Artikel snoei monumentale berceau koningsoord - Pius Floris ...

Koningsoord
In Koningsoord worden de komende jaren nieuwe woningen, voorzieningen, nieuwe
sportcomplexen ontwikkeld. Een gedeelte van Koningsoord vormt straks het nieuwe
centrum van Berkel-Enschot.
Bron: http://www.inbo.com/NL/projecten/Pages/Koningsoord,Berkel-Enschot.aspx#.UbGCQNTCTMA
Situatie berceau december 2011.
Het betreft een oude loofgang van beuken waarbij sprake is van een forse
onderhoudsachterstand.
De volgende gebreken zijn geconstateerd:
Doordat de bomen gedurende meerdere jaren niet zijn geknipt, zijn lange
scheuten ontstaan in de toppen van de loofgang.
De loofgang bestaat voornamelijk uit de groene beuk (Fagus sylvatica).
Op diverse plaatsen zijn ook haagbeuken aangetroffen (Carpinus betulus).
Op plaatsen waar de haagbeuk staat zijn de groene beuken verdrongen door de
veel forser ontwikkelde haagbeuken. Dit geeft een onrustig beeld en doet
afbreuk aan de éénvormigheid van de loofgang: éénvormigheid is juist een
specifieke eigenschap is van een loofgang.
Op plaatsen waar de haagbeuk domineert, is de loofgang sterk verwilderd en
zijn de karateristieke eigenschappen van de loofgang grotendeels verloren

gegaan. De haagbeuken hebben het karakter van een boom verkregen.
Bij de inspectie bleek tevens dat diverse beuken onder invloed van onderlinge
concurentie en het uitblijven van onderhoud geheel of gedeeltelijk waren
afgestorven.
Van het oorspronkelijke staketsel (ijzeren bogen) waar de beuken in het
verleden langs zijn geleid zijn slechts enkele restanten aangetroffen.
Doelstelling loofgang (Berceau)
Een loofgang of berceau is een beplantingsvorm uit de klasieke tuinstijl. In de oude
kloostertuinen werd de loofgang toegepast als verlengstuk van de kloostergangen in de
tuinen waarin werd gewandeld en gebeden.
Kenmerkend voor de loofgang zijn de strakke lijnen waarbij het dak bestaat uit een
ronde boog. In de groene tunnel werden indien gewenst raampjes geknipt om
doorkijkjes te realiseren.
De strakke lijnen en het ronde dak konden behouden blijven door het intensief scheren
en knippen van de loofgang (onderhoud van hagen). De loofgang wordt minimaal 1x per
jaar en soms 2x per jaar geheel geschoren.
Restauratieplan
Om de huidige verwilderde loofgang om te vormen tot een eenvormige loofgang werd
geadviseerd om de slechte en te sterk verwilderde gedeelten te vervangen voor nieuwe
bomen. Dit betreft voornamelijk de gedeelten waar zich momenteel fors ontwikkelde
verwilderde haagbeuken bevinden. Deze haagbeuken en de dode of halfdode groene
beuken kunnen worden vervangen voor beveerde jonge groene beuken.
Op plaatsen waar meerdere haagbeuken worden vervangen door jonge aanplant van
groene beuken zal het noodzakelijk zijn een nieuw staketsel aan te brengen om de
jonge aanplant te begeleiden naar de ronde vorm van de loofgang. Dit staketsel dient te
bestaan uit stalen bogen die onderling worden verbonden.
De resterende doorgeschoten groene beuken dienen in twee fase te worden gesnoeid.
Naast snoeien zullen dunne topscheuten moeten worden uitgebogen en aangebonden
om het dak van de loofgang te herstellen.
Werkzaamheden
Naar aanleiding van het rapport heeft de afdeling Uitvoering van Pius Floris
Boomverzorging Vught de opdracht gekregen om fase 1 uit te voeren. Omdat het een
berceau in de tuin van Koningsoord betreft is ook de bewonersraad van Berkel-Enschot
van begin af aan betrokken bij het project. Koningsoord is een zeer belangrijke
monument voor de bewoners. Ondanks dat de nieuwbouwplannen nog niet zijn
aangevangen, heeft Heijmans, de projectontwikkelaar, ervoor gekozen om deze
investering in onderhoud te realiseren. Zij hechten veel waarde aan het belang van de
monumentale elementen in de tuin van het klooster en hebben er dan ook voor gekozen
om dit voortijdig uit te voeren om verdere verwaarlozing te voorkomen. De
bewonersraad van Berkel-Enschot is hier nauw bij betrokken geweest. In overleg met
deze bewonersraad heeft Heijmans het een en ander in gang gezet en heeft
daaropvolgend gekozen om Pius Floris Boomverzorging de uitvoering te laten verzorgen
omdat zij gespecialiseerd zijn in het onderhouden van berceau’s en monumentale
bomen. Tevens had Pius Floris Boomverzorging het adviesrapport opgesteld dat door
onder andere door de ontwikkelaar en de bewonersraad is beoordeeld.
De uitvoering betreft het geheel verwijderen van de ongeveer zestig procent van de

topscheuten. De overige 40% moet worden uitgebogen waar dit natuurlijk mogelijk is.
Deze verdeling is noodzakelijk om enerzijds verbranding van de beuken (zonnebrand) te
voorkomen en anderzijds gefaseerd in percentages het aanwezige loof en takken niet in
1 keer te moeten verwijderen. De snoeiwijze zou dan te fors zijn om in een keer uit te
voeren. De zijwanden van de berceau worden tevens gesnoeid waarbij de dikste takken
worden verwijderd. De dunnere takken resteren om zodoende kans op zonnebrand te
minimaliseren In de berceau is ook wildgroei van vlier, kers, vuilboom en esdoorn te
vinden. Deze worden tijdens deze snoei geheel verwijderd (gerooid). Dit gebeurd
handmatig om zodoende het wortelgestel van de aanwezige beuken zoveel mogelijk
intact te laten. Daarna worden eventueel ingekorte takken geheel verwijderd worden en
kan de gehele berceau geschoren worden om zo de oorspronkelijke vorm weer terug te
krijgen.
De uitvoering van deze fase heeft juist nu plaatsgevonden om te voorkomen dat de kans
op zonnebrand toetreed in warmste en langste zomermaanden die nog komen. Vergeet
niet dat ook in de winter, de bladloze periode, toch zonnebrand kan toetreden doordat
de er dan geen beschermend loof is en er dan net zo goed zon en licht toetreed op de
stammen en kronen. De komende maanden kunnen de beuken nabij de snoeiwonden
nog wat jonge takscheutjes aanmaken en de resterende takscheuten wat extra
bladbezetting aanmaken voor bescherming.
De loofgang (berceau).

Gedeelte met gewone beuk (Fagus sylvatica) Links uitval en overheersende
haagbeuk (Carpinus betulus)

Gedeelte met uitsluitend groene beuk (Fagus sylvatica).

Midden,overheersende haagbeuk
geeft een verstoring van het beeld.
(Carpinus betulus).
Doorgeschoten toppen van de
berceau.