56 aanlandingen van SK boten die samen 185 ton
ijs afnamen. Daarnaast werd 298 ton ijs verkocht aan industriële vissers. Het SSFC wordt voornamelijk
aangedaan door de zogenaamde open Guyanese boten nadat zij 10 tot 13 dagen op zee hebben vertoefd.
Deze boten hebben maximaal 8 man aan boord.
Zij vangen voornamelijk bang bang, jarabaka, snoek en kandratiki. Bijproducten zijn haaievin en visblaas.
Op het ruim 6000 m² terrein zijn er ook faciliteiten om visnetten te herstellen. Het SSFC zal zich ook toeleggen
op verhuur van aanmeer-, aanlandings-, hal- en koelfaciliteiten en visboxen.
3. Beleid voor de subsectoren

Voorbeeldbedrijf Lucy’s Garden
Lucille heeft vanaf haar
veertiende haar krachten gegeven
als administratief medewerkster
aan het familiebedrijf
‘Ngadino Watertechnisch
Installatiebedrijf’ . Daarnaast
heeft zij vissen en waterplanten
gekweekt en leverde
die aan weder­verkopers. Zij
wilde meer uitdaging in haar
leven en is eerst als receptioniste
in hotel Krasnapolsky
begonnen, daarna als manager
in de ‘Coffee Zealand
Beanery’. Ze besloot weer
te studeren en bezocht het
Instituut voor de Opleiding van
Leraren en koos voor het vak
Biologie. Ze wilde zich verder
gaan verdiepen in plantkunde.
Tijdens die periode maakte
ze planten, zoals kamerplanten,
mini fajalobie en verkocht
deze voor wederverkopers.
Met de opbrengst kon ze de
school betalen. Wat ze vaker
deed is stoppen bij mensen
die bezig waren met de bouw
van hun woning en benaderde
ze dan om haar planten aan te
bieden en te verkopen. Vanaf
2005 importeerd en kweekt ze
niet bloeiende­orchidee planten
uit het buitenland voor de
wederverkoop. Alvorens over
te gaan tot het importeren van
nieuwe soorten planten, doet
ze eerst een onderzoek over
de kweekwijze en verzorging
van deze planten. Als blijkt
dat deze planten goed zullen
groeien in de tropen, gaat ze
over tot het importeren ervan.
Het importeren en kweken van
orchideeen en andere soorten
planten doet ze met veel passie
en enthousiasme. Wat ze
heel jammer vindt is dat er tegenwoordig
heel veel bloeiende
orchideeën en andere planten
die niet goed groeien in
Suriname geïmporteerd door
derden en aan de man worden
gebracht. Vaak genoeg weten
deze mensen niet veel van de
verzorging af en blijkt de klant
opgescheept te zitten met een
moeilijk groeiende of bloeiende
plant.
Lucille is haast elk jaar te vinden
op de internationale plantenbeurzen.
Op deze manier
doet zij ervaring op. In 2007
heeft ze ook meegedaan aan
de bloemenbeurs op Trinidad
en Tabago en is op de tweede
plaats geëindigd.
Naast orchideeën importeerd
ze ook unieke kleine palmsoorten
z.a. Bottle­, Foxtail­,
Triangle­, Phoenix Roebelinni­
en de Queen Palm. Daarnaast
ook nog Adenium (woestijn
rozen), Bird of Paradise
(oranje en witte), Dipladenia
rood, Ledervaren, Boomvaren,
Ponytale palm, Vetplanten en
Rozen. Lucille is elke zondag
te vinden aan de Letitia
Vriesdelaan op de Bloemen­
en Planten Markt. Tevens verkoopt
ze van huis uit haar planten
en producten.

4
Specifieke
beleidsgebieden

In dit hoofdstuk komen specifieke beleidsgebieden aan de orde zoals internationale samenwerking,
gender, binnenland, beheer en onderhoud van infrastructuur, grondbeleid en wet- en regelgeving. In dit
kader werden verschillende projecten uitgevoerd.
4.1 Ressortplannen
4.1.1 Projecten
In de ressorten werden in 2008 specifieke projecten voortgezet en/of uitgevoerd met een grote voorbeeldwerking
naar boeren, jeugd en overige belangstellenden. Hieronder behandelen wij vier van deze projecten,
te weten:
1. De Surisombra tuinbouwkas;
2. Composteren;
3. Tayerbladteelt in kas;
4. De botanische tuin.
Surisombra tuinbouwkas
Projectdoel is het telen van groenten onder geconditioneerde omstandigheden. De faciliteiten bieden ook
mogelijkheden als mini praktijkcentrum voor agrarisch onderwijs. Beoogd werd om op korte termijn moderne-
en eenvoudig toepasbare teelttechnieken in de tuinbouw (groenteteelt) te introduceren. Het telen in
kassen biedt namelijk grote voordelen zoals betere klimaatbeheersing en substantieel hogere en stabielere
opbrengsten. De bouw van een kas is aangevangen in december 2007 in het ressort Wanica A en werd in
januari 2008 opgeleverd.
In februari vond de eerste inzaai plaats van bloemkool, tomaat, paprika en soepgroente. In april werd de
bloemkool en soepgroente afgeoogst. Een vergelijking van het traditionele open volle grondssysteem en
het surisombrasysteem geeft een productieverhoging tot bijkans 300%. De kas te Kwatta is door bijkans
760 personen van onderwijsinstellingen, boerenorganisaties en particulieren bezocht. Enkelen zijn reeds
met begeleiding van LVV overgegaan tot de bouw van een eigen kas. Het doorslaand succes heeft ertoe
geleid dat het ministerie nog 10 van deze kassen gaat opzetten in verschillende districten. In december
werd hier een aanvang mee gemaakt.
Composteren
Ook de organische teelt van gewassen wordt ondersteund. In december 2007 startte het project
‘Composteren’ in Saramacca en Nickerie.
Onderdeel van het project was dat boeren geleerd werd hoe organisch afval en biomassa nuttig gemaakt
en aangewend kunnen worden in de tuinbouw.
In oktober werden in Nickerie 22 personen getraind en onderdeel daarvan was een demonstratie over
“hoe een composthoop samen te stellen”.
Tayerbladteelt in kas
In oktober 2007 werd eveneens een aanvang gemaakt met het telen van tayerblad onder geconditioneerde
omstandigheden te Houttuin, om de tayerblad productie gedurende het gehele jaar te garanderen.
Aan landbouwers en andere belangstellenden werd inzicht gegeven in het productieproces van deze
teeltmethode. Dit heeft ertoe geleid dat thans landelijk 21 landbouwers over zijn gegaan op dit systeem.
Het succes heeft de aanzet gegeven om het project te continueren voor andere gewassen zoals tomaat en
paprika .
4.1.2 Agrarisch Ontwikkeling Binnenland
Het project dossier ‘Agrarisch Ontwikkeling Binnenland’ werd in de tweede helft van 2008 goedgekeurd.
Het dossier doet advies over onder andere voedselzekerheid, verbetering van de traditionele landbouw en
marketing. Conform het dossier zullen er vier trainingscentra opgezet worden in gebieden welke voor meerdere
dorpen bereikbaar zijn. De voorbereidingen voor twee van deze centra, te weten in Kwamalasemutu
en Boto Pasi, zijn reeds ver gevorderd.
Adron rijstrassen ook in het binnenland
In verband met de voedselzekerheid in het binnenland werd te Brokopondo uitgetest hoe de hoog opbrengende
Adron rijstrassen het doen in het binnenland. Op drie lokaties t.w. te Kadjoe Brownsweg, km
15½ op de weg naar Atjoni en langs de Weg Baling Soela werden kleine velden beplant. De voorlopige
38
3. Beleid voor de subsectoren

conclusie is dat de geteste Adronlijnen in het binnenland goed gedijen in de regentijd. Om meer zekerheid
te verkrijgen zal deze proef herhaald worden op andere lokaties van het district.
Te Brokopondo centrum en te Brownsweg werden twee trainingen verzorgd om goed plantmateriaal te
maken. Hierin participeerden 84 personen. 55% van hen waren vrouwen.
Tijdens een werkbezoek van de minister aan 7 dorpen in het district Brokopondo werden 900 groenteplantjes
en 350 kg rijst zaaizaad beschikbaar gesteld ter ondersteuning van de eigen productie.
4.1.3 Gender
Voor de uitvoering van dit project werd in de maand juli een gender begeleidingsconsultant aangetrokken
om een eerste aanzet te geven tot gendermainstreaming van het ASP. De eerste werkzaamheden van de
consultant waren o.a. capaciteitsversterking van de Project Implementatie Unit Gender. In dit kader van
capaciteitsopbouw werd in de maand oktober een driedaagse basis gendertraining verzorgd ten behoeven
van de leden van de PIU Gender en leden van het Core team en in de maand november een driedaagse
training genderanalyse, genderplanning en gendermainstreaming.
De opgedane kennis zal door de PIU Gender toegepast worden bij het implementeren van gendermainstreaming
van de ASP projecten, waarvan twee als pilot zullen dienen.
4.1.4 Schooltuinen
Het doel van de schooltuinen is om in vroeg stadium kinderen bewust te maken van de mogelijkheden van
de agrarische sector als middel van bestaan.
Het ministerie werkt samen met scholen die een schooltuin willen aanleggen om zo hun leerlingen ook
praktisch bekend te maken met basisprincipes van de landbouw en tuinbouw. De Farmer Field School (FFS)
methodieken worden hierbij toegepast. Deze houden in, dagelijkse observatie van het gewas, conservering
van de natuurlijke vijanden en plagen en kennis over de ecologische teelt. In 2008 participeerden
29 scholen aan dit project. De leerlingen werden zowel theoretisch als practisch onderricht. De geoogste
producten werden deels door het schoolpersoneel gekocht en deels onder de leerlingen verdeeld.
4.1.5 Bacoven distributie
Het ministerie is eind 2007 gestart met het kosteloos verstrekken van bacoven aan scholen, creches en
sociale instellingen. In de vakantie maanden wordt ook aan de vakantie-centra en ziekeninstellingen ge-
4. Specifieke beleidsgebieden
39

