Borging Linking Life Sciences

EINDRAPPORTAGE
Project Linking Life Sciences
2010–2013
Versterking van de Life Sciences sector in Zuidoost-Nederland

Project Linking Life Sciences
2010–2013
EINDRAPPORTAGE

Life Sciences & Health in Limburg! Een nog jonge sector, maar met een
enorm potentieel voor onze provincie. Zowel als het gaat om zijn bijdrage
aan onze gezondheid en de kwaliteit van leven als vanwege zijn
potentie om de werkgelegenheid te doen groeien. Wat zal het mooi
zijn als een deel van onze beroepsbevolking werkzaam kan zijn in een
sector waar de meest innovatieve behandelmethoden worden ontwikkeld.
Ik geloof er sterk in dat dit beeld voor de toekomst werkelijkheid kan
worden. Maar dit vraagt wel om een eensgezinde koers waar alle partijen
die te samen de sector vormen, gedurende langere tijd aan vasthouden.
Investeren in kennis en vooral ook in de toepassing van die
kennis zodat er mooie producten en diensten op het gebied van
gezondheid worden ontwikkeld. Dat is wat ons te doen staat!
Dit is niet alleen een kwestie van geld, maar vooral een kwestie van
mensenwerk. Dat was ook de insteek toen de Provincie Limburg drie
jaar geleden besloot het Pieken in de Delta project Linking Life
Sciences te ondersteunen, samen met het Ministerie van Economische
Zaken. Mensen samen brengen, kennis delen, creativiteit ten toon
spreiden, elkaar inspireren! Het zijn cruciale zaken waarin het project
Linking Life Sciences een belangrijke rol heeft gespeeld. Door onder
meer het organiseren van events, uitwisselingen tussen bedrijven en
onderwijsinstellingen en docentstages hebben onderzoekers, studenten,
onderwijzend personeel, werkgevers en werknemers in de sector
elkaar (beter) leren kennen. Zo hebben docenten de mogelijkheid
gehad met het bedrijfsleven mee te kijken om eens te ervaren wat de
praktijk van de (toekomstige) werknemers vraagt. Door samen in
gesprek te gaan over diverse inhoudelijke thema’s zijn de echte kansen
voor de regio verkend en dit heeft ertoe geleid dat Limburg steeds
meer profiel krijgt als Life Sciences regio. En dat profiel is belangrijk
om bedrijven en werknemers te binden aan Limburg.
Ik ben blij met voorliggend rapport en verheugd te kunnen constateren
dat de projectactiviteiten van Linking Life Sciences een plaats hebben
gevonden in bestaande organisaties. Zo pakken de campusorganisaties
(lees: Chemelot Campus en Maastricht Health Campus) de
businessontwikkeling op. Als het gaat om het menselijk kapitaal hebben
we als provincie de afgelopen maanden een zo genoemde
Voorwoord
5
Human Capital Agenda opgesteld. Deze wordt op dit moment doorvertaald
in een concreet uitvoeringsprogramma. Bij het opstellen én uitvoeren
van dit uitvoeringsprogramma reken ik ook op uw inzet. Want
de sector, dat zijn we met z’n allen, met het bedrijfsleven voorop. Ik
ben ervan overtuigd dat wanneer we samen blijven optrekken langs
de koers die is uitgestippeld, er een ‘gezonde’ toekomst voor de sector
Life Sciences & Health in Limburg in het verschiet ligt.
Bert Kersten
Gedeputeerde Onderwijs en arbeidsmarkt
Provincie Limburg
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
COlOFON
Dit is een uitgave van het project Linking Life Sciences, medegefinancierd
door het Ministerie van Economische Zaken/Agentschap NL, de Provincie
Limburg en de gemeenten Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen.
Programmamanager: Anique Soetermeer-Gabriëls
Eindredactie: Annecom Communicatieadviezen en –projecten, Maastricht
Cartoons: MEC studio, Meerssen
Vormgeving: Vormaat Grafische Vormgeving, Cadier en Keer
Druk: Drukkerij Gijsemberg, Maasmechelen (B)
Februari 2013
6

Inhoud
LLSC bundelt krachten – een terugblik 2010 – 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Toelichting programma Linking Life Sciences door Anique Soetermeer – Gabriëls, programmamanager Linking Life Sciences . . .8
Doelstellingen en realisatie in een oogopslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Hoofdstuk 1 (WP1): Programmamanagement projecten Life Sciences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Toelichting door Gerard Ensink, voorzitter Stuurgroep Linking Life Sciences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Hoofdstuk 2 (WP2): Talentpool Life Sciences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
• Brains Unlimited Event - oktober 2011
Interview met Patric Machiels, directeur Biopartner Center Brains Unlimited . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
• Biobased Economy Event Limburg - juni 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
• Future Sketching Greenport – Chemelot (BioBased Economy)
Interview met Raymond Bevers, projectmanager Ontwikkeling en Innovatie LIOF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Hoofdstuk 3 (WP3): Afstemming Onderwijs – Arbeidsmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
• Docentstages (interviews)
• Docentstage Fontys Hogeschool – Seacon Logistics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
• Docentstage Fontys Hogeschool - PAMM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
• Docentstage Fontys Hogeschool - Pathofinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
• Docentstage Universiteit Maastricht - DSM Resolve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
• Docentstage Universiteit Maastricht – diverse bedrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
• Docentstage Studiereis Biomedical Imaging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
• Docentstage Zuyd Hogeschool - DSM Resolve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
• Clustervorming voor structurele afstemming
• Cluster Celkweek
Interview met Cyriel Mentink, Program Manager, Chemelot Innovation and Learning Labs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
• Speeddates Life Sciences Career Event - maart 2011 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
• Chemelot Campus Event - juni 2011 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
• Young Talent Event - maart 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
• Young Talent Event - november 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
• Life Sciences Arbeidsmarkt event – november 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
• Netwerkboek Life Sciences (toelichting) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
Hoofdstuk 4 (WP4): Stimuleren lerend vermogen van de regio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
• Projectleidersbijeenkomst 1 - oktober 2010 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
• Projectleidersbijeenkomst 2 - januari 2011 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
• Projectleidersbijeenkomst 3 - juli 2011 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
• Evaluatie Linking Life Sciences - april 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
• Good Practices Exchange - oktober 2012 (verslag) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
• Slot-event Linking Life Sciences - februari 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Hoofdstuk 5 (WP5): Projectmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
• Website . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
• Event kalender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
• Nieuwsbrieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Hoofdstuk 6: Borging Linking Life Sciences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
• Cluster Development Life Sciences
Interview met Frank Schaap, Chemelot Campus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
• Uitvoeringsprogramma Human Capital Agenda Life Sciences
Interview met Ingrid Wildhagen, Provincie Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Financiële rapportage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Overzicht betrokkenen naar categorie en organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Wie is wie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
7 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

Toelichting programma Linking Life Sciences
LLSc bundelt krachten - een terugblik 2010 - 2013
November 2009: Zuidoost-Nederland ontwikkelt zich in hoog tempo
tot een toonaangevende toptechnologische regio. In deze regio spelen
economische en wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied
van Life Sciences een belangrijke rol. Naar aanleiding van de resultaten
van gezamenlijke projecten waaronder Regional Cooperation for
Global Knowledge en Kweek de Kwekers nemen de Provincie
Limburg, de Universiteit Maastricht, DSM en TCZL het initiatief om een
nieuw programma te ontwikkelen: Linking Life Sciences (LLSc). LLSc
wil de toptechnologische regio Zuidoost-Nederland versterken door
een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren voor (inter)nationale
kenniswerkers en ondernemers en door de kennisinfrastructuur op het
gebied van Life Sciences te versterken. Voor het programma wordt
een Pieken in de Delta subsidie aangevraagd en toegekend.
April 2010: Agentschap NL, de Provincie Limburg en het Stedelijk
Netwerk keuren het projectvoorstel Linking Life Sciences goed. Het
programma kan van start!
In eerste instantie hebben 9 projectpartners de aanvraag ingediend.
Later, in november 2011, sluiten ook Zuyd Hogeschool en Stichting
Greenport Venlo zich aan. Toevoeging van Zuyd Hogeschool is
gewenst om de onderlinge afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven
te garanderen, rekening houdend met de wensen vanuit het
bedrijfsleven en de mogelijkheden van kennisinstellingen. Deelname
van Greenport Venlo is gewenst om de vertegenwoordiging van de
Zuidoost-Nederlandse campussen meer compleet te hebben.
De projectpartners van LLSc zijn dan (in alfabetische volgorde):
• Biopartner Center Maastricht
• Brainport International Community
• Chemelot Campus
• DSM
• Greenport Campus Venlo
• LIOF
• Maastricht Health Campus
• Provincie Limburg
• Stedelijk Netwerk: gemeenten Heerlen, Sittard-Geleen en
Maastricht
• TCZL / TOA Limburg
• Universiteit Maastricht
• Zuyd Hogeschool
Penvoerder is TCZL (Technocentrum Zuid-Limburg)
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
8
April 2010 – maart 2013: LLSc start diverse projecten en initiatieven
om zijn doelstellingen te bereiken. Deze zijn onderverdeeld in een
viertal werkpakketten.
LLSc:
• inventariseert alle initiatieven op het gebied van Life Sciences voor
Zuidoost-Nederland en brengt deze in kaart, om zodoende meer
richting te geven aan nieuwe initiatieven
(werkpakket 1: programmamanagement projecten Life Sciences).
• helpt het informele netwerk van kenniswerkers te ontsluiten met
als doel het aantrekken en binden van kenniswerkers aan de regio
(werkpakket 2: Talentpool Life Sciences).
• bevordert een betere aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven
(werkpakket 3: Afstemming onderwijs-arbeidsmarkt).
• stimuleert het lerend vermogen van de regio rondom het
aantrekken en binden van ondernemers en kenniswerkers
(werkpakket 4: Stimuleren lerend vermogen van de regio).
Maart 2013: Het project is ten einde. Alle projectdoelstellingen en
resultaten zijn in deze eindrapportage terug te vinden en staan overzichtelijk
bijeen op de hierna volgende pagina’s.
De borging van de projectresultaten heeft specifieke aandacht gekregen.
Deze is gerealiseerd door:
• de Business Development aspecten onder te brengen bij het
Cluster Development van de Chemelot Campus en de Maastricht
Health Campus. Hieronder vallen onder andere de inhoudelijke themabijeenkomsten
en het netwerkboek.
• de Human Capital aspecten (waaronder de afstemming onderwijs
- arbeidsmarkt) mee te nemen bij de uitwerking van de Human
Capital Agenda Life Sciences & Health tot een uitvoeringsprogramma,
onder regie van de Provincie Limburg.
Een woord als programmamanager van Linking Life Sciences:
Het was een uitdagende klus! En de naam is zo goed gekozen destijds,
dat blijkt telkens weer: door het linken van de life sciences partijen
met elkaar, door gewoonweg mensen bij elkaar aan tafel te zetten
en een gesprek te faciliteren, wordt de basis gelegd om écht met
elkaar te gaan samenwerken, vertrouwen te doen groeien en de neuzen
dezelfde kant op te krijgen! Ik feliciteer iedereen die direct of indirect
betrokken is geweest bij dit programma met de behaalde resultaten
en dank allen voor de prettige samenwerking!
Anique Soetermeer-Gabriëls
Programmamanager Linking Life Sciences

9 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

Linking Life Sciences - doelstellingen en realisatie in een oogopslag
Werkpakket 1: Programmamanagement projecten Life Sciences
Doel
Inbedding en onderlinge afstemming van diverse Life Sciences
programma’s, leidend tot meer transparantie en daardoor een
efficiëntere subsidieverstrekking.
Structurele driemaandelijkse bijeenkomsten voor kennisdeling
Werkpakket 2: Talentpool Life Sciences
Doel
2 Themabijeenkomsten organiseren voor kenniswerkers
(participatie van min. 20 kenniswerkers en inbedding in
organisatie van projectleiders).
Beschrijving maken van hoe te komen tot de uiteindelijke realisatie
van een meet & greet locatie, fysiek op de Chemelot Campus.
.
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
10
Realisatie doel
• Projectstructuur ingericht met stuurgroep als afvaardiging van
projectpartners
• Grootste projecten toegelicht in stuurgroep
• Implementatie projectmanagementsysteem
• Borging structurele afstemming is beoogd onderdeel van uitvoeringsprogramma
HCA Life Sciences & Health, Provincie Limburg
• 14 stuurgroepbijeenkomsten in 2,5 jaar
Realisatie
Quote Ingrid Wildhagen- Provincie Limburg over LLSc:
“De kracht van Limburg op Life Sciences gebied ligt vooral op de
snijvlakken tussen de afzonderlijke campussen. LLSc zorgt voor
de nodige verbinding tussen de benodigde kennis (werkers).”
• Brains Unlimited Event oktober 2011 (73 deelnemers).
Resultaten ingebed in Brains Unlimited BV.
• Biobased Economy Limburg event, juni 2012 (±90 deelnemers).
Resultaten ingebed in Groep BBE Limburg.
- Geen plan van aanpak om een meet & greet locatie te realiseren
(campussen gaan dit zelf ontwikkelen zodra er capaciteit voor is).
Wel:
• Werkgroep Future sketching Greenport Venlo-Chemelot gestart
om crossovers te onderzoeken. Resultaat is opstart Groep BBE
Limburg.
• Uitvoerig aandacht voor rolbepaling campusorganisatie bij binden
en boeien kenniswerkers. Resultaat: borging aantal projectresultaten
bij Campussen.

Werkpakket 3: Afstemming onderwijs-arbeidsmarkt
Doel
Betere afstemming vraag en aanbod door in ieder geval een zestal
docentstages tussen HBO/WO en bedrijfsleven, gericht op de clusters
(1) moleculaire diagnostiek, (2) imaging, (3) (bio)materialen, (4)
celkweek en tissue engineering en (5) (bio)chemie & chemische
technologie
Werkpakket 4: Stimuleren lerend vermogen van de regio
Doel
Verbeterde aanpak voor het vinden, binden en boeien van kenniswerkers
door organisatie van 8 casestudies/workshops bij reeds
bestaande evenementen
Werkpakket 5: Projectmanagement
Doel
Correcte projectadministratie en coördinatie, up-to-date informatie en
verspreiding van resultaten via diverse relevante kanalen. Door:
1 publieke website
24 e-nieuwsbrieven
2 rapportages in brochurevorm
Realisatie
Docentstages:
• Docentstage Fontys Hogeschool – Seacon Logistics
• Docentstage Fontys Hogeschool - PAMM
• Docentstage Fontys Hogeschool - Pathofinder
• Docentstage Universiteit Maastricht - DSM Resolve
• Docentstage Universiteit Maastricht – diverse bedrijven
• Docentstage Studiereis Biomedical Imaging (7 docenten en
5 deelnemers bedrijfsleven)
• Docentstage Zuyd Hogeschool - DSM Resolve (additionele
subsidie via DSM-SABIC-CAO-gelden)
Clustervorming voor structurele afstemming:
• Cluster Celkweek
• Speeddates maart 2011 (±20 studenten, 5 bedrijven)
• Chemelot Campus Event juni 2011 (45 deelnemers)
• Young Talent Event maart 2012 (30 deelnemers)
• Young Talent Event november 2012 (35 deelnemers)
• Life Sciences Arbeidsmarkt Event 2020, november 2012
(50 deelnemers)
Netwerkboek Life Sciences Zuidoost-Nederland juni 2011.
Online database in 2012.
Realisatie
Geen 8, maar 6 workshops voor het delen van kennis:
• Projectleidersbijeenkomst oktober 2010 (14 deelnemers)
• Projectleidersbijeenkomst januari 2011 (34 deelnemers)
• Projectleidersbijeenkomst juli 2011 (35 deelnemers)
• Evaluatie Linking Life Sciences april 2012 (±10 deelnemers)
• Good Practices Exchange oktober 2012 (13 deelnemers)
• Slotevent februari 2013 (±50 deelnemers)
Realisatie
• 1 website www.llsc.nl met projectinformatie en downloads als
eventverslagen, docentstageverslagen en netwerkboek
• Event kalender op vraag van projectpartners
• Geen 24, maar 7 nieuwsbrieven. Dat zijn er 3 per jaar, passend
bij de nieuwswaarde
• 2 rapportages, 1x april 2011 en 1x februari 2013. Deze laatste in
boekvorm.
11 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

HOOFDSTUK 1
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Hoofdstuk 1:
Programmamanagement projecten Life Sciences
(Werkpakket 1)
12

Doel van dit werkpakket betrof het structureel afstemmen van diverse
Life Sciences projecten en initiatieven. Een meer efficiënte subsidieverstrekking
zou een resultante zijn van deze vergroting van de
transparantie. De doelstelling is gekwantificeerd door ten minste vier
stuurgroepbijeenkomsten per jaar te organiseren met (vertegenwoordigers)
van de projectpartners.
Om een juiste structurele afstemming gedurende de projectperiode te
secureren heeft Linking Life Sciences:
• Een samenwerkingsovereenkomst opgesteld die ondertekend is
door alle projectpartners.
• Een stuurgroep ingesteld met vertegenwoordigers van de projectpartners.
• Een aantal werkgroepen geformeerd met medewerkers vanuit de
projectpartners.
• Een beschrijving gemaakt van verantwoordelijkheden en bevoegdheden
per actor, zijnde de penvoerder, de stuurgroep, de projectpartners,
de programmamanager en de projectleider.
Dit lijkt wellicht wat formeel, maar het managen van verwachtingen
en commitment van alle betrokkenen op het juiste niveau is een
kritische succesfactor voor de effectiviteit van het programma.
Vervolgens kan een beroep worden gedaan op de capaciteit van
mensen in de werkgroepen. Ook is dan voor iedereen duidelijk welke
doelstellingen en resultaten beoogd worden en welke rol ieder daarbij
speelt.
Projectmanagementsysteem
Ook is een projectmanagementsysteem geïmplementeerd, bedoeld
voor alle direct betrokkenen, om te allen tijde de belangrijkste projectdocumenten
online ter beschikking te hebben. Gaandeweg kwam ook
de vraag naar voren om hierin informatie van andere projecten op te
nemen. Zo is het idee ontstaan om de database te vullen met informatie
van diverse projecten en voor iedereen toegankelijk te maken.
Dit was de basis voor de uiteindelijke vormgeving van de online database,
waarin de belangrijkste informatie te vinden is, niet alleen die
binnen het programma LLSc, maar van alle relevante projecten in de
regio.
Proces- en resultaatbewaking
Proces- en resultaatbewaking was een continue uitdaging: Voldoet
hetgeen we doen nog altijd aan doelstellingen en/of de vraag? Zo ja,
is de gekozen aanpak nog steeds de juiste? Zo nee, hoe kunnen we
de activiteiten aanpassen, zodat ze aansluiten bij de vraag van de
markt en ook trouw blijven aan de projectdoelstellingen? Of moet het
programma worden aangepast? Docentstages bijvoorbeeld waren in
eerste instantie enorm lastig om van de grond te krijgen. Door ambas-
Toelichting: LLSc linkt projecten
Programmamanagement projecten Life Sciences
sadeurs bij de verschillende onderwijsinstellingen te benoemen die
als taak het invullen van de docentstages kregen, zijn de docentstages
geworden tot een van de successen van het project.
Resultaten
De stuurgroep is in totaal 14 maal bijeengekomen, waarmee de
kwantitatieve doelstelling in ieder geval is behaald. Maar belangrijker
is de vraag: is de kwalitatieve doelstelling gehaald, zijnde ‘het beter
afstemmen van de diverse initiatieven, waardoor een effectievere
subsidieverstrekking wordt gerealiseerd’? Wij als stuurgroep denken
van wel. De stuurgroep is erin geslaagd om niet alleen de vorderingen
van het programma Linking Life Sciences te monitoren, maar
zeker ook om nieuwe ontwikkelingen in de regio te delen, te bespreken
en waar nodig actie te ondernemen.
Transparantie
LLSc heeft het gemeenschappelijke doorzicht in het werkveld vergroot
door diverse activiteiten, maar ook door bestaande initiatieven te
inventariseren en op overzichtelijke wijze te publiceren in een (online)
Netwerkboek. Dankzij deze transparantie werd het onder meer
ook eenvoudiger om van nieuwe initiatieven en projecten de toegevoegde
waarde te herkennen. Voorbeelden hiervan zijn Chemelot
Innovation and Learning Labs (CHILL), Limburg Economic Development
(LED) en de Human Capital Agenda’s (HCA), nationaal en regionaal
(Provincie Limburg).
Het bespreken van nieuwe projecten / organisaties / programma’s
droeg bij aan het voorkomen van doublures, het delen van kennis en
het koppelen van initiatieven. In onze regio heeft dat aan samenhang
en focussering bijgedragen.
De structurele afstemming zoals in dit programma aangezet is inmiddels
ook geborgd nu Linking Life Sciences ten einde is. Het is namelijk
onderdeel geworden van de uitwerking van het uitvoeringsprogramma
van de provinciale Human Capital Agenda (zie het hoofdstuk
Borging). Daarnaast is een aantal activiteiten, zoals het netwerkboek
en de themabijeenkomsten, geborgd bij de campussen Chemelot en
Maastricht Health Campus.
Ik heb het een voorrecht gevonden om de partners van het programma
Linking Life Sciences en de vele actoren in het veld te ontmoeten
en het proces van overzicht, samenhang en kennisdeling te zien
groeien. Ik blik dan ook terug op een effectieve en ook plezierige programmaperiode!
Gerard Ensink
Voorzitter stuurgroep Linking Life Sciences
13 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 1

