Het snoeien van ABC-bomen - Pius Floris Boomverzorging

Periodieke uitgave van Pius Floris Boomverzorging Nederland
de Boomwijzer
Jaargang 12 No
In dit nummer:
Het snoeien van ABC-bomen
Boomverzorging is een vak apart
Begeleidingssnoei
1|2008

Het snoeien van ABC-bomen
Hoe zit dat nou?
De term ABC-bomen is in de wereld van hoveniers al lange tijd in
gebruik. Van oudsher wordt gezegd dat ABC-bomen in het voorjaar niet
gesnoeid mogen worden. Wat is waar en wat houdt de term in?
ABC-bomen staan voor Acer, Betula en
Carpinus, maar ook Juglans en druiven (Vitis)
kunnen bij snoei in het verkeerde jaargetijde
gaan bloeden. Het woord ‘bloeden’ wordt
gebruikt voor het lekken van grote hoeveelheden
sap uit de gemaakte snoeiwonden of
bastbeschadiging. Deze boomsoorten kunnen
over het algemeen het beste worden gesnoeid
als ze volledig in blad staan. Het bloeden van
bomen komt voort uit de worteldruk die in de
winter wordt opgebouwd in de houtvaten.
Worteldruk is het mechanisme van een aantal
boomsoorten om water en mineralen via de
jongste houtvaten tot in de twijgpunten te
vervoeren. Deze druk kan worden opgebouwd
door een opeenstapeling van mineralen in het
parenchymweefsel, een weefsel dat rond de
jongste houtvaten zit en veel reserves kan
opslaan. Omdat mineralen ook zouten zijn,
ontstaan er drukverschillen in de parenchymcellen.
Een proces dat ook wel osmose wordt
genoemd. Het gevolg van deze osmotische druk
is dat het water vanuit het parenchym in de
2
houtvaten wordt geperst, waardoor het water
omhoog wordt gedrukt. Omdat het aandeel
parenchym in de wortels en stamvoet naar verhouding
groot is, lijkt het alsof de opbouw van
druk daarvandaan komt. Vandaar de naam
‘worteldruk’. In de meeste planten komt worteldruk
nauwelijks voor. Maar hoe krijgt een
boom het water tot een hoogte van soms meer
dan 100 meter vervoerd, terwijl zelfs de sterkste
lekvrije pomp ter wereld water nooit dieper
kan opzuigen dan circa 9,5 meter (theoretische
aanzuighoogte is rond 10,6 meter)? Bomen
kunnen dit doen door de combinatie van worteldruk
en capillaire werking. De capillaire sapstroom
is te verklaren door de combinatie van
spanningsverschil (osmose), cohesie, ofwel de
onderlinge aantrekkingskracht van water-moleculen
en adhesie, ofwel de aantrekkingskracht
tussen celwanden en het water in de
cellen. Door een combinatie van onder meer
deze drie systemen kan het water tot grote
hoogte door bomen worden aangezogen.
Capillairen zijn het beste te vergelijken met
dunne rietjes. Door veel dunne rietjes is het
makkelijker om vloeistof op te zuigen dan door
een pvc-buis. De esdoorn, berk, haagbeuk en
notenboom kunnen na snoei in de winter veel
water verliezen via de snoeiwonden. Meestal
begint dit bloeden als er in de winter tijdens een
koude periode wordt gesnoeid. Op het moment
dat de temperatuur oploopt tot twaalf à vijftien
graden op een zonnige winterdag, gaan de
snoeiwonden lekken. Hierbij komen soms per
dag liters vocht uit de snoeiwonden.
Boomverzorgers
worden in het voorjaar
veel gebeld door
verontruste mensen die in hun enthousiasme
de berk of esdoorn in hun tuin hebben
gesnoeid en niet weten wat ze moeten doen om
het bloeden te stelpen. Er wordt dan van alles
geprobeerd en geadviseerd. Soms worden de
snoeiwonden met dakleer, loodmenie, branders
of duct tape te lijf gegaan. Er zijn zelfs bedrijven
die middelen verkopen tegen het bloeden
van bomen. Als ergens in de middag het bloeden
stopt, is men tevreden over de reddingsactie.