leverd. Bij de aanvang werden er 20 kratten per week gedistribueerd, welke thans is opgelopen tot 200
kratten per week. De instellingen die in aanmerking wensen te komen worden geregistreerd, waarbij er een
roulatiesysteem wordt toegepast. De gemeenschap reageert positief op dit project.
4.1.6 Landbouw voorlichtingsdienst
Kennis, voorlichting en training zijn belangrijk voor de ontwikkeling van de sector. Voorlichting en training
vormen de verbinding tussen onderzoek en de dagelijkse praktijk van landbouw producenten. De voorlichting
richt zich traditioneel op productie verhoging, kostprijsverlaging en kwaliteitsverbetering. Dit dient
aangepast te worden aan de eisen van deze tijd.
Belangrijk in dit verband is dat de huidige voorlichters worden bijgeschoold zodat ze (beter) berekend zijn
voor hun taak. Eveneens is belangrijk dat de voorlichting beter georganiseerd en uitgerust wordt, onder
meer door kenniscentra op verschillende lokaties te vestigen.
In 2008 werd een projectdossier opgesteld en goedgekeurd, waarbij de implementatie in 2009 van start gaat.
4.1.7 Stimulering agro-ondernemerschap
In de huidige complexer wordende tijd is het, om een goede agrarier te zijn, niet meer voldoende om te
beschikken over de landbouwkundige kennis. Voor goed ondernemerschap is ook nodig dat er kennis
en vaardigheden zijn over onder andere markten, handelsregels, kostprijzen, management, financiering,
bedrijfsadministratie en automatisering De beschikking over deze kennis en vaardigheden geeft de traditionele
landbouwer de gelegenheid om met succes uit te groeien tot een professionele agro-ondernemer.
In oktober werd het contract met de Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF) getekend voor het verzorgen
van de opleiding ‘Agro-ondernemerschap’. In november startte de opleiding met 21 participanten. Dit
project wordt landelijk uitgevoerd. In 2009 zal de opleiding ook in Commewijne, Saramacca, Coronie
en Nickerie verzorgd worden.
4.2 Internationale samenwerking
Het ministerie werkt samen met verschillende internationale organisaties. Het karakter van de samenwerking
is verschillend. Door deze relaties beschikt LVV over een internationaal netwerk van overleg en
uitwisseling van kennis en inzichten. Voor zover wij expertise nodig hebben waar we niet over beschikken
kan getrokken worden aan dit netwerk. Maar evenzeer geldt dat via dit netwerk Surinaamse inzichten en
standpunten de wereldgemeenschap bereiken en zo ook onze belangen gediend kunnen worden. Ook in
2008 was er sprake van intensieve uitwisselingen.
FAO
Ook in 2008 ondersteunde de FAO de uitvoering van het Agrarisch Sector Plan met technische- en financiële
assistentie. De uitvoering verliep via een 2 jarig samenwerkingsplan, het ‘National Medium Term
Priority Framework’. Onder dit actieplan werd een bosbouwcomponent ‘Revision of the Forest Charges
System in Suriname’ gevoegd. Dit project zal bijdragen aan een duurzaam beheer van de Surinaamse bossen
en tevens een bijdrage leveren aan agro-forestry. Uit het actieplan werden 3 projecten uitgevoerd, te
weten aquacultuur ontwikkeling, bio-massa bepaling in de visserij (stock-assessment) en stimulering van
de varkensproductie en capaciteitsopbouw in de varkenssector.
Aquacultuur
Teneinde de bevolkingsaquacultuur te stimuleren worden plannen voorbereid door het ministerie voor het
opzetten van een aquacultuurstation ‘Oryza’ te Uitkijk.
In het kader van een haalbaarheidsstudie zijn er reeds waterkwaliteitsanalyses uitgevoerd en deze geven
aan dat de waterkwaliteitsparameters binnen de tolerantiewaarden vallen. Er is een bestek opgesteld voor
de algehele waterhuishouding van het project. De nodige bodemanalyses zullen ook uitgevoerd worden.
Stock Assessment
Om een betrouwbaar visserij informatie systeem op te bouwen en het bestaand systeem van visserij statistieken
te verbeteren waardoor het visbestand nauwgezet kan worden gevolgd, werden 14 medewerkers
opgeleid in het bijhouden en beheren van visserij statistieken volgens het FIGIS-ArtFish 2007 format.
40
4. Specifieke beleidsgebieden

Impuls voor ontwikkeling van de varkensteelt
In de zuid-zuid samenwerking heeft een deskundige uit China na oriëntatie op verschillende kleine-, middelgrote-
en grote varkenshouderijen samen met LVV, trainingen verzorgd aan 22 boeren en LVV medewerkers
in Nickerie en 17 in Coronie in het beheren en besturen van een varkenshouderij. Onderwerpen
zoals de zorg voor biggen, ziektepreventie, adequate voeding en het verhogen van de productiviteit kwamen
aan de orde.
Hydroponics kassen
De FAO verleende ook assistentie om 5 geïmporteerde hydroponics kassen te doen plaatsen om nieuwe
teelttechnieken te helpen introduceren met als uiteindelijk doel om de voedselzekerheid te helpen versterken.
De kassen werden geplaatst bij LVV en bij particulieren. De lokaties zijn de Letitia Vriesdelaan,
Lelydorp, Santopolder, Weg naar Zee (Kwatta) en te Damboentong (Saramacca). Door het slecht nakomen
van verplichtingen door de aannemer werd dit project ernstig vertraagd en is het succes maar matig
gebleven.
Landbouwtelling
De FAO verstrekte ook technische assistentie bij de voorbereiding en uitvoering van de vijfde landbouwtelling.
De bijstand werd verleend in onder meer de voorbereiding van methodologie en logistiek, de uitvoering
van tests, de opstelling van handleidingen voor tellers en supervisors, dataverwerking en analyses.
Project Techniek voor de reductie van bijvangsten in de garnalen industrie.
Het project heeft een internationaal karakter en heeft als doel, het totale visbestand veilig te stellen door
middel van het identificeren en toepassen van technieken ter reducering van bijvangsten in de garnalen
industrie. Het project beoogt mede het verbeteren van het visserij statistieken systeem”.
Mitigeren van hoge voedselprijzen
Dit regionaal FAO project werd geïnitieerd om de crisis, die was onstaan als gevolg van de hoge voedsel
prijzen, te mitigeren, de voedselzekerheid te helpen garanderen en de inkomsten van boeren te vergroten.
Het project werd ook in Suriname uitgevoerd, in Coronie, Saramacca, Wanica ( Lelydorp, Santopolder en
Houttuin) en Paramaribo. In Coronie werd een impuls gegeven tot groei en verbetering van de varkensteelt.
In Saramacca zal de rijstteelt wederom geïntroduceerd worden terwijl ook de groente in Saramacca en in
de overige gebieden zal worden gestimuleerd.
Telefood
In 2008 werden zeven nieuwe micro projecten ter goedkeuring ingediend bij de FAO. Deze projecten
hebben overwegend een sociaal karakter met als doel het stimuleren van de zelfwerkzaamheid en zelfstan-
4. Specifieke beleidsgebieden
41

digheid van betrokken instellingen in hun eigen voedsel-zekerheid. Het gaat om de volgende projecten:
• Het opzetten van een groentetuin voor het Arya Dewaker Kindertehuis in Paramaribo;
• Het opzetten van een kippenkwekerij en groentetuin voor Stichting Gaytrie Kindertehuis in Nickerie;
• Het opzetten van een groente- en fruittuin voor een bejaardentehuis in Paramaribo;
• Het opzetten van een kippenkwekerij en groentetuin annex fruittuin voor de Hubert Stichting in
Paramaribo;
• Het opzetten van elk 2 schooltuinen te Para, Kwatta en Santopolder;
• Een project ter stimulering van de kleine herkauwers in Saramacca;
• Een project voor het opzetten van een kleine rijstverwerkingsinstallatie voor de vrouwen in het Brownsweg
gebied in Brokopondo.
Wereldvoedseldag
Wereldvoedseldag, 16 oktober, had dit jaar als thema ‘De uitdagingen van voedselzekerheid in het kader
van bio-energie en klimaatsverandering’. In de week van 13 tot en met 17 oktober werden 125 fruitbomen
geplant op 62 schoolterreinen en het terrein van een bejaardentehuis en werden met JCI Suriname drie
moestuinen ingericht voor de stichtingen Prasoro, Stichting voor het Kind en Tamara.
Voor het kindertehuis Sukh Dhaam te Alkmaar, Commewijne, werd er een kleinschalige kippenkwekerij
opgezet. Van het extra aanbod van plantmateriaal in Paramaribo en Nickerie werd goed gebruik gemaakt.
LVV verstrekte op Wereldvoedseldag melk en bacoven aan kinderen op 22 scholen in het district Para. De
media besteedde extra aandacht aan Wereldvoedseldag 2008 en aan het thema.
Technische Joint Working Group India
De Surinaamse zijde van de agrarisch technische ‘Joint Working Group’ voor samenwerking met India
werd in juni geïnstalleerd. Deze werkgroep gaat voorstellen ontwikkelen voor agrarische samenwerking
met India. Aandachtsgebieden voor de samenwerking zijn de verwerking van groente en fruit, het opzetten
van visrokerijen, het opzetten van een fonds voor kleinschalig ondernemerschap, het produceren
en stimuleren van het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen en de stimulering van kleinschalige
aquacultuur.
IICA
In samenwerking met IICA is er een online Codex training verzorgd, waarbij 10 personen, medewerkers
van LVV een herhalings/opfrissingcursus kregen in de codex alimentarius activiteiten m.b.t. voedselveiligheidsstandaarden.
Ook hebben deskundigen van LVV met producenten en exporteurs bijeenkomsten met
als thema’s na-oogst behandeling van agrarische producten en opslag.
42
4. Specifieke beleidsgebieden