HOOFDSTUK 2
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Hoofdstuk 2:
Talentpool Life Sciences
(Werkpakket 2)
14

De arbeidsmarkt voor topkenniswerkers is vaak ondoorzichtig. De
meeste toppers vinden de weg naar een nieuwe opdracht of functie
‘via-via’, door hun eigen informele netwerk. LLSc wil een talentpool
creëren, erop gericht om kenniswerkers langer aan deze regio te binden
en te boeien. Door het koppelen van kenniswerkers aan elkaar
ontstaat een informeel netwerk. Kenniswerkers kunnen elkaar hierbinnen
ontmoeten. Zij kunnen ervaringen over werkzaamheden en
organisaties uitwisselen en aan elkaars netwerk deelnemen.
LLSc had zich daarom twee dingen ten doel gesteld:
• De organisatie, implementatie en borging van een talentpool
organisatie.
• Het organiseren van 2 themabijeenkomsten met een minimale
participatie van 20 kenniswerkers, met specifieke aandacht voor de
inbedding van borging van het netwerk.
Talentpool organisatie
In eerste instantie beoogde het project om een op zichzelf staande
organisatie te creëren die tot doel had om kenniswerkersactiviteiten
te organiseren. Al snel werd duidelijk dat de diverse campussen reeds
in verschillende fasen aan de slag waren om actief kenniswerkers
(binnen de campus) met elkaar te verbinden. Zo was er bij de
Maastricht Health Campus sprake van een ‘no boundary house’ en bij
de Chemelot Campus van een ‘netwerkplaza’. Beide initiatieven
waren erop gericht kenniswerkers bijeen te brengen. LLSc onderzocht
daarom gezamenlijk met de campussen waar nog wel behoefte aan
was. Resultaat was een gezamenlijk plan van aanpak om te komen tot
een meet & greet locatie. Gedurende het jaar werd echter duidelijk
dat de campussen zo in ontwikkeling waren dat ze niet voldoende
capaciteit hadden, c.q. konden vrijmaken om gezamenlijk actief aan
de slag te gaan met het eerder genoemde plan. LLSc heeft daarop
geconstateerd dat deze activiteit niet binnen het project, maar op een
later tijdstip op eigen kracht door de campussen wordt uitgevoerd.
Medio 2012 heeft een aantal gesprekken plaatsgevonden over de
meerwaarde van LLSc en over hoe de verschillende projectresultaten
geborgd kunnen worden in bestaande organisaties. De rol van de
campussen heeft hier expliciete aandacht gekregen. Zie hoofdstuk 6.
Toelichting: LLSc linkt kenniswerkers
Talentpool Life Sciences
Themabijeenkomsten
Binnen LLSc is er expliciet voor gekozen om themagerichte bijeenkomsten
te organiseren, gericht op de inhoud. Niet alleen omdat er
naar het zich laat aanzien al voldoende sociale bijeenkomsten worden
georganiseerd in de regio, maar ook omdat kenniswerkers vaak vanuit
de inhoud te boeien zijn, zeker op Life Sciences gebied. Met een
inhoudelijk thema maak je dus de grootste kans om zoveel mogelijk
kenniswerkers op dit specifiek gebied bijeen te brengen. Dat komt de
grootte en kracht van het informele netwerk ten goede. Bovendien
wordt meteen inzichtelijk hoeveel de regio te bieden heeft op het terrein
van dat specifieke thema.
Gedurende de programmaperiode vonden twee inhoudelijk gerichte
events plaats:
• Brains Unlimited Event in oktober 2011 met 73 deelnemers.
• Biobased Economy Event in juni 2012 met meer dan 90
deelnemers.
Op basis van een vermoeden dat Greenport Venlo en de Chemelot
Campus elkaar op het gebied van biobased goed kunnen aanvullen is
een eerste werkbijeenkomst Future Sketching Greenport – Chemelot
georganiseerd met vertegenwoordigers van de Chemelot Campus,
Greenport Venlo, LIOF, de Universiteit Maastricht, de Provincie Limburg
en Zuyd Hogeschool. Na een aantal vervolgbijeenkomsten en het
Biobased Economy Event van juni 2012 is de Groep BBE Limburg ontstaan,
die zich bezighoudt met afstemming en beleidsvorming op
BBE-gebied.
15 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 2

HOOFDSTUK 2
Interview: Patric Machiels over het Brains Unlimited Event op 20 oktober 2011
Het koppelen van mensen, initiatieven, onderzoek en bedrijfsleven!
Op 20 oktober 2011 gaf drs. Harm-Jan Driessen, lid van de Raad
van Bestuur van het Academisch Ziekenhuis Maastricht en kwartiermaker
van de Maastricht Health Campus (MHC), de aftrap bij
een kenniswerkersevent van Linking Life Sciences in het MECC in
Maastricht. Een event met de focus op Brains Unlimited, een
project dat inmiddels een concreet ‘gezicht’ heeft gekregen in
de vorm van een nieuw gebouwencomplex vlakbij het MUMC+.
Patric Machiels is directeur van het tweede BioPartner Center op
de campus. Een ‘bedrijvenincubator’ die met name focust op de
neurowetenschappen en die binnen het Brains Unlimited complex
is ondergebracht. Patric blikt terug op de bijeenkomst die
hij mede organiseerde en beziet met voldoening de ontwikkelingen
daarna.
Doelen
“Doel van het event was om een start te maken met de informatievoorziening
over het project”, vertelt hij. “We wilden zoveel mogelijk
(potentiële) stakeholders uit de Euregio informeren over onze plannen
met het project Brains Unlimited. Met als uiteindelijk doel betrokkenheid
te creëren en een zo breed mogelijke samenwerking te stimuleren.
Want samenwerking vormt de kern van Brains Unlimited. Het project
heeft namelijk niet alleen als doel het stimuleren en faciliteren
van (toegepast) neurowetenschappelijk onderzoek, maar ook het
samenbrengen van de academie en het bedrijfsleven en het vermarkten
van kennis.”
Brains Unlimited
Het nieuwe gebouwencomplex van Brains Unlimited bestaat uit drie
in elkaar overlopende gebouwen. Eén gebouw huisvest drie zeer
geavanceerde MRI scanners, waaronder één 9.4 Tesla MRI scanner
waarvan er wereldwijd maar vier bestaan. Met deze superscanner
komt baanbrekend onderzoek binnen bereik, waarmee de werking
van het brein ontrafeld kan worden. Uniek is dat de MRI scanners
commercieel geëxploiteerd worden door het bedrijf Scannexus. Het
tweede gebouw herbergt het BioPartner Center voor bedrijven die
zich richten op Neurowetenschappen of medical imaging. Binnen het
derde gebouw zijn de wetenschappers van de faculteit Psychology
and Neuroscience gehuisvest. Zij richten zich voornamelijk op cognitieve
neurowetenschappen.
Brains Unlimited werkt structureel samen met de bouwer van de
scanners Siemens Healthcare en met het Forschungszentrum Jülich,
vlak over de grens in Duitsland. Het Forschungszentrum beschikt ook
over een 9.4 MRI scanner, maar die wordt alleen gebruikt voor puur
wetenschappelijk onderzoek. Hetzelfde geldt voor de 9.4 MRI scanner
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
16
in Minnesota, USA. De hoogleraar die zich daar met het MRI onderzoek
bezighoudt, prof. Kamil Ugurbil, is, zo vertelt Patric, nu ook hoogleraar
in Maastricht. Samenwerking ook hier, dus.
Event programma
Terug naar het Brains Unlimited event in 2011, waar zo’n 73 mensen
aanwezig waren: 29 onderzoekers, 8 clinici, 20 ondernemers en 16
vertegenwoordigers van andere organisaties. Alle mogelijke voor
Brains Unlimited relevante expertises waren vertegenwoordigd.
De opening door drs. Harm-Jan Driessen werd gevolgd door een
paneldiscussie over de geplande projecten en faciliteiten van Brains
Unlimited. Het panel bestond uit prof. Joachim Wildberger, hoofd van
de UM-afdeling Radiologie en Nucleaire Geneeskunde (Imaging), prof.
Jon Shah van het Forschungszentrum Jülich, dr. Erik van den Bergh van
Siemens Healthcare, prof. Paul Borm, lector Life Sciences (CEL) aan de
Zuyd Hogeschool en dr. Ross McLennan, directeur van Scannexus BV.
Prof. dr. Yasin Temel van de Maastrichtse School for Mental Health and
Neuroscience hield een presentatie over Deep Brain Stimulation en
gentherapie. Dr. Bettina Sorger van de Maastrichtse Faculty of
Psychology and Neuroscience ging in op Neurofeedback en op de
mogelijkheden die imaging opent om te communiceren met patiënten
met het Locked-in syndroom.
Daarna werden de aanwezigen in discussiegroepjes verdeeld. Aan de
orde kwamen vragen als: “Wat zou het project kunnen betekenen
voor jezelf en voor je onderzoek of bedrijf?” en Wat zou je zelf voor
het project kunnen betekenen?”. Ook mogelijke uitdagingen en problemen
op het Brains Unlimited pad vormden een discussiepunt.
De bijeenkomst werd afgesloten met een plenaire discussie, waarbij
het panel inging op vragen van de aanwezigen. Die gingen onder
meer over problemen die zich kunnen voordoen bij samenwerking
tussen wetenschappers en bedrijfsleven, bijvoorbeeld in termen van
geheimhouding en patenten.
Een goede bijeenkomst
Terugkijkend vond Patric Machiels het een heel zinvolle bijeenkomst.
“Het was goed om de (eu)regio te kunnen laten zien waarmee wij
hier bezig zijn. Ook al, omdat we toen nog niets concreets hadden om
de mensen te tonen. Nu is dat, met de faciliteiten die we hebben, een
stuk gemakkelijker. Er zijn veel contacten uit voortgekomen, waaronder
een tiental heel vruchtbare in die zin, dat daaruit inmiddels concrete
samenwerking is voortgevloeid. En daar gaat het ons uiteindelijk
om: het verbinden van mensen!” Linking Life Sciences dus.

Biobased Economy. Een nieuw geluid in het Limburgse; althans
voor de leek. Maar pas op: BioBased Economy of kortweg BBE is
HOT! Limburg zou best wel eens op termijn een biobased economy
kunnen worden en daar zou de provincie – en de maatschappij
in het algemeen – alleen maar wel bij varen. Hoog tijd
dus om er meer van te (laten) horen, zo vonden tegen de
negentig vertegenwoordigers van ‘de drie O’s’ –
Ondernemingen, Onderwijs, Overheid – op 26 juni. En zij togen
naar het door het LIOF in samen werking met Linking Life
Sciences (LLSc) georganiseerde event Biobased Economy
Limburg, in de spectaculaire en zeer bij dit event passende
Innovatoren op de Floriade in Venlo.
Aan het eind van de bijeenkomst tekenden de Provincie Limburg,
Chemelot, Greenport Venlo en de universiteit Maastricht de
Intentieverklaring voor de gezamenlijke ontwikkeling van de Biobased
Economy in Limburg.
Biobased Economy
Biobased Economy – voor degenen wie deze kreet nog weinig of niets
zegt - gaat over de overgang van een economie die draait op fossiele
grondstoffen naar een economie die draait op biomassa als grondstof:
van fossil based naar biobased. In een biobased economy wordt
biomassa gebruikt voor niet-voedsel toepassingen. Bijvoorbeeld
inhoudstoffen (werkzame stoffen die in biomassa kunnen zitten, die
interessant zijn voor bijvoorbeeld de farmaceutische of de cosmetische
industrie), chemicaliën, materialen, transportbrandstoffen, elektriciteit
en warmte. BBE houdt de belofte in zich van een duurzame
economie. En aangezien het in Limburg nadrukkelijk erom gaat de
restproducten van de voedselproductie op te waarderen, komt daardoor
de voedselproductie niet in gevaar.
Programma
Sprekers tijdens de bijeenkomst waren Jérôme Verhagen van het LIOF,
gedeputeerde van de Provincie Limburg Mark Verheijen en Karin
Weustink, plaatsvervangend directeur van de programmadirectie BBE
van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie.
Ook was er een paneldiscussie onder leiding van Nelleke Barning van
DSM, met als panel drie managers onder wier leiding al de nodige
biobased activiteiten zijn gestart: Noud Janssen, bestuurder van
Greenport Venlo; Aad Brouwer, directeur van Chemelot; en Frits van
Merode, hoogleraar Logistiek en Operations Management in de Zorg
en Dean of Sciences bij de Universiteit Maastricht.
Verslag: Biobased Economy Event op 26 juni 2012
Wordt Limburg biobased?!
Pitch presentaties en discussie
Daarna presenteerden 8 personen zichzelf en hun – uiteraard biobased
– bedrijf of project in een korte pitch aan het publiek, om de aanwezigen
een indruk te geven van de vele soorten initiatieven op BBE
gebied die Zuid-Nederland al rijk is. De gasten werden vervolgens uitgenodigd
voor verdere discussie aan 8 tafels een verdieping hoger. Zij
konden daar vragen stellen aan, en in gesprek en/of discussie gaan
met de bovengenoemde biobased ondernemers. Deze aanpak leidde
tot zeer geanimeerde gesprekken en discussies en ter voortzetting en
concretisering daarvan werden er heel wat visitekaartjes uitgewisseld.
Al met al een bijzonder nuttige bijeenkomst, die BBE in Limburg niet
alleen nadrukkelijker op de kaart heeft gezet, maar ook gezorgd heeft
voor tal van contacten die de basis kunnen vormen voor de nodige
samenwerking op dit gebied!
17 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 2

HOOFDSTUK 2
Interview: Raymond Bevers over Future Sketching Greenport - Chemelot (Biobased Economy)
Biobased Economy ofwel BBE. Eind 2011 was dat een begrip dat
‘rondzoemde’, in Limburg. Raymond Bevers, projectmanager
Ontwikkeling en Innovatie bij het LIOF, was erdoor geïntrigeerd;
met name ook vanwege mogelijke relaties met chemie en life
sciences. Zoals dat past bij iemand met zijn functie, ging hij tot
actie over. Samen met LLSc organiseerde hij een aantal Future
Sketching sessies over het onderwerp.
Onder leiding van Josephine Maranus van TCZL werd met vertegenwoordigers
van de drie Limburgse Campussen en de Provincie
Limburg gebrainstormd over wat er op het gebied van BBE in Limburg
al ‘liep’ en wat er moest gebeuren om het ‘harder te laten lopen’. Het
bleken sessies met de nodige impact. “In feite bleek tijdens dat Future
Sketching dat er in Limburg best al veel gebeurde op BBE gebied”,
vertelt Raymond. “Te vergelijken met bijvoorbeeld de Biobased Delta
in Zeeland en West-Brabant. Verschil was alleen dat de Delta veel
beter aan de weg timmerde qua publiciteit. In feite gebeurt hier in
Limburg minstens zo veel, maar we praatten er niet over…”
Biobased Economy Limburg Community
De Future Sketching was de aanleiding voor de organisatie van het
Biobased Economy Limburg Event op 26 juni, in de Innovatoren op de
Floriade in Venlo (zie vorige pagina). Een event met als apotheose de
ondertekening van de Intentieverklaring voor de ontwikkeling van de
Biobased Economy in Limburg door Provincie Limburg, Chemelot,
Greenport Venlo en de Universiteit Maastricht. Samen met het LIOF
vormden zij de groep Biobased Economy Limburg, die sindsdien aan
de weg timmert om dit spannende werkveld verder uit te bouwen.
“We waren ontzettend blij dat we deze vier hoofdsrolspelers voor BBE
enthousiast hebben weten te maken”, vertelt Raymond. “Het uiteindelijke
doel van het programma - nieuwe bedrijvigheid in de regio en
meer werkgelegenheid, met hoogwaardige, duurzame banen – sprak
alle partijen uiteraard sterk aan. Toen het convenant ondertekend was
begon het BBE-balletje echt te rollen.”
Beleidsbepaling
De groep BBE Limburg begon, onder aanvoering van het LIOF, met het
opstellen van een BBE-programma voor Limburg. Met LLSc werd eerst
een strategiesessie georganiseerd. De resultaten daarvan zijn input
voor de Provincie Limburg voor een beleidsnota over BBE en een
document waarin werd geschetst wat de groep met het programma
wil bereiken. “Kort door de bocht komt dit neer op soortgelijke doelstellingen
als die van LLSc”, vertelt Raymond. “Namelijk: zorgen voor
transparantie in het werkveld; inzichtelijk maken wat er overal op
BBE-gebied loopt en wie waarmee bezig is, zowel op researchgebied
als commercieel. Verder is het doel om partijen bijeen te brengen en
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
BBE Limburg groeit!
18
te stimuleren om waar mogelijk informatie te delen. Met als einddoel
versnelling van reeds bestaande en stimulering van nieuwe ontwikkelingen.”
Inmiddels komt de groep, onder aanvoering van Raymond,
elke tweede donderdag van de maand bijeen.
“Er is nu al een duidelijke versnelling zichtbaar en er zijn ook nieuwe
projecten bezig te ontstaan. We stimuleren mensen met goede
ideeën – veel MKB’ers – om ‘eens te gaan praten met die-en-die’ en
we wijzen hen de weg in het ingewikkelde landschap van financiering
en (internationale) subsidiëring”, aldus Raymond.
Meer partners
“We zijn met de Groep BBE Limburg nu bezig ons programma verder
aan te scherpen en te concretiseren. Inmiddels hebben we ook enkele
andere belangrijke regionale spelers erbij betrokken, zoals Zuyd
Hogeschool en DSM. DSM heeft Biobased Products & Services als
‘Emerging Business Area’ (EBA) gedefinieerd. Samen met het Franse
bedrijf Roquette heeft het bedrijf een joint venture voor sustainable
solutions opgericht, Reverdia. En Hogeschool Zuyd was al prima bezig
met de Wijk van Morgen, waar een 100% biobased woning wordt
gebouwd. Ook kijken we naar mogelijkheden voor samenwerking met
SABIC.”
“Mooi is ook dat Jacques Joosten, directeur van het Dutch Polymer
Institute, na afloop van het BBE Event zei: ‘En nu? Wat gaan we nu
morgen doen?’. Geweldig, zo’n aanbod voor samenwerking. Samen
met DPI zijn we inmiddels bezig met een verkenning voor de ontwikkeling
van een kansrijke business case voor Zuidoost-Nederland.”
“Op de UM staan biobased materials ook volop in de belangstelling.
Niet alleen zijn ze bezig een Master Biobased Materials op te zetten,
maar samen met de RWTH Aachen wordt hiervoor ook een onderzoeksinstituut
op Chemelot ingericht.”
Samenwerking
“We worden nu als BBE Limburg erkend als biobased regio in
Nederland, naast bijvoorbeeld de Biobased Delta. Nee, we zijn geen
concurrenten, daarvoor is er nog genoeg te ontwikkelen. Daarnaast
houden ze zich in Zuidwest-Nederland voornamelijk bezig met de
transitie van biomassa naar building blocks, terwijl wij biobased materialen
als voornaamste focus hebben. We zoeken juist de samenwerking!”
Het bruist in BBE Limburg, zoveel is duidelijk. Waar Future Sketching al
niet toe kan leiden….