Maar het lekken of bloeden stopt altijd vanzelf na
één dag of minder. Rond de middag is de worteldruk
ook meestal zo veel lager dat het bloeden
ophoudt. Er zijn ook andere processen die
een rol spelen in de sapstroom van bomen.
De aantrekkingskracht van de maan speelt bij
het tempo en de kracht van de sapstroom een
grote rol. Het behandelen van snoeiwonden
met welk middel dan ook geeft vaak meer schade
dan de snoeiwond gewoon maar laten uitlekken.
Er is nog nooit een boom doodgebloed.
Natuurlijk kan een boom wel verzwakken door
verlies van veel water. De beste remedie tegen
lekkende snoeiwonden is het snoeien op een
geschikt tijdstip. Bij berken, haagbeuken en
esdoorns is het aan te bevelen om deze boomsoorten
uitsluitend te snoeien als ze volledig in
blad staan. De notenboom kan natuurlijk ook
worden gesnoeid als deze volledig in het blad
staat, maar dat kan ook jammer zijn van de
jonge noten die al vrij vroeg worden gevormd.
In de gebieden met veel notenbomen in
Frankrijk worden de bomen altijd direct na de
vruchtdracht gesnoeid. Dan is de oogst binnen,
terwijl het blad nog aan de bomen zit.
Een prima tijd om bomen te snoeien. Snoei de
berken, esdoorns en haagbeuken gewoon nooit
als er geen blad aan zit. Bovendien is uit onderzoek
gebleken dat de snoeiwonden minder
rotten als de bomen in de zomer worden
gesnoeid.

Boomverzorging is een vak apart
voor Pius Floris Boomverzorging Bunde
Innovatieve ontwikkelingen van Pius Floris Boomverzorging hebben ook de opdrachtgevers van vestiging
Bunde bereikt. Door deze ontwikkelingen, zoals het toevoegen van mycorrhizaschimmels tijdens het planten
van bomen en het boombeheerprogramma TMS (Tree Management Systeem), krijgt het zorgfasenplan een
steeds prominentere rol binnen gemeentes, overheden en particulieren van Limburg. Elke vestiging van Pius
Floris Boomverzorging opereert als een zelfstandige onderneming. Luc Simons, regiomanager van Dolmans
Landscaping Limburg, en Ed Stevens, vestigingsleider van Pius Floris Boomverzorging Bunde, lichten toe hoe
de vraag van de opdrachtgevers door Pius Floris Boomverzorging Bunde beantwoord wordt.
Materiaal, kennis en ervaring
Het Zorgfasenplan ® van Pius Floris Boomverzorging
draagt zorg voor het efficiënt
onderhoud van de boom in zijn verschillende
levensfases. Naast het snoeien, planten en verplanten
van bomen focust Pius Floris
Boomverzorging zich ook op advies, onderzoek
en beheer. Steeds meer opdrachtgevers van de
vestiging in Bunde hechten grote waarde aan
de zorg van hun bomen. Waar eerder gekeken
werd of er nog budget voor bomen over was,
zijn bomen nu voor de gemeentes een investering
geworden. Bovendien vinden opdrachtgevers
het belangrijk om te worden ontzorgd.
Het beheer van bomen is daarmee voor de
specialisten uit Bunde een belangrijke taak
geworden. Innoverende systemen worden in
huis gehaald. Nieuwe medewerkers worden
intern opgeleid en door de ervaringsdeskundige
op sleeptouw genomen. Kortom, het Zorgfasen-
Ed Stevens en Luc Simons
plan ® wordt gerealiseerd door te investeren in
materiaal, kennis en ervaring. Als onderdeel van
Dolmans Landscaping Group hebben de twaalf
specialisten van Pius Floris Boomverzorging
Bunde een stevige achterban van ruim 80 medewerkers
die in te zetten zijn ter ondersteuning.