Ter verbetering van en het tot ontwikkeling brengen van onder andere de agro-toeristische sector zijn er
diverse bijeenkomsten georganiseerd. In de periode 26 – 28 maart is op het ministerie een workshop gehouden
met als thema ‘Managing the farmers- hotel partnership’. Het doel was om meer inzicht te geven
in de relatie horeca en de agrarische sector en hoe deze twee sectoren kunnen samenwerken. Er waren
20 participanten. In het kader van het ontwikkelen van de agro–tourism is er met een groep van 25 participanten
een werkbezoek gebracht aan het resort Berg en Dal. In de periode 3-5 oktober werd in Torarica
een agro-tourism beurs gehouden met als thema ‘Suriname, where the Amazon meets the Caribbean’. Op
25 oktober is in het district Commewijne een workshop georganiseerd met 44 participanten met als doel
hoe de agrarische productie te integreren in de toerisme sector vnl. de organisatie van afzet. In november
namen circa 100 jongeren deel aan een nationaal seminar gehouden in de Universiteit Guesthouse. Het
doel was om jongeren meer inzicht te geven in de agrarische sector en tegelijk belangstelling bij hun op
te wekken.
Met verschillende departementen van het ministerie zijn vergaderingen gehouden ter goedkeuring van de
3e fase IDB lening, welke door IICA was voorbereid.
IDB
LVV heeft een klein deel uit een al tien jaren lopend Trade Sector Support Program. Uit de LVV deelfinanciering
zal nu uiteindelijk de automatisering op het ministerie worden verbeterd via een compleet inter- en
intranetwerk.
Een door de IDB aangetrokken consultant heeft in 2008 voorbereidend werk gedaan en gerapporteerd.
Afgesproken is dat dit project in de eerste helft van 2009 zal worden afgerond.
Caricom
In het optreden in de Caricom werkt LVV in het bijzonder nauw samen met de ministeries van Handel en
Industrie, Financiën en Buitenlandse Zaken. Onze ambassades te Georgetown en Brussel vervullen hierin
een bijzondere ondersteunende rol.
In de bananen onderhandeling met de EU en de Most Favoured Nations ( MFN) landen, ondersteunen de
Caricomlidlanden het standpunt van Suriname.
Suriname heeft de Caricom aangeboden om de ‘Caribbean Agricultural Health and Food Safety Agency’
(CAHFSA) te huisvesten, aangezien wij ver gevorderd zijn in voedselveiligheid en de instelling van een
‘Agricultural Health and Food Safety Unit’ (AHFSU). In de Coted vergadering van 29 oktober welke in Saint
Vincent & the Grenadines was gehouden, heeft Suriname de stand van zaken betreffende de AHFSU kenbaar
gemaakt en de voorbereiding op de opzet van CAHFSA voortgezet. Op vergaderingen wordt Caricom
regelmatig geïnformeerd over de vorderingen. Een formeel besluit over CAHFSA in Suriname wordt door
de Staatshoofden in 2009 verwacht.
Geen regionalisering van onze visgronden
Ook in 2008 moest ons land op verschillende niveau’s een ferm standpunt innemen tegen de voorstellen
en verlangens van de Caricom Regional Fisheries Mechanism (CRFM) om een Common Fishery Regime.
CRFM wil namelijk verregaande bevoegdheden over onze visgronden. Suriname heeft aan de Caricom en
aan CRFM helder uiteengezet dat er geen soevereine rechten en bevoegdheden zullen worden overgedragen
aan een regionaal orgaan. Terwijl Suriname in den beginne alleen stond in de inname van deze
positie, zijn Caricom lidlanden overtuigd geraakt van de juistheid van onze positie en hebben die ook
overgenomen. Wij adviseerden dat lidlanden eerst hun eigen visserijbeleid en beheer op orde stellen.
4.3 Vijfde landbouwtelling
Het ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij heeft mede als taak het organiseren van landbouwtellingen
in Suriname en is verantwoordelijk voor de agrarische statistieken.
De FAO beveelt aan dat er om de 10 jaren een landbouwtelling gehouden wordt. De laatste landbouwtelling
in ons land dateert van 1981 (27 jaar geleden). Sindsdien is de sector in structuur en in productie
veranderd. Ook werden de in 1981 verkregen cijfers nooit volledig gepubliceerd. De vijfde landbouwtelling
(uitvoering en publicatie) moet een zo nauwkeurig mogelijk inzicht geven in de structuur van de
Surinaamse landbouw ten behoeve van de overheid, de onderwijsinstellingen en studenten, de landbouwers,
de agrarische- en industriële sectoren van het bedrijfsleven en de internationale organisatie’s.
Bij de opzet, uitvoering en verwerking van de landbouwtelling geldt het FAO document ‘World Programme
for the Census of Agriculture 2010’ als richtlijn.
4. Specifieke beleidsgebieden
43

Een ‘Steering Committee Vijfde Landbouwtelling’ werd ingesteld en belast met de leiding van de telling.
De Steering Committee stelde een Census Unit in, die zorgdraagt voor de algehele voorbereiding en uitvoering
van de telling.
Op 24 juni werd de wet Vijfde Landbouwtelling goedgekeurd in de Nationale Assemblee en een aanvang
werd gemaakt met de voorbereidingen. In juli startte de awareness campagne voor de landbouwtelling
met de kick-off op 1 oktober in het Lalla Rook gebouw . De FAO verleende gedurende het hele traject
van voorbereiding en implementatie assistentie zoals met de trainingen, de opzet, de voorbereidingen,
de uitvoer, de dataprocessing en de evaluatie. Op 1 november heeft de kick-off van de telling in Nickerie
plaastgevonden. De telling in de kustvlakte is met succes afgerond. In Groot Paramaribo en het binnenland
zal de telling in februari 2009 aanvangen.
In oktober zijn de editors en keyers getraind in respectievelijk het invoeren en het verwerken van gegevens
in een speciale programma en in november is de dataprocessing van start gegaan (corrigeren, coderen,
controleren en editen van de binnengekomen vragenlijsten en screeningbladen).
In december vond de Post Enumeration Survey van de kustvlakte (controle- onderzoek) plaats. Ook werd
in deze maand een aanvang gemaakt met de voorbereiding van de kennismakingsbezoeken met de granmans
en de kapiteins in het binnenland voor de telling in februari 2009.
Surinaams Agrarisch Informatie Systeem
Voor de planning, beleidsformulering en projectontwikkeling van en voor de landbouwsector zijn o.a.
betrouwbare landbouwstatistieken nodig. Met de uitvoering van de Vijfde Landbouwtelling werd tegelijk
ook geinvesteerd in duurzame verbetering van het totaal statistisch systeem, het Surinaams Agrarisch
Informatie Systeem (SAIS). Hierdoor worden de ressortkantoren van het ministerie voorzien van moderne
automatisering, worden medewerkers opgeleid en wordt alles samengebonden tot een goed geïntegreerd
statistisch systeem. Zo kan er op elk moment kwalitatief hoogwaardige statistische informatie beschikbaar
zijn. In dit verband werd ook aangevangen met de bouw van een nieuw kantoor voor agrarische statistieken
op het hoofdkantoor van het ministerie. In april tekende het ministerie van Openbare Werken een
contract met een aannemer voor de bouw van het SAIS kantoor.
4.4 Infrastructuur en cultuurtechnische werken
Het onderhoud van infrastructuur werd ook in 2008 duidelijker gericht op structureel en duurzaam onderhoud.
In dit verband werden bij de aanbestedingen van herstel van de infrastructuur ook onderhoudsverplichtingen
opgenomen. Calamiteiten en klachten behoren hierdoor nagenoeg tot het verleden. In 2008
werd voor totaal SRD 3,1 miljoen uitgegeven aan regulier onderhoud van infrastructuur.
Ook organisatorisch werden nieuwe inzichten geïntroduceerd, in het bijzonder via de oprichting en activering
van waterschappen. Deze ontwikkeling wordt in de volgende paragraaf vermeld.
Chemisch na-onderhoud infrastructuur te Uitkijk
In het kader van chemisch na-onderhoud had een aannemer zoals eerder vermeld op 26 en 27 januari voor
2 projecten de loosleidingen 1a en 3 te uitkijkpolder bespoten.
Conform het bestek diende de aannemer o.a. dit te doen in overleg met de directie. Ook moest de bespuiting
in de vroege ochtend of late middag tijdens windstilte geschieden en wel met het middel Glyphosaat
of Super Glyphosaat. De aannemer hield zich echter aan geen van deze voorwaarden en gebruikte voor de
bespuiting een mengsel van 2-4 D Amine en Glyphosaat. Als gevolg hiervan zijn de herbiciden op groente
aanplantingen in de directe omgeving terechtgekomen. De symptomen hiervan waren zichtbaar op zowel
bermen als perceelaanplantingen. Per 28 januari is daarom een verbod gelegd op verkoop van producten
van bermen en percelen langs de loosleidingen. Na taxatie van schade binnen een strook van 25 m aan
weerszijden van de betreffende loosleidingen, is de aanplant vernietigd onder leiding van het ministerie
van LVV.
Zowel mechanisch als chemisch onderhoud komt voor. De rijstvelden in Nickerie worden nog chemisch
onderhouden, omdat het effect van de chemicaliën te verwaarlozen is en de te onderhouden lengtes van
kanalen zodanig is, dat handmatig machinaal onderhoud niet effectief genoeg kan geschieden.
44
4. Specifieke beleidsgebieden

Tabel 8. Uitgevoerde cultuurtechnische projecten in 2008 per regio
Regio Hoeveelheid Eenheid Bedrag (SRD)
Uitgevoerde projecten t.b.v.
S.M.L.-areaal
1.816.288,00
Opgeschoonde/opgehaalde en of
uitgediepte waterlopen
316.855,00
Regio West
Na-onderhoud van waterlopen 461.903,50
4. Specifieke beleidsgebieden
Diverse projecten 17.775,00
Het leveren van 40 m 3 klinkzand en
15 m 3 schelpzand in de U.G.H. 2
45
3.335,00
Sub totaal 2.616.156,50
Regio Midden
Afwatering en waterketering 8.300 m 209.290,80
Beschelpen, bezanden en
egaliseren
1.110 m3 49.294,50
Sub totaal 258.585,30
Regio Oost
Opschoning van hoofd secundaire
en tertiaire loosleidingen,
irrigatieleidingen en verstoppingen
Beschelpen, bezanden en
egaliseren
Handmatig onderhoud
loosleidingen te Sorgvliet en
Voorburg ca. 23 km lang
34.875 m 212.251,25
1.670 m 3 113.190,00
12.000 m 1.766,85
Sub totaal 327.208,10
Totaal 3.201.949,90