De Biobased Economy Limburg - website www.bbe-limburg.nl,
ontwikkeld vanuit LLSc en eind 2012 overgedragen aan LIOF,
namens de Groep BBE Limburg.
19 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 2

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Hoofdstuk 3:
Afstemming Onderwijs – Arbeidsmarkt
(Werkpakket 3)
20

Toelichting: LLSc linkt bedrijfsleven en onderwijs
Afstemming bedrijfsleven en onderwijs
De groei van de sector Life Sciences staat of valt bij voldoende gekwalificeerde
arbeidskrachten. Het aanbod van het onderwijs moet zijn
afgestemd op de huidige en toekomstige vraag van het bedrijfsleven.
Doel van werkpakket 3 was om het curriculum van het onderwijsaanbod
aan de vraag van het bedrijfsleven aan te passen voor in ieder
geval de clusters (1) moleculaire diagnostiek, (2) imaging, (3) biomaterialen,
(4) celkweek en tissue engineering en (5) chemie en chemische
technologie. Hier zou een zestal docentstages worden uitgevoerd
tussen bedrijfsleven en HBO/WO. Daarnaast zou in separate clusterwerkgroepen
per onderwerp de structurele samenwerking nader worden
uitgewerkt.
Docentstages
Gedurende het project bleek dat voor het organiseren van de docentstages
veel afstemming nodig was. Wanneer eenmaal de juiste
ingang binnen de onderwijsinstelling was gevonden ging het daarna
‘vanzelf’. LLSc heeft daarom een aantal ambassadeurs benoemd vanuit
de onderwijsinstellingen om binnen hun geledingen de docentstages
verder vorm te geven. Deze strategie had succes. Fontys
Eindhoven was als eerste aan de slag. Daarna volgden de Universiteit
Maastricht, Fontys Venlo en Zuyd Hogeschool.
De volgende docentstages zijn gerealiseerd:
• Docentstage Fontys Hogeschool – Seacon Logistics
• Docentstage Fontys Hogeschool - PAMM
• Docentstage Fontys Hogeschool - Pathofinder
• Docentstage Universiteit Maastricht - DSM Resolve
• Docentstage Universiteit Maastricht – diverse bedrijven
• Docentstage Studiereis Biomedical Imaging (7 docenten en 5
deelnemers bedrijfsleven)
• Docentstage Zuyd Hogeschool - DSM Resolve
Voor de docentstage Zuyd Hogeschool- DSM Resolve is extra financiering
aangevraagd (en verkregen) via de DSM-SABIC-CAO gelden
omdat het budget van LLSc het niet meer toeliet.
Clustervorming voor structurele afstemming
Doelstelling was om voor elk genoemd cluster een werkgroep te vormen
voor de structurele afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven.
Zo is de werkgroep Celkweek & Tissue Engineering gestart, ter
inbedding van de kennis over celkweek & tissue engineering en van
de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven in het curriculum
van ZUYD Hogeschool en het MBO. Gedurende het project bleek dat
de vakgebieden zo door elkaar heen lopen, dat een afstemming
onderwijs - bedrijfsleven per cluster niet realistisch is. Daarop is het
idee ontstaan om voor de overige clusters 1 groot event te organiseren:
het Arbeidsmarktevent Life Sciences 2020 op 27 november 2012,
Maastricht.
Gedurende het project kwam de expliciete behoefte van studenten
naar voren om het bedrijfsleven beter te leren kennen. Welke bedrijven
zijn er in de regio te vinden? Waar ‘zitten zij op te wachten’ wanneer
het starters betreft? Hoe maak ik nu de juiste keuze als student
voor mijn verdere carrière? Tegelijkertijd waren er vragen vanuit het
bedrijfsleven. Zoals: welke studenten voor de Life Sciences sector worden
opgeleid in de regio? En hoe kunnen we met hen kennismaken?
Omdat dit goed aansluit bij het doel Afstemming onderwijs - bedrijfsleven
en zelfs ook ten dele beantwoordt aan de werkpakket-2-doelstelling
Binden en boeien van kenniswerkers, heeft LLSc een aantal
events georganiseerd voor studenten, docenten en bedrijfsleven:
• Speeddates, maart 2011
• Chemelot Campus Event, juni 2011
• Young Talent Event, maart 2012
• Young Talent Event, november 2012
Netwerkboek
Niet alleen de afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven is van
belang, maar zeker ook meer transparantie van het Life Sciences
werkveld an sich. Welke opleidingen zijn er? Waar is het bedrijfsleven
gevestigd? Welke focus hebben die bedrijven? Om de Life Sciences
sector transparant te maken heeft LLSc het Netwerkboek Life Sciences
uitgegeven. Dit netwerkboek is in gedrukte vorm alsook online toegankelijk
gemaakt. Gaandeweg is het online netwerkboek geüpdatet.
21 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Interview: Docentstage Fontys Hogeschool bij Seacon Logistics
Life Sciences is meer dan gegoochel met moleculen en DNA.
Ook voedselproductie en de daarbij behorende logistiek horen
daarbij. De ‘Agri-business’ wordt dat ook wel genoemd. Fontys
Hogeschool in Venlo heeft een studierichting die zich daarmee
bezighoudt: Food & Flower Management. Eveneens in Venlo ligt
het zenuwcentrum van Seacon Logistics. Het bedrijf heeft logistieke
dienstverlening (transport, opslag, overslag douane, informatiestromen
en ketenregie) als kernactiviteit en de hele
wereld als werkterrein. Fontys en Seacon hebben volop raakvlakken,
maar kunnen ook nog heel wat van elkaar leren.
Reden voor Linking Life Sciences om een docentenstage bij
Seacon te initiëren.
Max Klöters, docent Logistiek van deze Fontys afdeling, liep in 2012
zo’n 20 dagen mee bij Seacon, met Joris Tenhagen, manager Business
Development, als zijn stagebegeleider. Joris Tenhagen en Henning
Janssen, opleidingsmanager van Fontys, vertellen over het hoe en
waarom van deze stage.
Food & Flower management
“Food & Flower Management heeft veel meer om het lijf dan velen
denken”, legt Henning Janssen uit. “Overal in de wereld wordt nu
voedsel geproduceerd. Al die producten worden tegenwoordig ook
overal te koop aangeboden, naast de producten die lokaal worden
geproduceerd. Het vergt zorgvuldig management om versproducten
vers en in goede conditie daar te krijgen waar ze nodig zijn. In dichtbevolkte
gebieden zoals onze (eu)-regio bijvoorbeeld, waar zo’n 30
miljoen consumenten wonen. Dat is een technisch en logistiek probleem
dat de nodige studie vereist.”
Logistiek en techniek
Een logistiek probleem, ja, maar technisch? “Zeker”, reageert Henning
Janssen. “Er is veel specifieke technische know-how nodig om een
‘levend’ product voor langere tijd in de juiste kwaliteit te houden. Voor
“Het mes sneed aan twee kanten!”
22
langere tijd, ja, want voedsel – en zeker ook bloemen – worden tegenwoordig
niet meer alleen per vliegtuig vervoerd, maar ook per schip,
in zeer speciale, geconditioneerde vershoud- en diepvriescontainers.
Dat is goedkoper, maar ook een stuk ingewikkelder.”
Groeimarkt voor Seacon
De link met Seacon wordt nu ook duidelijker, want dit bedrijf weet
alles van containerhandling en –logistiek. “Maar”, aldus Joris
Tenhagen, “vanuit het verleden met name waar het gaat om ‘droge
containers’. Nu de versproducten in toenemende mate via koel- en
vriescontainers (reefers) gaan willen we met onze kennis en diensten
ook voordelen voor de versketens realiseren. Voor ons is dat een nieuwe
groeimarkt, waarin we zeer geïnteresseerd zijn. We willen onze
kennis daarover uitbouwen. Wij hebben dus zeker ook veel baat
gehad bij deze stage. Max kon ons veel leren over wat bij deze specifieke
business van versproducten allemaal komt kijken. Het mes
sneed echt aan twee kanten.”
Voor herhaling vatbaar
Henning Janssen is het daar helemaal mee eens: “Max Klöters is een
jonge, enthousiaste en ambitieuze docent. Hij heeft Seacon geholpen
met zijn kennis en inzicht in het ketenmanagement van versproducten,
terwijl hij via deze stage zijn eigen kennis over supply chain
management heeft kunnen verdiepen. Met deze kennis kan hij nu
praktijkgericht onderzoek op dit gebied gaan inbouwen in het curriculum
van Food & Flower Management. Wat ons betreft is de stage
zeker voor herhaling vatbaar!”
Ook als het aan Joris Tenhagen ligt is dit niet de het laatste gezamenlijke
project in deze vorm. “We hadden tot dusver al heel wat stagiaires
van Fontys hier en ook afstudeerders, en we gaven ook gastcolleges
op Fontys. Maar zo’n docentenstage is toch van een heel andere
orde.”

Interview: Docentstage Fontys Hogeschool bij PAMM
Motivatie en gedrevenheid van twee kanten!
Malika Azhimi, praktijkdocente Bio Moleculaire Technieken bij
de Fontys Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen in
Eindhoven, liep een docentenstage bij het Laboratorium voor
Pathologie van de Stichting PAMM, eveneens in Eindhoven.
Beiden zijn zeer te spreken over de stage: “Het was in alle
opzichten een win-win-situatie!”
De stage van Malika duurde 4 maanden, waarin zij elke week 1 dag
bij PAMM meedraaide. “PAMM heeft vier afdelingen: histologie, cytologie,
immunologie en moleculaire biologie,” vertelt Janny Wiering.
“Alle vier die afdelingen zijn belangrijk om een goede en gedetailleerde
diagnose van een ziektebeeld te kunnen stellen. We hebben
Malika per afdeling vier dagen ingeschakeld om vooral inhoudelijke
kennis op te doen.”
Bijdrage aan curriculum
Marlies Dams legt uit: “Een bijdrage leveren aan de uitbreiding van de
lesstof voor de studenten was wat Fontys betreft een belangrijk doel
van deze docentenstage. Wij vinden dat de school heel concreet profijt
moet hebben van zo’n stage. Malika heeft tijdens de stage in overleg
met het PAMM een ASIA-opdracht geformuleerd, die direct uitgezet
kan worden in het Applied Science & Ingenieurs Adviesbureau van
Fontys. Daarmee hebben we een garantie voor een goede inbedding
van de resultaten.” En die bijdrage aan het curriculum? “Komt eraan”,
belooft Malika. “Daar heb ik zeker genoeg materiaal voor.”
Quote Bert Schroën- ZUYD Hogeschool over LLSc:
“LLSc maak het beroepenveld voor Life Sciences inzichtelijk.
Hierdoor verloopt de integratie tussen opleiden en de
beroepspraktijk soepel. Studenten en docenten vinden snel
de juiste partner voor opdracht, afstemming leerinhouden,
scholing, baan,stage enzovoort”.
Pathologie onbekend werkveld
“Ik heb altijd al speciale interesse gehad in pathologie”, vertelt Malika.
“Ik kende PAMM wel van naam, maar wist te weinig van hun activiteiten
om mijn leerlingen er enthousiast voor te kunnen maken.” Nu
dan wel? “Zeker wel”, klinkt het stellig. “Ik vind het vooral belangrijk
dat ik nu weet hoe hier alle werkzaamheden met elkaar samenhangen.
Dat maakt het voor mij veel gemakkelijker om het mijn leerlingen
uit te leggen. Ik kan hen nu ook het nodige vertellen over hoe het
er ‘op de werkvloer’ van zo’n lab aan toe gaat. Er zijn altijd jongeren
die nieuwsgierig zijn naar het ziekenhuiswereldje en die daar graag
willen werken. Jongeren die geïnteresseerd zijn in onderzoek, in het
zoeken naar oplossingen, maar die te weinig weten over de arbeidsmogelijkheden
in die sector. Wij hebben op 17 maart bij Fontys een
Open Dag, waarbij ook het PAMM aanwezig zal zijn met een stand.”
Band opgebouwd
Ook voor PAMM, dat wel al regelmatig studenten als stagiair had, had
deze docentenstage veel toegevoegde waarde. “In de beroepenvoorlichting
is Pathologie vaak onderbelicht”, weet Janny. “Fontys heeft
met zijn Life Sciences opleiding een goede, brede opleiding, maar de
aantrekkelijkheid van het pathologische werk komt pas tot zijn recht
als je er wat dieper in duikt. Nu we Malika en Marlies bij Fontys hebben,
kan binnen de opleiding dat kennishiaat worden opgevuld.
Afstudeerders vinden dan gemakkelijker hun weg naar ons. En wat
ook heel belangrijk is: wij hebben hierdoor een band opgebouwd met
Fontys. Dat is goed voor de communicatie: als wij met iets zitten
waarvan we denken dat ze ons bij Fontys kunnen helpen, weten we
nu de weg!”
23 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 5
HOOFDSTUK 6
WIE IS WIE ?

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Interview: Docentstage Fontys Hogeschool bij PathoFinder
Zowel bedrijf als opleiding hebben hier veel aan!
Sander Kurvers, praktijkdocent Microbiologie/Moleculaire
Biologie bij de opleiding Applied Science van Fontys Hogeschool
Toegepaste Natuurwetenschappen in Eindhoven, liep de eerste
helft van 2012 stage bij PathoFinder B.V. in Maastricht. Judith
Keijdener, Junior Scientist bij dat bedrijf, begeleidde hem daarbij.
Beiden zijn ze zeer te spreken over de stage.
De docentenstage had als doel ervoor te zorgen dat het onderwijs aan
de Hogescholen beter aansluit bij de behoeften van het bedrijfsleven.
Meerwaarde
Sander heeft in totaal 20 dagen full time bij PathoFinder meegedraaid.
Hij zegt: “Ik was erg enthousiast om te starten met mijn docentenstage,
maar was wel benieuwd naar wat ik voor het bedrijf zou kunnen
betekenen; naar wat de toegevoegde waarde van zo’n stage zou zijn
voor het bedrijf. Toen ik merkte hoe enthousiast PathoFinder was, was
ik ‘om’ en wist ik zeker dat een docentenstage meerwaarde had. Ik
merk ook al in de praktijk dat ik er iets aan heb. Ik kan nu mijn studenten
beter voorbereiden op hoe de dingen feitelijk gaan in de praktijk.”
Zorgvuldig plannen
Judith: “We nemen als bedrijf deze stages heel serieus, kiezen de projecten
waarmee de docenten zich bezighouden zorgvuldig en plannen
de opdracht goed, van dag tot dag, inclusief evaluatie. Het moeten
projecten zijn waar zowel de docent / de opleiding als wij als bedrijf
veel aan hebben. De docenten zijn goed opgeleid en kunnen bij ons
dus volwaardig en waardevol werk verrichten. Het moet ook een pro-
24
ject zijn dat binnen 20 dagen in een fase kan zijn die als een (voorlopige)
afronding kan gelden. Het is gewoon fijn als je ook zelf de resultaten
van je werk ziet.” Sander werkte aan een influenza – typeringskit,
waarmee snel kan worden aangetoond welk soort griep iemand
heeft.
Verschillende fasen
“Ik gebruik mijn ervaringen op mijn werk ook om praktijkopdrachten
voor mijn leerlingen te bedenken”, vertelt Sander. “Natuurlijk hebben
studenten voor die opdrachten minder tijd dan ik hier heb. Daarom is
het fijn dat mijn project bij PathoFinder is opgedeeld in verschillende
fasen. Het project startte met een ‘positieve controle’. Daar kwam veel
kloneringswerk bij kijken. Vervolgens testte ik het DNA om uit te vinden
tot welke hoofdgroep de te onderzoeken influenza behoort. En nu
komt nog een aantal tests, waarmee ik de subgroep kan bepalen. Bij
elke fase hoort een zo genoemde ‘interne controle’, om te zeker te
stellen dat je protocol goed is en of je apparatuur naar behoren werkt.
Door al die onderdelen levert het project mij tal van mogelijkheden
voor deelopdrachten voor mijn studenten.”
Stageplaatsen voor leerlingen
PathoFinder biedt niet alleen docentenstages, maar levert ook zeer
regelmatig stageplaatsen voor studenten. “Wij zijn er alleen maar bij
gebaat als zij een realistisch beeld krijgen van ons werk”, benadrukt
Judith. “Een groot voordeel is ook dat we goede mensen gemakkelijk
kunnen ‘spotten’ en kunnen beoordelen of ze in ons team passen. Als
ze dan na hun afstuderen bij ons komen, zijn ze al ingewerkt. Diverse
studenten zijn al na een stageperiode bij ons aangenomen.”