Toepassing van mycorrhiza
Door te investeren in kennis, wordt ook direct
geïnvesteerd in nieuwe ontwikkelingen. Eén
van deze ontwikkelingen is het toevoegen van de
mycorrhizaschimmel aan de wortels van de
bomen die worden geplant en verplant. Een
uitgebreid veldonderzoek dat Pius Floris heeft
uitgevoerd samen met de universiteit van
Michigan en Bartlett Tree Research Laboratories.
Dit onderzoek toonde aan dat mycorrhiza de overleving,
het groeipercentage en de weerstand
tegen boomziektes enorm doet toenemen. Door
het toevoegen van de schimmel wordt de boom
minder stressgevoelig, de overlevingskansen van
de boom worden groter en er is minder kans op
verlies door verplantings- en waterstress. Pius
Floris Boomverzorging introduceerde het
gebruik van mycorrhiza al een lange tijd voordat
andere boomverzorgers volgden. Nu is de
schimmel niet meer weg te denken uit de boombranche.
Ed Stevens: “Ook bij publieke opdrachtgevers
stijgt de vraag naar mycorrhiza.”
TMS is van de grond
Een andere belangrijke ontwikkeling is TMS,
een boombeheerprogramma dat door Pius
Floris Boomverzorging vanuit de dagelijkse
praktijk is ontwikkeld. Het systeem kan gegevens
over bomen beheren en eenvoudig
worden vastgekoppeld aan het Zorgfasenplan ® .
Onze eerste concrete ervaring met TMS in de
gemeente Sittard-Geleen heeft in de afgelopen
twee jaar bewezen dat TMS arbeidsreducerend
is en dus ook kostenbesparend. Luc Simons:
“Met TMS kan er worden gezien wat de komende
tien à vijftien jaar met bomen moet gebeuren.
Dit inzicht speelt ook een belangrijke rol
bij de vorming van het investeringsplan van
gemeentes. Dat is feitelijk de kracht van het
systeem. De bedoeling is dat alle bomen van de
gemeentes onder TMS worden ondergebracht.
Door de zorg van de bomen uit handen te geven,
kunnen de gemeentes zich bezighouden met
hun eigen corebusiness.” Nu TMS er is, kan
Pius Floris Boomverzorging het totale concept
over de bomenzorg aanbieden en daarbij een
heldere kostenraming presenteren. In verband
met actuele bomenziektes is het handig dat TMS
alle boomsoorten kan weergeven. Ed Stevens:
“Gemeentes en andere overheden hebben
momenteel onder andere te kampen met de
bestrijding van de processierups die huishoudt
in eikenbomen. Aan de hand van TMS kan
er precies gezien worden in welke straat eikenbomen
staan en om hoeveel bomen het gaat.
Als een aannemer weet dat bijvoorbeeld 1.000
3

omen preventief bespoten moeten worden,
kan hij hier vervolgens een offerte van maken.
Alle betrokken partijen weten meteen waar ze
aan toe zijn.” TMS wijst uit of bomen moeten
worden verplant, onderhouden of verwijderd.
In het kader van het Zorgfasenplan ® worden de
nodige velden in het digitale keuzemenu ingevuld
en ook bestaat de mogelijkheid om naar
behoefte zelf velden in te voeren. Zit er een
nest vleermuizen of is er sprake van beschermde
planten? Deze voorbeelden zouden in het
kader van flora en fauna een toevoeging voor
het systeem kunnen zijn. Het systeem kan
daarop verslag doen over deze specifieke nesten
of speciale planten.
Nieuwe takken
Pius Floris Boomverzorging Bunde draagt zorg
over regio Limburg. Het benaderen van de
Belgische markt is een logische stap. De boomzorg
heeft in België nog niet dezelfde rol
als in het overheidsbeleid van Nederland. In
Nederland heerst een hoog kennisniveau, onder
andere over nieuwe boomziektes. Het kennisniveau
van de specialisten heeft al diepte en
wordt nu ook verbreed. Specialisten uit Bunde
worden opgeleid om een certificaat Flora en
Fauna te behalen. Wanneer er bijvoorbeeld in de
boom een nest zit, wordt deze niet meteen
gekapt. Telkens weer krijgt het Zorgfasenplan ®
er op deze manier nieuwe takken bij.