4.5 Reactivering Waterschappen
De reactivering van waterschappen behoort tot één van de belangrijke organisatorische voorstellen uit het
ASP. In 2008 werden op grond van studies, bestekken gemaakt voor de rehabilitatie van de infrastructuur van
de Hamptoncourt- en de Van Drimmelenpolder. In 2009 worden deze projecten aanbesteed en uitgevoerd.
Voor het pilotproject ‘waterschap Reeberg’ dat nog bij Staatsbesluit moet worden opgericht, werd de
studie begin 2008 aanbesteed. Het contract voor het uitvoeren van de studie werd getekend op 30 juni.
Het dossier werd door de consultant aan de betrokken partijen (boeren, LVV en RO) gepresenteerd op
18 augustus 2008. Gepland werd om in januari 2009 het project aan te besteden. Voor rehabilitatie van
de infrastructuur van het waterschap Corantijnpolder zal in 2009 een onderzoek verricht worden om een
projectdossier te schrijven en de bestekken te maken. In 2008 was de terms of reference ‘Rehabilitatie
infrastructuur waterschap Corantijnpolder’ gereed en ter goedkeuring aangeboden .
De rehabilitatiewerkzaamheden van de infrastructuur van de Sawmillkreekpolder werden afgerond. De
eindoplevering vond plaats op 31 oktober. Het opgeleverde project werd overgedragen aan het ministerie
van Regionale Ontwikkeling dat het beleid voor waterschappen ook in haar portefeuille heeft. De belanghebbenden
van dit waterschap waren nauw betrokken bij de uitvoering van de werkzaamheden.
Het Staatsbesluit, houdende oprichting en vaststellen van het bestuursreglement, van het Overliggend
Waterschap Multi Purpose Corantijnproject (OWMCP) werd bekrachtigd. Doelen van het overliggend waterschap
zijn om:
1. Het waterschapsgebied van voldoende irrigatiewater te voorzien en het overtollig water af te voeren;
2. Diensten te verlenen en de gemeenschappelijke belangen van de inliggende waterschappen te behartigen.
Een ‘Commissie Begeleiding Waterschappen’ (CBW) werd in het leven geroepen en wel ter begeleiding van
de waterschappen bestaande uit deskundigen van LVV, RO en OW . Een ‘Stappenplan Operationalisering
Inliggende Waterschappen’ werd opgesteld door LVV. Conform dit stappenplan moeten in december 2009
de eerste zes opgerichte waterschappen hun lijst van belanghebbenden, legger, kaart van het waterschap
en overige administratieve voorzieningen gerealiseerd hebben en volledig in bedrijf zijn.
4.6 Grondbeleid
Het ministerie van LVV werkt actief mee aan het grondbeleid als het gaat om de agrarische sector. Over
grondaanvragen voor agrarische doeleinden heeft de directeur een adviserende stem. Het LVV advies is
verplicht vereist. In 2008 kwamen er 810 grondaanvragen binnen en van 2007 waren er nog 564 aanvragen
in behandeling. Van de 1.374 in behandeling zijnde aanvragen waren er in 2008 761 afgehandeld.
In juni en september 2008 ontvingen 187 rijstboeren te Wageningen hun transportakten, die ingeschreven
zijn in de register ten hypotheekkantore. Deze beschikkingen gaven aan deze boeren zekerheid om zakelijke
transacties te kunnen plegen.
Tabel 9. Overzicht van afgehandelde aanvragen
District
46
Overige stukken in
behandeling
Ingekomen
stukken 2008
Afgehandeld
Nog in
behandeling
Over het jaar 2007 564 - 564 -
Wanica 146 36 110
Saramacca - 137 19 118
Para - 220 64 156
Brokopondo - 86 5 81
Commewijne - 67 45 22
Marowijne - 71 2 69
Nickerie/Coronie - 69 18 51
Sipaliwini - 14 8 6
Totaal 564 810 761 613
4. Specifieke beleidsgebieden

4.7 Wet- en Regelgeving
De beschikking voor etikettering van bestrijdingsmiddelen werd op 20 juni 2008 gepubliceerd en is na 3
maanden van kracht geworden.
De beschikking houdt onder meer in dat alle etiketten van bestrijdingsmiddelen die het land binnenkomen,
moeten worden voorzien van een Nederlandstalige tekst, waarbij zij tevens moeten voldoen aan de
overige gestelde eisen, zoals duidelijke instructies voor gebruik en veiligheidstermijn.
In december is het ontwerp ‘Zaadregelingenbesluit’ gestuurd naar de president ter bekrachtiging en afkondiging.
De conceptwet ‘Kwekersrecht’ werd in september verstuurd naar Bureau Wetgeving en Bureau
Intellectueel Eigendom van het ministerie van Justitie en Politie voor juridische evaluatie. In de eerste helft
van 2009 zal deze wet aangeboden worden aan de regering. Deze twee wetsproducten zijn van belang
voor het certificeren, verkopen en exporteren van zaad. De ‘levensmiddelenwet’ werd voorbereid en het
commentaar van de codex commissie en de stakeholders is verwerkt. Na goedkeuring door de leiding in
het eerste kwartaal 2009 zal dit concept worden doorgeleid naar Bureau Wetgeving van het ministerie van
Justitie en Politie.
De concept-wet AHFSA is reeds voorbereid en een ‘Terms of Reference’ voor een bedrijfsplan AHFSA voor
het opzetten van een gebouw is goedgekeurd.
4.8 Kennis en ontwikkeling
De beschikbaarheid van kennis werd geïdentificeerd als een van de drijvende krachten om de agrarische
sector te ontwikkelen. De sector moet kunnen bouwen op goed geschoold kader. En dat geldt zeker ook
voor de boeren zelf.
Het ministerie was mede initiator en steunde actief twee projecten in het formele onderwijs te weten:
• Uitbreiding van het Poly Technic College (PTC)
Dit project werd in 2007 geïnitieerd en hield in het opzetten van een Agrarische opleiding op HBO
niveau in Suriname. De opleiding ‘Ondernemerschap in de Agroketen’ ging in het collegejaar 2008 van
start. Vijf medewerkers van het ministerie zijn in deze opleiding ingestapt;
• Het NATIN Nickerie
De ministers van LVV en Onderwijs en Volksontwikkeling besloten een natuurtechnische opleiding op
middelbaar niveau, NATIN, op te zetten in het district Nickerie. Om deze opleiding in oktober 2009
van start te kunnen doen gaan, werd de commissie ’Implementatie NATIN Nickerie’ door de RVM goedgekeurd.
In deze commissie hebben zitting vertegenwoordigers van het ministerie van LVV, Onderwijs
en Volksontwikkeling en Regionale Ontwikkeling. De locatie voor het op te zetten instituut werd vastgesteld
en wel op het scholencomplex Van Pettenpolder dichtbij het centrum van Nieuw Nickerie.
4.9 Reorganisatie agrarisch onderzoek
Er werd in 2008 verder gewerkt aan de reorganisatie van het agrarisch onderzoek. Dit onderzoek wordt
uitgevoerd door 4 onderzoeksinstellingen te weten LVV, FteW, CELOS en ADRON. De behoefte bestaat
om het onderzoek te coördineren en de onderzoeks aktiviteiten op elkaar af te stemmen. In juni werd
er een workshop gehouden, waarin naast LVV, FTeW, CELOS en ADRON ook andere stakeholders
participeerden. Het doel van deze workshop was om de reorganisatie en samenwerking aan de orde te
stellen ten behoeve van de vergroting van de effectiviteit en efficiëntie van het onderzoek. Een Nationale
Agrarische Onderzoeks Raad (NAOR) en een Agrarisch Netwerk werden noodzakelijk geacht voor het
functioneren en coördineren van het uit te voeren agrarisch onderzoek. De NAOR zal naar verwachting
geinstalleerd kunnen worden in het eerste kwartaal 2009.
4. Specifieke beleidsgebieden
47

4.10 Postharvest management in de tuinbouw
In de tuinbouwketen werden de tweemaandelijkse stakeholders meetings voortgezet, waarbij met landbouwers,
exporteurs en andere belanghebbenden informatie uitwisseling plaatsvond. De behandelde thema’s
waren veilig gebruik van pesticiden, veiligstellen van de Surinaamse groente-export, verbetering kwaliteit
agrarische producten, Good Agricultural Practices (GAP) en Integrated Pest Management (IPM).
Ter vergroting van de exportmogelijkheden voor de land- en tuinbouwsector zijn in oktober marktstudies
over de Nederlandse- en Caricommarkt van start gegaan. De eerste concept deelrapporten van deze studies
werden in december ingediend. Hierin werden merendeels nog de knelpunten vermeld.
Voor de verdere versterking van de tuinbouwketen zijn voorbereidingen getroffen voor een postharvest
training van trainers. Offertes werden opgevraagd aan de University of West Indies in Trinidad en Embrapa
in Brazilië.
Verbetering Zaadkwaliteit
Ter verbetering van de zaadkwaliteit voor landbouwers werd een survey uitgevoerd om inzicht te krijgen
over de wijze waarop de landbouwers zaaizaad aanmaken. De gewassen kouseband, boulanger en sopropo
werden in de survey betrokken.
Het resultaat gaf aan dat de aanmaak van zaaizaad niet geheel volgens de voorgeschreven richtlijnen
plaatsvindt met als gevolg dat de genetische zuiverheid niet gewaarborgd kan worden. Dit geeft aan dat
er behoefte bestaat aan training en beschikbaarheid van kwalitatief initieel goed zaaizaad. In 2009 zullen
trainingen verzorgd worden voor de aanmaak van goed zaaizaad.
48
4. Specifieke beleidsgebieden

Voorbeeldbedrijf van Deursen
De heer van Deursen is
een Nederlander, die al 38 jaar
in Suriname woont. Van 1971­
1976 verzorgde hij het vak biologie
op de Vrije HBS – Hoge
Doorn College.
In de jaren ’76 begon hij met
de tuinbouw, waaronder papaja,
peper, bananen en zuurzak
werd geplant. Als hobby
heeft hij altijd bijen gehad. De
tuinbouw zag hij niet zo zitten
en breidde zijn hobby uit.
Heden ten dage heeft hij op
18 locatie’s een bijenstand
namelijk te Garnizoenspad,
Van Hattenweg, Copieweg,
Zanderij, Plantage Berlijn, 2 in
Coronie en bijkans 500 volken
honingbij die hij samen met 4
werknemers onderhoudt.
We hebben ook de Afrikaanse
bijen in Suriname. Door de jaren
heen hebben de bijen zich
aangepast aan de oorspronkelijke
bijen in Suriname. De
imkers hebben nu te kampen
met een verdwijn ziekte. Dat
wil zeggen dat de bijen doodgaan
en verdwijnen erna. Dit
fenomeen doet zich niet alleen
in Suriname voor, maar ook
in Europa en Amerika. Er zijn
nog onderzoekingen gaande
hoe deze ziekte aan te pakken.
De bijen produceren honing
het best in de droge tijd.
De levering geschiedt zelf aan
de locale winkels. De jaarlijkse
gemiddelde productie is
10 tot 11 liter honing per volle
honingbij.
Er zijn verschillende soorten
honing van dit bedrijf, die op
de schappen gebracht worden
namelijk:
• Bittere honing – Ilex guianen
sis (bloesems van de
zwampboom);
• Mira oedoe – bloemen ervan;
• Parwa – Parwa boom langs
de kust te vinden;
• Tapirira – bloemen van de
boom (familie van de manja);
• Matayba Apaca – is lekker
en ruikt naar speculaas);
• Meri;
• Watrabebe – gele bloemen.
De honigverkoop aan locale
consumenten en winkels is
hun inkomen. Door 7 dagen
per week te werken en ook
dankzij een betere oogst dan
die van het jaar daarvoor kon
de winst toch bijna gelijk blijven.