Interview: Docentstage Universiteit Maastricht bij DSM Resolve
Ruimte voor individuele wensen en netwerken
Jonathan van Tilburg, docent Biomedische Wetenschappen aan
de Faculty of Health, Medicine & Life Sciences aan de
Universiteit Maastricht, volgde in 2011 en 2012 een docentenstage
van in totaal 20 dagen bij DSM Resolve in Geleen.
Natacha Lourette, New Business Development Manager bij DSM
Resolve, was zijn stagebegeleidster.
Jonathan draaide zo’n twaalf keer één of twee dagen mee bij DSM
Resolve. Hij is enthousiast over de opzet en de resultaten van het project.
Inpassen in curriculum UM
“Deze docentenstage was voor mij een mooie kans om te ervaren
wat er zoal in het bedrijfsleven gebeurt op het gebied van biomedische
wetenschappen”, zegt hij. “Ik heb hier uiterst waardevolle info
verzameld die wij bij de universiteit kunnen inpassen in ons curriculum.
We kunnen daardoor onze studenten beter voorbereiden op de
praktijk van het bedrijfsleven. Voor mezelf is het verder heel waardevol
dat ik mijn studenten nu vanuit eigen ervaring iets kan vertellen
over wat er op het gebied van mijn vak gebeurt in het bedrijfsleven.
Bovendien heb ik meer zicht gekregen op stagemogelijkheden voor
mijn studenten.”
Nieuwe impulsen voor DSM Resolve
Natacha benadrukt dat DSM Resolve als onderneming zelf natuurlijk
ook voordeel had van dit project. “Om te beginnen was het voor ons
heel leuk om iemand te begeleiden met een puur academische instelling.
Wij zijn hier zelf een gemengde populatie met een hoog PhDgehalte,
maar toch merken we dat we door het werken op contractbasis
en het continu focussen op resultaten wat van de neiging tot
‘freewheelen’ van de pure wetenschapper zijn kwijtgeraakt. We krij-
Quote Paulette Wauben- NV Investeringsbank LIOF over LLSC:
“Dankzij LLSc weten we in de regio beter wie wat doet, en
weten we elkaar gemakkelijker te vinden. Dat helpt LIOF bij
haar streven om Limburg tot een aantrekkelijke vestigingsplaats
voor ondernemers en kenniswerkers te maken en de
kennisinfrastructuur te versterken”.
gen daar op zich hier wel de ruimte voor, maar je komt er in de dagelijkse
praktijk eigenlijk te weinig aan toe. Jonathan heeft ons daar door
zijn opstelling en commentaren nieuwe impulsen toe gegeven. Hij
heeft een aantal mensen ‘wakker gemaakt’ en ertoe aangezet om
weer eens te experimenteren; om risico’s te nemen. Ons bedrijf kan
daar alleen maar wel bij varen. Verder verwachten we uiteraard ook
door projecten als dit in de toekomst nieuwe medewerkers te kunnen
aantrekken. Jonge mensen die weten wat ze mogen verwachten van
werken in het bedrijfsleven.”
Individuele wensen
“Kenmerkend voor DSM Resolve is”, aldus Natacha, “dat we open
staan voor individuele wensen en mogelijkheden van onze medewerkers
om hun carrière vorm te geven en in te vullen. Dat geldt ook voor
stagiaires. Talentvolle mensen kunnen bij ons niet alleen terecht voor
onderzoek op het gebied van Material en Life Sciences; ze hebben hier
de keuze tussen een breed spectrum aan werkgebieden en organisatieonderdelen,
passend bij hun eigen wensen en talenten.”
Netwerk
Dus hebben Natacha en Jonathan eerst samen gekeken naar
Jonathan’s eigen wensen en behoeften. Hij wilde via deze docentenstage
niet alleen zijn inzicht vergroten in hoe in een bedrijf als DSM
Resolve wordt gewerkt, maar ook via deze stage zijn eigen netwerk
vergroten. Dit, om zijn studenten beter de weg te kunnen wijzen naar
een baan die past bij hun talenten. Daarvoor was hij bij DSM Resolve
dus aan het goede adres. “Natacha heeft geprobeerd om me zoveel
mogelijk tools aan te reiken om mijn netwerk te versterken. Het programma
tijdens mijn stagedagen was daardoor heel gevarieerd”,
besluit Jonathan tevreden.
25 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Interview: Docentstage Universiteit Maastricht – diverse bedrijven
LLSc linkt UM-stagiaires aan bedrijven
Harry Gosker, universitair docent aan de NUTRIM School of
Nutrition, Toxicology and Metabolism van het Maastricht UMC+,
is vanuit zijn functie niet alleen onderzoeker maar ook stagecoördinator
voor de master Biomedical Sciences. Dat hield tot
dusver in dat hij voor masterstudenten met name interne stageplaatsen
zocht binnen het MUMC+. Het regionale bedrijfsleven
werd nog nauwelijks betrokken bij het bieden van stageplaatsen
voor deze studenten. Een gemiste kans, zo concludeerde
LLSc samen met de opleidingsdirecteur Biomedical Sciences Jan
Glatz. Sinds begin september 2011 is Harry Gosker daarom –
met financiële en andere steun van LLSc – bezig met het vormen
van een netwerk met Life Sciences bedrijven in de regio
die stageplaatsen kunnen bieden. Een wel heel bijzondere vorm
van ‘docentenstage’.
Centraal in zowel de Junior stage in het eerste jaar van de
Masteropleiding als de Senior stage in het tweede jaar staat dat student
leert om wetenschappelijk (biomedisch) onderzoek te verrichten.
Wederzijdse voordelen
“Uiteraard is het kunnen aanbieden van een breder en gevarieerder
stageaanbod voor de opleiding een goede zaak. De studenten krijgen
hierdoor meer keuzemogelijkheden. Ook kunnen zij via bedrijfsstages
kennismaken met het doen van research binnen een bedrijf. Een voor
hen reëel en aantrekkelijk carrièreperspectief, dat tot dusver te weinig
aandacht kreeg”, aldus Harry.
“Maar de externe uitbreiding van de stagemogelijkheden heeft ook
grote voordelen voor de stagebedrijven”, vervolgt hij. “Zij kunnen op
deze manier met een getalenteerde hoogopgeleide student aan de
26
slag. Iemand met een frisse kijk op hun business en met een ‘drive’
om te onderzoeken en te leren. Innovatieve ondernemingen in het
veld van de Life Sciences zullen daar alleen maar wel bij varen. Nog
een voordeel is, dat bedrijven via deze stages vrijblijvend kunnen kennismaken
met veelbelovende potentiële medewerkers. Mensen die
na hun afstuderen meteen als ingewerkte researcher bij dat bedrijf
aan de slag kunnen. Daar komt nog bij dat het stagebedrijf via een
stagiair zijn netwerk van relevante onderzoekers bij de universiteit kan
vergroten.”
Wetenschappelijk karakter
Harry heeft – met het Netwerkboek Life Sciences in de hand – kandidaatbedrijven
in de (eu-)regio geselecteerd. Die bedrijven bezoekt hij.
Hij spreekt dan met deze en gene en bekijkt de faciliteiten van het
bedrijf. Als de laboratoria en werk- en onderzoeksmethoden up to
standard zijn en het bedrijf is in principe geïnteresseerd, kan de onderneming
voorstellen doen voor invulling van een stage of project. “Ik
moet vervolgens weer bezien of die voorstellen een voldoende
wetenschappelijk karakter hebben”, vertelt Harry. “Dat is natuurlijk wel
wezenlijk; uiteindelijk gaat het om academische stages. Is de benodigde
potentie aanwezig, dan krijgt het project het stempel approved en
zet ik het in de online stagebank, waartoe de studenten vervolgens
toegang hebben. In die stagebank, die in de nabije toekomst de gehele
Faculty of Health, Medicine & Life Sciences zal omvatten, staan ook
alle interne stagemogelijkheden, plus de (veelal internationale) stagemogelijkheden
die ook in toenemende mate aangeboden worden.”
De lijst van potentiële stagebedrijven groeit inmiddels gestaag. De
komende jaren moet blijken of de doelstelling van deze ‘docentenstage’
haalbaar is.

Interview: Docentstage Studiereis Biomedical Imaging
‘P-model’ verbetert koppeling bedrijfsleven en onderwijs!
Willem Mattens van de faculteit Psychologie van de UM organiseerde
samen met René de la Fonteijne van EXHEM in juni 2012
een studiereis Biomedical Imaging, mede op initiatief van
Linking Life Sciences. Deelnemers aan de reis waren 12 onderwijs-
en onderzoeksspecialisten op het gebied van Biomedical
Imaging; vertegenwoordigers van de Universiteit Maastricht en
de Technische Universiteit Eindhoven, Zuyd Hogeschool en
Fontys Hogescholen, MUMC+ NUTRIM/Radiologie; en van bedrijven
als Brains Unlimited, Neuro4imaging op de Chemelot
Campus en Siemens Health Care.
Bezocht werden twee Fachhochschulen in Ulm en in Reutlingen, twee
Uniklinikums in Heidelberg en Würzburg en de R&D laboratoria en MRI
fabriek van Siemens in Erlangen, allen op hun eigen wijze bezig met
Biomedical Imaging. Instellingen die bezig zijn op het snijvlak van
wetenschappelijk en klinisch toegepast wetenschappelijk onderzoek,
industriële toepassingsontwikkeling en onderwijs.
Focus reis
Bij de reis werd vooral het antwoord gezocht op de vraag, hoe de
onderwijs- en onderzoeksinstituten en bedrijven in Duitsland samenwerken
op het gebied van Biomedical Imaging en in hoeverre die
samenwerking leidt tot innovatie op onderwijsgebied. Innovatie, die
ook in Nederland nodig zal zijn om straks optimaal gebruik te kunnen
maken van de medische technologie die bijvoorbeeld beschikbaar
komt door de ontwikkelingen rond Brains Unlimited in Maastricht.
De resultaten
“In Duitsland hebben ze geen problemen om goede mensen te krijgen
voor toepassingsontwikkeling en onderzoek”, vertelt Willem
Mattens. “Het geheim van het Duitse succes op dit vlak is zonder meer
de sterke interactie tussen bedrijfsleven - MKB en industrie – en het
onderwijs. Dat heeft waarschijnlijk als basis het leerlingenstelsel, dat
Quote Gerard Ensink- Technocentrum Zuid-Limburg over LLSc:
“De kracht van het netwerkboek is inzicht in de diversiteit
aan LS partijen en projecten in de regio. Het levert een
bijdrage aan samenhang en focus en inspireert tot krachtenbundeling
en samenwerking”.
in Duitsland nog steeds wordt gepraktiseerd op het Voortgezet
Onderwijs. De vervolgopleidingen worden feitelijk toegespitst op de
behoeften van het bedrijfsleven.”
Onderwijsmodel
“We ontdekten tijdens onze reis dat het onderwijsmodel dat wordt
gehanteerd voor samenwerking van Fachhochschulen en Uniklinikums
met het bedrijfsleven sterk bijdraagt aan het succes van die interactie.
Dat model , het ‘P-model’ (het werken op projectbasis) heeft heel
veel voordelen. Projecten zijn gemakkelijk te organiseren, ze zijn
begrensd in tijd en doelstelling en hebben een sterke focus. Dat maakt
het voor bedrijven ook veel aantrekkelijker om eraan mee te werken.
De projecten worden geëntameerd en gecoördineerd vanuit de
Fachhochschulen, in samenspraak met bedrijven.”
Lector Biomedische Beeldvorming
“We gebruikten als groep de reistijd tussen de bezoeken om te bezien
hoe een dergelijk ‘P-model’ bij ons ook opgezet zou kunnen worden.
Na de studiereis hebben we onze ideeën nader uitgewerkt en met
name gekeken naar de mogelijkheden voor inbedding ervan, naar de
match met wat er al is en de verhouding tot bestaande organisaties
en programma’s. We besloten dat we het beste konden aansluiten bij
het systeem van lectoren. Zuyd Hogeschool telt nu al een aantal lectoren,
die zich met name bezighouden met de koppeling tussen
onderzoek, onderwijs en de beroepspraktijk. Er zou, zo concludeerden
wij, een lector Biomedische Beeldvorming moeten komen.”
“Inmiddels zijn we in gesprek met de Zuyd Hogeschool om een dergelijk
lectoraat in te richten. Die lector krijgt speciaal de taak om, in
samenspraak met het bedrijfsleven, projecten te definiëren en te
entameren met de focus op Biomedical Imaging in brede zin, waarbij
studenten van de Zuyd Hogeschool en promovendi van de UM een rol
kunnen spelen.”
27 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Interview: Docentstage Zuyd Hogeschool bij DSM Resolve
“De meest waardevolle opleiding in mijn 30-jarige carrière!”
Jo Moonen, docent Statistiek en Chemie bij Zuyd Hogeschool,
liep de eerste tien weken van het schooljaar 2012 – 2013 twee
dagen per week een docentenstage bij DSM Resolve. De stage
was oorspronkelijk niet gepland, maar Linking Life Sciences
vroeg en kreeg hiervoor in 2012 nog additionele subsidie vanuit
de DSM – SABIC CAO gelden. Jo werd voor deze dagen op school
vrij geroosterd. “Het was, echt waar, voor mij de meest waardevolle
opleiding in mijn 30-jarige carrière”, zo vat hij die 20
dagen samen. “Elke dag was voor mij als een vakantiedag,
zoveel plezier beleefde ik eraan.”
Jo liep stage op de afdeling Process Analytics and Statistics van DSM
Resolve, waar de senior scientists Peter Tummers en Arno Wilbers zijn
stagebegeleiders waren.
Inhoud stage
In antwoord op de vraag naar de inhoud van de stage legt hij uit: “In
de fabrieken op Chemelot worden gedurende de productieprocessen
gigantisch veel data gegenereerd. Die worden opgeslagen, om aan de
hand daarvan het product of proces te kunnen optimaliseren. Die data
worden door de procesanalytici van DSM Resolve verzameld. Op basis
van deze data ontwerpen zij wiskundige modellen. Daarmee kunnen
zij voorspellingen doen over het verloop van het productieproces of de
eigenschappen van het product en kunnen zij de optimalisatie daarvan
sturen.”
Lessen tot dusver
Procesanalyse is een uitgebreide discipline, die uit verschillende
onderdelen bestaat. Jo gaf en geeft in een aantal van die onderdelen
28
les. Het probleem was echter tot dusver, dat hij geen realistische data
had om mee te werken. “Ik moest het doen met sommetjes die ik op
internet kon vinden”, vertelt hij. “Maar dat vond ik niet motiverend
voor mijn studenten. Je wil als docent wel dingen met ze doen die
realistisch zijn.”
Bij DSM Resolve kreeg Jo de nodige real cases aangereikt; data die hij
op zijn eigen manier kon analyseren en narekenen. Hij kon uiteraard
wel uitleg vragen aan zijn stagebegeleiders. Zijn conclusies werden
naast de resultaten van hun eigen berekeningen gelegd. “Zij hoopten
natuurlijk dat ik met mijn methoden zaken zou ontdekken die zij over
het hoofd hadden gezien”, vermoedt hij. “Helaas was in 99% van de
gevallen het tegendeel het geval. Maar ik heb er ontzettend veel van
geleerd en dat was uiteindelijk de opzet. Of ik die real cases ook kan
gebruiken in mijn lessen? Nee, die gegevens waren confidentieel.
Maar Ik weet nu wel welke strategieën zij hanteren bij hun analyses
en die kennis kan ik in mijn lessen wel goed gebruiken.”
Welkom
Daarnaast had Jo het geluk, dat vlakbij zijn werkplek oud-leerlingen
van hem werkten. “Dat was heel leuk! Ik kon over hun schouders
meekijken naar waar zij mee bezig waren.”
“Het was echt een fantastische tijd”, besluit Jo. “Ik ben bij DSM Resolve
met open armen ontvangen. Ik voelde me heel welkom daar!”
De stage was zo’n succes, dat Joost Ruland van CHILL (Chemelot
Innovation and Learning Labs), die de stage mede organiseerde, nu
werkt aan de organisatie van nog zo’n stage, met een andere Zuyddocent.