4

Begeleidingssnoei
In eerdere nummers van de
Boomwijzer werd uitleg gegeven
over het snoeien van jonge bomen
in de eerste jaren na aanplant.
We noemen deze fase van onderhoud
‘jeugdsnoei’. Omdat bomen
nu eenmaal groter worden, blijft
het noodzakelijk om ze het juiste
onderhoud mee te geven om te
voorkomen dat zij laag blijven en
zeer breed uitgroeien. Op veel
plaatsen in de openbare ruimte is
het wenselijk om bomen met een
behoorlijk lange takvrije stam te
hebben. Begeleidingssnoei helpt
om bomen een hogere kruin te
laten vormen, terwijl het esthetische
model toch in stand blijft.
Er zijn bomen die altijd relatief klein blijven,
zoals Prunus en Malus, maar er zijn ook bomen
die zeer groot kunnen worden. Een jonge, goed
groeiende sierkers heeft na ongeveer viermaal
jeugdsnoei (duur tien tot twaalf jaar) nog een
paar jaar begeleidingssnoei nodig voordat de
boom in zijn definitieve vorm voorlopig met rust
kan worden gelaten. Een jonge eik is echter na
30 jaar nog steeds in de fase van jeugdsnoei.
Deze bomen worden veel groter en maken dus
een langere ontwikkelingstijd door. Kortom, als
je mooie en bovendien functionele bomen in de
openbare ruimte of in een tuin wilt hebben is
regelmatige snoei echt nodig. Let op. De nadruk
ligt op regelmatig. De bomen op afbeelding 1
(blz. 6) zijn in één snoeibeurt vele meters opgekroond.
Het resultaat is dat de bomen breukgevaarlijk
worden en dat de stam binnen een jaar
Hoog opgesnoeide bomen
helemaal vol zit met waterloten als reactie op
de snoei. Ook bij begeleidingssnoei geldt de
oude stelregel: doe weinig en kom vaak terug.
Elke drie jaar is een mooi gemiddelde. De regels
voor begeleidingssnoei zijn eigenlijk net zo eenvoudig
als bij jeugdsnoei.
1 Laat geen dikke takken ontstaan op plaatsen
waarvan bekend is dat de tak daar toch niet
kan blijven zitten (denk aan vrije doorrijhoogte
van grasmaaiers of vrachtauto’s).
2 Zorg ervoor dat er regelmatig gesnoeid
wordt, zodat de takaanzet nooit dikker
wordt dan een derde van de stamdikte
(afbeelding 1).
LEES VERDER OP BLZ. 6
5

3 Zorg dat zich geen dubbele toppen
4
ontwikkelen.
Verwijder takken die te dicht op elkaar
groeien, uitstekende takken en schuurtakken.
6
Bescherming van
Groen en Infra
wortelgeleiding
Wij zijn Europees distributeur van:
DeepRoot wortelgeleiding
RootBlock en RootCommander wortelwering
wortelwering
Silva Cell, wortelruimte, waterinfi ltratie en berging in één!
AirMax en AquaMax beluchting en bevloeiing
Kluitverankering
Groeiplaatsverbetering dmv TFI injectiemethode
TreeProtect stambeschermer
En diverse andere aanverwante artikelen
GREENMAX, Postbus 43, 5473 ZG Heeswijk - Dinther, Nederland
Tel.: +31 (0) 413 29 44 47, Fax: +31 (0) 413 29 42 86, info@greenmax.eu
5 Zorg dat takken in de blijvende kruin
voldoende onderlinge afstand hebben. Dit
hangt af van de architectuur van de boom en
de boomsoort. Deze regel vergt vakkennis
(afbeelding 2).
URBAN LANDSCAPE PRODUCTS
wortel- en watermanagement
www.greenmax.eu
Begeleidingssnoei van bomen wordt voortgezet
tot ze bijna volwassen zijn. De frequentie van de
snoei wordt lager naarmate de boom ouder
wordt. Op plaatsen waar mensen onder vrijwel
alle weersomstandigheden lopen, is het in elk
geval nodig om minimaal eens per vijf jaar de
bomen na te lopen op dode, gebroken of
gescheurde takken. De eigenaar van de bomen is
aansprakelijk voor schade of letsel ontstaan door
uitgewaaide takken. Begeleidingssnoei is een
goede en goedkope manier om bomen te onderhouden.