5
Organisatie en
Management

Het ministerie telt 1.042 medewerkers. Voor de uitvoering van haar taken is er een uitgavenbegroting
van SRD 58.330.000 opgebracht. LVV beschikte in 2008 dus over 2,79% van het totaal ambtenarenbestand.
De organisatie bestaat uit zes onderdirectoraten, elk geleid door een onderdirecteur. Deze voeren wekelijks
overleg met de directeur met betrekking tot het uit te voeren beleid.
5.1 Interne organisatie
Werving en selectie
Werving en selectie omvat het aantrekken van gekwalificeerde mensen voor de organisatie, selecteren uit
kandidaten, brengen van nieuwe mensen in de organisatie en deze inwerken in hun functie.
De aantrekking van hoger kader geschiedt een stuk makkelijker, voor middenkader en lager personeel, dat
ook nodig is, moet ontheffing verkregen worden.
Dit gaat zo moeizaam dat vaker goede middelbaar opgeleide sollicitanten niet aangetrokken kunnen worden.
In het jaar 2008 waren er ongeveer 309 sollicitanten, 38 werden in dienst genomen.
Trainingen en opleidingen
Trainingen en opleidingen zijn onderdeel van de normale bedrijfsvoering om ervoor te zorgen dat er
voortdurend gewerkt wordt aan verbetering van prestaties. In 2008 werden 70 medewerkers, voornamelijk
midden- en hoger kader getraind in effectief vergaderen. Verder volgden medewerkers trainingen en
opleidingen in onder meer overheidsbestedingen, het voeren van sollicitatiegesprekken voor managers,
international relationsships en master in public administration.
Functie en taakomschrijving
In het kader van FISO (Functie Informatie Systeem Overheid) zijn de door medewerkers uit te voeren taken
gescreend en waar nodig opnieuw beschreven in samenspraak met hun leidinggevenden en het ministerie
van Binnenlandse Zaken.
5.2 Personeelsformatie en ontwikkeling
Het aantal personeelsleden is ten opzichte van 2007 met 31 afgenomen. Medewerkers verlieten het ministerie
vanwege pensionering, overplaatsing en ontslag.
Van de 1.042 personeelsleden zijn 734 mannen en 308 vrouwen. Gelet op de opleiding behoren 67 medewerkers
tot het hoger kader, 171 tot het midden kader en 804 tot het lager kader.
Tabel 10. Personeelsformatie per onderdirectoraat en gender eind 2008*)
Onderdirectoraat
52
Lager
kader
Midden
kader
Hoger
kader
Man Vrouw Totaal
Landbouw 433 67 10 399 111 510
Veeteelt 47 24 12 55 28 83
Visserij 47 13 8 42 26 68
Planning 7 8 6 10 11 21
Onderzoek 156 25 16 135 62 197
Adm. Diensten 114 34 15 93 70 163
Totaal 804 171 67 734 308 1.042
Man 596 103 35
Vrouw 208 68 32
* De indeling naar niveau van het kader is gemaakt op basis van opleiding in de volgende categorien: hoger kader (universitair, HBO
of gelijkwaardig niveau), midden kader (MBO, IMEAO, VWO, HAVO of gelijkwaardig niveau) en lager kader (MULO, LBGO, LTS,
GLO).
5. Organisatie en Management

Employée van het jaar
Sinds 2006 wordt er op LVV jaarlijks een ‘medewerker(s) van het jaar’ aangewezen. In dit verslagjaar
werden Anushka Ramdjielal en Martinus Fleurkens uitgeroepen tot medewerkers van het jaar vanwege
hun loyaliteit, inzet, bijzondere prestaties en voorbeeldige werkhouding.
Public relations
In 2008 zijn de relaties tussen het ministerie en de media verstevigd. In januari werd er een persmeeting
georganiseerd. De website van het ministerie werd op 25 december 2007 gelaunched. Daarnaast werden
er 5 afleveringen van het LVV voorlichtingsprogramma ‘Agro Vision’ gemaakt en uitgezonden via diverse
TV stations, waarin beleidsvisies en opinies aan de orde kwamen. De uitzendingen betroffen visserij,
vernieuwingen in de agrarische sector, de bacovensector, bio-energie en klimaatverandering, melkverwerking.
LVV ontving veel positieve reacties op Agro Vision.
In april verscheen de eerste editie van het informatieblad Agro Bulletin. In deze maandelijkse uitgave worden
belangrijke ontwikkelingen en verrichtingen van het ministerie gepresenteerd. Ook wordt er algemene
nuttige informatie in opgenomen. Agro Bulletin wordt door het ministerie geproduceerd en uitgegeven,
heeft een oplage van 500 en vindt zijn weg naar alle relevante overheidsinstanties, de particuliere sector,
de media en de scholen. LVV heeft wekelijks op de dinsdag van half zes tot zes uur ’s middags een informatief
programma via radio Apintie onder de naam LVV info. Het programma wordt verzorgd door Suresh
Panday en gesponsord door Atcar Chemicals N.V.
LVV Centrale bibliotheek
Ter verbetering van het informatiesysteem en modernisering van de centrale bibliotheek werd het Universele
Decimale Classificatiesysteem (UDC) geïntroduceerd, waarin specifieke landbouwbegrippen (trefwoorden)
zijn gedefinieerd. De boeken waarin deze trefwoorden voorkomen, worden voorzien van een UDC code
en worden gerangschikt volgens het UDC systeem. De database is uitgebreid tot 2210 records, die vanaf
2009 te vinden zullen zijn op de website www.sidalc.net.
5. Organisatie en Management
53

5.3 Privatisering
5.3.1 Stichting Behoud Bananen Sector (SBBS)
De plannen voor privatisering van de Stichting Behoud Bananen Sector (SBBS) zijn in 2008 voortgezet. Een
Belgisch en een Frans bedrijf hebben serieuze interesse getoond en brachten in oktober een bezoek aan de
SBBS nadat ze elk eerst een entreebedrag van USD 30.000 betaalden.
Beide multinationals die vonden dat de SBBS voldoet aan de internationale standaarden moeten nog een
bod doen.
5.3.2 Stichting Machinale Landbouw Suriname (SML)
In de privatisering van de SML was gepland om in 2008 alle roerende- en onroerende goederen te hebben
verkocht en de schuldeisers te hebben betaald. Door inspanning werden 6 onroerende goederen en een
belangrijk deel van de roerende goederen verkocht. Ondanks goede biedingen voor de resterende onroerende
goederen kon deze niet verkocht worden. Bieders kwamen niet met het geld over de brug. Getracht
zou worden om de vier investeerders met wie de SML in bespreking was te interesseren voor de resterende
onroerende goederen. Verlenging van de termijn voor surseance van betaling zou wel nodig zijn.
Vordering crediteuren
De lijst van de crediteuren werd in maart ter inzage gelegd op de Griffie der Kantongerechten bij de directeur
van SML in Paramaribo en bij de manager van SML in Wageningen. Belanghebbenden waren in de
gelegenheid om bezwaarschriften in te dienen bij de bewindvoerder. Enkelen hebben van die mogelijkheid
gebruik gemaakt.
Uitreiking bereidsverklaringen en transportakten
Als onderdeel van de privatisering zijn aan 187 oud medewerkers van de SML die ervoor gekozen hadden
om padieboer te worden, bereidsverklaringen en vervolgens transportakten uitgereikt. Eveneens werd een
aanvang gemaakt met de verstrekking van titels op kavels van het dorp. Zo zijn in december in Wageningen
60 bereidverklaringen uitgereikt aan de bewoners van het dorp.
54
5. Organisatie en Management

