Eindversie 7 feb 2013 Zachtjes Balen met Toontje - Lucertis

Februari 2013
Toontje verlangzaamt de communicatie om deze te begrijpen
De schildpad is langzaam. Toontje snapt niet altijd zo snel wat er gebeurt en vraagt aan
de ouders en kinderen om hulp en raad. Hij vraagt en neemt de ruimte om even stil te
staan bij wat er gebeurt. Toontje zegt bijvoorbeeld vaak: “Wacht even!”, als er sprake is
van een interactie die aandacht behoeft. Hij zet de actie even stil. Hij vraagt dan wat er
gebeurt en wat ieders behoeften hierin zijn. En hij informeert naar mogelijke
oplossingen. Doordat hij zo open en innemend is verdragen kinderen en ouders het om
even stil te staan bij wat er gebeurt. Door de vragen en verwondering van Toontje wordt
de binnenwereld van ouders en kind geëxploreerd en ontward. De ervaring leert dat het
werken met Toontje een aantrekkelijke vorm is, om het geduld te bewaren en tijd te
nemen om elkaar te begrijpen.
Toontje is een spiegel van herkenning
Toontje herkent alle verhalen van kinderen en hij spiegelt vaak hun gedrag. Zijn de
kinderen verlegen, dan is hij ook verlegen. Willen de kinderen doorgaan, dan heeft hij
ook die wens. Toontje spiegelt niet alleen het gedrag, hij benoemt ook hardop wat hij
doet. Hij vergroot of verkleint de emotie (gemitigeerd spiegelen) en benoemt vervolgens
hoe dat gevoel volgens hem heet. Dit levert vaak een sterke herkenning en erkenning op
bij ouders en kind, waarna er ruimte ontstaat om op het gevoel en het gedrag van een
kind in te gaan. Hiermee wordt de basis gelegd om te leren mentaliseren. Mentaliseren
leren kinderen van hun ouders en de moeder en vader van Toontje worden dan ook
regelmatig door hem aangehaald. “Je lijkt mijn moeder wel!”, verzucht Toontje: “Van
haar mag ik ook niet altijd een ijsje.”
Toontje creëert psychische distantie
Door het werken met een dierenhandpop wordt psychische distantie gecreërd. Ouders en
kinderen kunnen afstand nemen van hun eigen problemen terwijl ze er toch mee bezig
zijn. Ze staan stil bij de belevenissen van Toontje en helpen mee de worstelingen van
Toontje te onderzoeken zonder deze direct op zichzelf te betrekken. De pop fungeert als
projectiemiddel voor ervaringen en gevoelens. Ouders en kinderen kunnen vanaf een
afstandje kijken naar herkenbare situaties.
Door de inzet van een pop wordt veiligheid en luchtigheid gecreëerd. Het is immers maar
spel. Het is niet echt, het is alsof. Zonder dat het te confronterend wordt, kunnen ouders
en kinderen hun interactie onderzoeken. Dit doen alsof, creëert een werkbare ruimte. Het
spel heeft een luchtige onderzoekende experimenterende en vrijwarende kwaliteit. Het is
een veilige manier om emoties te verwerken en om nieuw gedrag te oefenen (Fonagy et
al., 2002).
Toontje biedt lucht en vrolijkheid
Toontje kan het zich veroorloven om met de kracht van overdrijven, ouders in de
beschikbare positie van hun kind te krijgen. Dit kan soms spiegelend confronterend zijn,
maar met een liefdevolle gekscherende ondertoon, die juist het contact weer bevordert.
Als een moeder bijvoorbeeld niet in beweging te krijgen lijkt om mee te doen met een
spelletje, zegt Toontje gekscherend: “Zal ik de takelwagen even bestellen?” De moeder
komt lachend overeind.
Door humor in te brengen kan er soms lucht ontstaan die nodig is om met de situatie om
te gaan. Als Dylan zit te balen omdat hij niet twee muziekinstrumentjes mag, en moeder
geïrriteerd haar zoon verwijten maakt over deze wens, gaat Toontje mopperen omdat
kinderen niet altijd hun zin krijgen. Hij vindt dat kinderen altijd direct hun zin moeten
hebben. Sterker nog als ze 100 instrumentjes willen, moeten ze het ook direct kunnen
krijgen.
Moeder zegt dan weer toegankelijk lachend: “Jullie willen altijd zoveel, maar dat kan niet
altijd.” Dylan voelt zich gezien en legt balend het trommetje terug.