Interview: Cyriel Mentink over Cluster Celkweek
“Celkweek nu stevig ingebed in curriculum Zuyd HS en Leeuwenborgh!”
Linking Life Sciences is in 2010 ontstaan onder meer vanuit het
project Kweek de Kwekers (2008-2010). Dit had specifiek als
doel het samenbrengen van de vraag van het bedrijfsleven en
het aanbod van onderwijs op het gebied van celkweek en tissue
engineering in Limburg. Cyriel Mentink van Zuyd Hogeschool
was vanaf het begin nauw betrokken bij het LLSc-project.
“Vanuit Kweek de Kwekers zijn voor allerlei Life Sciences gebieden
werkgroepen gevormd van vertegenwoordigers van bedrijven
en onderwijsinstellingen. De werkgroep Celkweek & Tissue
Engineering ging in 2010 als eerste van start”, vertelt Cyriel.
De werkgroepen hadden als doelstelling om meer specifiek aandacht
te schenken aan de inhoud van de op ‘hun’ gebied aansluitende
onderwijsrichtingen, om de samenwerking tussen bedrijfsleven en
verschillende onderwijsrichtingen te intensiveren en om het vakgebied
Life Sciences beter onder de aandacht brengen van studenten en
scholieren.
Docentstages Kweek de Kwekers
“Vanaf het begin van Kweek de Kwekers waren we er als werkgroep
van overtuigd dat we, om de keuze voor celkweek als vak te stimuleren,
eerst de betrokken docenten van de scholen zouden moeten bijscholen.
Pas als je hen enthousiast hebt voor deze vakrichting, kunnen
zij dat enthousiasme overbrengen op hun leerlingen. Daarom begonnen
we met het organiseren van docentstages.
Medio 2009 zijn twee docentstages afgerond, een bij Pharmacell en
een bij de Technische Universiteit Eindhoven, met docenten van ZUYD
Hogeschool als ‘stagiaires’. Hiermee werd relevante kennis op het
gebied van het kweken van cellen overgedragen aan de betreffende
onderwijsinstellingen. Eenzelfde traject, in samenwerking met
Leeuwenborgh Opleidingen, het MUMC en Pharmacell startte in
februari 2010.”
Structurele inbedding
“Maar enthousiaste docenten en losse trainingen vormen eigenlijk
nog maar het begin”, vervolgt Cyriel. “Ons doel was om celkweek
structureel in te bedden in de curricula van de diverse opleidingen.
Binnen het project Linking Life Sciences is de werkgroep hiermee aan
de slag gegaan. Een van onze betrokken docenten, docent
Microbiologie Peter Schouten, heeft daar zijn schouders onder gezet.
Celkweek was al een onderdeel van onze opleiding Biologie en
Medisch Laboratoriumonderzoek. Inmiddels heeft het vak een stevige,
structurele plek in het curriculum, in de vorm van een theoretisch en
praktisch goed uitgewerkte module. We hadden vanuit een project in
het verleden al de nodige faciliteiten om de praktijkpoot van de opleiding
te kunnen uitvoeren. Die heeft Peter verder geoperationaliseerd.
Inmiddels hebben bij ons al jaarlijks 30 à 40 studenten deze module
in hun pakket.”
MBO gebruikt HBO faciliteiten
Bedrijven hebben uiteraard niet alleen behoefte aan HBO’ers, maar
ook aan goed opgeleide MBO’ers. Ook bij Leeuwenborg Opleidingen is
daarom de module celkweek ingebed in het curriculum, als onderdeel
van de opleiding Biotechnologie. De docenten René Moonen en
Patrick Heereveld hebben zich daarmee beziggehouden.“Ook die
module loopt inmiddels goed”, weet Cyriel Mentink. “Voor de praktijkpoot
van de opleiding maken de MBO studenten gebruik van onze
praktijkfaciliteiten in Heerlen. Niet alleen is dat efficiënt, maar ook krijgen
de MBO-leerlingen zo een heel natuurlijke link naar de vervolgopleiding
bij Zuyd Hogeschool. En nog een mooie ontwikkeling: om
onze studenten een beter inzicht te geven in de praktijk van het vak,
heeft Tigenics op de Chemelot Campus zijn cleanrooms voorzien van
glazen wanden. Onze studenten kunnen daar, zonder tijdrovende procedures,
van buitenaf zien hoe het er in zo’n high tech-omgeving aan
toe gaat.”
29 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Verslag: Speeddates Life Sciences Career Event - maart 2011
In maart 2011 organiseerde Linking Life Sciences in samenwerking
met de Universiteit Maastricht en de organisatoren van het
Life Sciences Career Event een speeddate event. De event was
onderdeel van het Life Sciences Career Event dat studieverenigingen
van de Universiteit Maastricht jaarlijks organiseren voor
studenten Life Sciences. Onderdelen zijn bijvoorbeeld bedrijfspresentaties
en een carrièrebeurs waar diverse bedrijven zich
voorstellen.
Om de intensiteit te verhogen en studenten echt in contact te laten
treden met bedrijven voegde LLSc samen met de organisatie de volgende
onderdelen toe:
• Workshop ‘elevator pitch’: wat als je binnen 3 minuten jezelf moet
verkopen om die ene echte topbaan te krijgen? Waar ben je goed
in? Waarom moet het bedrijf JOU hebben? Wat zijn je ambities?
Waar wil je naar toe? Dat zijn vragen waar iedere student en toekomstige
sollicitant over moet nadenken om die ene beste eerste
indruk te maken. In een workshop, gefaciliteerd door de
Universiteit Maastricht, werden studenten ‘getriggerd’ hiermee te
oefenen.
Oefenen in jezelf presenteren
Quote Wouter Keij- Greenport Venlo Innovation Center
over LLSc:
“Om de Provincie nog aantrekkelijker te maken als
vestigingsplaats en om te ondernemen is het van groot
belang dat wij ons onderscheiden en gezamenlijk optreden
op de belangrijke thema’s van gezondheid en biobased.
Daar helpt LLSc ons bij”.
30
• Vervolgens vond een aantal speeddates plaats. Studenten hadden
van tevoren hun CV’s ingeleverd. Aan de hand van een selectie
door bedrijven kreeg iedereen five minutes of fame met de
bedrijven die hem/haar geselecteerd hadden.
Met een deelname van 5 bedrijven en ongeveer 20 studenten was
het een succes. De energie zoemde door de zaal! De studenten werden
uit hun comfortzone gehaald, maar zagen ook dat bedrijven ‘niet
bijten’; het zijn ook maar mensen. En een goed gesprek gaf hen veel
energie. De recruiters gaven na afloop aan dat studenten nog wel veel
gestimuleerd moeten worden om over zichzelf te vertellen. In echte
sollicitatiegesprekken val je dan uiteraard door de mand. Je moet als
sollicitant weten waar je voor staat, wat je te bieden hebt. En dat hebben
de studenten goed in hun oren geknoopt…

Verslag: Chemelot Campus Event - 15 juni 2011
Verbaasd over bloei Life Sciences op Chemelot Campus
Wat gebeurt er in het bedrijfsleven op het gebied van Life
Sciences? Welke functies en stageplaatsen zijn er? Ruim 45
docenten, studenten en alumni kregen hierop een antwoord tijdens
een informatiemiddag op 15 juni 2011 op de Chemelot
Campus in Geleen, georganiseerd door Linking Life Sciences.
“De middag was een absolute eyeopener”, vertelt bezoekster Jennifer
Collins. Ze is afgestudeerd biomedicus aan de Universiteit Maastricht
en ex-voorzitster van de alumnivereniging.
Ruimer beeld mogelijkheden
“De meeste mensen denken bij Chemelot altijd aan chemie en polymeren.
Zelf wist ik wel van het bestaan van enkele biomedische
bedrijven op Chemelot, zoals DSM Biomedical, Tigenix en
BasicPharma, maar ik stond ervan versteld dat hier zoveel kleine en
grotere bedrijven gevestigd zijn die zich bezighouden met Life
Sciences.” Jennifer was met name geïnteresseerd in mogelijke banen
voor afgestudeerden. “Studenten denken vaak dat ze in Limburg met
Life Sciences-studies alleen maar terecht kunnen in wetenschappelijke
onderzoeksfuncties en dat er nauwelijks biomedische banen in het
bedrijfsleven zijn. Gedurende de middag ging er een wereld voor me
open: ik kreeg een ruimer beeld van de mogelijkheden. Dit was onder
meer te danken aan de opzet van de bijeenkomst: er waren verschillende
bedrijven en er was genoeg gelegenheid om vragen te stellen.”
Interactie
Interactie tussen onderwijs en bedrijfsleven was één van de hoofddoelen
van de bijeenkomst. Na een inleidende presentatie over de
toekomstvisie van de Chemelot Campus schoven de bezoekers in kleine
groepen aan tafel bij één van de zeven deelnemende organisaties
en bedrijven. Hier kregen zij een korte bedrijfspitch en was er gelegenheid
voor interactie. Elk kwartier rouleerden de groepen totdat
iedereen elke tafel had bezocht. De middag werd afgesloten met een
presentatie van Feike Hylarides van LifeTec Network over de toekomst
van Life Sciences: Vision 2025, gevolgd door een netwerkborrel.
Vakgebied met toekomst
De middag was goed opgezet, vond Dieter Hauwaerts, Director
Manufacturing van biomedisch bedrijf TiGenix. “Wij doen aan dit soort
informatiebijeenkomsten graag mee. We willen aan een breed
publiek laten weten wat we doen. We houden ons onder meer bezig
met regeneratieve geneeskunde, celkweek en stamceltherapie.
Mensen hebben er wel van gehoord, maar bijna niemand realiseert
zich hoe vér de ontwikkelingen al zijn en wat die inhouden: wij hebben
al een goedgekeurd geneesmiddel op de markt op basis van deze
technologieën! De interactie met de groepen aan tafel was leuk en
gevarieerd. Docenten kregen een stuk bewustzijn over de stand van
zaken. Studenten en alumni kon ik laten zien dat dit een vakgebied is
waar toekomst in zit.”
31 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 5
HOOFDSTUK 6
WIE IS WIE ?

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Verslag: Young Talent Event – 14 maart 2012
‘Jung’ methode zet aan tot nadenken over jezelf!
Linking Life Sciences (LLSc) hoorde regelmatig van allerlei kanten
dat studenten van Zuyd Hogeschool en de Universiteit
Maastricht worstelen met het maken van belangrijke, toekomstbepalende
keuzes. Studenten die eindeloos aarzelen of ze gaan
doorstuderen voor hun Bachelor, Master of PhD of meteen gaan
werken bij een onderzoeks- of onderwijsinstelling of bedrijf. En
aangezien ook Life Sciences bedrijven, onderzoeks- en onderwijsinstellingen
niet alleen goed opgeleide, maar ook goed
gemotiveerde werknemers willen, werkten zij graag mee aan
het initiatief van LLSc om het event Your Talent, your Career te
organiseren.
Zo’n dertig studenten, alle in de sector Life Sciences, besloten – gestimuleerd
door een begeleider of docent op Universiteit of Hogeschool
– om in te schrijven.
Plenair
Het event startte met een plenaire sessie, waarin een zestal panelleden
afkomstig uit bedrijfsleven of kennisinstelling en met diverse
ervaringsniveaus zich in een De Wereld Draait Door-setting door een
panelleider lieten uitvragen. Bijvoorbeeld over hoe zij uiteindelijk zijn
terechtgekomen op de plek waar zij nu zitten, over de keuzes waarvoor
zij zich geplaatst zagen en de redenen waarom zij uiteindelijk
hebben gekozen voor het pad dat zij hebben gevolgd. Bij deze sessie
ontstond ook de nodige interactie met het publiek.
Workshop
Na de plenaire sessie werd de groep in subgroepen verdeeld voor een
workshop onder begeleiding van mensen van IBC. Zo’n 1,5 uur lang
kregen de studenten technieken aangereikt om inzicht te krijgen in
Quote Simone van der Steen- Gemeente Maastricht over LLSc:
“Linking Life Sciences brengt alle (potentiële) partijen die
bijdragen aan de wetenschappelijke en economische ontwikkelingen
op het gebied van de life sciences op een zeer overtuigende
en enthousiasmerende manier bij elkaar. Het netwerkboek
alleen al is voor iedereen werkzaam in of ondersteunend
aan deze sector een onmisbaar stuk gereedschap”.
32
hun eigen persoonstype en bijbehorende kwaliteiten en - samenhangend
daarmee - in de carrièrestap die het beste bij hen zou passen.
Voor het gemak werden hiertoe alle persoonstypen ingedeeld in een
kwadrant volgens de theorie van Jung, met op de verticale as de drijfveren
op basis waarvan je meestal je beslissingen neemt: ‘ratio’ of
‘emotie’ ; en op de horizontale as de wezenskenmerken ‘introvert’ of
’extravert’. Dit resulteerde in vier typen: ‘Blauw’ (analytisch); ‘Rood’
(pragmatisch)’; ‘Groen’ (gemoedelijk); en ‘Geel’ (geïnspireerd). Aan
deze typen werd een aantal positieve en negatieve eigenschappen
gekoppeld. Van daaruit werd de stap gemaakt naar organisaties en
functies die bij de diverse typen horen.
Herkenbaar?
Voor alle deelnemers waren de typen op zichzelf heel herkenbaar. Het
was leuk om elkaar in een bepaalde categorie in te delen. Moeilijker
was het jezelf in één van de hokjes te plaatsen. Vanuit IBC werd benadrukt
dat de grenzen van het kwadrant niet als absolute grenzen
gezien mogen worden. “Het gaat erom om te bepalen waarin je jezelf
het meest herkent op momenten van flow en spanning. Daar ligt dan
je basis. Van daaruit kun je verder.”
Ervaringen delen
Na afloop volgde weer een plenaire sessie, waarin ervaringen werden
gedeeld en vragen konden worden gesteld. Niet iedereen was er zelf
al helemaal uit, maar de ervaring van de deelnemers was wel positief.
De aangereikte informatie zou, zo was de verwachting, zeker een
hulp zijn om, rustig thuis nog eens erover nadenkend, uiteindelijk te
bepalen in welk soort organisatie en in welke rol men zich het meest
thuis zou voelen en een weloverwogen keuze te maken.

Interview: Young Talent Event - 13 november 2012
Goed idee: inbedding ‘Jung’-methode in curriculum!
Op 13 november 2012 organiseerde LLSc voor de tweede keer
een Young Talent Event, voor studenten van Zuyd Hogeschool
en de Universiteit Maastricht. Dit keer speelden docenten van
beide opleidingen een actieve rol als groepsbegeleider. De ochtend
voor de bijeenkomst kregen zij hiervoor een training van
facilitator IBC. We spraken met twee van hen: Sis Achten,
docent Communicatieve Vaardigheden en Engels bij Zuyd
Hogeschool; en Eleonore Köhler, universitair hoofddocent / vakgroepvoorzitter
van de vakgroep Anatomie en Embryologie.
Sis Achten
Sis Achten vond het al met al een heel interessant programma.
“Jammer dat zich maar 9 studenten van Zuyd hadden ingeschreven.
Dit is toch eigenlijk materie waar al onze studenten hun voordeel mee
zouden kunnen doen. Zij staan straks allemaal voor de vraag, welk
soort carrière het beste bij hen past. Bij sollicitatiegesprekken zullen
ze zichzelf moeten kunnen verkopen en dat kun je alleen als je jezelf
kent. Je moet weten waar je eigenlijke passie ligt. Dat kun je dan vertalen
naar bepaalde categorieën bedrijven. In sollicitatiegesprekken
bij dergelijke bedrijven komt je passie al snel naar voren en dat merkt
zo’n recruiter meteen.”
Inbouw in curriculum HSZ?
“Het IBC- programma, waarbij gebruik werd gemaakt van de indeling
in vier soorten persoonlijkheidstypen volgens de theorieën van Carl
Jung, is een heel goed hulpmiddel om studenten op weg te helpen
daarmee. Wij hebben bij Zuyd iets dergelijks in ons programma, maar
Quote Yvonne van der Meer- Maastricht University over LLSc:
“LLSc breng partijen in de regio bij elkaar, stimuleert samenwerking
tussen deze partijen en faciliteert dit waar nodig.
Hierdoor wordt synergie tussen de verschillende projecten en
initiatieven bevorderd en ontstaan nieuwe kansrijke projecten.
Dit levert niet alleen winst op voor de betrokken partijen,
maar draagt ook bij aan de versterking van de regionale
economie en de aantrekkelijkheid van de regio”.
de ‘Jung – methode’ passen wij nog niet toe. Wat mij betreft komt
daar verandering in. Misschien kunnen we het inbouwen in een van
onze modules Communicatieve Vaardigheden. Als we dat goed aanpakken,
is de kans groot dat we bij grotere groepen van onze studenten
het kwartje kunnen laten vallen.”
Eleonore Köhler
Eleonore Köhler woonde met twee van haar tutoren en 20 studenten
de sessie bij. Zij meldde dat hun studenten heel positief waren over
de middag. “De ontdekking dat je gericht over jezelf kunt nadenken in
termen als ‘Wie ben ik eigenlijk en welk werk past bij mij; wat wil ik
per se wel of niet’ was voor velen een eyeopener.”
Voor de deelnemers was het ronduit een verrassing dat hen werd
gevraagd: ‘Wat verwacht je van je toekomstige beroep?’ De meesten
bleken daar tot dusver nog helemaal niet mee bezig te zijn. Eleonore
Köhler legt uit: “Veel masterstudenten denken nog niet verder dan het
eind van hun studie; en als ze dat al doen, dan meestal in termen van
promotieonderzoek. Dat er voor hen ook volop mogelijkheden zijn
buiten de universiteit realiseren ze zich nog niet zo.”
Inbouw in studieprogramma UM?
Inmiddels hebben de betrokken UM-docenten besloten te proberen
het programma in hun eigen studieprogramma in te bouwen, zodat al
hun studenten er profijt van kunnen hebben. “Onze opleidingsdirecteur
Jan Glatz was het daarmee eens. Ik ga met een voorstel voor een
follow-up naar het directieoverleg. Daar zal men dan bekijken wat de
mogelijkheden zijn”, besluit Eleonore Köhler.
33 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 3
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Verslag: Life Sciences Arbeidsmarkt Event – 27 november 2012
De toekomst van de Life Sciences arbeidsmarkt in Limburg
De Provincie Limburg is hard bezig met het opstellen van plannen
om de groeiambities van de Limburgse ‘topsectoren’ Life
Sciences & Health, Chemie & Materialen en Agro & Food te kunnen
ondersteunen, waar het de arbeidsmarkt betreft. Om daar
op het gebied van Life Sciences een steentje aan bij te dragen
organiseerde Linking Life Sciences samen met de Provincie op
27 november 2012 in het Stayokay hotel in Maastricht een bijeenkomst.
Een bont gezelschap van zo’n 50 vertegenwoordigers
van allerlei partijen die baat hebben bij een goed functionerende
en bloeiende arbeidsmarkt op het gebied van Life Sciences
in Zuid-Limburg was aanwezig.
Werkgevers, werknemers, mensen uit het onderwijs, onderzoekers,
studenten, vertegenwoordigers van overheden en out-of-the-box
denkers waren vertegenwoordigd. Zelfs een aantal studenten had tijd
kunnen vrijmaken om deze bijeenkomst bij te wonen.
Inleidingen
Na inleidingen door Henri Faun van E,til over de karakteristieken van
de Limburgse arbeidsmarkt en door Janneke Meulenbeld van de
Provincie Limburg over de Human Capital Agenda werden de aanwezigen
in groepjes verdeeld om te brainstormen over de sterke en
zwakke punten van de Life Sciences arbeidsmarkt.
SWOT analyse
Onder leiding van facilitators van de HIT Foundation gingen de groepjes
aan de slag met hun eigen SWOT (Strengths, Weaknesses,
Opportunities en Threats) analyse van die arbeidsmarkt. De opdracht
was dat elke groep drie goed gemotiveerde Strengths en drie
Weaknesses zou aanleveren. Bij de keuze moest worden gefocust op
die ontwikkelingen waar de kans op vooruitgang het grootst was.
Uit de vele genoemde sterkten en zwakten werden de meest vermelde
topics uitgekozen, c.q. de grootste uitdagingen met het beste te
verwachten resultaat. Dat waren:
Weaknesses – c.q. te verbeteren punten:
1. Vergroting van de bekendheid van de LSc sector bij jongeren en
studenten
2. Verbeteren van de verbinding tussen wetenschap en het
bedrijfsleven
3. Verbeteren van het imago van Life Sciences (branding)
4. Verbeteren van de aansluiting werkveld - onderwijs
Strengths – c.q. punten die maximaal uitgebuit moeten worden:
5. Uniekheid van de synergie tussen materialen en Life Sciences.
34
Vervolgens werden deze topics in subgroepen nader uitgewerkt in termen
van (SMART) doelen en daaraan gekoppelde actieplannen voor
de komende twee jaar, inclusief eventuele randvoorwaarden.
Resultaten bijeenkomst
Elke groep presenteerde de resultaten van zijn brainstorming aan het
eind van de bijeenkomst. De vijf actieplannen werden meegegeven
aan de aanwezigen van de Provincie Limburg, om hun voordeel mee
te doen bij de concretisering van de HCA Life Sciences & Health,
Chemie & Materialen, c.q. het ‘uitvoeringsprogramma’. Dit geeft o.a.
aan wat nodig is om onderwijs en arbeidsmarkt op het gebied van Life
Sciences beter op elkaar te laten aansluiten, maar ook in brede zin
wat nodig is om de arbeidsmarkt optimaal te laten functioneren
(vraaggestuurd!).
De Provincie is van plan om bij de uitwerking van deze uitvoeringsprogramma’s
mensen uit de diverse relevante geledingen te betrekken
om een maximaal draagvlak te kweken. Van daaruit wordt ingezet op
het kweken van bestuurlijk draagvlak voor de realisatie van de plannen.
Het was al met al een behoorlijk intensieve sessie die door alle
betrokkenen als heel zinvol werd ervaren.