Voorbeeldbedrijf De Keurslager N.V.
Omstreeks 1979 begonnen zij
als hobby met een varkenskwekerij
in het district Saramacca,
welke zich in rap tempo ontwikkelde
tot een model varkenskwekerij
en de naam kreeg van
Interfarm. Door de snelle groei
van de varkenskwekerij en de
positieve ontwikkelingen in de
vleesverwerkingsbranche, zagen
zij mogelijkheden om van
hun hobby tot beroep te maken,
door zelf vlees te verwerken en
te verkopen aan de Surinaamse
gemeenschap. De mogelijkheden
werden in een plan vervat,
welke resulteerde in het opzetten
van een ambachtelijke slagerij,
met als directeur de heer
Martin K. Wolterstorff. De
eerste ambachtelijke slagerij
werd gevestigd aan de Verlengde
Gemenelandsweg, in het pand
waar thans slagerij Midimo is
gevestigd. In korte tijd genoot
De Keurslager N.V. grote bekendheid,
waardoor de noodzaak
onstond een tweede ambachtelijk
slagerij te vestigen in
het centrum van Paramaribo,
aan de Steenbakkerijstraat. In
januari 1991 besloten zij naar
hun ruim eigendomspand aan
de Steenbakkerijstraat 43­45 te
verhuizen, en de twee ambachtelijke
slagerijen samen te voe­
gen. De Keurslager N.V. kon
gezien de ruimte van het nieuw
pand overgaan tot uitbereiding
en modernisering. De afdeling
vleesverwerking, de winkel en
een ruime keuken werden modern
ingericht en de bedrijfsactiviteiten
werden uitgebreid met
het maken van worsten, diverse
vleeswaren en een afdeling
Catering. Van een ambachtelijke
slagerij ging De Keurslager
N.V. over tot professionalisering
van haar activiteiten, diensten
en producten.
De Keurslager N.V. houdt zich
voornamelijk bezig met:
­ Het verwerken van lokaal en
buitenlands rundvlees, varkensvlees,
lamsvlees en kip;
­ Het fabriceren van diverse
worstsoorten en het verduurzamen
hiervan;
­ Het fabriceren van diverse
snacks en “vlug klaar” artikelen.
De Keurslager N.V. is thans een
groeiend, dynamisch en dienstverlenend
bedrijf dat inmiddels
28 jaar oud is en in de loop der
jaren in navolging van het westen
en het Caribisch gebied de
trend heeft gezet in hoge kwaliteit
dienstverlening en klantvriendelijkheid,
maar vooral
voedselveiligheid en kwaliteit
van haar producten hoog in
haar vaandel draagt. Op profesionele
wijze wordt er vlees
verwerkt voor de Surinaamse
gemeenschap en toeleveringsbedrijven
zoals alle grote hotels
en luchtvaart maatschappijen.
Zij zijn momenteel onder supervisie
van het consultant
bedrijf Capricorn bezig met
de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden
volgens het
HACCP kwaliteitssysteem.
Aan de Nassylaan wordt er
een modern vleesverwerkingsbedrijf
opgezet, welke reeds is
goedgekeurd door het ministerie
van Landbouw, Veeteelt en
Visserij en volledig voldoet aan
de HACCP hygiëne – milieu en
voedselveiligheidsvoorschriften.
Hun streven is om medio
april 2010 HACCP gecertificeerd
te zijn. Vooruitlopend op
de HACCP certificering, werk
het bedrijft reeds volgens de
HACCP normen. Hiervoor zijn
bij het bedrijf kritische punten
in kaart gebracht, welke structureel
en continu worden gecontroleerd,
zodat er direct ingegrepen
kan worden wanneer
iets niet goed gaat.
Het besluit om een certificaat te
behalen is in belangrijke mate
geinitieёrd door de marktvraag
en dit besluit is op het hoogste
niveau genomen. Het motief
voor het verkrijgen van certificatie
is internationale erkenning,
welke het bedrijf een competitief
voordeel kan opleveren. Het
team bestaat uit kundige klantvriendelijke
medewerkers, die
op een prettige wijze de klant
verwelkomen en bedienen. Zij
adviseren desgewenst over: de
beschikbaarheid, de keuze, de
prijs, de levering, het gebruik en
de zorg voor de producten.

6
Financieel verslag

Dit hoofdstuk geeft een weergave van de begroting over het dienstjaar 2008 en de uitvoering daarvan. De
begroting wordt opgedeeld in 2 hoofddelen t.w. de apparaatskosten (bedoeld voor de uitgaven voor de
instandhouding en functionering van het uitvoeringsapparaat van het ministerie zelf) en het beleidsprogramma
(de middelen die vrijgemaakt worden om het beleid uitgevoerd te krijgen).
De uitputting
De personeelskosten vielen 7% hoger uit dan de raming. Dit was het gevolg van de 10% salarisverhoging.
De middelen voor de materiële kosten en de aanschaffingen waren volledig beschikbaar gesteld. De
materiële kosten werden voor 95% gerealiseerd. De post aanschaffingen was reeds in een vroeg stadium
volledig benut.
Het beleidsprogramma dat uit eigen nationale begrotingsmiddelen wordt gefinancierd, werd voor 77%
gerealiseerd. Hierin waren onder andere opgenomen de subsidies aan parastatalen, ouderhoud aan infrastructuur,
privatisering SML en stimuleringsmaatregelen in de subsectoren.
6.1 Uitgaven en realisatie van de begroting 2008
Tabel 11. Begroting voor 2008 (x SRD 1.000)
OMSCHRIJVING Begroting Realisatie In %
1. Personeelskosten 16.524 17.647 107
2. Materiaalkosten 4.363 4.155 95
3. Aanschaffingen 4.180 3.959 95
A. Apparaatkosten (= 1+2+3) 25.067 25.761 103
4. Beleidsprogramma’s
Nationale begroting 5.906 4.527 77
Donormiddelen 27.357 12.244 45
B. Totaal Beleidsprogramma 33.263 16.771 50
Gehele dienst (=A+B) 58.330 42.532 73
Tabel 12. Beleidsprogramma nationale begroting voor 2008 (x SRD 1.000)
Beleidsonderdeel Begroting Realisatie In %
Staatsbedrijf Alliance 550 326 59
Multipurpose Corantijn Project (MCP) 1.500 1.500 100
Stichting Landbouw Ontwikkeling Commewijne (SLOC) 62 62 100
Stichting Nationale Parken 49 0 0
Stg. Nationaal Rijst Instituut 1.125 1.067 95
Landaanwinning en – ontginningen 700 622 89
Bijzondere voorzieningen slachthuiswezen 500 0 0
Privatisering SML 185 185 100
Stimulering landbouwsector 153 63 41
Stimulering veeteeltsector 405 138 34
Vergroting efficiency visserijsector 677 564 83
Totaal parastatalen 5.906 4.527 77
Naar aanleiding van het doel van het ASP is aan de planning en realisatie van 2008 meer inhoud gegeven.
Het ministerie heeft, gelet op de dreigende wereldcrisis van voedselschaarste, haar aandacht op de voedselzekerheid
verhoogd. Hierbij is voorgesteld om de private sector een extra impuls te geven door middel
van € 7,5 miljoen aan kredieten ter beschikking te stellen. Daarnaast zijn projecten in het kader van water-
58
6. Financieel verslag

schappen in uitvoering en in voorbereiding. Tevens wordt gewerkt aan een geïntegreerd laboratorium voor
vis, plant en vee om de voedselveiligheid te garanderen. Van de begrote sectorfonds middelen voor 2008
werd 45%gerealiseerd, aanzienlijk beter dan in 2007. Echter wordt er naar gestreefd om het maximale te
realiseren.
Tabel 13. De begroting van het ASP programma 2008 ( x SRD 1.000)
Beleidsonderdeel Begroting Realisatie In%
Gender 243 45 19
Institutionele vormgeving 1.016 165 16
Reactivering waterschappen 4.588 544 12
Kennis 414 0 0
Stimulering private sector 6.254 5.945 95
Pilot ketenontwikkeling voedingstuin-bouw
en sierteelt
6. Financieel verslag
734 370 50
Landbouwtelling 3.303 2.920 88
Agrarische ontwikkeling binnenland 535 11 2
Veehouderij 7.105 1.932 27
Visserij 3.004 312 10
Capaciteitsopbouw 161 0 0
Totaal donormiddelen (Nederland) 27.357 12.244 45
6.2 Ontvangsten en realisatie van de begroting 2008
De ontvangsten
De middelen die het ministerie ontvangt, vloeien voort uit diensten die geleverd worden aan de gemeenschap.
De voorgenomen ontvangsten werden voor ongeveer 66% gerealiseerd.
Tabel 14. De ontvangsten in 2008 (x SRD 1.000)
Ontvangsten Begroot Gerealiseerd In %
Zeevergunningsrecht en andere
visvergunningen
2.379 1.362 57
Opbrengsten parastatalen 416 148 36
Bestekkosten 11 12 109
Opbrengst plantenonderhoud en resultaten 1.074 582 54
Opbrengst veeteelt (o.a. slacht- en
keuringsgelden)
391 701 179
Diverse niet-belasting ontvangsten 1 3 300
Totaal (opbrengsten) 4.272 2.808 66
59

STATISTISCHE BIJLAGE
TABEL 1. BEPLANT AREAAL VAN LANDBOUWGEWASSEN IN HA 2004 – 2008
OMSCHRIJVING 2004 2005 2006 2007 2008
EENJARIGE GEWASSEN:
Padi 49.020 45.563 44.232 42.087 43.654
Mais 26 19 20 18 12
Cassave 199 187 206 155 115
Andere aardvruchten* 66 84 79 71 73
Pinda 185 101 62 51 10
Oerdie 112 121 75 94 50
Overige Peulvruchten * 50 40 22 20 14
Groenten ** 1.111 947 1.041 815 642
Watermeloen 185 158 141 132 65
TOTALE EENJARIGE GEWASSEN 50.954 47.220 45.878 43.443 44.635
SEMI-MEERJARIGE GEWASSEN:
Bacoven**** 1.495 1.657 1.912 1.907 1.849
Bananen 381 309 252 402 332
Ananas 26 27 25 25 20
Markoesa 25 22 14 12 20
TOTALE SEMI-MEERJARIGE GEWASSEN 1.927 2.015 2.203 2.346 2.221
MEERJARIGE GEWASSEN:
Kokosnoot 840 827 781 777 771
Sinaasappels 1.300 1.355 1.352 1.393 1.216
Grapefruits 114 117 113 107 110
Overige citrus* 461 544 565 614 388
Papaja 14 8 11 10 12
Advocaat 7 3 5 4 7
Manja 141 129 109 103 69
Overige meerj.gewassen* 92 149 172 165 131
Totale meerjarige gewassen 2.969 3.132 3.108 3.173 2.704
GENERAAL TOTAAL 55.850 52.367 51.189 48.962 49.560
w.v. Bevolkingslandbouw 28.800 27.744 28.139 28.175 28.313
w.v. Ondernemingslandbouw 27.050 24.623 23.050 20.787 21.247
* Overige peulvruchten : Soja en Capucijnen
* Andere aardvruchten : Bataten, Pomtayer, Chinese tayer en Napi
* Overige citrus : Pompelmoes, Mandarijn, Lemmetje, Tangelo, Gele- en Rode King
* Overige meerj.gewassen : Cacao, Koffie, Zuurzak, Kersen, Guave, Sapotille, Knippa en Ramboetan
Bevolkingslandbouw = groenten, knollen, fruit en rijst ( 01 - 12 ha )
Ondernemingslandbouw = rijst en bacoven
60
6. Financieel verslag