Hierdoor krijgen ze de kans om uit te
groeien tot mooie, grote en vooral veilige bomen
die voor de leefomgeving van grote waarde zijn.
Pius Floris
Nieuwe franchise-
manager voor Pius
Floris Boomverzorging
Pius Floris Boomverzorging heeft een nieuwe
franchise-manager aangetrokken. Eerder was
Nicolaas Verloop directeur in uitvoering bij
Copijn, evenals Pius Floris-specialist in het
groene vak. Nicolaas kweekte zijn interesse
voor bomen door in zijn jeugd veel op de Veluwe
te zijn. Sinds 1 oktober werkt hij voor Pius
Floris Boomverzorging als franchise-manager.
Verloop: “Ik zie het als uitdaging om Pius Floris
Boomverzorging uit te bouwen tot een toonaangevend
en internationaal opererend bedrijf dat
is gedreven door passie. Door te weten wat er in
de wereld gebeurt, kunnen wij onze kennis ontwikkelen.
Daar ga ik aan bijdragen.”

Rekening houden met stansvorm
Boekbespreking
Voor de ontwikkeling van duurzame landbouw en openbaar
groen is een gezonde bodem essentieel. Daarin
passen verminderd of geen gebruik van grote hoeveelheden
meststoffen en chemische gewasbeschermingsmiddelen.
Er moet plaats zijn voor een divers bodemleven,
waarvan specifieke goedaardige bodemschimmels
(mycorrhizaschimmels) deel uitmaken. Voor het
eerst is er in het Nederlandse taalgebied een praktisch
boek verschenen over Mycorrhiza, bodemschimmels die
een essentiële rol spelen in het bodemleven. Het boek
‘Mycorrhizaschimmels’ is bestemd voor een brede doelgroep,
variërend van beleidsmakers en natuurbeheerders
tot adviseurs in land- en tuinbouw, adviseurs en
ontwerpers van stedelijk groen en het onderwijs. Maar
ook boombeheerders kunnen de aangedragen kennis
toepassen om het openbaar groen in kwaliteit te doen
toenemen.
Mycorrhizaschimmels, sleutelfactor voor
duurzame landbouw en natuur
Author(s) J. Baar, W. Ozinga,
J. van Leeuwen
Publisher Zeist: KNVV
Publication year 2007
Description 104 p ill
ISBN 9789050112772
Column
Pius Floris
Langzaam maar zeker worden er verschuivingen zichtbaar
in het landschap van de boomverzorgers. Er wordt meer,
beter en vaker omgekeken naar boomziekten die niet zo
langzaam maar net zo zeker ons land binnensluipen. Het
lijkt soms zelfs wel alsof wij altijd pech hebben met boomziekten.
Heel lang hadden we erg veel iepen in ons land.
De iepziekte heeft daar korte metten mee gemaakt. Omdat
we ook veel eiken hebben, kon de eikenprocessierups zich
hier uitleven. Na de wederopbouw van Nederland in de
jaren ’60 van de vorige eeuw was nagenoeg geen kennis
meer over van het bomenvak. De echte kennis van bomen
was zeldzaam. Bomen waren vanaf het begin van het industriële
tijdperk rond 1890 niet meer zo interessant. Daarmee
kwam een abrupt einde aan de romantische periode waarin
groen, parken en bomen juist belangrijk waren. Na de
industriële revolutie kwam de Eerste Wereldoorlog, gevolgd
door een crisistijd en de Tweede Wereldoorlog. Ook geen
perioden waarin veel bomen werden geplant. Dus na de
Tweede Wereldoorlog waren er drie generaties kennis verdwenen.
Toen er na 1960 weer vraag was naar bomen,
waren er bijna geen boomkwekers meer in Nederland die
laanbomen konden leveren. Maar de oplossing was nabij.