Welke bedrijven houden zich bezig met Life Sciences? Welke
opleidingen zijn er? En welke projecten zijn er om de groei van
de Life Sciences sector te stimuleren?
In 2010 inventariseerde LLSc alle activiteiten en initiatieven
Limburg en bracht deze samen in het Netwerkboek Life Sciences
(Zuid-)Limburg. In 2011 werd, met name door projectleider
Chantal Bieshaar, een tweede editie gerealiseerd met als toevoeging
een beschrijving van de campussen in Limburg.
Daarnaast is de inventarisatie verbreed van Limburg - schaal
naar Zuidoost-Nederland - schaal.
Ook werd aan het projectenoverzicht een meer uitvoerige beschrijving
per project toegevoegd. Met andere woorden: het werd een groter,
dikker, omvangrijker en gedetailleerder netwerkboek.
Toelichting: LLSc maakt Life Sciences transparant
Netwerkboek Life Sciences
1 e editie 2010 Aantal beschrijvingen 2 e editie 2011
0 Campussen 5
29 Bedrijven 64
5 Onderwijsinstellingen 8
35 Projecten 29
Het netwerkboek bevat niet alleen een beschrijving van de missie,
visie en doelstelling van de verschillende opleidingen, bedrijven en
kennisinstellingen, maar ook de namen van contactpersonen voor het
verkrijgen van meer informatie. Doel is het netwerk van Life Sciences
zichtbaar en transparant te maken.
Uiteraard zijn deze netwerkboeken niet alleen in print, maar ook online
beschikbaar gemaakt, in PDF - format. In 2012 is hier een eenvoudige
maar doelmatige zoekmachine aan toegevoegd, om gemakkelijk
langs alle onderwijsinstellingen en bedrijven te scrollen.
35 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 4
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Hoofdstuk 4:
Stimuleren lerend vermogen van de regio
(Werkpakket 4)
36

Toelichting: LLSc linkt inzichten en ervaringen
Stimuleren lerend vermogen van de regio
Al sinds een aantal jaren wordt in Zuidoost-Nederland hard gewerkt
aan het Life Sciences cluster, zowel vanuit het bedrijfsleven als vanuit
overheid en onderwijs. Werkpakket 4 van LLSc heeft tot doel om te
zorgen dat inzichten in de wijze waarop successen, maar ook mogelijke
mislukkingen hebben plaatsgevonden, worden gedeeld. Dit stimuleert
het lerend vermogen van de regio. LLSc heeft zich hierbij
gefocust op projecten, gericht op het vinden, binden en boeien van
kenniswerkers. Deze kennisdeling vond plaats door de organisatie van
casestudies of workshops bij bestaande evenementen. Oorspronkelijk
doel was de organisatie van acht sessies.
Resultaat
In de praktijk hebben er geen acht maar zes sessies plaatsgevonden.
Met het aantal events dat in de regio gedurende de projectperiode
heeft plaatsgevonden (door LLSC alsook door andere projecten georganiseerd)
was het niet haalbaar meer workshops onder te brengen.
Quote Patric Machiels- Biopartner Center Maastricht over LLSc:
“Het project LLSc maakt mogelijk dat alle partijen die gebaat
zijn bij de groei van de kenniseconomie in Limburg aan één
tafel zitten, hun individuele plannen bespreken en gezamenlijk
plannen maken. Het project verbindt en dat is hetgeen we
nodig hebben!”
Daartegenover staat dat de workshops goed bezocht zijn en dat iedere
keer opnieuw is gezocht naar de wensen van de doelgroep.
De 6 workshops betreffen:
• Projectleidersbijeenkomsten voor alle projectleiders op het gebied
van Life Sciences uit de regio, gericht op kennismaking met elkaar
en kennisdeling over actuele projecten:
- Projectleidersbijeenkomst, 6 oktober 2010
- Projectliedersbijeenkomst 26 januari 2011
- Projectleidersbijeenkomst, 6 juli 2011.
• Evaluatieworkshop Linking Life Sciences, april 2012.
• Good Practices Exchange voor projectleiders van aantal grote regionale
projecten, 22 oktober 2012.
• Slot-event voor alle direct betrokkenen bij het project, 27 februari
2013.
37 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 4

HOOFDSTUK 4
Op 6 oktober 2010 is voor de eerste keer vanuit Linking Life Sciences
een projectleidersoverleg georganiseerd in het Ondernemershuis te
Sittard. Doel was om elkaars projecten te leren kennen, raakvlakken
te zien, kennis te delen en het netwerk op te starten voor en met projectleiders
op het gebied van Life Sciences in de regio.
De doelgroep werd dus gevormd door alle projectleiders van Life
Sciences projecten in de regio en niet alleen projectleiders van het
project Linking Life Sciences.
Acht projecten passeerden de revue op 6 oktober, te weten (in alfabetische
volgorde):
• Brainport
• Chematerials Park
Als vervolg op de eerste projectleidersbijeenkomst in oktober 2010
organiseerde Linking Life Sciences in januari 2011 een tweede projectleidersbijeenkomst.
Locatie was dit keer de Chemelot Campus.
Ook nu was het doel om elkaars projecten te leren kennen, raakvlakken
te zien, kennis te delen en het netwerk op te starten voor en met
Life Sciences projectleiders in de regio. Ook hier vormden alle projectleiders
van Life Sciences- projecten in de regio de doelgroep en dus
niet alleen projectleiders van het project Linking Life Sciences.
Er vonden 19 projectpresentaties plaats (in alfabetische volgorde):
• Biomedica LifetecVision
• Biotransitiehuis Arvaris
• Brainport 2020 ontwikkelingen Gemeente Heerlen
• Chematerials Park Chemelot
• Coming 2 project Brainport
• Enterprise Europe Network Syntens
• LESA LifeTec Network
• Linking Life Sciences (LLSc) TCZL
• LSCE 2011 Studievereniging UM
• Maastricht Health Campus Biopartner
• Master Biomaterials Maastricht University
• Next Generation Cleanrooms Zuyd Hogeschool
• United Brains Limburg Zuyd Hogeschool
• Vividlinks Skills3
• Zuydlab en overige projecten HSZuyd Zuyd Hogeschool
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Verslag workshop - 6 oktober 2010
Projectleidersbijeenkomst 1
Verslag workshop - 26 januari 2011
Projectleidersbijeenkomst 2
38
• HSZuyd / Zuydlab en overige projecten van Zuyd Hogeschool
• Lifetec Network
• Lifeteczone
• Linking Life Sciences
• Skills 3
• United Brains
Naast de projectleiders van bovengenoemde projecten waren nog
zo’n zes andere deelnemers aanwezig. Een kleine maar kwalitatief
goed gewaardeerde eerste projectleidersbijeenkomst. Afgesproken
werd in groter verband een vervolgbijeenkomst te plannen begin
2011.
• Diverse projecten LifetecZONe
• Diverse projecten NanoHouse
• Ontwikkelingen/
beleid LS vanuit provincie Provincie Limburg
• Diverse projecten TMFI
Naast de projectleiders van bovengenoemde projecten waren nog
zo’n 15 andere deelnemers aanwezig. Omwille van de tijd werd iedere
projectleider gevraagd een pitch van 3 minuten over zijn/haar project
te geven. Daarna was er ruimte om elkaar individueel te spreken
tijdens de netwerkborrel. De deelnemers vonden het een succesvolle
formule omdat je in relatief korte tijd over veel projecten op hoofdlijnen
wordt bijgepraat en je daarna zelf kunt kiezen over welke projecten
je nader bijpraat met de projectleider. Een van de student-deelnemers
deed zelfs een stageplek op tijdens deze middag! Een succesvol
event dus.

Op de 6 juli door LLSc georganiseerde netwerkbijeenkomst van projectleiders
en directe stakeholders op Life Sciences gebied leek het
een reünie. De geanimeerde gesprekken werden met tegenzin afgekapt
toen het tijd was voor het officiële gedeelte.
Dat officiële deel, met Nelleke Barning van DSM als dagvoorzitter /
moderator, bestond uit drie pitches van een korte presentatie en plenaire
discussie (zie hieronder voor een aanduiding van de inhoud).
Ook uit de discussies bleek dat de focus van alle aanwezigen ligt bij
het zoeken naar verbindingen. Het geheel werd afgesloten met een
paneldiscussie en – uiteraard – een netwerkborrel, tijdens welke de
gesprekken geanimeerd werden voortgezet.
Brainport 2020
Edgar van Leest, sectormanager strategie van Brainport Development,
belichtte de totstandkoming en achtergronden van het rapport
Brainport 2020, het grondplan voor de uitbouw van de technologische
topregio Zuidoost-Nederland (ZON) tot een economische regio van
wereldformaat. Vergeleken met de topregio’s wereldwijd met een
soortgelijk business- en technologieprofiel heeft ZON de potentie om
de top 3 in Europa en top 10 op wereldniveau te bereiken. Daar zijn
echter wel gerichte acties en investeringen voor nodig.
Voor details moest Van Leest wegens tijdgebrek belangstellenden verwijzen
naar het rapport Brainport 2020, dat in zijn geheel op internet
te vinden is.
Verslag workshop - 6 juli 2011
Projectleidersbijeenkomst 3
Quote Bakir Bulic – Maastricht UMC+ over LLSc:
“Clusters vormen bij uitstek de economische kracht van een
regio. Limburg heeft drie kennisintensieve clusters die ieder
vanuit hun eigen inhoud een bijdrage leveren aan de vitale
Life Sciences & Health sector. Hiermee slaan we twee vliegen
in een klap: een gezondere bevolking en een sterkere economie.
LLSc biedt ons het platform om clusters en stakeholders
met elkaar te verbinden en faciliteert daarmee een goede
samenwerking.”
Vividlinks.eu
Michiel Stoffers van LifeTech Limburg ging onder meer in op de toekomst
van VividLinks, een project van Skills3. Vividlinks.eu, the Life
Sciences Career Community, is een online informatieportaal. Een platform,
bedoeld om transparantie en toegankelijkheid op de arbeidsmarkt
te creëren voor bedrijven en life sciences professionals binnen
de Euregio. Het is een traditionele vacaturesite gecombineerd met
social media. Door de inzet van Vividlinks.eu worden de mogelijkheden
die de life sciences sector in de Euregio biedt transparant en zichtbaar
gemaakt voor werkzoekenden, studenten en professionals.
Het Skills3 team heeft zich de afgelopen tijd bezig gehouden met de
toekomst van Vividlinks.eu en van de regio’s die de community
bestrijkt. Michiel Stoffers ging daar tijdens zijn pitch nader op in.
Centre of Expertise Chemie en Centrum voor Innovatief
Vakmanschap
Cyriel Mentink presenteerde twee initiatieven waarmee begin 2011
een consortium van onderwijs (Zuyd Hogeschool, Arcus College en
Leeuwenborgh Opleidingen), bedrijfsleven en overheid lauweren
oogstte in Den Haag: het Centre of Expertise Chemie (COE) en het
Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV), beide in te richten op de
Chemelot Campus in Geleen. Verspreid over vijf jaren stellen de ministeries
van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en OCW een
bedrag van 7 miljoen euro ter beschikking. De Limburgse consortia
stellen zelf 19,8 miljoen euro beschikbaar. Inmiddels werken de beide
centra al nauw samen. De beide Centra opereren nu overigens reeds
onder één naam: CHILL (Chemelot Innovation and Learning Labs).
39 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 4

HOOFDSTUK 4
In het kader van ‘het stimuleren van het lerend vermogen’ stond
Linking Life Sciences in deze workshop centraal. Wat is het meest
gewaardeerd aan het project? Wat het minst? Wat is de meerwaarde
van het project? Dat waren de basisvragen waarmee een tiental direct
betrokkenen van de projectpartners aan de slag ging. Mede op basis
van deze evaluatie is ook verder nagedacht over de borging van de
meest gewaardeerde onderdelen van het project. Zie hoofdstuk 6
‘Borging’ voor nadere informatie hierover.
Waardering LLSc onderdelen
Als ‘top’ werden ervaren:
• De themabijeenkomsten met kenniswerkers, ondernemers,
onderzoekers, studenten en andere belanghebbenden
(zie hoofdstuk 2)
• Het netwerkboek, zowel digitaal als hard copy (zie hoofdstuk 3)
• De Campusdagen voor met name de onderlinge kennismaking
tussen studenten, docenten en bedrijfsleven (zie hoofdstuk 3)
Als ‘flop’ werden ervaren:
• Het projectmanagementsysteem (zie hoofdstuk 1), omdat in de
praktijk partijen nauwelijks gebruik maakten van het systeem
voor het snel opzoeken van projectdocumentatie. Het urenregistratiesysteem
was hieraan gekoppeld en dat vonden partijen in
de praktijk toch lastig om te gebruiken. Dat ligt wellicht ook aan
het niet frequent inloggen op het systeem, want mensen die er
veel mee werkten bleken wel enthousiast.
Meerwaarde
Als belangrijkste verworvenheden van LLSc werden genoemd:
• De transparantie die is gecreëerd
• De regio is op de kaart gezet waar het om Life Sciences gaat
• De campussen werden onderling verbonden
• Partijen werden verbonden en er ontstond samenwerking
• Mensen werden bijeengebracht en er ontstond begrip voor
elkaars werk.
Organisatie van het programma: wat is wel en niet goed
gegaan?
Wel goed:
• De relaties tussen verschillende groepen zijn verbeterd
• Alle partners van de regio zaten in het project
• Alle drie de campussen waren betrokken
• De transparantie (wie doet wat) is verbeterd
• De originaliteit, dynamiek en de breedte van het programma
• De enthousiaste organisatie
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Verslag workshop - 23 april 2012
Evaluatie Linking Life Sciences
40
• De vasthoudendheid van de projectleider
• De programmavorm
• De stuurgroepbijeenkomsten.
Niet goed:
• De docentstages kwamen te traag op gang en er moest te veel
aan worden ‘getrokken’
• Het projectmanagementsysteem
• Aandacht voor het MBO ontbrak
• De aansluiting van de ‘uitvoerders’ bij processen (eigenaarschap)
• De lange opstart qua betrokkenheid van de projectgroepen
• Er was veel druk nodig om partners afspraken tijdig te doen
uitvoeren
• De wisselende samenstelling van de teams, waardoor steeds
weer de ‘basis’ moest worden uitgelegd.
Wat vervalt/gebeurt niet meer als LLSc stopt per 31/12/2012?
• Borging:
- De meeste activiteiten zijn nog onvoldoende geborgd.
- Voor effectiviteit is een wat ‘lange adem’ en externe push
nodig.
• Samenwerking en verbinden:
- Het risico bestaat van een terugval naar ‘ieder voor zich’.
- Het netwerk heeft blijvende aandacht nodig, evenals
- het stimuleren van samenwerking en
- het verbinden van alle partijen en de drie campussen.
• Transparantie:
- Er worden zaken dubbel gedaan. Dat is niet goed voor de
branding van de Life Sciences in de regio.
• Concrete activiteiten waaronder:
- Docentenstages
- Netwerkboek
- Bijeenkomstenten behoeve van interactie en uitwisseling
tussen projecten.
Naar aanleiding van deze workshop is expliciete aandacht voor
borging van de projectresultaten op gang gekomen. Met resultaat! Zie
daarvoor hoofdstuk 6.

Op initiatief van Linking Life Sciences kwam op 22 oktober 2012 een
aantal projectleiders van een beperkt aantal grotere projecten uit de
regio op het gebied van Life Sciences bijeen om kennis uit te wisselen,
best practices te delen en van elkaar te leren. Dit gebeurde in een
informele en vertrouwde sfeer, maar mede dankzij de externe begeleiding
niettemin op een efficiënte en gestructureerde manier.
In totaal zijn 8 projecten toegelicht, aangereikt vanuit de Universiteit
Maastricht, ZUYD Hogeschool, LIOF, CHILL, Provincie Limburg,
Maastricht Health Campus en het programma Linking Life Sciences.
Deelnemers waren enthousiast over deze aanpak omdat:
• helder werd wat projecten precies inhouden;
• nieuwe contacten zijn opgedaan;
• en het geheel stof tot nadenken gaf!
Na drie succesvolle jaren loopt LLSc ten einde. In februari 2013 vindt
het slot-event plaats. Een event, bedoeld voor alle direct betrokkenen.
Onder hen de medewerkers van de bedrijven die de docentstages
mogelijk hebben gemaakt en begeleid; werkgroepleden van de georganiseerde
events; de docenten die een docentstage hebben doorlopen;
de stuurgroepleden etc. Zij allen hebben het project tot een succes
gemaakt!
Het doel van het slot-event is drieledig:
• terugblikken op de projectresultaten en stilstaan bij de borging in
bestaande organisaties;
• de LLSc eindrapportage uitreiken;
• en nog een keer een podium te bieden aan het Life Sciences
netwerk om elkaar actief te ontmoeten.
Het programma omvat:
• Een korte terugblik op het LLSc programma 2010-2013
• De uitreiking van de LLSc eindrapportage
• Visie op de meerwaarde van het project en toelichting op de
borging
• Moleculair Koken workshop onder begeleiding van Kookstudio
Valkenburg.
Verslag workshop - 22 oktober 2012
Good Practices Exchange
Event - 27 februari 2013
Slot-event Linking Life Sciences
Wat vooral opviel is dat grotere projecten met meerdere stakeholders
en partijen blijkbaar nogal wat gemeenschappelijke uitdagingen hebben.
Zoals:
• het verwerven van bestuurlijk commitment;
• in de projectstructuur taken en verantwoordelijkheden van de te
onderscheiden rollen helder krijgen;
• en de ontwikkeling van bestuurlijk commitment naar
gedragenheid in alle lagen van de organisatie.
Kortom een zinvolle bijeenkomst om als projectleiders andere projecten
beter te leren kennen en van elkaars ervaringen te leren. De
moeite waard om een volgende keer verdiepend te werk te gaan!
Netwerk van direct betrokkenen
Het belangrijkste is natuurlijk dat alle betrokkenen aan het einde van
het programma bij elkaar worden gebracht. Want eigenlijk is er gedurende
het gehele programma nooit een gezamenlijk moment
geweest met álle betrokkenen. Wie heeft nu waar een docentstage
gelopen? En wie was verantwoordelijk voor de organisatie van bijvoorbeeld
het Brains Unlimited event? Wie heeft aan de wieg gestaan
van Biobased Economy Limburg? En wat betekent dat precies? Deze
en andere belangrijke vragen staan voor menig netwerklid nog open.
Een goede reden om het netwerk nog één keer bijeen te brengen. De
kookworkshop is dan ook zo ingedeeld dat er voldoende ruimte voor
interactie is.
Eindrapportage
Tijdens het slot-event wordt aan alle aanwezigen een eindrapportage
uitgereikt van wat de afgelopen 2,5 jaar allemaal binnen het kader
van LLSc is ondernomen en gedaan.
De heer Bert Kersten is bereid gevonden deze rapportage uit te reiken
met een korte toelichting, ook op hoe de Provincie Limburg als deelnemer
en subsidiënt terugkijkt op het programma.
Een waardige afronding met alle betrokkenen die dit programma tot
een succes hebben gemaakt!
41 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 4