TABEL 2. PRODUCTIE VAN LANDBOUWGEWASSEN IN TONNEN 2004 – 2008
OMSCHRIJVING 2004 2005 2006 2007 2008
EENJARIGE GEWASSEN
Droge padie 174.490 163.955 182.659 179.012 182.877
Mais 73 35 46 39 27
Cassave 4.891 3.754 4.120 3.948 2.894
Andere aardvruchten* 458 1.092 1.219 1.087 1.225
Pinda (gedopt) 268 146 87 64 17
Oerdie 107 121 75 89 49
Overige peulvruchten * 58 41 27 23 16
Groenten ** 18.536 15.123 17.800 14.368 12.652
Watermeloen 3.287 2.785 2.490 2.520 1.228
T otaal eenjarige gewassen 202.168 187.052 208.523 201.150 200.985
SEMI-MEERJ.GEWASSEN:
Bacoven 35.298 57.830 64.555 71.084 88.724
Bananen 11.684 8.815 5.052 10.237 9.384
Ananas 360 425 336 375 300
Markoesa 316 263 191 231 279
Tot. semi meerjarige gewassen 47.658 67.333 70.134 81.927 98.687
MEERJARIGE GEWASSEN:
Kokosnoten 6.137 5.144 4.971 7.116 8.508
Sinaasappels 12.400 13.039 13.610 13.651 13.454
Grapefruit 974 927 921 879 1.141
Overige citrus* 3.246 2.811 4.469 5.379 4.612
Papaja 260 142 227 198 277
Advocaat 70 49 56 92 133
Manja 1.693 1.384 1.465 1.226 996
Ov. meerj. gewassen* 1.263 1.508 1.877 1.709 1.770
Tot. meerjarige gewassen 26.043 25.004 27.596 30.250 30.891
GENERAAL TOTAAL 275.869 279.389 306.253 313.327 330.563
w.v. Bevolkingslandbouw 155.687 147.119 160.353 165.621 162.880
w.v. Ondernemingslandbouw 120.182 132.270 145.900 147.706 167.683
* Overige peulvruchten : Soja en Capucijnen
* Andere aardvruchten : Bataten, Pomtayer, Chinese tayer en Napi
* Overige citrus : Pompelmoes, Mandarijn, Lemmetje, Tangelo, Gele- en Rode King
* Overige meerj.gewassen : Cacao, Koffie, Zuurzak, Kersen, Guave, Sapotille, Knippa en Ramboetan
6. Financieel verslag
61

TABEL 3. EXPORTHOEVEELHEDEN EN -WAARDEN VAN AGRARISCHE PRODUCTEN
2004-2008
OMSCHRIJVING EENHEID 2004 2005 2006 2007 2008
HOEVEELHEID:
Rijst ton 52.280 35.877 41.464 52.499 52.641
Bacoven ,, 20.121 38.388 47.005 57.135 65.750
Groenten en knollen ,, 2.732 2.873 2.390 2.783 2.936
Fruit (excl. bacoven) ,, 621 522 297 282 273
Ber. van groenten, vruchten
en plantedelen
62
,, 39 96 34 169 332
Bloementeelt ,, 339 204 256 206 257
Vis en visproducten ,, 9.563 11.926 13.935 15.307 16.704
Schaaldieren ,, 6.378 5.412 5.620 5.211 4.173
Totale agrarische producten ton 92.073 95.298 111.001 133.592 143.066
WAARDE:
Rijst SRD 1000 33.260 24.742 32.017 42.853 90.477
Bacoven ,, 14.759 28.664 35.196 46.219 63.447
Groenten en knollen ,, 2.925 3.724 3.587 4.408 4.665
Fruit (excl. bacoven) ,, 593 491 330 305 374
Ber. van groenten, vruchten
en plantedelen
,, 88 390 114 374 549
Bloementeelt ,, 671 457 391 859 855
Vis en visproducten ,, 21.375 25.812 30.820 30.535 32.572
Schaaldieren ,, 78.479 69.603 61.648 64.502 40.612
Totale exportwaarde Srd 1000 152.150 153.883 164.103 190.055 233.551
Bron: Douane (ASYCUDA)
Opmerking:
* Bacoven export is in maart 2004 weer op gang gekomen
USD 1 = SRD 2,78 (Gemiddelde douanekoers 2008)
6. Financieel verslag

TABEL 4. BEPLANTE AREALEN EN PRODUCTIE VAN DROGE PADI 2004 – 2008
OMSCHRIJVING EENHEID 2004 2005 2006 2007 2008
PADI AREALEN:
Standaard areaal ha 50.790 50.790 50.790 50.790 50.790
Beplant: Voorjaars ,, 21.583 23.022 21.769 21.521 19.903
Najaars ,, 27.437 22.541 22.463 20.566 23.751
Totaal beplant waarvan: ha 49.020 45.563 44.232 42.087 43.654
- Bevolkingslandbouw ,, 23.950 23.027 23.589 23.135 24.223
- Ondernemingslandbouw ,, 25.070 22.536 20.643 18.952 19.431
Totaal beplant naar Regio:
- Nickerie ,, 45.695 42.984 41.766 40.311 41.648
- Overige districten ,, 3.325 2.579 2.466 1.776 2.006
PADIE PRODUCTIE:
Voorjaars ton 67.710 79.149 89.579 90.322 83.980
Najaars “ 106.780 84.806 93.080 88.690 98.897
Totale productie waarvan: ton 174.490 163.955 182.659 179.012 182.877
- Bevolkingslandbouw* ,, 89.515 89.970 101.960 101.627 103.299
- Ondernemingslandbouw** ,, 84.975 73.985 80.699 77.385 79.578
Totale productie naar Regio:
- Nickerie ,, 163.466 155.300 174.212 173.485 175.284
- Overige districten ,, 11.024 8.655 8.447 5.527 7.593
GEMIDDELDE
PRODUCTIE/HA
Voorjaars kg. 3,137 3,438 4,115 4,197 4,219
Najaars ,, 3,892 3,762 4,144 4,312 4,164
Landelijk ,, 3,560 3,598 4,130 4,253 4,189
Bevolkingslandbouw ,, 3,738 3,907 4,322 4,393 4,265
Ondernemingslandbouw ,, 3,390 3,283 3,909 4,083 4,095
Nickerie ,, 3,577 3,613 4,171 4,304 4,209
Overige districten ,, 3,315 3,356 3,425 3,112 3,785
* Bevolkingslandbouw = Bedrijven met een areaal grootte van 0,1 - 12 ha
** Ondernemingslandbouw = Bedrijven met een areaal grootte > 12 ha
6. Financieel verslag
63

TABEL 5. EXPORT VAN RIJST 2004 – 2008
OMSCHRIJVING EENHEID 2004 2005 2006 2007 2008
HOEVEELHEID:
Witte rijst ton 34.348 13.974 30.138 31.732 24.217
Breuk rijst ,, 49 911 385 4.200 355
Cargo ,, 17.883 20.992 10.941 16.567 27.199
Parboiled rijst ,, - - - - 870
Totaal ton 52.280 35.877 41.464 52.499 52.641
WAARDE:
Witte rijst SRD 1000 23.895 10.461 23.945 28.912 41.376
Breuk rijst ,, 70 905 536 2.123 850
Cargo ,, 9.295 13.376 7.536 11.818 46.725
Parboiled rijst ,, - - - - 1.526
Totaal SRD 1000 33.260 24.742 32.017 42.853 90.477
GEMIDDELD EXPORTWAARDE/TON
Witte rijst SRD 696 749 795 911 1.709
Breuk rijst ,, 1.429 993 1.392 505 2.394
Cargo ,, 520 637 689 713 1.718
Parboiled rijst ,, - - - - 1.754
LAND VAN BESTEMMING
REGIO EN LAND:
Caraibisch gebied
Aruba ton 837 94 1.072 2.241 143
Dominicaanse Republiek ,, 2.000 225 50 - -
Guadeloupe ,, 92 253 276 923 1.993
Haiti ,, 5.300 500 10.152 12.128 5.600
Jamaica ,, 7.279 3.188 5.450 7.412 6.798
Martinique ,, 1.388 1.056 748 792 354
Nederlandse Antillen ,, 735 3.506 25 1.549 32
Trinidad ,, 24 52 313 138 1.049
Overige ,, 25 1.625 200 - -
Totaal ton 17.680 10.499 18.286 25.183 15.969
Zuid-Amerika
Brazilie ,, 8.371 105 25 245 -
Fr. Guyana ,, 887 442 387 622 495
Guyana ,, 5.698 1.503 11.740 8.006 7.000
Overige ,, - - - - -
Totaal ton 14.956 2.050 12.152 8.873 7.495
Noord en Midden Amerika
Belize ,, - - 50 - -
VS ,, - - - - 250
Overige ,, - 2.230 - 20 -
Totaal ton - 2.230 50 20 250
Europa
België ,, 140 303 50 - -
Duitsland ,, 1.850 - - 626 25
Frankrijk ,, 552 1.260 1.986 1.402 1.274
Nederland ,, 16.343 10.317 7.406 13.570 18.684
Portugal ,, 92 8.092 1.457 69 8.515
Zwitserland ,, - 253 - - -
Overige ,, - 125 75 653 300
Totaal ton 18.977 20.350 10.974 16.320 28.798
Overige regio’s ton 667 749 0 2.102 129
Generaal totaal ton 52.280 35.878 41.462 52.498 52.641
Bron : Douane (ASYCUDA)
* USD 1 = SRD 2,78 (Gemiddelde douanekoers 2008)
64
6. Financieel verslag

TABEL 6. BEPLANT AREAAL, PRODUCTIE EN EXPORT VAN GROETESOORTEN
2004 – 2008
OMSCHRIJVING EENHEID 2004 2005 2006 2007 2008
Tomaat ha 58 48 54 62 48
ton 674 574 670 779 627
Kool ha 39 30 34 34 21
ton 891 718 821 823 562
Snijbonen ha 36 32 31 25 14
ton 517 458 460 367 251
Kouseband ha 221 160 167 124 105
ton 3.116 2.249 2.388 1.957 1.749
Tayerblad ha 45 47 66 35 23
ton 1.070 837 1.205 877 658
Amsoi, Kaisoi en Paksoi ha 38 27 24 21 14
ton 362 267 265 256 250
Boulanger ha 83 76 81 45 53
ton 2.193 2.043 2.215 1.245 1.579
Komkommer ha 76 56 56 32 26
ton 1.784 1.111 1.225 712 627
Peper ha 96 103 114 98 72
ton 1.820 1.729 2.305 2.077 1.780
Pompoen ha 123 66 66 57 27
ton 1.694 870 985 855 415
Sopropo ha 75 96 86 79 64
ton 1.124 1.396 1.188 1.239 1.068
Oker ha 49 40 66 59 62
ton 334 326 929 756 893
Antroewa ha 67 60 70 49 38
ton 1.260 1.101 1.363 936 859
Overige groenten ha 105 106 126 95 75
ton 1.697 1.444 1.781 1.488 1.334
TOTAAL BEPLANT AREAAL ha 1.111 947 1.041 815 642
TOTALE PRODUCTIE ton 18.536 15.123 17.800 14.367 12.652
EXPORT VAN GROENTEN EN
KNOLLEN :
Hoeveelheid ton 2.732 2.873 2.390 2.783 2.936
Waarde SRD 1000 2.925 3.724 3.587 4.408 4.665
Exportwaarde per ton SRD 1.070,6 1.296,2 1.500,8 1.583,9 1.588,9
Bron : Export cijfers : Douane (ASYCUDA)
* USD1 = SRD 2,78 (Gemiddelde douanekoers 2008)
6. Financieel verslag
65