In Italië werden platanen gekweekt. Dus kwamen er vrachtauto’s
vol platanen naar Nederland. Deze boomsoort had al
bewezen zich hier prima op zijn gemak te voelen en groeide
hier zelfs harder dan in Italië zelf. En jawel hoor. Alsof er
geen toeval meer bestaat. We hebben gruwelijk veel platanen
en daar komt de volgende ziekte alweer binnen. Massaria
genoemd. Deze ziekte zorgt ervoor dat takken zomaar uitbreken.
Geen prettig vooruitzicht als je veel parkeerplaatsen
hebt én veel platanen. Misschien kunnen we ervan leren.
Boomziekten komen en gaan. Bomen planten is een vorm
van beleggen in de toekomst. Met beleggen moet je de risico’s
spreiden, want soms kan het een beetje tegenzitten.
Zo ook met bomen. Er moeten veel meer verschillende soorten
worden aangeplant. We moeten aan onze landschapsarchitecten
vragen of ze lanen willen ontwerpen die uit
meerdere, verschillende bomen bestaan. Alleen een spreiding
van het assortiment biedt perspectief op duurzaam
boom-beheer. Het argument dat verschillende boomsoorten
in de straat rommelig staat, kan altijd worden weerlegd met
het argument dat bomenakkers met alleen populieren of dennen
doodsaai zijn. Breng maar meer kleur in de straat. Meer
soorten en meer vormen. De burgers vinden dat leuk en de
eigenaar loopt niet het risico dat de hele investering ineens
moet worden afgeschreven omdat er een ziekte rondwaart.
7

Colofon
De Boomwijzer is een periodieke uitgave
van Pius Floris Boomverzorging
Nederland BV. Het blad biedt interessante
informatie voor iedereen die te maken
heeft met boomaanplant en -onderhoud.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd
en/of openbaar gemaakt zonder
vooraf schriftelijke toestemming van de
uitgever. Wilt u de Pius Floris Boomwijzer
ook ontvangen? Stuur dan een email met
uw adresgegevens naar info@piusfloris.nl
Redactie
Pius Floris Boomverzorging Nederland BV
Postbus 7182, 1007 JD Amsterdam
Tel. 020 - 301 30 15
Fax 020 - 646 49 08
info@piusfloris.nl
www.piusfloris.nl
Ontwerp & vormgeving
Infour
marketing + communicatie, Heerlen
www.piusfloris.nl
8
Vestigingen
Pius Floris Boomverzorging Amsterdam
Postbus 75103, 1070 AC Amsterdam
Tel. 020 - 497 40 80 Fax 020 - 497 63 09
amsterdam@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Bergum
Postbus 14, 9250 AA Bergum
Tel. 0511 - 48 01 90 Fax 0511 - 46 21 31
bergum@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Bunde
Postbus 24, 6240 AA Bunde
Tel. 043 - 365 25 19 Fax 043 - 364 82 00
bunde@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Deventer
Postbus 37, 7400 AA Deventer
Tel. 0570 - 54 01 16 Fax 0570 - 54 45 17
deventer@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Groningen
Postbus 9531, 9703 LM Groningen
Tel. 050 - 542 33 62 Fax 050 - 542 33 62
groningen@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Leiderdorp
Postbus 189, 2350 AD Leiderdorp
Tel. 071 - 589 60 91 Fax 071 - 501 20 93
leiderdorp@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Oudelande
Lindestraat 14, 4436 AJ Oudelande
Tel. 0113 - 54 83 90 Fax 0113 - 54 85 10
oudelande@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Rotterdam
Hofdijklaan 75, 2374 BS Oud-Ade
Tel. 071 - 589 60 91 Fax 071 - 501 20 93
leiderdorp@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Veenendaal
Postbus 11, 3900 AA Veenendaal
Tel. 0318 - 55 50 17 Fax 0318 - 54 03 40
veenendaal@piusfloris.nl
Pius Floris Boomverzorging Vught
Postbus 2021, 5260 CA Vught
Tel. 073 - 656 72 35 Fax 073 - 656 94 35
vught@piusfloris.nl