HOOFDSTUK 5
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Hoofdstuk 5:
Projectmanagement
(Werkpakket 5)
42

Het projectmanagement valt uiteen in coördinatie van het programma
en de communicatie erover met de diverse doelgroepen.
De coördinatie heeft betrekking op:
• Projectadministratie en verantwoordelijkheid als penvoerder
• Risicoanalyse
• Assistentie projectpartners bij het uitvoeren van individuele taken
• Verantwoording en rapportage
De communicatie heeft betrekking op:
• Publieke website
• Nieuwsbrieven
• Eindrapportage
Coördinatie
De coördinatie was in handen van Technocentrum Zuid-Limburg (TCZL)
als penvoerder. In de praktijk blijkt dat een trekkersrol vanuit het penvoerderschap
noodzakelijk is. Niet alleen om de bal aan het rollen te
houden en echt tot actie te komen, maar ook om met voorstellen te
blijven komen wanneer in de praktijk blijkt dat een onderdeel niet of
anders moet worden aangepakt.
De projectadministratie was zeer omvangrijk, met name omdat er
zoveel mensen hebben deelgenomen aan het project. Projectpartners
kregen een vergoeding voor hun bijdrage en het andere deel werd
meegenomen als ‘eigen bijdrage’. Dit betekende in de praktijk heel
veel ‘uitzoekwerk’ qua tarieven en controle of alle facturen wel binnengekomen
waren.
Risicoanalyse: de penvoerder heeft, in tegenstelling tot het projectplan,
begin 2011 de risicoanalyse uitgevoerd na goedkeuring door de
stuurgroep. Vervolgens is bij iedere stuurgroepvergadering de risicoanalyse
bijgewerkt, aan de hand van een ‘stoplichtmethode’ (wat gaat
goed, wat heeft bijsturing nodig, wat moeten we in de gaten houden).
Dat was heel inzichtelijk en werkte verhelderend.
Assistentie aan projectpartners was voortdurend een punt van
aandacht. (Bijna) altijd namen de projectleiders van TCZL deel aan
werkgroepen van events en dergelijke.
Toelichting: coördinatie en communicatie LLSc
Projectmanagement
Verantwoording en rapportage: 1x per kwartaal werd gerapporteerd
aan de stuurgroep en andere projectpartners. In 2011 werd een
tussenrapportage gemaakt en gepresenteerd aan het Agentschap NL,
de Provincie Limburg en de gemeenten Heerlen, Sittard-Geleen en
Maastricht (de subsidiënten). Daarnaast werd in november 2011 aan
de subsidiënten goedkeuring gevraagd voor het opnemen van twee
extra projectpartners (Zuyd Hogeschool en Greenport Venlo) en werd
verlenging van de projectperiode gevraagd. In eerste instantie tot 31
december 2012 en vervolgens tot 1 maart 2013. Bij grote projectveranderingen
werd altijd vooraf goedkeuring gevraagd aan de subsidiënten.
Communicatie
Website: LLSc heeft een eigen website die voor iedereen toegankelijk
is. Op deze site is projectinformatie te vinden en kunnen bijvoorbeeld
event verslagen of het netwerkboek worden gedownload.
Event kalender: LLSc heeft, op wens van de projectpartners, een
event kalender aan de website toegevoegd.
Nieuwsbrieven zijn regulier uitgegeven. Echter geen 24 zoals in het
projectplan stond, omdat in de praktijk bleek dat er niet voldoende
‘nieuws’ was voor een maandelijkse nieuwsbrief. Een nieuwsbrief met
maar een paar nieuwe feiten werd ook minder wenselijk geacht. LLSc
achtte het daarom voldoende om 3x per jaar een algemene nieuwsbrief
aan het werkveld te versturen, aangevuld met eventverslagen
die aan de betrokkenen werden verstuurd. Dat was voor de betrokkenen
voldoende om op de hoogte te blijven.
Eindrapportage: LLSc heeft in april 2011 een tussenrapportage voor
de subsidiënten gemaakt en in februari 2013 de eindrapportage die
voor u ligt.
43 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 5

HOOFDSTUK 5
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Actuele projectinformatie en inschrijving voor events:
Uiteraard had Linking Life Sciences al snel een eigen website:
www.llsc.nl. De website is gemaakt om:
• geïnteresseerden van projectinformatie te voorzien. Er is algemene
informatie over de doelstelling van het project, de projectpartners
en de verschillende activiteiten te vinden;
• betrokkenen over events te informeren en terugkoppeling te geven
over georganiseerde activiteiten of projectresultaten. Van iedere
docentstage is een verslag gemaakt en gepubliceerd op de websi
te. Van alle events die zijn georganiseerd is een verslag op de website
geplaatst;
• het netwerkboek ook online beschikbaar te maken. Het netwerkboek
kan als PDF worden gedownload of er kan in worden gezocht
naar bedrijven via de zoekmachine.
De website van Linking Life Sciences
44
Er is een Nederlandse en een Engelse versie van de website. Tevens
kun je je via de website opgeven voor de nieuwsbrief LLSc (zie later
in dit hoofdstuk).
De website is ook meerdere malen gebruikt om deelnemers zich te
laten inschrijven voor events. De inschrijfmodule maakte het inschrijven
gebruiksvriendelijk. Voor de organisatie was het overzichtelijk dat
alle inschrijvingen via het systeem bij elkaar stonden. Een automatische
reactie bij inschrijving bevorderde de efficiency. Ook kon via de
website meer achtergrondinformatie over een event worden gegeven.
De website van LLSc: www.llsc.nl

Gedurende het programma kwam de behoefte aan een Event kalender
naar voren. Dat wil zeggen: een kalender waar alle Life Sciences
events in de regio gedurende het jaar kort benoemd werden.
Er worden zowel regionaal als euregionaal en nationaal allerlei events
georganiseerd rondom Life Sciences. De Life Sciences Event Kalender
op de website www.llsc.nl biedt hierover overzicht. Per event wordt
heel beknopt vermeld om welk event het gaat, met daarbij datum,
plaats en tijdstip en een mail- of website adres voor meer informatie
of inschrijving. Projectleiders van Linking Life Sciences plaatsten periodiek
nieuwe events op de kalender.
Ook werd de vraag gesteld of centraal kon worden bijgehouden wie
zich voor welk event had ingeschreven. Vooral projectpartners wilden
Met inschrijfmodule
De Life Sciences Event Kalender
dat graag van elkaar weten, zodat men zou kunnen kiezen welk event
men zou bezoeken en niet iedereen naar elk event hoefde te gaan.
Ook wilde men graag weten bij wie men zich kon vervoegen voor een
terugkoppeling over een bepaald event.
Daarom voegde LLSc een inschrijfmodule aan de website toe. Wie zich
inschrijft krijgt een inlogcode en kan zich inschrijven per event. Dat is
alleen zichtbaar voor mensen die zich hebben ingeschreven; dit in
verband met de wet op de privacy. Dit systeem heeft nooit in verbinding
gestaan met de inschrijfprocedures voor de events zelf. Het had
puur tot doel om te zorgen dat de leden van het projectnetwerk van
elkaar wisten wie waar naar toe ging.
Event Kalender LLSc
45 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 5
HOOFDSTUK 6
WIE IS WIE ?

HOOFDSTUK 5
De nieuwsbrieven van Linking Life Sciences werden periodiek uitgegeven
om betrokkenen over de status van het programma te informeren.
Events werden erin aangekondigd en er werd een terugkoppeling
gegeven over georganiseerde activiteiten en projectresultaten. In de
nieuwsbrief werden heel kort relevante actuele onderwerpen
beschreven met een verwijzing naar de website voor het gehele verslag,
voor inschrijving of andere relevante zaken.
Campaign Monitor
De nieuwsbrief werd in eerste instantie zelf opgemaakt en per mail
verstuurd. Gedurende het project is dit geprofessionaliseerd; vanwege
de wet op de privacy, maar ook omdat met een relatief eenvoudig
systeem (Campaign Monitor, zie www.campaignmonitor.com) de
nieuwsbrief veel toegankelijker werd, onder meer door links naar de
website. Via het systeem ontvingen uiteindelijk standaard meer dan
250 mensen de nieuwsbrief. Tevens kan in het systeem worden nagegaan
wie de nieuwsbrief ontvangen heeft, wie hem geopend heeft,
waarop is doorgeklikt etc. Daardoor wordt inzichtelijk wat de lezers
aanspreekt en wat hun favoriete onderwerpen zijn. Dat geeft input
voor andere in te zetten activiteiten.
Daarnaast is het systeem van de nieuwsbriefmodule ook ingezet voor
terugkoppeling van events. Op relatief eenvoudige wijze en in herkenbare
stijl kon zo de groep betrokkenen worden geïnformeerd. De
nieuwsbriefmodule heeft zeker bijgedragen aan de bekendheid en
het ‘gezicht’ van het programma Linking Life Sciences.
In totaal zijn zeven Linking Life Sciences nieuwsbrieven uitgegeven:
• Mei 2011
• Juli 2011
• Oktober 2011
• Februari 2012
• April 2012
• Oktober 2012
• Februari 2013
In 2010 zijn nieuwsbrieven als statusupdates alleen naar de stuurgroep-
en werkgroepleden verstuurd.
Daarnaast is de nieuwsbriefmodule gebruikt voor aankondiging, uitnodiging
en terugkoppeling van de volgende events:
• Biobased Economy Limburg event, juni 2012
• Life Sciences Arbeidsmarkt event, november 2012
• Best Practices Exchange, oktober 2012
Ook is een nieuwsbriefmodule aangemaakt voor Biobased Economy
Limburg, waar ook nieuwsbrieven zijn uitgegeven (zie hoofdstuk 2).
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Periodieke berichtgeving met links naar website:
Nieuwsbrieven Linking Life Sciences
46

Hoofdstuk 6:
Borging Linking Life Sciences
47 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 6

HOOFDSTUK 1
HOOFDSTUK 2
HOOFDSTUK 3
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 5
HOOFDSTUK 6
Medio april 2012 vond een evaluatiebijeenkomst plaats over Linking
Life Sciences, als opstap naar concrete borging. Zie hoofdstuk 4 voor
een verslag hiervan. Naar aanleiding hiervan zijn acties ondernomen.
Resultaat is dat de projectresultaten ofwel:
• binnen de campussen (Chemelot Campus en Maastricht Health
Campus) worden geborgd. Dit zijn met name de onderdelen,
gericht op het transparant maken van de Life Sciences sector en het
actief bijeenbrengen van de actoren binnen deze sector rondom
specifieke thema’s.
• als input wordt meegenomen bij het opstellen van het uitvoerings
programma van de Human Capital Agenda (HCA) van de Provincie
Limburg. Dit zijn met name de onderdelen, gericht op de afstemming
onderwijs - arbeidsmarkt. De partnergroep die wordt aangesteld
voor het opstellen van het uitvoeringsprogramma gaat
hiervan bepalen of het voortzetten van deze activiteiten van toegevoegde
waarde is voor de sectoren en zo ja, hier prioriteiten aan
koppelen. Aan de hand daarvan wordt bepaald of er projectresul-
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Toelichting: LLSC linkt verleden met toekomst
Borging Linking Life Sciences
48
taten worden voortgezet en zo ja, op welke wijze. Bijna alle LLSc-
stuurgroepleden en projectpartners zijn vertegenwoordigd in deze
partnergroep. Het opstellen van het uitvoeringsprogramma vindt in
de eerste helft van 2013 plaats.
• niet meer worden uitgevoerd. Deze onderdelen vervallen dus. Dit
zijn voor het project zelf noodzakelijke onderdelen zoals communicatie
en coördinatie, die simpelweg niet meer nodig zijn zodra het
project is afgerond.
Zie overzicht hieronder.
Aan het einde van het project heeft met zowel de Provincie Limburg
als de vertegenwoordiger van beide campussen een interview plaatsgevonden
over hun visie op de projectresultaten en over de vraag,
waarom ze bepaalde onderdelen graag binnen de campussen borgen
dan wel als mogelijk onderdeel van het uitvoeringsprogramma van de
HCA aan de daarvoor verantwoordelijke partnergroep voordragen. De
resultaten hiervan zijn opgenomen in dit hoofdstuk.
Onderdeel Borging bij Campussen Input bij opstellen Vervalt
uitvoeringsprogramma HCA
Werkpakket 1: programmamanagement
Stuurgroepbijeenkomsten X
Projectmanagement systeem X
Werkpakket 2: binden en boeien kenniswerkers / ondernemers
Themabijeenkomsten X
Best Practices research ‘ontwikkelingen netwerkplaza’ X
Werkpakket 3: afstemming onderwijs - arbeidsmarkt
Docentstages X
Campusdagen X
Young Talent events X
LS arbeidsmarktevent X
Netwerkboek X
Werkpakket 4: lerend vermogen stimuleren
Life Sciences cafe’s X
Good Practices Exchange X
Werkpakket 5: projectmanagement
Coördinatie X
Communicatie X

Interview: Frank Schaap over borging LLSc resultaten
Cluster Development voor alle drie de campussen!
Frank Schaap, Directeur Marketing & Business Development bij
Chemelot Campus, zag het in het begin helemaal niet zitten
met Linking Life Sciences. “Het zoveelste netwerk….”, dacht hij.
“Ik netwerk zoveel dat ik aan gewoon werken niet meer toekom.
En die netwerken zijn zo vaak tijdelijk; na een jaartje zakt
het weer weg!” Maar hij is nu volledig ‘om’. Zozeer zelfs, dat
hij, nu het project is beëindigd, de borging van de resultaten
van LLSc op zich wil nemen. Dat ligt ook helemaal op zijn lijn,
want hij is inmiddels verantwoordelijk voor het cluster development
van zowel de Chemelot- als de Maastricht Health Campus.
“Ik ben er toch ingestapt, omdat het doel van mijn functie – net als
dat van LLSC – is om partijen bijeen te brengen die elkaar niet kennen
en partijen te koppelen die elkaar wel kennen maar nog niet samenwerken.
Én omdat ik de waarde besefte van het gegeven dat ook
organisaties als LED, het LIOF en de Provincie wilden dat er een eind
kwam aan de versnippering in het Life Sciences werkveld en dat er
meer een gezamenlijke focus zou ontstaan.”
Transparantie
Frank Schaap weet dat transparantie wezenlijk is voor een goede
samenwerking. “Dat is een qualifier voor goed cluster development.
Het moet voor iedereen helder en inzichtelijk zijn welke bedrijven op
het terrein van Life Sciences in Limburg aanwezig zijn en wat ze precies
doen. Daarom vond ik het initiatief van het netwerkboek van LLSc
ook geweldig. Al vind ik het een nog beter idee om daar een online
database van te maken. Je krijgt dan een veel grotere actualiteit. Die
d-base gaan we de komende tijd dan ook opzetten en toegankelijk
maken via de websites van de Chemelot – en Maastricht Health
Campus.”
Uitdaging
De aftrap van LLSc was een gearrangeerde ontmoeting tussen vertegenwoordigers
van de drie campussen, in Venlo, Geleen en
Maastricht. Daar ontstond een open gesprek over vragen als: ‘Wat
kunnen we samen doen?’ en ‘Hoe kunnen we elkaar versterken?’.
Frank Schaap beziet met grote voldoening hoe de zaken zich sindsdien
hebben ontwikkeld en heeft duidelijk zin in het vervolg. “Het is voor
mij een grote uitdaging om ervoor te zorgen dat de resultaten van
LLSc niet verloren gaan en dat we met de Life Sciences activiteiten in
Limburg een zo groot mogelijke toegevoegde waarde creëren.”
Inhoud
“Bij de Maastricht Health Campus draait alles om Life Sciences”, licht
Frank de inhoud van die LSc activiteiten nader toe. “Op Chemelot ligt,
waar het om Life Sciences gaat, de focus met name op biomedische
materialen (voor implantaten, drug delivery en regeneratieve geneeskunde)
en op biokatalyse, ten behoeve van de farmacie. Daarbij wordt
chemie bedreven met enzymen; uniek in de wereld! Dat levert bouwstenen
op voor zowel geneesmiddelen als voeding.”
Maar ook de Life Sciences op de Greenport Campus moeten niet worden
uitgevlakt, vindt Frank. “Daar zijn ze inmiddels heel goed bezig
met Biobased Economy (BBE, zie pag. 17, red.) . Ook in Venlo vond
een mede door LLSc georganiseerde serie gesprekken plaats tussen
vertegenwoordigers van de drie campussen, het LIOF en de Provincie.
Daar is een kernteam uit voortgevloeid, dat drie doelstellingen heeft
geformuleerd: het creëren van transparantie en awareness in het BBE
werkveld; het met de gezamenlijke kennis en expertise creëren van
versnelling door het leggen van verbindingen (cluster development
dus); en als stap 3 het initiëren van nieuwe projecten. Het kernteam
zorgt ook voor de nodige borging op BBE gebied.”
Cluster Development
Inmiddels zijn er al heel wat raakvlakken tussen Greenport en
Chemelot gedefinieerd. Frank volgt de ontwikkelingen dan ook op de
voet en wil graag meewerken en –denken. “Inhoudelijk uiteraard,
maar ook waar het om de borging zelf gaat,” zegt hij. “Wij zijn hier op
Chemelot het meest ver op dat gebied. We hebben best practices ontwikkeld
voor cluster development en zijn nu bezig met de ontwikkeling
van criteria voor de ontwikkeling van nieuwe projecten. We hebben
op Chemelot de pioniersfase afgesloten en zitten in de ‘versnelde
groei-fase’. Daardoor heb ik het nu zo waanzinnig druk. Maar onze
afdeling Business Development wordt gelukkig wel uitgebreid met
nieuwe cluster development managers.”
En de Maastricht Health Campus? “Daar zijn we nog niet zo ver als op
Chemelot, maar in de loop van dit jaar gaan we daar ook een Cluster
Development organisatie optuigen.”
Linking Life Sciences
Drie cluster development organisaties voor de drie campussen? “Ja,
maar de cluster developers van de drie campussen zullen, als het aan
mij ligt, straks een virtueel team vormen. Daarmee zijn dan de Life
Sciences in Limburg voor de komende 10 jaar weer gelinkt…”, besluit
Frank Schaap.
49 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
HOOFDSTUK 6