TABEL 7. CONSUMENTENPRIJZEN VAN DE VOORNAAMSTE GROENTE- EN
FRUITSOORTEN OP DE CENTRALE MARKT 2004 – 2008
IN SRD PER KG
OMSCHRIJVING 2004 2005 2006 2007 2008
GROENTEN
Kool 3,72 5,32 4,56 4,89 6,40
Snijbonen 5,48 6,60 6,76 8,14 7,21
Tomaat 4,37 7,43 8,71 7,79 7,54
Antroewa 2,89 4,23 6,01 5,82 4,32
Komkommer 2,86 2,42 2,45 2,54 2,20
Boulanger 2,74 3,93 3,47 4,04 3,79
Peper 6,82 5,20 7,04 10,26 7,04
Pompoen 1,58 2,03 2,51 2,60 2,79
Sopropo 2,30 3,64 3,39 2,97 3,04
Oker 2,41 3,13 4,80 4,26 4,70
Kouseband 3,52 5,13 6,19 6,18 5,98
Am-,Pak-,Kaisoi 2,82 4,26 4,77 6,03 6,88
Tayerblad 4,59 5,55 6,60 5,87 7,23
Ov. bladgroenten* 2,64 3,86 5,00 5,65 4,87
Ov.eenjarige gewassen** 4,75 5,35 4,98 5,54 6,44
VRUCHTEN
Bacoven 2,04 1,56 1,68 1,71 1,31
Bananen 1,75 2,02 2,57 2,40 2,61
Ananas 3,53 4,13 8,66 7,66 7,65
Markoesa 2,46 2,79 3,67 4,53 4,46
Kokosnoot 1,76 1,93 1,30 1,41 2,60
Sinaasappel 1,95 2,96 4,09 3,47 3,63
Mandarijn 2,68 4,40 5,29 4,53 6,58
Grapefruit 1,78 2,25 3,27 3,32 2,80
Lemmetje 5,48 6,15 6,10 9,76 10,22
Ov. Citrus 1,90 2,78 3,43 5,32 7,10
Papaja 1,36 2,64 4,33 6,26 5,30
Advocaat 3,39 4,13 9,25 8,95 10,87
Manja 3,88 5,65 5,81 6,31 5,30
Watermeloen 1,39 1,87 1,90 2,70 3,60
* Bita-wiwiri, agoma-wiwiri, dagoeblad etc.
** Poe, soekwa, sim etc.
TABEL 8. IMPORTWAARDEN VAN AGRARISCHE PRODUCTEN IN 2008
Omschrijving waarde x Srd1000 waarde x US$1000
Groenten en knollen 19.277 6.934
Plantaardige vetten en oliën 53.068 19.089
Ber. van groenten, vruchten, andere plantedelen 24.805 8.923
Koffie, thee, maté en specerijen 5.354 1.926
Cacao en cacao producten 5.816 2.092
Suiker en suikerwerk 35.817 12.884
Producten voor menselijke consumptie * 65.029 23.392
Granen 28.388 10.212
Meel, zetmeel, tarwegluten 38.328 13.787
Oliehoudende zaden en vruchten 2.862 1.030
Bereidingen van graan, meel, zetmeel 24.877 8.949
Dranken, alcoholhoudende vloeistoffen en azijn 44.407 15.974
Bloementeelt 518 186
Zuivelproducten, eieren, honing 38.495 13.847
Bereidingen van vlees, vis, schaal en weekdieren 17.601 6.331
Fruit 6.143 2.210
Vlees en eetbare slachtafvallen 59.085 21.254
Totaal agrarische producten 469.870 169.018
Bron: Douane (ASYCUDA)
* USD 1 = SRD 2,78 (gemiddelde douanekoers 2008)
* Extracten, essences, concentraten, gist, sausen, preparaten, preparaten voor soep, consumptie-ijs en overige producten voor
67menselijke consumptie.
66
6. Financieel verslag

TABEL 9. TOTALE EXPORTWAARDE VAN AGRARISCHE PRODUCTEN IN 2008
Omschrijving waarde x Srd 1.000 waarde x US$ 1.000
Rijst 90.477 32.546
Bacoven 63.447 22.823
Vis en visproducten 32.572 11.717
Schaaldieren 40.612 14.609
Groenten en knollen 4.665 1.678
Fruit (excl. Bacoven) 374 135
Bloementeelt 855 308
Ber. van groenten, vruchten en plantedelen 549 197
Totaal Exportwaarde 233.551 84.011
Bron : Douane (ASYCUDA)
* USD 1 = SRD 2,78 (Gemiddelde douanekoers 2008)
TABEL 10. PRIJSAANPASSINGEN VAN PLANTMATERIAAL APRIL 2008
Soort plant Prijs (oud) Prijs(nieuw)
Fruit
Citrusplantmateriaal 4,50 6,50
West Indische kers 4,00 6,00
Manja 7,50 12,50
Papaja 1,00 2,00
Dwerg Pomme de citere 5,00 7,00
Ramboetan 5,00 6,00
Markoesa 1,00 1,50
Advocaat 5,00 7,50
Guave 5,00 7,00
Groente
Groenteplantmateriaal 0,25 0,50
TABEL 11. VERKOOP PLANTMATERIAAL IN STUKS 2007-2008
Soort 2007 2008
Citrus soorten 13.495 13.165
Overige fruit 643 1.753
Groentesoorten 17.784 21.056
6. Financieel verslag
67

Lijst van afkortingen
ABOS Algemeen Bureau voor Ontwikkelingssamenwerking
ABS Algemeen Bureau voor Statistieken
ADRON Anne van Dijk Rijstonderzoeksinstituut
AGRAS Vereniging ter ondersteuning van de Agrarische Sector
AHFSU Agricultural Health and Food Safety Unit
AKF Agrarisch Krediet Fonds
APSS Associatie Pluimvee Sector Suriname
ASP Agrarisch Sector Plan
ASYCUDA Automated System for Customs Data
BBP Bruto Binnenlands Product
BOG Bureau Openbare Gezondheidszorg
CAHFSA Caribbean Agricultural Health and Food Safety Agency
CARICOM Caribbean Community
CBW Commissie Begeleiding Waterschappen
CCPAP CommonCountry Program Action Plan
CCP Codex Contact point
CELOS Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek in Suriname
CGPC Coordinating Group of Pesticide Control Boards of the Caribbean
COTED Council for Trade and Economic Development
CRFM Caribbean Regional Fisheries Mechanism
DC Districtscommissaris
EU Europese Unie
FAO Food and Agriculture Organization
FFS Farmer Field School
FISO Functie Informatie Systeem Overheid
FTEW Faculteit Technische Wetenschappen
GAP Good Agriculture Practices
GLO Gewoon Lager Onderwijs
GMP Good Manufacturing Practices
HACCP Hazard Analysis Critical Control Points
HAVO Hoger Algemeen Vormend Onderwijs
HI Handel en Industrie
IDB Inter-American Development Bank
IICA Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture
ILACO International Land Development Consultant
IPM Integrated Pest Management
ISFP Initiative on Soaring Food prices
ISPM International Standard on Phytosanitary Measures
IUR Implementatie Unit Rijst
68
6. Financieel verslag

IMEAO Instituut voor Middelbaar Economisch en Administratief Onderwijs
KKF Kamer van Koophandel en Fabrieken
LBGO Lager Beroepsgericht Onderwijs
LTO Lager Technisch Onderwijs
LTS Lagere Technische School
LVV Landbouw Veeteelt en Visserij
MBO Middelbaar Beroeps Onderwijs
MCP Multipurpose Corantijn Project
MCP De Melkcentrale N.V.
MFN Most Favoured Nations
MULO Meer Uitgebreid Lager Onderwijs
NAOR Nationale Agrarisch Onderzoeksraad
NATIN Natuurtechnisch Instituut
NCC Nationaal Codex Comité
NGO Niet Gouvernementele Organisatie
NMFS National Marine Fisheries Service
NVB Nationale Vrouwen Beweging
OWMCP Overliggend Waterschap Multi Purpose Corantijnproject
PAHO Pan American Health Organisation
PLOS Ministerie van Planning en Ontwikkelingssamenwerking
PTC Polytechnisch College
RO Ministrie van Regionale Ontwikkeling
SAIL Surinam American Industries limited
SAIS Surinaams Agrarisch Informatie Systeem
SAV Stichting Agrarische Vrouwen
SBBS Stichting Behoud Bananen Sector
SEL Stichting Experimentele Landbouw
SML Stichting voor de ontwikkeling van Machinale Landbouw in Suriname
SSFC Small Scale Fisheries Centre
SUJAFI Suriname Japan Fisheries
TCP Technical Cooperation Program
TED Turtle Excluder Device
TSSP Trade Sector Support Program
UDC Universele Decimale Classificatie
UNDAF United Nations Development Assistance
UvS Universitair
VCC Visserij Centrum Commewijne
VKI Viskeurings Instituut
VMS Vessel Monitoring System
VN Verenigde Naties
VVOB Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand
VWA Voedsel en Waren Autoriteiten
WTO World Trade Organization
6. Financieel verslag
69

Aan dit jaarverslag werkten mee:
• Minister Drs. K. Raghoebarsing
• Directeur Ing. J. Bhansing
• Drs. I. Rambharse
• Mw. P. Gits
• Mw. N. Lo Sie Sen
• Drs. R.A. Ramdjielal
• Onderdirecteur Landbouw R. Jhagroe en medewerkers
• Onderdirecteur Landbouw, Onderzoek, Afzet en Verwerking A. Ramkisoensing B. Sc. en medewerkers
• Onderdirecteur Planning & Ontwikkeling G. Breinburg M. Sc. en medewerkers
• Onderdirecteur Visserij S. Kalpoe B.Sc. en medewerkers
• Onderdirecteur Veeteelt Drs. E. Rozenblad M. Sc. en medewerkers
• Onderdirecteur Administratieve Diensten Mr. D. Jaddoe en medewerkers
70
6. Financieel verslag