HOOFDSTUK 6
Interview: Ingrid Wildhagen over regiefunctie Provincie bij concretisering HCA Life Sciences
“De mensen moeten het zelf doen; de Provincie faciliteert alleen!”
De Human Capital Agenda van de Provincie draait om één main
issue: de verkleining van de afstand tussen onderwijs en
arbeidsmarkt. Dat was ook een hoofddoel van Linking Life
Sciences (een mede door de Provincie gesubsidieerd project).
“De Provincie wil dat de Limburgse onderwijsinstellingen mensen
afleveren die kwalitatief passen bij de Limburgse groeiambities,”
zo verklaart Ingrid Wildhagen, Senior projectleider
Onderwijs & Arbeidsmarktbij de provinciale afdeling EZ, de
betrokkenheid van de Provincie Limburg.
Het provinciale arbeidsmarktbeleid heeft vooral een economische
insteek, legt Ingrid Wildhagen uit. Daarin zijn drie componenten te
onderkennen:
- De economische structuurversterking. De aandacht gaat hier met
name uit naar de gedefinieerde ‘topsectoren’. Het is van belang dat
hiervoor de juiste mensen worden opgeleid of aangetrokken.
- De bevordering van de arbeidsparticipatie. Hier gaat het erom
zoveel mogelijk arbeidspotentieel dat nu (nog) niet wordt benut,
aan te wenden. Door de verwachte krapte in de nabije toekomst
zijn immers alle mensen hard nodig op de arbeidsmarkt. Daar
speelt de Provincie nu reeds op in door onder andere een scholingsfonds
voor werkenden en werkzoekenden.
- Het faciliteren van een grensoverschrijdende arbeidsmarkt. Uit dit
beleid vloeien onder meer projecten voort ter bevordering van het
buurtaalonderwijs, samenwerking tussen onderwijsinstellingen en
bedrijfsleven aan weerszijden van de grens en informatiepunten
voor grensarbeiders en expats.
Provincie géén probleemeigenaar!
“Dat wij ons inzetten voor de afstemming tussen onderwijs en
arbeidsmarkt, wil niet zeggen dat wij daarmee ook probleemeigenaar
zijn”, benadrukt Ingrid. “Dat zijn en blijven de betrokken onderwijsinstellingen,
bedrijven en campussen. Het is uiteindelijk aan de onderwijsinstellingen
om leerlingen/studenten af te leveren met de kennis
en expertise waar bedrijven op zitten te wachten. En de bedrijven en
campussen moeten aan het onderwijs goed duidelijk zien te maken
wat hun vraag is. Voor een goede aansluiting moeten bedrijfsleven en
onderwijs heel dicht ‘op elkaar kruipen’. Uiteraard loopt het onderwijs
altijd achter de ontwikkelingen in het bedrijfsleven aan. Doordat deze
ontwikkelingen razendsnel gaan, is het belangrijk dat er een continue
wisselwerking is tussen onderwijs en bedrijfsleven, maar ook dat het
onderwijs juist flexibele mensen aflevert!”
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
50
Uitvoeringsprogramma
Als de provincie geen problemen oplost, wat doet zij dan wel? “Wij
nemen de regiefunctie op ons”, antwoordt Ingrid Wildhagen.“Wij hebben
de HCA’s opgesteld en zorgen dat die, in een proces waarbij alle
belangrijke partijen aan tafel zitten, geconcretiseerd worden.“ HCA’s?
“Meervoud, inderdaad, want het gaat ons als Provincie niet alleen om
Life Sciences en Chemie. Ook op het gebied van Logistiek en voor
Greenport zijn HCA’s opgesteld. Voor de HCA’s voor Life Sciences en
Chemie maken we één uitvoeringsprogramma, gezien de vele raakvlakken.
Daarvoor ben ik verantwoordelijk, samen met Janneke
Meulenbeld.”
De concretisering van de HCA’s omvat om te beginnen de opstelling
van een zo genoemd uitvoeringsprogramma. Dat stelt de Provincie op
samen met vertegenwoordigers van ‘het veld’. Zodra het om de uitvoering
van concrete projecten gaat, doet de Provincie echter een
stap terug. “Wij worden dus niet de uitvoerder van het programma”,
aldus Ingrid. “Ook LLSc was niet verantwoordelijk voor de uitvoering
van de projecten die werden aangezet. Dat waren de respectievelijke
projectteams, met vertegenwoordigers van bedrijven, campussen en
onderwijsinstellingen. En zo zal het blijven. De Provincie faciliteert het
proces om samenhang in de projecten aan te brengen.”
Concretisering
“Het uitvoeringsprogramma Life Sciences & Chemie is nog niet af”,
meldt Ingrid Wildhagen. “Naar verwachting zijn we in mei/juni zo ver.
We zijn er nog hard mee bezig. We bespreken in een partnergroep
aan welke initiatieven er behoefte is en wie deze kan gaan organiseren
en uitvoeren. Aandachtsgebieden zijn bijvoorbeeld Technologie en
Zorg, en dan met name de samenwerking tussen die sectoren om tot
nieuwe producten te komen en mensen op te leiden die van beide
markten thuis zijn; en verder nieuwe onderwijsconcepten waar sprake
is van nauwe samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven
(denk aan CHILL, de Chemelot Innovation and Learning Labs), maar
ook zaken als de organisatie van docentstages.”
En met de aflevering van het uitvoeringsprogramma komt er een eind
aan de Provinciale betrokkenheid? Ingrid Wildhagen begrijpt de impliciete
vraag. “Nou, als er echt goede projecten uit voortvloeien zijn we
ook wel bereid deze financieel te ondersteunen”, geeft zij aan. “Maar
ook hier geldt: wij zijn geen probleemeigenaar en dus ook geen
hoofdfinancier.”

Begroting en financiering
Financiële rapportage
De activiteiten binnen Linking Life Sciences zijn begroot en gefinancierd volgens onderstaand plan.
Begroting
Programmamanagement projecten Life Sciences (werkpakket 1) € 69.611
Talentpool Life Sciences (werkpakket 2) € 120.283
Afstemming onderwijs-arbeidsmarkt (werkpakket 3) € 272.486
Stimuleren lerend vermogen van de regio (werkpakket 4) € 32.682
Projectmanagement (werkpakket 5) € 131.019
Totaal € 626.081
Financiering
Subsidie Agentschap NL € 251.012
Provincie Limburg € 125.506
Gemeente Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen (gezamenlijk, evenredig verdeeld) € 125.506
Projectpartners € 124.057
Totaal € 626.081
De bijdrage van projectpartners betreft ingezette uren in de diverse projecten.
Het gaat hierbij om de volgende organisaties (in alfabetische volgorde):
• Biopartner Center Maastricht
• Chemelot Campus
• DSM
• Greenport Venlo
• Maastricht Health Campus
• TCZL / TOA Limburg
• Universiteit Maastricht
• Zuyd Hogeschool
Realisatie
Bij de uitgave van deze rapportage is de projectperiode nog niet afgelopen.
Wel kunnen we nu al stellen dat de realisatie waarschijnlijk niet meer dan 10% zal afwijken van de hierboven
genoemde begroting.
Daarnaast hebben de overige projectpartners gedurende de projectperiode ook een substantiële bijdrage
geleverd (projecturen, klankborden e.d.), welke echter vanwege subsidiebepalingen niet gekapitaliseerd
mogen worden. Het betreft ingezette uren van de volgende projectpartners (in alfabetische volgorde):
• Brainport International Community
• Gemeente Heerlen, Maastricht, Sittard-Geleen
• LIOF
• Provincie Limburg
De definitieve cijfers zullen na afloop van de projectperiode en na afronding van de accountantscontrole aan
de subsidiënten verstrekt worden.
51 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Overzicht betrokkenen naar categorie en organisatie
52

53 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES

WIE IS WIE ?
Achten, Sis
Docente, Faculteit Bèta Sciences & Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 68 25
sis.achten@zuyd.nl
Albering, Harma
Beleidsmedewerker Duurzame ontwikkeling
Provincie Limburg
043 - 389 73 18 / 06 - 11 86 86 69
hj.albering@prvlimburg.nl
Azhimi, Malika
Praktijkdocente Bio Moleculaire Technieken
Fontys Hogeschool Eindhoven
08850 - 82 478
m.azhimi@fontys.nl
Bevers, Raymond
Projectmanager Ontwikkeling & Innovatie
NV Industriebank LIOF
043 - 328 02 80 / 06 - 21 28 62 28
rbevers@liof.nl
Bieshaar, Chantal
HR Advies en Interim Management
BeHuman
06 - 21 55 27 78
chantal.bieshaar@behuman.nl
Bimmel, Rob
Senior Consultant
A.F.Q. Strategy, Innovation & New Business Development
06 - 53 26 73 45
robbimmel@msn.com
Blasic, Peter
Adviseur Economie en Arbeidsmarkt
Gemeente Sittard-Geleen
046 - 477 84 37
peter.blasic@sittard-geleen.nl
Bos, Klaas
Manager Communicatie
Chemelot Campus
06 - 10 91 81 96
klaas.bos@chemelot.com
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
Gegevens participanten LLSc
Wie is wie?
54

Bulic, Bakir
Projectleider
Maastricht University Medical Centre+ / Maastricht University
043 - 387 28 39
bakir.bulic@maastrichtuniversity.nl
Claessen, Alexandra
Projectsecretariaat
Technocentrum Zuid-Limburg
046 – 420 05 20 / 06 – 50 28 74 65
a.claessen@tczl.nl
Collins, Jennifer
postdoctoraal onderzoeker
Ottawa Hospital Research Institute
06 - 24 62 38 19
jennifer@jjpcollins.nl
Dams-van der Linde, Marlies
Accountmanager Toegepaste Natuurwetenschappen
Fontys Hogeschool Eindhoven
06 - 13 86 49 35
m.dams@fontys.nl
Debey, Rob
Managing Director Department of Biomedical Engineering - Strategic Area Health
Eindhoven University of Technology
040 - 247 51 35
j.m.r.debey@tue.nl
Ensink, Gerard
Directeur
Technocentrum Zuid-Limburg
046 - 420 05 20
g.ensink@tczl.nl
Eurlings, Veronique
Manager Knowledge Centre for International Staff
Maastricht University
043 - 388 31 94
Veronique.eurlings@maastrichtuniversity.nl
Fenijn, Marion
Manager Kennis- en Informatiecentrum
Zuyd Hogeschool
088 - 989 30 00
marion.fenijn@zuyd.nl
Filliers, Muriel
Docent Anatomie
Maastricht University
043 - 388 10 60
muriel.filliers@maastrichtuniversity.nl
55 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES WIE IS WIE ?

WIE IS WIE ?
Gerardu, Rogier
Projectmanager Universiteit Maastricht Campus Venlo
Maastricht University
06 - 46 70 51 22
rogier.gerardu@maastrichtuniversity.nl
Glatz, Jan
Opleidingsdirecteur FHML
Maastricht University
043 - 433 88 1998
glatz@maastrichtuniversity.nl
Gosker, Harry
Universitair Docent / Assistant Professor
Maastricht University Medical Centre+
043 - 388 42 98
h.gosker@maastrichtuniversity.nl
Habets, Paul
Bestuursstrateeg Economie
Provincie Limburg
043 - 389 72 50
pme.habets@prvlimburg.nl
Hauwaerts, Dieter
Site director
TiGenix BV
046 - 420 13 00
Dieter.hauwaerts@tigenix.com
Herrler, Andreas
Assistant Professor FHML
Maastricht University
043 - 388 10 64
a.herrler@maastrichtuniversity.nl
Heynen, Ilvie
Recruitment
DSM
045 - 578 22 44
ilvie.heynen@dsm.com
Hoekstra, Rense
Research Policy Officer at Faculty of Psychology & Neuroscience
Maastricht University
043 - 388 45 39
rense.hoekstra@maastrichtuniversity.nl
Huntjens, Sebastiaan
Algemeen Directeur
The Maastricht Forensic Institute bv
043 - 388 21 98
s.huntjens@tmfi.nl
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
56

Jahae, Ilona
Account Manager Greenport
Provincie Limburg
043 - 389 77 95
iama.jahae@prvlimburg.nl
Janssen, Henning
Studiecoördinator Food & Flower Management
Fontys International Business School Venlo
08850 - 717 70 / 06 - 22 94 75 70
henning.janssen@fontys.nl
Kaun, Nina
Cluster Manager Chemical Identification & Quantification / Internship coordinator
DSM Resolve
06 - 83 64 26 13
nina.kaun@dsm.com
Keij, Wouter
Directeur
NV Greenport Venlo Innovation Center
077 - 850 33 64
Wouter.keij@greenportvenlo.nl
Kierkels, Hans
Project Manager Biotechnology
Isobionics
046 - 457 45 00
hans.kierkels@isobionics.com
Klöters, Max
Docent Logistiek en Supply Chain Management
Fontys International Business School Venlo
08850 - 77 507
m.kloters@fontys.nl
Kohl, Wien
Projectleider
Technocentrum Zuid-Limburg
06 - 53 69 16 37
wkohl@kpnplanet.nl
Köhler, Eleonore
Associate Professor Department of Anatomy & Embryology
Maastricht University Medical Centre+
043 - 388 10 61
leo.koehler@maastrichtuniversity.nl
WIE IS
57 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES WIE ?
Kurvers, Sander
Praktijkdocent Microbiologie/Moleculaire Biologie, Toegepaste Natuurwetenschappen
Fontys Hogeschool Eindhoven
08850 - 862 84
s.kurvers@fontys.nl

WIE IS WIE ?
Lemmens, Patrick
Projectmanager Sustainable Development and Energy
Arvalis
06 – 22 69 32 73
plemmens@arvalis.nl
Lourette, Natacha
New Business Development Manager (exposure measurements & pharma)
DSM Resolve
06 - 30 51 13 81
natacha.lourette@dsm.com
Machiels, Patric
Managing Director
Biopartner Center Maastricht
043 - 388 58 20
patric.machiels@bpcm.nl
Maranus, Josephine
Consultant
The UIC
06 - 11 07 08 09
josephine@theuic.com
Mattens, Willem
Projectleider Brains Unlimited
Maastricht University
06 - 46 70 50 05
willem.mattens@maastrichtuniversity.nl
Mentink, Cyriel
Program Manager
Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL)
06 - 34 38 12 57
cyriel.mentink@zuyd.nl
Meulenbeld, Janneke
Projectleider
Provincie Limburg
043 - 389 78 21
j.meulenbeld@prvlimburg.nl
Moonen, Jo
Docent Chemie, Statistiek / Faculteit Bèta Sciences and Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 67 32
jo.moonen@zuyd.nl
Offerein, Fred
Managing Director Science, Maastricht Science Programme
Maastricht University
043 - 388 56 76 / 06 - 29 54 36 12
fred.offerein@maastrichtuniversity.nl
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
58

Orval, Tom
Strategisch Projectmanager
Maastricht Health Campus
06 - 46 70 55 18
t.orval@maastrichtuniversity.nl
Prevoo-Keijdener, Judith
Scientist en Quality Assurance Manager
PathoFinder
043 - 303 04 21
Judith.prevoo-keijdener@pathofinder.com
Schaap, Frank
Director Marketing & Business Development
Chemelot Campus
06 - 20 44 67 62
frank.schaap@dsm.com
Schmeits, Nicky
Projectleider afd. Economische zaken
Provincie Limburg
043 - 389 71 43 / 06 - 46 26 57 82
njc.schmeits@prvlimburg.nl
Schoffelen, Raymond
Beleidsmedewerker economische zaken, MedTech en innovatieve zorgconcepten
Gemeente Heerlen
045 - 460 39 34
r.schoffelen@heerlen.nl
Schouten, Peter
Docent (micro)biologie en biochemie, Opleiding Biologie en Medisch laboratoriumonderzoek, Faculteit Bèta Sciences and
Technology / Zuyd Hogeschool
045 - 400 67 22
peter.schouten@zuyd.nl
Schreurs, Jos
Directeur Faculteit Bèta Sciences and Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 67 19 / 06 - 51 17 91 34
jos.schreurs@zuyd.nl
Schroën, Bert
Directeur Faculteit Bèta Sciences and Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 67 25
bert.schroen@zuyd.nl
Simons, Guus
CEO
PathoFinder
043 - 303 04 00
Guus.Simons@pathofinder.com
59 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES WIE IS WIE ?

HOOFDSTUK 1
HOOFDSTUK 2
HOOFDSTUK 3
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 5
HOOFDSTUK 6
WIE IS WIE ?
Soetermeer-Gabriëls, Anique
Eigenaar Soetermeer-Gabriëls Consultancy
Projectleider Technocentrum Zuid-Limburg
06 - 16 17 76 54
a.soetermeer@tczl.nl
Tenhagen, Joris
Manager Business Development
Seacon Logistics Group B.V.
077 - 327 55 71
jtenhagen@seaconlogistics.com
Tummers, Peter
Senior scientist Process Analysis & Statistics
DSM Resolve
06 - 12 79 08 69
peter-h.tummers@dsm.com
van der Meer, Yvonne
Projectleader Biobased Materials
Maastricht University
043 - 388 26 73 / 06 - 46 70 55 68
yvonne.vandermeer@maastrichtuniversity.nl
van der Steen, Simone
Senior beleidsadviseur economische zaken
Gemeente Maastricht
043 - 350 47 19
simone.van.der.steen@maastricht.nl
van Etten, Ludo
Teamleider opleiding Biometrie, Hoofddocent Biomedische Wetenschappen / Faculteit Gezondheidszorg
Zuyd Hogeschool
045 - 400 63 65 / 06 - 22 51 41 08
ludo.vanetten@zuyd.nl
van Haaften, Rachelle
Onderwijscoördinator / Faculteit Bèta Sciences and Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 62 76
Rachelle.vanhaaften@zuyd.nl
van Hest, Yvonne
Manager International Labor Market Development
Brainport Development
040 - 751 24 59
y.vanhest@brainportdevelopment.nl
van Montfort-de Bruin, Manon
Senior adviseur / Faculteit Bèta Sciences and Technology
Zuyd Hogeschool
045 - 400 68 84 / 06 - 48 59 24 41
Manon.vanmontfort@zuyd.nl
EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
60

van Strijdonck, Gino
Associate Lector / Research Leader Innovative Materials & Sustainable Synthesis
Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL)
06 - 34 38 45 57
Gino.van.strijdonck@chillabs.nl
van Tilburg, Jonathan
Project coordinator Premium program FHML
Maastricht University
06 - 10 45 08 70
j.vantilburg@maastrichtuniversity.nl
Visser, Leo
Accountmanager
Chemelot Campus
06 - 83 64 03 96
leo.visser@dsm.com
Waber, Romy
Junior Scientist
PathoFinder
043 - 303 04 00
romy.waber@pathofinder.com
Wauben-Penris, P.J.J.
Senior Projectmanager Life Sciences & Healthcare
NV Industriebank LIOF
043 - 328 02 80 / 06 - 11 36 87 76
pwauben@liof.nl
Widdershoven, Rob
projectleider economische zaken / cluster bedrijfsomgeving/investeringsklimaat
Provincie Limburg
043 - 389 71 31 / 06 - 52 08 62 99
rmjm.widdershoven@prvlimburg.nl
Wiering, Janny
Stagecoordinator
Stichting PAMM locatie pathologie
040 - 239 61 50
j.wiering@pamm.nl
Wilbers, Arno
Senior Scientist Process Analytics and Statistics
DSM Resolve
06 - 51 69 53 65
arnold.wilbers@dsm.com
Wildhagen, Ingrid
Senior projectleider Onderwijs & Arbeidsmarkt
Provincie Limburg
043 - 389 79 82
pcm.wildhagen@prvlimburg.nl
61 EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES WIE IS WIE ?

EINDRAPPORTAGE PROJECT LINKING LIFE SCIENCES
62

FEBRUARI 2013
Dit is een uitgave van Linking Life Sciences, medegefinancierd door het Ministerie van Economische
Zaken/Agentschap NL, de Provincie Limburg en de gemeenten Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen