Download hier - Vtl

Handboek Praktijkopleider
Middenkader en Management
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Waarvoor zijn de kaarten bedoeld?
Bijgaande kaarten zijn bedoeld om de praktijkopleiders te ondersteunen bij de begeleiding van leerlingen in de volgende sectoren:
Transport
Logistiek
Haven
Luchtvaart
Koopvaardij
Visserij
Waterbouw
Scheepsbouw
Binnenvaart
VTL helpt je vooruit
1

Praktijkopleider
Welke kaarten zijn er?
Inleiding
1 Waarvoor zijn de kaarten bedoeld? 1
Gebruiksinstructie
2 Welke kaarten zijn er? 2
Overzicht van de beschikbare kaarten
Beroepsgericht MBO
3 Wat is het MBO? 3
Mbo, ROC’s, BOL en BBL
4 Wat houdt beroepsgericht onderwijs globaal in? 4
Aanleiding en winst van CGO en gevolgen voor het MBO
5 Wat betekent beroepsgericht onderwijs voor u? 5
Kenmerken van CGO volgens VTL en de bijbehorende rol van de praktijkopleider
6 Hoe kunt u de kwalificatiedossiers lezen? 6
Voorbeeld van een kwalificatiedossier en uitleg van de gebruikte termen
Organisatie van de BPV
7 Wie doet wat? 7
Organisatiestructuur van VTL en rollen en verantwoordelijkheden van praktijkopleider, docent, leerling en VTL
8 Welke regels gelden voor een optimale BPV? 8
Inleiding op de vier groepen regels (voor leerling, leerling in dienst van VTL, leerbedrijf en school)
9 Welke regels gelden voor de leerling? 9
BPV-regels t.a.v. de leerling
10 Welke aanvullende regels gelden voor leerlingen in dienst van VTL? 10
Aanvullende BPV-regels t.a.v. leerlingen die gedetacheerd zijn door VTL/Detachering
11 Welke regels gelden voor het leerbedrijf? 11
BPV-regels t.a.v. het leerbedrijf
12 Welke regels gelden voor de school? 12
BPV-regels t.a.v. de school
De competenties van de praktijkopleider
13 Hoe competent bent u als praktijkopleider? 13
Ervaringscheck voor de praktijkopleider
14 Hoe wordt/blijft u een competente praktijkopleider? 14
Toelichting op de score van de ervaringscheck
Een nieuwe leerling op weg helpen
15 Hoe verzorgt u de introductie van een leerling binnen uw bedrijf? 15
Tips ter voorbereiding op de eerste werkdag en tips voor de eerste werkdag
16 Hoe maakt u een praktijkwerkplan? 16
Toelichting op het maken van een praktijkwerkplan
VTL helpt je vooruit
2

2
Praktijkopleider
Instructie geven
17 Hoe geeft u de leerling instructies? 17
Inleiding op de zes stappen voor het geven van instructies
18 Hoe verzorgt u de voorbereiding? 18
Vragen voor een goede voorbereiding en tips
19 Hoe legt u de stof uit? 19
Onderdelen van een goede uitleg en tips
20 Hoe doet u het voor? 20
Stappen voor het voordoen en tips
21 Hoe zorgt u voor nadoen en terugkoppelen? 21
Fasen voor nadoen en terugkoppelen en een tip
22 Hoe verzorgt u een nabespreking? 22
Onderwerpen voor de nabespreking en een tip
23 Hoe geeft u aanvullende instructies? 23
Manieren om aanvullende instructies te geven
Coachen
24 Hoe coacht u de leerling? 24
Vragen voor de leerling, twee ezelsbruggetjes, feedback en motiveren
Rekening houden met leerstijlen
25 Hoe gaat u om met verschillen tussen leerlingen? 25
Korte toelichting op de vier leerstijlen van Kolb en het gebruik hiervan
26 Hoe gaat u om met een doener? 26
Kenmerken, valkuilen en leren van een doener
27 Hoe gaat u om met een bezinner? 27
Kenmerken, valkuilen en leren van een bezinner
28 Hoe gaat u om met een denker? 28
Kenmerken, valkuilen en leren van een denker
29 Hoe gaat u om met een beslisser? 29
Kenmerken, valkuilen en leren van een beslisser
Gesprekken voeren
30 Hoe voert u een slechtnieuwsgesprek? 30
Fasen voor een slechtnieuwsgesprek en valkuilen
31 Hoe voert u een begeleidings- of beoordelingsgesprek? 31
Fasen voor een begeleidings- of beoordelingsgesprek en tips
Beoordelen
32 Hoe beoordeelt u een leerling? 32
Waarneming en interpretatie, valkuilen, de WAKKER-methode
Collega’s inschakelen
33 Hoe en wanneer schakelt u collega’s in? 33
Redenen om een collega in te schakelen en de STARR-methodiek
Meer trainingen en meer info
34 Welke trainingen kunt u volgen? 34
Informatie over de training Praktijkopleider en de training Praktijkopleider Gevorderd
35 Waar kunt u meer informatie vinden? 35
Sites over MBO en BPV en gegevens VTL
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Omgaan met speciale groepen
36 Hoe gaat u om met lastig lerenden? 36
Tips voor het omgaan met lastig lerenden en het letten op het eigen gedrag
37 Hoe gaat u om met allochtone leerlingen? 37
Tips voor het omgaan met allochtone leerlingen en het belang van bedrijfsregels
38 Hoe gaat u om met vrouwelijke leerlingen? 38
Tips voor het omgaan met vrouwelijke leerlingen en het voordeel van gemengde teams
39 Hoe gaat u om met slecht gemotiveerde leerlingen? 39
Waarneming versus interpretatie, oorzaken voor slechte motivatie en tips voor het motiveren
40 Hoe doet een leerling met ADHD? 40
Informatie over ADHD, kenmerken, gevolgen en positieve eigenschappen
41 Hoe gaat u om met leerlingen met ADHD? 41
Tips voor het omgaan met leerlingen met ADHD
42 Hoe doet een leerling met PDD-NOS? 42
Informatie over PDD-NOS, kenmerken en positieve eigenschappen
43 Hoe doet een leerling met Asperger? 43
Informatie over Asperger, kenmerken en positieve eigenschappen
44 Hoe gaat u om met leerlingen met PDD-NOS of Asperger? 44
Tips voor het omgaan met leerlingen met PDD-NOS of Asperger
Begrippenlijst
Wat is wat? 45
Begrippen met uitleg
De kaarten 39 tot en met 44 zijn met behulp van de teksten van Sonja Koster tot stand gekomen.
VTL helpt je vooruit
2

Praktijkopleider
Wat is het mbo?
Mbo
De afkorting mbo staat voor middelbaar beroepsonderwijs. Het mbo leidt op voor zeer uiteenlopende beroepen. Binnen de
sector transport en logistiek zijn dat bijvoorbeeld: assistent transport en logistiek, matroos binnenvaart, chauffeur goederenvervoer
en luchtvaartdienstverlener.
De beroepen worden op vier niveaus ingedeeld, van assistent (niveau 1) tot middenkaderfunctionaris (niveau 4).
ROC’s
De opleidingen binnen het mbo worden verzorgd door ROC’s: regionale opleidingscentra.
BOL en BBL
Een mbo-leerling volgt één van de twee leerwegen: BOL of BBL. De belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen BOL
en BBL staan hieronder in een schema:
BOL BBL
Afkorting van Beroepsopleidende leerweg Beroepsbegeleidende leerweg
Verhouding werk/school De hele week naar school, wel stage lopen Een of twee dagen per week naar
school, de overige dagen werken (BPV:
beroepspraktijkvorming) Maritiem:
een hele week naar school en vijf à zes
weken werken op het schip/varen.
Overeenkomst met bedrijf en
school
Stageovereenkomst BPV-overeenkomst
Relatie van de leerling tot het
bedrijf
De leerling is niet in dienst van het bedrijf
De leerling ontvangt soms een vergoeding
De leerling is in dienst van het leerbedrijf
of van een detacheerder van detachering
De leerling ontvangt een salaris
Begeleider binnen het bedrijf Praktijkopleider / stagebegeleider Praktijkopleider
Doelgroep Meestal schoolverlaters Meestal mensen uit de praktijk/
schoolverlaters
VTL helpt je vooruit
3

De aanleiding voor beroepsgericht onderwijs
In onze huidige maatschappij veroudert kennis snel.
Praktijkopleider
Wat houdt beroepsgericht onderwijs globaal in?
Wat vandaag geldt, kan morgen al totaal anders zijn. Vroeger was het onderwijs vooral gericht op het leren van kennis, maar
tegenwoordig hebben we daar niet meer genoeg aan. Mensen moeten vooral leren leren. Ze moeten weten waar ze belangrijke
informatie kunnen vinden.
Dit leer je vooral door het veel te doen gedurende de hele opleiding.
In het verleden klaagden werkgevers soms dat wat de scholen leerden niet goed aansloot bij de praktijk. Wat in de praktijk
moet worden uitgevoerd/gedaan, moet op scholen zó worden geleerd dat het meteen toepasbaar is.
De winst van beroepsgericht onderwijs
Beroepsgericht onderwijs (CGO) gaat veel verder dan het leren van kennis. Een competentie is namelijk het geheel van kennis,
vaardigheden, houding en persoonskenmerken. Een competente beroepsbeoefenaar zet deze zaken gelijktijdig in.
Beroepsgericht onderwijs moet leiden tot mensen die employability hebben: mensen die goed inzetbaar zijn in de beroepspraktijk.
Deze mensen moeten zelf zorgen dat ze inzetbaar zijn en blijven en zelf zorgen dat ze (blijven) groeien.
Beroepsgericht onderwijs en het mbo
Vanaf dit moment wordt in het onderwijs uitgegaan van praktijksituaties en wordt iedere leerling gezien als een individu met
een eigen leerweg en een eigen behoefte aan het leren van kennis en vaardigheden. Hiervoor moeten de leerlingen leren te
reflecteren en hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.
Zo houdt VTL zich bezig met het project Com2 T&L. In het kader van dit project zijn casussen ontwikkeld voor de leerlingen
van de opleiding Chauffeur goederenvervoer en Logistiek medewerker en bijbehorende materialen voor de docent van deze
opleiding.
VTL helpt je vooruit
4

Praktijkopleider
Wat betekent beroepsgericht onderwijs voor u?
VTL heeft acht kenmerken van beroepsgericht onderwijs opgesteld. U hebt als praktijkopleider vooral te maken met de onderstaande
zaken:
1 Het beroep is het uitgangspunt voor het onderwijs.
Dit is de taak van VTL/KBB. (Zie de kaart Wie doet wat?). VTL/KBB beschrijft wat een ervaren beroepsbeoefenaar doet en
betrekt daarbij natuurlijk de branche. Iedere functie wordt beschreven op een afgesproken manier. Het eindproduct is een
beroepscompetentieprofiel (BCP).
2 Er zijn criteria voor het beoordelen van de leerlingen.
Ook dit is de taak van VTL/KBB. De BCP’s (zie kenmerk 1) beschrijven wat een vakvolwassen beroepsbeoefenaar moet kunnen.
Belangrijk voor een school is wat een beginnend beroepsbeoefenaar moet kunnen. Vroeger werd dit beschreven in eindtermen:
alles werd opgeknipt in deeltjes kennis, inzicht en vaardigheden. Tegenwoordig wordt het eindniveau beschreven in de
vorm van competenties. Dit heet het kwalificatiedossier (KD). (Zie de kaart Hoe kunt u de kwalificatiedossiers lezen?).
Naast vakinhoudelijke competenties heeft een leerling ook algemene en persoonsgebonden competenties nodig. Alles wat
een mbo’er moet kennen en kunnen als hij klaar is met de opleiding is vastgelegd in het KD.
Competenties kunnen in het gehele leven worden gebruikt:
a Competenties zijn voor het leven. Bijvoorbeeld: plannen en organiseren doet een leerling niet alleen op school maar ook
bij de sportclub en in de bijbaan. En als de leerling doorgroeit naar een andere functie kan hij de competentie ook daar
gebruiken.
b Belangrijk uitgangspunt voor de leerling: ik moet het dus zelf doen; ik word zelf verantwoordelijk.
c De leerling is door het beroepsgerichte onderwijs ondernemender.
d De leerling leert zichzelf kennen en denkt na over zichzelf.
De kerntaken en werkprocessen uit het KD herkent u als het dagelijkse werk van u en uw leerling. Zij zijn dus de vertaling van
het officiële onderwijsdocument naar de praktijk. Die beschreven kerntaken en werkprocessen helpen u bij het opleiden van
uw leerling. Ze hebben twee duidelijke voordelen:
U weet precies wat de leerling moet kennen en kunnen, met andere woorden: u weet wanneer hij over voldoende beroepsvaardigheden
beschikt.
U hebt snel duidelijk of uw bedrijf de mogelijkheden kan bieden aan de leerling om hem te laten leren wat hij moet leren.
3 De ontwikkeling van de leerlingen wordt regelmatig beoordeeld en vastgelegd.
Als u leerlingen echt nieuwe dingen wil leren, is het belangrijk dat u weet wat zij al kennen en kunnen. Dat is niet bij iedere
leerling hetzelfde. De een heeft bijvoorbeeld door een bijbaan in een warehouse al geleerd hoe een scanner werkt, de ander
nog niet.
Voor de leerling is het fijn te weten wat hij al kan en wat hij nog moet verbeteren. Als praktijkopleider spreekt u de leerling
regelmatig over de voortgang.
(Zie ook de kaart Hoe voert u een begeleidings- of beoordelingsgesprek?)
4 Het hele onderwijs is gericht op de individuele leerling.
Mensen leren in een verschillend tempo. Sommige leerlingen haken af omdat ze zich vervelen en anderen omdat het te snel
gaat. Mensen leren daarnaast op verschillende manieren. De een houdt bijvoorbeeld van experimenteren, de ander van ‘eerst
zeker weten’. Daarom is het belangrijk voor u als praktijkopleider om rekening te houden met de persoon die u coacht.
(Zie ook de kaart Hoe geeft u de leerling goed instructies? en de kaart Hoe gaat u om met verschillen tussen leerlingen?)
5 Leerlingen zijn zelf verantwoordelijk en moeten leren reflecteren.
Dit betekent twee dingen: leerlingen moeten steeds meer zelfstandigheid krijgen en leerlingen moeten leren kritisch naar
zichzelf te kijken. Dán kunnen ze een leven lang bijblijven.
Belangrijk is dat u als praktijkopleider de leerling leert zichzelf te beoordelen: ‘Dit kan ik goed.’ en ‘Hiervoor moet ik nog bijleren’.
(Zie ook de kaart Hoe voert u een begeleidings- of beoordelingsgesprek?)
6 Leerlingen worden tijdens hun ontwikkeling begeleid.
U neemt als praktijkopleider de leerlingen niet meer ‘bij de hand’, maar geeft ze de zelfstandigheid die ze aankunnen. Zij willen
immers het vak leren.
Leerlingen verschillen in de mate van zelfstandigheid en dus ook in de mate waarin u ze moet begeleiden. Aan het eind van de opleiding
moet iedere leerling alles zelfstandig kunnen. U kunt een zelfstandige houding aan de leerlingen leren door te coachen.
(Zie ook de kaart Hoe coacht u de leerling?)
VTL helpt je vooruit
5

Praktijkopleider
Hoe kunt u de kwalificatiedossiers lezen?
Kwalificatiedossiers
Voor iedere opleiding bestaat een kwalificatiedossier (KD). Hierin staat welke competenties de leerling aan het eind van de
opleiding moet beheersen. Een voorbeeld:
Kerntaak 2 Vangt en verwerkt vis
2.3 Werkproces Sorteert en verwerkt vis
De stuurman/scheepswerktuigkundige kleine vissersschepen sorteert onder
tijdsdruk en onder alle weersomstandigheden de vis op kwaliteit, soort en
lengte. De discards zet hij terug in zee. Hij stript en spoelt de vis. Hij werpt de vis
in de daarvoor bestemde bakken en dekt ze af met ijs. Hij labelt de bakken, bergt
ze op in het koelruim en zet ze vast. Hij registreert en rapporteert per trek het
resultaat van de vangst.
Een verwerking en opslag van vis die de hygiëne en de kwaliteit van de vis
garandeert. Goede registratie en rapportage
Competentie Componenten Prestatie-indicatoren Vakkennis en vaardigheden
Materialen
en middelen
inzetten
Materialen en
middelen doeltreffende
gebruiken
De stuurman/scheepswerktuigkundige kleine
vissersschepen stript en spoelt de vis met
behulp van voorgeschreven gereedschappen
en persoonlijke beschermingsmiddelen op
veilige en hygiënische wijze, zodat de vis snel
opgeslagen kan worden en niet bederft.
Termen uit het kwalificatiedossier
In ieder kwalificatiedossier komt u de termen kerntaak, werkproces, competentie, component en prestatie-indicator tegen.
Alle kerntaken van een beroep tezamen beschrijven het beroep. Iedere kerntaak bestaat uit een aantal samenhangende werkprocessen.
Een werkproces is een afgebakend geheel van beroepsactiviteiten binnen een kerntaak.
De competenties in het kwalificatiedossier zijn afkomstig uit een lijst van 25 competenties. Bij iedere competentie kan worden
gekozen uit één of meerdere, ook vaststaande, componenten.
Een prestatie-indicator beschrijft hoe een beginnend beroepsbeoefenaar de competentie succesvol inzet om bij te dragen aan
het gewenste resultaat.
N.B. Voor u als praktijkopleider zijn vooral de prestatie-indicatoren van belang. Zij beschrijven immers wat u precies moet beoordelen.
VTL helpt je vooruit
6

De organisatiestructuur van VTL
HRM Finance
Customer Relations Marketing Kenniscentrum
Praktijkopleider
Wie doet wat?
Toelichting
VTL is het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (KBB) voor de sector transport en logistiek. Elke bedrijfstak in Nederland
heeft zo’n KBB. Een KBB maakt de vertaalslag van functies in de bedrijfstak naar de opleiding daarvoor. Dit heet een
kwalificatiedossier (KD). (Zie ook de kaart ‘Hoe kunt u de kwalificatiedossiers lezen?’). Dit is ook een wettelijke taak. Voor het
praktijkdeel van een opleiding (BPV) heeft de leerling een leerbedrijf nodig.
Een KBB heeft de wettelijke taak te zorgen voor voldoende kwalitatief erkende leerbedrijven waar leerlingen hun BPV kunnen
doen. Daarnaast heeft het KBB middelen en mogelijkheden om de kwaliteit van een leerbedrijf te verhogen, zoals trainingen en
bijeenkomsten voor praktijkopleiders. Dit valt onder Kenniscentrum Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven Transport en Logistiek.
De afdeling Detacheren (Deta) detacheert leerlingen uit de BBL (zie ook de kaart ‘Wat is het mbo?’) bij erkende leerbe-drijven. Zij
neemt daarmee de taak van werkgever van het leerbedrijf over. Dit valt onder de stichting VTL.
De buitendienstmedewerkers (de accountmanagers en opleidingsadviseurs) werken voor de afdelingen.
Rollen en verantwoordelijkheden van praktijkopleider, docent, leerling en VTL staan in het schema op de volgende pagina.
School/BPV-docent
Lerende
Bedrijf (POL) VTL
Raden van Toezicht
Directie
VTL helpt je vooruit
7

7
Praktijkopleider
Praktijkopleider/bedrijf Docent/ROC Leerling VTL
Ontvangt de leerling en
maakt kennis.
Bespreekt wederzijdse
verwachtingen.
Informeert de leerling over
regels en werkwijze in het
bedrijf.
Sluit BPV-overeenkomst met
de leerling.
Neemt BPV/opdrachtenboek
door en ondersteunt de
leerling bij het gebruik ervan.
Stelt de leerling voor in het
bedrijf
Voert regelmatig
voortgangsgesprekken met
de leerling.
Bespreekt het POP met de
leerling en geeft de leerling
nog suggesties voor POP.
Maakt afspraken over het
takenpakket.
Biedt de mogelijkheid om
de werkprocessen onder
begeleiding uit te voeren.
Stimuleert de leerling om
initiatief te nemen in het
leerproces.
Vraagt regelmatig aan de
leerling goe hij vindt dat het
gaat.
Zegt regelmatig tegen de
leerling hoe hij vindt dat
de leerling het doet. Geeft
daarbij aan wat goed gaat en
wat verbeterd kan worden.
Observeert de leerling in
werksituaties.
Zoekt of creëert geschikte
leersituaties voor de leerling.
Geeft instructie aan de
leerling.
Vervult een voorbeeldfuntie.
Houdt de vorderingen bij van
de leerling tijdens de BPV
Bereidt de leerling voor op
de introductieperiode in het
bedrijf.
Begeleidt de leerling bij het
maken van een POP.
Begeleidt de leerling en
bespreekt vorderingen en
wensen voor wat betreft het
creëren van leersituaties.
Begeleidt de leerling in het
creëren van leersituaties
in samenwerking met de
praktijkopleider.
Is voor vragen/problemen
bereikbaar voor de leerling
en de praktijkopleider.
Kent EVC’s toe.
Stelt zich op de hoogte van
BPV in bedrijven.
Informeert praktijkopleiders
over de opleiding, inhoud
en planning (onder andere
examens).
Onderhoudt de eigen
dekundigheid.
Bereidt zich op de
introductie voor door een
POP te maken.
Zorgt dat hij zich aan
de afspraken met zijn
praktijkopleider houdt.
Spreekt zijn verwachtingen
uit naar de praktijkopleider.
Stelt vragen en maakt
problemen zo nodig
bespreekbaar bij de
praktijkopleider en/of de
docent.
Geeft zelf aan op welk
moment hij iets wil leren en
hoe, binnen het kader van
zijn opleiding.
Houdt zelf de vorderingen
tijdens de BPV bij en houdt
in de gaten of ook de
praktijkopleider dat doet.
Voert de met de
praktijkopleider afgesproken
taken uit.
Is actief in het zoeken naar
leersituaties en bespreekt
de mogelijkheden met de
praktijkopleider.
Erkent leerbedrijven.
Biedt ondersteuning bij en
zorgt voor een aanbod voor
deskundigheidsbevordering
van de praktijkopleiders,
waaronder de opleiding
Praktijkopleider.
Bemiddelt en adviseert
praktijkopleiders bij
knelpunten in de
begeleiding.
Is voor sommige BPVplaatsen
in bedrijven de
werkgever voor de leerlingen
(afdeling Customer
Relations).
Biedt ondersteuning aan
scholen op het gebied van
BPV.
Zorgt incidenteel voor extra
scholing van leerlingen op
praktijklocaties.
Adviseert als bepaalde
BPV-onderdelen niet in het
leerbedrijf kunnen worden
uitgevoerd.
Beoordeelt de leerling. Zorgt samen met het
onderwijs voor de instroom
van goed gekwalificeerd
personeel op de
arbeidsmarkt.
Geeft een diploma af aan
leerlingen die aan alle eisen
van de opleiding hebben
voldaan.
Is contactpersoon tussen de
opleiding en het leerbedrijf.
Initieert de evaluatie van de
BPV en de beoordeling van
de leerling in samenwerking
met de praktijkopleider.
Bevordert de samenwerking
tussen scholen en bedrijven.
Geeft inzicht in aantallen
aarbeidsplaatsen/BPVplaatsen
door onder andere
het VTL Arbeidsmarktonderzoek.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider/bedrijf Docent/ROC Leerling VTL
Bespreekt de
beoordelingscriteria met de
leerling.
Beoordeelt de leerling in de
praktijk.
Onderhoudt de eigen
deskundigheid (onder
andere door het volgen van
regiobijeenkomsten en/of
cursussen georganiseerd
door VTL.
Praktijkopleider
VTL helpt je vooruit
7

Praktijkopleider
Welke regels gelden voor een optimale BPV?
Er zijn regels opgesteld voor leerling/school en bedrijf om te komen tot een optimale BPV. Dit is gebeurd in een gezamenlijk
project van VTL met en school en een bedrijf. Deze regels kunnen worden onderverdeeld in regels voor de leerling, aanvullende
regels voor leerlingen in dienst van VTL, regels voor het leerbedrijf en regels voor de school.
Zie de kaarten:
Welke regels gelden voor de leerling?
Welke aanvullende regels gelden voor leerlingen in dienst van VTL?
Welke regels gelden voor het leerbedrijf?
Welke regels gelden voor de school?
VTL helpt je vooruit
8

Praktijkopleider
Welke aanvullende BPV-regels gelden voor leerlingen in dienst bij VTL?
Je zorgt ervoor dat je bij het sollicitatiegesprek ruim van tevoren aanwezig bent.
Je werkt minstens de afgesproken werktijd. Dat wil zeggen dat je 10 minuten voor aanvang van de werktijd aanwezig bent,
zodat je op tijd echt aan het werk kunt en dat je je spullen pas gaat pakken als je volledige werktijd er op zit.
Als je ziek wordt, meld je dit zo spoedig mogelijk bij je bedrijf (bij de stagebegeleider/praktijkopleider) en bij de school.
Stel je op de hoogte van de afspraken in het bedrijf (roken, pauzes, mobiele telefoons, internet, omgang met elkaar, enzovoort)
en handel hiernaar.
Als je afspraken hebt die je niet kunt uitstellen tot na werktijd, zoals de tandarts, dan meld je dat vooraf bij je stagebegeleider/
praktijkopleider.
Als je werk doet waarbij je contact met klanten hebt, zorg dan dat je er verzorgd uitziet. Dat betekent in de regel dat tattoos en
piercings niet zichtbaar zijn. Jouw werkgever kan afwijken van deze regel. Vraag of deze wel tattoos of piercings toestaat en zo
ja, wat volgens het bedrijf zichtbaar mag zijn.
Conflicten komen overal voor. Handel ook bij conflicten correct. Natuurlijk mag je zeggen wat je dwars zit, maar schreeuw en
scheld niet.
Ga zorgvuldig om met de materialen, gereedschappen en hulpmiddelen. Dat wil zeggen: verspil geen materialen en doe niets wat
de levensduur van de gereedschappen en hulpmiddelen verkleint.
Meld nevenactiviteiten, zoals bijbanen en vrijwilligerswerk, aan je begeleider zodat deze kan kijken of deze niet conflicteren.
Tot slot:
Werk bestaat uit leuke en minder leuke zaken. Handel ook de minder leuke klussen zorgvuldig af.
VTL helpt je vooruit
9

Praktijkopleider
Welke aanvullende BPV-regels gelden voor leerlingen in dienst bij VTL?
Als je ziek bent, meld je dit bij school, bij je leerbedrijf en bij VTL.
Voor vakanties, vrije dagen, doktersbezoek en dergelijke vraag je eerst om akkoord bij je leerbedrijf en daarna meld je dit bij VTL.
Voor leerling-chauffeurs: het rooster van je rij-opleiding geef je tijdig door aan je leerbedrijf en aan VTL.
Bij een VTL-dienstverband mag je in principe geen bijbaan hebben. Wanneer een bijbaan je werk bij het leerbedrijf en je werk
op school niet belemmert, kun je eventueel met VTL/Detachering bespreken of een bijbaan toch mogelijk is.
Meer informatie:
Meer informatie kun je vinden in het informatieboekje voor leerlingen in dienst van VTL.
VTL helpt je vooruit
10

Praktijkopleider
Welke BPV-regels gelden voor het leerbedrijf?
U benoemt een praktijkopleider, die vakinhoudelijk en qua didactische vaardigheden goed in staat is de leerling te begeleiden.
U benoemt een praktijkopleider die minstens hetzelfde opleidingsniveau heeft als de leerling.
U bent op de hoogte van de eisen waaraan de beroepspraktijkvorming moet voldoen en committeert zich hieraan.
U zorgt ervoor dat alle bij de beroepspraktijkvorming betrokken personen binnen het bedrijf op de hoogte zijn van de eisen
waaraan de beroepspraktijkvorming moet voldoen.
U zorgt ervoor dat de praktijkopleider regelmatig contact onderhoudt met de onderwijsinstelling over het verloop van de beroepspraktijkvorming
en de vorderingen van de leerling.
U zorgt ervoor dat de praktijkopleider direct contact opneemt met de school als zich problemen voordoen met de leerling.
U maakt tijd, ruimte en middelen vrij voor een goede kwaliteit van de beroepspraktijkvorming.
U voert eens per maand een gesprek met de leerling over de voortgang van de beroepspraktijkvorming.
U behandelt de leerling, zoals alle werknemers binnen het bedrijf behandeld worden (bijvoorbeeld: de leerling gaat mee met
uitjes, wordt aangesproken bij niet naleven van regels).
U biedt de leerling gelegenheid om opdrachten ten behoeve van de beroepspraktijkvorming gedurende de werktijd uit te
voeren.
U ziet erop toe dat de leerling in de gelegenheid wordt gesteld om alle relevante taken van het toekomstige beroep uit te voeren.
VTL helpt je vooruit
11

Praktijkopleider
Welke BPV-regels gelden voor de school?
U bevestigt de plaatsing bij een (stage)bedrijf schriftelijk en vermeldt hierin wie het aanspreekpunt voor vragen over de beroepspraktijkvorming
is.
U zorgt ervoor dat de praktijkdocent het bedrijf verzoekt om voor de start van de BPV-periode met de leerling duidelijke afspraken
over de huisregels te maken. (Bij wie ziekmelden en voor hoe laat, gebruik mobiele telefoon, MSN en internet)
U plaatst een gemotiveerde leerling die past bij het leer-/takenpakket van het praktijkbiedende bedrijf.
U plaatst een gemotiveerde leerling die past bij de bedrijfscultuur van het praktijkbiedende bedrijf.
U biedt een BPV-overeenkomst waarin de afspraken met betrekking tot de BPV-periode zijn vastgelegd. Hierin staat de BPVperiode
en de naam van de BPV-begeleider. Ook wordt aangegeven in deze overeenkomst wat de afspraken zijn wanneer de
BPV-periode eerder beëindigd wordt.
U bezoekt de leerling en de praktijkopleider in het praktijkbiedende bedrijf in de eerste vier weken van de BPV-periode.
Tijdens dit eerste bezoek worden de afspraken gemaakt over het taken-/leerpakket welke het praktijkbiedende bedrijf aanbiedt
en er wordt gekeken welke opdrachten gemaakt kunnen worden. Ook vindt er een eerste tussentijdse evaluatie plaats.
Aan het einde van de BPV-periode evalueren de praktijkdocent, de leerling en de praktijkopleider van het praktijkbiedende
bedrijf de BPV-periode.
U maakt afspraken met de leerling en de praktijkopleider over verdere beoordelingen.
U zorgt ervoor dat de praktijkdocent goed bereikbaar is voor het praktijkbiedende bedrijf en in geval van problemen snel naar
passende oplossingen zoekt.
VTL helpt je vooruit
12

Praktijkopleider
Hoe competent bent u als praktijkopleider?
Kruis in het overzicht op deze pagina eerlijk aan of u veel of geen/weinig ervaring hebt in het betreffende onderdeel. Met ‘de
leerling’ wordt een persoon bedoeld die u nu begeleidt of in het verleden hebt begeleid in uw beroepspraktijk. Dit kan bijvoorbeeld
een collega zijn die nieuwe taken krijgt, een nieuwe medewerker of iemand die binnen uw bedrijf BPV volgt.
Ervaringscheck:
1 Begeleiden Veel ervaring Weinig of geen ervaring
1 Ik geef de leerling regelmatig feedback over zijn
hele leertraject.
2 Ik geef de leeerling altijd feedback wanneer ik hem
heb geobserveerd.
3 Ik geef de leerling opbouwende feedback met
duidelijke adviezen voor een goede aanpak.
4 Ik stimuleer de leerling kritisch naar zichzelf te
kijken.
5 Ik motiveer de leerling om zelf initiatieven te
nemen, moeilijkheden te overwinnen, grenzen te
verkennen en zijn best te doen.
6 Ik luister goed naar de leerling.
7 Ik toon geduld als de begeleiding of de voortgang
van de leerling niet zo gaat als gewenst.
8 Ik zie en bespreek de ontwikkelmogelijkheden en
ontwikkelbehoeften van de leerling.
2 Presenteren
9 Ik creëer voor de leerling een werkomgeving die
hem stimuleert zich te ontwikkelen.
10 Ik bereid instructies voor de leerling goed voor op
papier.
11 Ik geef begrijpelijke en correcte instructies, zodat
de leerling goed weet wat gedaan moet worden.
12 Ik richt me bij het geven van instructies aan de
leerling alleen op de belangrijkste punten.
13 Mijn uitleg stem ik af op het kennis- en
ervaringsniveau van de leerling.
14 Ik pas mijn tempo bij het geven van instructies aan
de leerling aan.
15 Ik geef de leerling de ruimte om vragen te stellen
16 Ik straal enthousiasme uit wanneer ik instructies
geef.
17 Ik check na mijn instructie altijd of de leerling de
instructies begrepen heeft.
VTL helpt je vooruit
13

13
Praktijkopleider
3 Vakdeskundigheid toepassen Veel ervaring Weinig of geen ervaring
18 Ik licht de achtergronden van de uit te voeren
werkzaamheden goed toe aan de leerling, zowel
vanuit de theorie als vanuit de praktijk.
19 Ik laat in de praktijk zelf zien hoe een taak het best
kan worden uitgevoerd.
20 Ik leer de leerling stapgewijs het juiste vakjargon.
21 Ik observeer de leerling nauwkeurig bij de
uitvoering van de ge:instrueerde taak en maak
hierbij aantekeningen.
22 Ik beoordeel de taken van de leerling volgens de
criteria die binnen mijn vakgebied gelden.
23 Ik beantwoord alle inhoudelijke vragen van de
leerling duidelijk en correct.
24 Ik laat de werkzaamheden uitvoeren met
inachtnemings van alle relevante wet- en
regelgeving en voorschriften.
25 Ik spreek de leerling aan op een juiste uitvoering
van taken, en dus ook op onveilig en/of nietmilieubewust
gedrag.
Voor uw score zie de kaart: Hoe wordt/blijft u een competente praktijkopleider?
VTL helpt je vooruit

Competentie
1 Begeleiden
2 Presenteren
3 Vakdeskundigheid toepassen
Totaal
Beantwoord vervolgens deze vragen:
Praktijkopleider
Hoe wordt/blijft u een competente praktijkopleider?
Tel hieronder uw scores op de verschillende onderdelen op.
Aantal keer
‘veel ervaring’
Aantal keer
‘weinig of geen ervaring’
Totaal
1 Heb ik in totaal minder dan 15 keer ‘veel ervaring’ingevuld? Ja Nee
2
3
Heb ik voor het onderdeel Begeleiden minder dan vijf keer ‘veel ervaring’
ingevuld?
Heb ik voor het onderdeel Presenteren minder dan vier keer ‘veel ervaring’
ingevuld?
Heb ik voor het onderdeel Vakdeskundigheid toepassen minder dan vier
keer ‘veel ervaring’ ingevuld?
Ja Nee
Ja Nee
Ja Nee
Advies van VTL
VTL raadt u aan (een deel van) de tweedaagse training Praktijkopleider of een andere passende cursus te volgen wanneer u
vraag 1 met ‘Ja’ hebt beantwoord en/of minstens twee vragen uit het rijtje 2 tot en met 4 met ‘Ja’ hebt beantwoord.
Heeft u veel ervaring?
Bij VTL bestaat ook een EVC-procedure voor praktijkopleiders. Ook biedt VTL een training aan voor gevorderde praktijkopleiders.
(Zie ook de kaart Welke trainingen kunt u volgen?)
VTL helpt je vooruit
14

Praktijkopleider
Hoe verzorgt u de introductie van een leerling binnen uw bedrijf?
Voor een goede introductie (eerste werkdag) van een leerling is het belangrijk dat u zowel voorafgaand aan de eerste werkdag
als op de eerste werkdag een aantal zaken in de gaten houdt.
Tips ter voorbereiding op de eerste werkdag
Kondig de andere werknemers tijdig aan wanneer de nieuwe (tijdelijke) werknemer gaat beginnen en wat hij gaat doen.
Zorg dat de benodigde papieren klaarliggen op de eerste werkdag.
Bedenk vooraf welke algemene informatie u de leerling tijdens het inleidende praatje wilt geven: vertelt u bijvoorbeeld iets
over de geschiedenis en organisatie van het bedrijf of over speciale waarden en normen?
Regel een rustige ruimte voor de eerste kennismaking.
Zorg dat u in uw agenda genoeg ruimte vrij maakt voor de eerste werkdag van de leerling, zodat hij de hele dag een beroep
op u kan doen.
Tips voor de eerste werkdag
Heet de leerling welkom en bied hem iets te drinken aan.
Houd een inleidend praatje tegen de leerling: praat niet te lang, breng structuur aan, gebruik humor, stel de leerling zelf ook
vragen, ga in op wat de leerling al weet.
Leg uit hoe het inwerkprogramma eruit ziet en ook wat daarna van de leerling wordt verwacht.
Licht toe wat u als praktijkopleider voor de leerling kunt en wilt betekenen.
Verzorg een rondleiding door het bedrijf inclusief een kennismaking met de werknemers.
Geef aan dat u bereikbaar bent voor vragen.
Zie erop toe dat de leerling ook werkelijk al wat kan doen en niet aan zijn/haar lot wordt overgelaten.
Bespreek de eventuele beschermingsmiddelen die binnen uw bedrijf gebruikt worden en geef deze zonodig aan de leerling.
VTL helpt je vooruit
15

Praktijkopleider
Hoe maakt u een praktijkwerkplan?
Maak, liefst samen met de leerling, een overzicht van de werkzaamheden die hij in de loop van de BPV-periode moet uitvoeren.
Als de leerling een POP heeft, kunt u dit prima als uitgangspunt gebruiken.
Voorbeeld voor een leerling-chauffeur:
Uit te voeren werkzaamheden
Opdracht bij de planning ophalen
Meerijden naar ophaaladres
Bij klant de goederen ophalen in goed overleg
Meerijden naar thuisbasis
Goederen afleveren bij warehouse
Nieuwe opdracht krijgen
Geef aan welke informatie (van papier of van mensen) de leerling voor de werkzaamheden nodig heeft.
Bijvoorbeeld:
Uit te voeren werkzaamheden Benodigde informatie
Opdracht bij de planning ophalen Waar zit de afdeling planning?
Meerijden naar ophaaladres Met wie heeft hij daar te maken?
Bij klant de goederen ophalen in goed
overleg
Welke informatie krijgt hij mee?
Meerijden naar thuisbasis Met welke wagen zal hij meerijden?
Goederen afleveren bij warehouse Wat kan die wagen?
Nieuwe opdracht krijgen Zijn er richtlijnen voor het omgaan met de
klant? Enzovoort.
Zet de kolom Benodigde informatie, indien mogelijk, op volgorde. Is er informatie die niet direct nodig is?
Zet deze dan onder in het rijtje.
Plan in wanneer de informatie door wie aan de leerling zal worden gegeven, zodat hij zoveel mogelijk zelfstandig aan de slag
kan.
Bijvoorbeeld:
Uit te voeren
werkzaamheden
Opdracht bij de
planning ophalen
Meerijden naar
ophaaladres
Bij een klant de
goederen ophalen in
goed overleg
Meerijden naar
thuisbasis
Goederen afleveren bij
warehouse
Nieuwe opdracht
krijgen
Benodigde
informatie
Waar zit de afdeling
planning
Met wie heeft hij
daar te maken
Welke informatie
krijgt hij mee?
Met welke wagen zal
hij meerijden?
Wie? Wanneer?
MB 1-11, 9.00 uur
MB 1-11, 9.00 uur
MB 1-11, 9.00 uur
HW 1-11, 11.00 uur
Wat kan die wagen? Hw 1-11, 11.00 uur
Zijn er richtlijnen
voor het omgaan
met de klant?
Enzovoort
UP 1-11, 15.00 uur
VTL helpt je vooruit
16

Instructies geven
Instructies geeft u in zes stappen:
1 Voorbereiden
2 Uitleggen
3 Voordoen
4 Nadoen en terugkoppelen
5 Nabespreken en (indien nodig)
6 Aanvullende instructies geven
Tips:
Algemene tips bij het geven van instructies
Wees geduldig.
Pas uw taalgebruik aan de leerling aan.
Houd instructies zo kort mogelijk.
Zet de belangrijkste dingen op papier of een zakkaartje dat de leerling bij zich kan dragen.
Zie de kaarten:
Hoe verzorgt u de voorbereiding?
Hoe legt u de stof uit?
Hoe doet u het voor?
Hoe zorgt u voor nadoen en terugkoppelen?
Hoe verzorgt u een nabespreking?
Hoe geeft u aanvullende instructies?
Praktijkopleider
Hoe geeft u de leerling instructies?
VTL helpt je vooruit
17

Praktijkopleider
Voorbereiden
Voor een goede voorbereiding beantwoordt u de volgende vragen:
Hoe verzorgt u de voorbereiding?
Wat moet de leerling na afloop van de instructie precies kunnen?
Uit welke opeenvolgende stappen bestaat dit werk?
Kunnen er (technische) moeilijkheden ontstaan?
Hoe kunt u eventuele (technische) moeilijkheden voorkomen (bijvoorbeeld door apparatuur anders in te stellen of door een
deel van het werk zelf te doen)?
Zijn er nog speciale aandachtspunten?
Wat kan de leerling al?
Wat weet de leerling al?
Tips:
Maak op papier een schema om zicht te krijgen op de stappen waaruit het werk bestaat.
Probeer u zo goed mogelijk te verplaatsen in de leerling. Vergeet niet dat u het werk zelf ooit ook heeft moeten leren!
Stel vragen en observeer om vast te stellen wat de leerling al kan en weet, zodat u daarbij kunt aansluiten.
VTL helpt je vooruit
18

Praktijkopleider
Hoe legt u de stof uit?
Uitleggen
Een goede uitleg bestaat uit de volgende onderdelen:
Vertel in het kort wat de leerling moet gaan doen.
Vertel eventueel waarom de leerling dit moet gaan doen.
Vraag de leerling hoe hij de klus aan zou pakken.
Vertel stap voor stap wat de leerling moet gaan doen en gebruik hierbij eventueel hulpmiddelen (het tonen van foto’s of
schema’s, het maken van tekeningen, het opschrijven van steekwoorden enzovoort).
Geef aan wat de punten zijn waar de leerling extra op moet letten.
Vraag de leerling of er iets is dat hij nog niet begrijpt.
Tips
Vertel niet te veel in een keer.
Geef de leerling de kans tussendoor vragen te stellen.
Stel vragen om tussentijds te controleren of de leerling de uitleg heeft begrepen.
VTL helpt je vooruit
19

Voordoen
Doe het werk als volgt, stap voor stap, voor.
Zorg voor een opstelling waarbij de leerling goed kan zien wat u precies doet.
Leg bij iedere stap die u voordoet hardop uit wat u doet en waarom.
Stop even met voordoen als u merkt dat de leerling meer tijd nodig heeft.
Vat de belangrijkste stappen na afloop nog even samen.
Doe (een deel van) het werk eventueel nog een keer voor.
Tips
Doe niet te veel in een keer voor.
Geef de leerling de kans tussendoor vragen te stellen.
Stel vragen om tussentijds te controleren of de leerling het voordoen heeft begrepen.
Praktijkopleider
Hoe doet u het voor?
VTL helpt je vooruit
20

Praktijkopleider
Hoe zorgt u voor nadoen en terugkoppelen?
Nadoen en terugkoppelen
Deze fase doorloopt u als volgt:
Laat de leerling eerst in eigen woorden vertellen wat hij gaat doen.
Stuur de uitleg eventueel bij door hem vragen te stellen.
Laat de leerling het werk uitvoeren terwijl hij vertelt wat hij doet. Geef hierbij direct feedback.
Grijp indien nodig in wanneer een onveilige situatie ontstaat. Doe dit direct, maar blijf rustig.
Stel vragen om er achter te komen waarom iets fout ging: heeft de leerling niet genoeg kennis, niet genoeg vaardigheid of
niet de juiste mentaliteit?
Geef eventueel aanvullende aanwijzingen.
Toon direct waardering voor wat de leerling goed heeft gedaan.
Tip:
Laat de leerling ook eens zelf ontdekken wat er gebeurt als hij iets verkeerd doet.
VTL helpt je vooruit
21

Praktijkopleider
Hoe verzorgt u een nabespreking?
Nabespreken
Bespreek:
Of de leerling tevreden is
Wat hij goed vond gaan en waarom
Wat hij minder goed vond gaan en waarom
Of de leerling het werk leuk vond
Of u tevreden bent
Of u vindt dat het werk goed is gedaan
Of het verstandig is om nog een keer te oefenen of aanvullende instructie te geven voordat de leerling zelfstandig aan de slag
mag
Tip
Maak direct concrete afspraken over het verder oefenen of over het geven van aanvullende instructie.
VTL helpt je vooruit
22

Praktijkopleider
Hoe geeft u aanvullende instructies?
Aanvullende instructies geven
U kunt op verschillende manieren aanvullende instructies geven:
Herhaal de instructie.
Bereid opnieuw de instructie voor en geef deze (gewijzigde) instructie.
Geef een andere vorm van instructie (bijvoorbeeld: meer schema’s maken, de leerling actiever betrekken, meer of juist minder
voordoen).
Laat iemand anders de leerling instructies geven.
VTL helpt je vooruit
23

Praktijkopleider
Hoe coacht u de leerling?
Een goede coach vraagt meer dan dat hij vertelt: Wat zou jij als eerste doen? Wat zou nu de volgende stap zijn? Wat denk je,
waarom is dit zo belangrijk? Maak jij een plannetje hoe je dat gaat aanpakken, dan bespreken we dat later. Wie zou je dat
nou het beste kunnen vragen? Goed, ga het maar vragen.
Twee belangrijke ezelsbruggetjes voor uw gedrag als coach: OEN en LSD
Een goede coach vertoont OEN-gedrag: Open, Eerlijk en Nieuwsgierig.
Een goede coach houdt zich bezig met LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen.
Feedback
Een coach begeleidt door het geven van feedback. Feedback betekent letterlijk ‘terugkoppeling’. Feedback is de informatie
die u de leerling geeft over zijn gedrag.
Vijf stappen voor het geven van feedback:
1 Beschrijf of benoem wat u ziet. Bijvoorbeeld: “Ik zie dat je de spullen die je hebt gebruikt niet hebt opgeruimd”.
2 Geeft het concrete gevolg en uw mening, gevoel of reactie. Bijvoorbeeld: “Het staat slordig en ik vind dat erg vervelend”.
3 Geef aan hoe het gedrag van de leerling op u overkomt. Bijvoorbeeld: “Je geeft me zo de indruk dat je niet geïnteresseerd
bent.”
4 Geef tips voor het veranderen van gedrag in de ikvorm. Bijvoorbeeld: “Ik bekijk altijd mijn werkplek nog even voordat ik aan
iets anders begin of voordat ik naar huis ga.”
5 Controleer of de ander u begrepen heeft en wat hij ervan vindt. Bijvoorbeeld: “Snap je wat ik bedoel? Wat vind je van mijn
voorstel?”
Valkuilen bij het geven van feedback
De feedback is een rechtstreekse aanval.
De feedback is op de persoon gericht (“Jij doet ook nooit iets!”).
De feedback is te laat (dat wil zeggen: niet direct na het gedrag).
De feedback wordt gegevens in het bijzijn van anderen.
Bij het geven van feedback spreekt u namens anderen.
De feedback is altijd negatief.
De feedback bevat meteen een oordeel.
Motiveren
Een coach motiveert de leerling om te blijven leren. Dit kan bijvoorbeeld door:
Een (letterlijk of figuurlijk) schouderklopje te geven.
Te zorgen voor voldoende afwisseling in het werk van de leerling.
De leerling passende verantwoordelijkheid te geven.
Uit te stralen dat fouten maken mag.
Betrokken te zijn bij de leerling.
De leerling voldoende aandacht te geven.
Uw afspraken met de leerling na te komen.
Altijd eerlijk en duidelijk te zijn.
Open te staan voor suggesties van de leerling.
VTL helpt je vooruit
24

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met verschillen tussen leerlingen?
De vier leerstijlen van Kolb
Kolb onderscheidt vier algemene leerstijlen: de doener, de bezinner, de denker en de beslisser.
Iedere leerling heeft een eigen combinatie van een aantal van deze vier leerstijlen. De leerstijl die overheerst kan per situatie
wisselen. Bovendien kan een leerling in de loop van de tijd ook een voorkeur voor een andere leerstijl ontwikkelen. Onderstaande
waarschuwing is daarom op zijn plaats!
Waarschuwing!!!
Beschouw de informatie over leerstijlen niet als heilig.
De informatie kan u wel helpen om eens goed te
Kijken naar de leerstijl(en) van een leerling en naar de manier waarop u daar zo goed mogelijk rekening mee kunt houden.
Zie voor een verdere uitwerking de volgende kaarten:
Hoe gaat u om met een doener?
Hoe gaat u om met een bezinner?
Hoe gaat u om met een denker?
Hoe gaat u om met een beslisser?
VTL helpt je vooruit
25

Praktijkopleider
Kenmerkende vraag
“Wat is er nieuw?”
Kenmerken
De doener:
Kan goed met risico’s omgaan
Gaat uit van de intuïtie
Stapt onbevangen in nieuwe situaties
Valkuilen
Typische valkuilen van de doener:
Vervallen in eerdere fouten
Te snel overgaan tot actie
Niet overweg kunnen met bezinners en denkers
Leren
De doener leert het best door:
Het opdoen van ervaringen
Het oplossen van problemen
Het uitvoeren van uitdagende opdrachten
Hoe gaat u om met een doener?
VTL helpt je vooruit
26

Praktijkopleider
Kenmerkende vraag
“Mag ik hier even over nadenken?”
Kenmerken
De bezinner:
Kan goed ideeën bedenken
Gaat uit van het gevoel
Bekijkt alles van meerder kanten
Valkuilen
Typische valkuilen van de bezinner:
Niet tot besluiten komen
De eigen ervaringen niet kunnen ordenen
Niet overweg kunnen met denkers
Leren
De bezinner leert het best door:
Het uitvoeren van activiteiten met voldoende tijd
De volgorde: eerst nadenken en dan handelen
Het nemen van beslissingen zonder (tijds)limiet
Hoe gaat u om met een bezinner?
VTL helpt je vooruit
27

Praktijkopleider
Kenmerkende vragen
“Hoe hangt alles met elkaar samen?”
“Moeten we dat wel zo doen?”
Kenmerken
De denker:
Kan goed logisch redeneren
Gaat uit van het verstand
Betrekt algemene regels bij de praktijk
Valkuilen
Typische valkuilen van de denker:
Blijven hangen in de theorie en daarbij de praktijk vergeten
Niet overweg kunnen met bezinners en met doeners
Leren
De denker leert het best door:
Gestructureerde situaties met duidelijke doelen
Uitdagende situaties om over na te denken
Het stellen van vragen
Het achterhalen van theorie
Hoe gaat u om met een denker?
VTL helpt je vooruit
28

Praktijkopleider
Kenmerkende vragen
“Hoe kan ik het toepassen in mijn werk?”
Kenmerken
De beslisser:
Kan goed knopen doorhakken
Gaat uitmethodes en procedures
Pakt problemen stapje voor stapje aan
Valkuilen
Typische valkuilen van de beslisser:
De betekenis vergeten en alleen denken aan wat er gedaan moet worden
De sociale kant van zaken vergeten
Leren
De beslisser leert het best door:
Situaties met praktijk en theorie
Hety richten op praktische zaken
Het uitproberen van dingen
Veel mogelijkheden tot oefenen
Hoe gaat u om met een beslisser?
VTL helpt je vooruit
29

Praktijkopleider
Hoe voert u een slechtnieuwsgesprek?
Misschien gaat u met een leerling een slechtnieuws gesprek voeren, bijvoorbeeld omdat hij absoluut niet goed functioneert
binnen uw bedrijf. Doorloop dan onderstaande fasen.
Vijf fasen voor een slechtnieuwsgesprek
1 Bereid u goed voor.
Maak een afspraak om het slechte nieuws zo snel mogelijk te brengen. Bereid de argumenten voor het slechte nieuws goed
voor. Zet ze eventueel op papier. Regel een plaats waar u het gesprek ongestoord kunt voeren. Zorg dat u voldoende tijd hebt
om het gesprek te voeren.
2 Houd het gesprek in de hand.
Houd de inleiding kort. Formuleer het slechte nieuws op een directe en duidelijke manier. Laat pas daarna merken dat u meeleeft
met de ander, maar overdrijf niet.
3 Geef ruimte om het nieuws te verwerken.
Geef de ander voldoende tijd om stoom af te blazen. Luister goed, maar reageer hier nog niet inhoudelijk op. Vat eventueel
zijn/haar reactie kort samen.
4 Formuleer argumenten en redenen.
Geef kort en bondig uw argumenten voor het slechte nieuws. Verschuil u niet achter anderen. Ga niet in discussie. Zwak het
slechte nieuws niet af. Maak geen flauwe aanmoedigende opmerkingen.
5 Zoek samen naar oplossingen.
Denk met de ander mee. Stel vragen zodat de ander ook zelf met oplossingen komt. Laat de ander niet alleen zitten met het
slechte nieuws.
Valkuilen voor een slechtnieuwsgesprek
Uitstellen.
Doen alsof het uw beslissing niet is.
Troosten voor ‘de klap’ is uitgedeeld.
VTL helpt je vooruit
30

Praktijkopleider
Hoe voert u een begeleidings- of beoordelingsgesprek?
Wanneer u regelmatig begeleidings- en beoordelings gesprekken met een leerling voert, voorkomt u dat er grote problemen
ontstaan.
Vier fasen voor een begeleidings- of beoordelingsgesprek
1 Introductie
Schep een ontspannen sfeer. Licht de bedoeling en de werkwijze toe. Stel een agenda samen. Bespreek de afspraken van gesprekken.
2 Kern
Bespreek de vorderingen van de leerling op het gebied van het vak, de taakuitoefening en de beroepshouding. Formuleer
eerst de goede punten (tops) en daarna de verbeterpunten (tips). Formuleer eventuele kritiek positief en opbouwend (zie ook
de kaart Hoe coacht u de leerling?). Vraag de leerling naar zijn mening hierover. Bedenk samen voorstellen voor verbetering.
3 Inbreng van punten van de leerling.
Vraag naar eigen goede punten en verbeterpunten van de leerling. Vraag hoe hij de verbeterpunten denkt op te lossen. Leg
oplossingen en afspraken vast. Kies samen oplossingen voor verbeterpunten.
4 Afronding
Leg vast hoe u de leerling zult begeleiden. Leg vast wanneer het volgende gesprek is. Evalueer samen hoe dit gesprek verliep.
Bedank de leerling voor zijn inbreng.
Let op!
Het beoordelingsgesprek bevat, in tegenstelling tot het begeleidingsgesprek, een echte beoordeling. Deze beoordeling mag
geen verrassing meer zijn. De leerling moet tijdens de begeleidingsgesprekken al een duidelijk beeld van zijn functioneren
hebben gekregen. Meer over het beoordelen zelf leest u op de kaart Hoe beoordeelt u een leerling?.
Tips voor een begeleidings- of beoordelingsgesprek
Wees open, eerlijk en nieuwsgierig (OEN).
Luister actief: kijk de ander aan, geef non-verbale feedback en ‘hum’ af en toe.
Laat merken dat u met de leerling meedenkt.
Stel open vragen (wie, wat, welke, waar, wanneer, hoe).
Laat de leerling reflecteren.
Wijs de leerling op zijn eigen verantwoordelijkheid.
Vraag door.
Vat samen.
Geef feedback (zie de kaart Hoe coacht u de leerling?).
Stel SMART doelen: goede doelen zijn specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden.
Leg afspraken vast.
Gebruik eventueel de STARR-methode (zie ook de kaart Hoe en wanneer schakelt u collega’s in?).
VTL helpt je vooruit
31

Praktijkopleider
Hoe beoordeelt u een leerling?
U zult regelmatig een leerling moeten beoordelen aan de hand van de prestatie-indicatoren in het kwalificatiedossier.
(Zie ook de kaart Hoe kunt u de kwalificatiedossiers lezen?). Goed beoordelen betekent: objectief, onbevooroordeeld zijn.
Verschil tussen waarneming en interpretatie
Om goed te kunnen beoordelen, moet u het onderscheid maken tussen uw waarneming en uw interpretatie.
Een voorbeeld:
Waarneming: Rob komt op het werk en wacht af.
Interpretatie: Dat is zeker een lui type.
Uw interpretatie kan juist zijn, maar er kan ook zijn afgesproken dat Rob eerst moet wachten op instructies van zijn leidinggevende!
Mogelijke valkuilen
Wees alert op de onderstaande valkuilen bij het beoordelen:
Niet gericht kijken.
Slechts naar één onderdeel kijken, terwijl andere onderdelen ook van belang zijn.
De leerling vergelijken met andere leerlingen in plaats van met de prestatie-indicator.
Uw oordeel op te weinig gedrag baseren.
Het HALO-effect: het generaliseren van goede eigenschappen.
Een voorbeeld: een aantrekkelijke, sympathieke leerling wordt automatisch positief beoordeeld op zijn functioneren.
Het Horn-effect: het generaliseren van slechte eigenschappen.
Een voorbeeld: een onaantrekkelijke, minder sympathieke leerling wordt automatisch minder positief beoordeeld op zijn functioneren.
De WAKKER-methode
Voor een goed oordeel is een goede observatie nodig. Observeren doet u via de WAKKER-procedure:
Waarnemen: Wat doet en zegt de leerling?
Aantekeningen maken: Leg uw waarneming vast. Niet uw interpretatie!
Klassificeren: Over welke competenties en prestatie-indicatoren zegt het gedrag iets?
Kwalificeren: In hoeverre voldoet het gedrag aan de standaard?
Evalueren: (bij meerdere beoordelaars) Welk eindoordeel wordt gegeven?
Rapporteren: Leg de beoordeling vast. Koppel terug. Laat de betrokkenen tekenen voor akkoord.
Geef aan wie de beoordeling heeft uitgevoerd. Geef hierbij ook eventuele gemaakte afspraken aan.
VTL helpt je vooruit
32

Praktijkopleider
Hoe en wanneer schakelt u collega’s in?
Er kunnen verschillende redenen zijn om een collega in te schakelen bij de begeleiding van een leerling.
Bijvoorbeeld
U bent tijdelijk afwezig.
Een collega heeft meer verstand dan u van een specifiek onderdeel.
De leerling heeft moeite met een specifiek onderdeel en u wilt eens een andere aanpak proberen.
De STARR-methodiek
Licht uw collega’s in met behulp van de STARR-methodiek.
Situatie: Wat is de situatie? Wie zijn de betrokkenen? Waar speelt een en ander zich af? Wanneer speelt/speelde een en ander
zich af?
Taak: Wat zijn de taken en rollen van de betrokkenen? Wat wordt er van iedereen verwacht? Eventueel: Wat zijn uw eigen
verwachtingen en doelen?
Actie: Wat is er gedaan en gezegd? Hoe reageerden de betrokkenen? Wat was ieders aanpak?
Resultaat: Wat was het resultaat? Hoe reageerden de betrokkenen hierop?
Reflectie: Hoe vond u dat u het zelf deed? Was u hier tevreden over? Zou u het een volgende keer anders aanpakken? Hoe
dan? Wat is hiervoor nog nodig?
Deze methodiek kun je ook gebruiken bij het voeren van beoordelingsgesprekken. (Zie de kaart: Hoe voert u een begeleidings-
of beoordelingsgesprek?).
Let op!
Wanneer een collega de dagelijkse begeleiding van leerlingen doet, kunt u de STARR-methodiek gebruiken om van hem voldoende
informatie over de voortgang van de leerlingen te krijgen.
VTL helpt je vooruit
33

Praktijkopleider
Welke trainingen kunt u volgen?
Als u zich nog verder wilt scholen, kunt u de training Praktijkopleider volgen. Er is een aparte training Praktijkopleider voor de
scheepvaart.
Zie onderstaand schema.
Naam training Praktijkopleider
Doel training Vergroten van de basisvaardigheden op het gebied van terrein beroepsgericht opleiden, begeleiden
en beoordelen van leerlingen in de BPV.
Doelgroep Personen die direct verantwoordelijk zijn of worden voor de praktijkbegeleiding van leerlingen in hun
leerbedrijf.
Groepsgrootte 6 - 12 deelnemers
Omvang training 4 dagdelen
Inhoud Introductie en kennismaking
Beroepsgericht opleiden
Instrueren en introduceren
Feedback geven, begeleiden en motiveren
De training is met name geschikt wanneer u nog niet voldoende kennis heeft over (een aantal van de) genoemde onderwerpen
of wanneer u hiermee graag meer wilt oefenen door middel van groepsopdrachten en rollenspellen.
Neem voor meer informatie contact op met (een opleidingsadviseur van) VTL.
Als u zelf wilt testen hoeveel ervaring u al heeft als praktijkopleider, dan kunt u een ervaringscheck uitvoeren. (Zie de kaart:
Hoe competent bent u als praktijkopleider?)
VTL helpt je vooruit
34

Meer informatie over MBO en BPV vindt u op:
Www.vtl.nl
Www.MBO2010.nl
Www.maakjezelfonmisbaar.nl
Praktijkopleider
Waar kunt u meer informatie vinden?
Vanaf 1 februari 2008 heeft de site van VTL een speciaal gedeelte voor praktijkopleiders; www.depraktijkopleider.nl
Stel uw vragen ook gerust aan een opleidingsadviseur van VTL!
Contactgegevens
VTL
Anthonie van Leeuwenhoekweg 8
2408 AM Alphen aan den Rijn
Postbus 112
2400 AC Alphen aan den Rijn
T 0900 1442 (lokaal tarief)
F 0172 431 814
E info@vtl.nl
VTL helpt je vooruit
35

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met lastig lerenden?
In de praktijk zult u soms te maken krijgen met leerlingen voor wie het leren extra moeite kost. Vaak is het voldoende om
de stof nogmaals te herhalen. Maar er zijn meer mogelijkheden.
Tips:
Enkele andere tips in deze situatie:
Vraag de leerling om te herhalen wat u heeft uitgelegd. Vertel erbij dat u niet wilt toetsen of hij/zij wel luistert, maar dat u
wilt achterhalen wáár precies de moeilijkheid zit.
Laat de leerling aantekeningen maken.
Vraag om extra feedback aan de leerling. Vraag bijvoorbeeld aan de leerling wat hij/zij denkt dat u kunt doen om het leren
makkelijker te maken.
Geef extra duidelijk aan waarom het belangrijk is dat iets wordt geleerd.
Besteed extra aandacht aan het reflecteren.
Probeer eens iets anders: leg het rustiger uit, gebruik simpeler woorden, visualiseer, doe meer voor, laat de leerling meedoen, vraag
een ander de instructie te geven.
Beloon de leerling vaker.
Geef vaker positieve feedback.
Uw eigen gedrag
Kijk af en toe eens kritisch naar uw eigen gedrag als praktijkopleider. In de praktijk blijkt leidend, helpend en begrijpend gedrag
van een praktijkopleider de leerling het best te helpen. Ontevreden gedrag en corrigerend gedrag helpen juist niet.
Dus wel:
Leidend gedrag
U bent de expert, u weet wat er gebeurt, u merkt wat de leerling doet, u geeft structuur, u geeft duidelijke richtlijnen, u legt
zaken duidelijk uit, u zorgt dat de leerling naar u luistert, u let er op dat de voortgang niet belemmerd wordt.
Helpend gedrag
U bent de ondersteuner, u ondersteunt de leerling, u heeft interesse in wat de leerling doet, u behandelt de leerling op een
vriendelijke, attente manier, u kunt een grapje maken, u geeft vertrouwen, u staat open voor de leerling, u vangt de leerling
op wanneer dat nodig is, u bent zorgzaam.
Begrijpend gedrag
U bent de begrijpende luisteraar, u luistert met interesse, u kunt zich verplaatsen in de leerling, u toont begrip en vertrouwen,
u aanvaardt excuses, u bent geduldig, u staat open voor de leerling.
Maar niet:
Ontevreden gedrag
U bent ontevreden, u geeft kritiek, u kijkt nors.
Corrigerend gedrag:
U wordt snel boos, u verbiedt zaken, u laat merken dat u geïrriteerd bent.
Voor meer informatie over leerlingen met PDD-NOS, ADHD of Asperger kunt u bij uw opleidingsadviseur van VTL een speciale
brochure aanvragen.
VTL helpt je vooruit
36

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met allochtone leerlingen?
Als u weet hoe u het beste om kunt gaan met allochtone leerlingen, kunt u de slaagkans van deze groep leerlingen vergroten.
Dat is in het belang van de leerling zelf, omdat hij/zij met goede werkervaring straks meer kans heeft op een passende
baan. Het is ook in uw eigen belang: u stopt immers veel tijd en energie in de begeleiding.
Tips voor het omgaan met allochtone leerlingen
Ga ervan uit dat ieder mens uniek is. Er bestaat geen standaard aanpak voor autochtone en dus ook niet voor allochtone
leerlingen. Kijk ook eens naar de tips op de andere kaarten over het omgaan met speciale groepen en op de kaarten over het
rekening houden met leerstijlen.
Negeer alle vooroordelen over allochtone leerlingen. Wie zegt dat ze regelmatig te laat zijn? Wie zegt dat déze leerling zo is?
Onderscheid uw waarneming van uw interpretatie: zie de kaart ‘Hoe beoordeelt u een leerling?’.
Ga er niet te snel vanuit dat een allochtone leerling te afwachtend of niet voldoende betrokken is. De westerse ik-cultuur
geldt niet overal! Vertel duidelijk welk gedrag van de leerling u graag ziet.
Laat u altijd leiden door kwaliteit. Als een leerling niet aan de gestelde eisen (van de opleiding en van uw bedrijf) voldoet, is
deze niet geschikt. Allochtoon of autochtoon. Geef dan wel altijd duidelijk aan op welke punten de leerling onvoldoende presteert.
Zorg dat u, zoals voor elke leerling, genoeg tijd hebt voor de allochtone leerling.
Heeft u allochtone medewerkers in dienst? Dan is het mogelijk om de leerling te koppelen aan een allochtone medewerker. Vraag
aan beiden of ze dat willen. Sommigen vinden dat prettig; sommigen willen het juist niet.
Sta open voor de achtergrond en eventuele religieuze en familieverplichtingen van de allochtone leerling. Geef gerust eerlijk
toe dat u niet veel weet over zijn/haar etnische achtergrond. Wees open en stel eventueel belangstellende vragen.
Erken dat een allochtone leerling veel van u kan leren, maar dat u wellicht ook wat van hem/haar kan leren. De begeleiding
van een allochtone leerling kan voor u ook een interessante ervaring zijn.
Durf de begeleiding aan. Denk niet direct dat een allochtone leerling niet zal passen binnen een bedrijf met vooral autochtone
medewerkers. En laat u niet weerhouden door een minder goede ervaring. De ene Rotterdammer is de andere niet; de
ene allochtoon is de andere niet. Dus: ga de uitdaging aan of zoek de uitdaging actief op.
Het belang van bedrijfsregels
Geef, net als bij autochtone leerlingen, duidelijk aan wat de bedrijfsregels zijn. Aandachtspunten daarbij zijn:
Of het op prijs wordt gesteld dat stagiairs en medewerkers in hun eigen taal of dialect tegen elkaar praten
Of stagiairs en medewerkers zich stipt aan bepaalde tijden moeten houden
Of er regels zijn voor het uiterlijk van stagiairs en medewerkers; en zo ja, welke
De wijze waarop er binnen het bedrijf gecommuniceerd mag en moet worden (wat mag en moet je wanneer aan wie melden?)
VTL helpt je vooruit
37

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met vrouwelijke leerlingen?
In uw sector komt u meer mannelijke dan vrouwelijke leerlingen tegen. Hieronder staan enkele tips waarmee u ervoor kunt
zorgen dat een vrouwelijke leerling zich snel in een ‘mannenbedrijf’ thuis voelt.
Tips voor het omgaan met vrouwelijke leerlingen
Ga ervan uit dat ieder mens uniek is. Er bestaat geen standaard aanpak voor mannelijke en dus ook niet voor vrouwelijke
leerlingen. Kijk ook eens naar de tips op de andere kaarten over het omgaan met speciale groepen en op de kaarten over het
rekening houden met leerstijlen.
Negeer alle vooroordelen over vrouwelijke leerlingen. Wie zegt dat ze veel praten? Wie zegt dat déze leerling zo is? Onderscheid
uw waarneming van uw interpretatie (zie de kaart Hoe beoordeelt u een leerling?).
Laat u altijd leiden door kwaliteit. Als een leerling niet aan de gestelde eisen (van de opleiding en van uw bedrijf) voldoet, is
deze niet geschikt. Mannelijk of vrouwelijk. Geef dan wel altijd duidelijk aan op welke punten de leerling onvoldoende presteert.
Zorg dat u, zoals voor alle leerlingen, voldoende tijd hebt voor de vrouwelijke leerling.
Heeft u vrouwelijke medewerkers in dienst? Dan is het mogelijk om de leerling te koppelen aan een vrouwelijke medewerker.
Vraag aan beiden of ze dat willen. Sommigen vinden dat prettig; sommigen willen het juist niet.
Mocht de vrouwelijke leerling de enige vrouw binnen uw bedrijf zijn, ga dan na of speciale voorzieningen wettelijk verplicht
zijn. Denk bijvoorbeeld aan: aangepaste werkkleding en een aparte omkleedruimte.
Houd er bij het opleiden rekening mee dat er maar weinig vrouwen zijn die graag experimenteren. De groep vrouwen die
eerst alles zeker wil weten, is een stuk groter. Deze grote groep kunt u het beste geruststellen én stimuleren: “Ik ben er zeker
van dat je voldoende weet om het te kunnen. Hup, doe het maar!”.
Veel vrouwen met thuiswonende kinderen voelen zich erg verantwoordelijk voor de gang van zaken thuis.
Mocht dit belemmerend werken in de BPV/stage, stimuleer hen dan om meer over te laten aan anderen (aan kinderen, partner,
overige familie).
Benadruk het voordeel van gemengd teams!
Uit onderzoek blijkt dat teams met zowel mannen als vrouwen het erg goed doen. Deze teams scoren hoger op productiviteit,
innovatie en creativiteit dan niet-gemengde teams. Maak gebruik van deze kennis!
VTL helpt je vooruit
38

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met slecht gemotiveerde leerlingen?
Waarneming en interpretatie
Wanneer een leerling op u een ongemotiveerde indruk maakt, kunt u eerst nagaan of dit een objectieve waarneming is of
uw eigen interpretatie.
Een voorbeeld: Een leerling komt vaak te laat. Op u maakt dit een ongemotiveerde indruk. Is dat terecht? Lijkt de leerling tijdens
het werken ook gemotiveerd? Of gaat de leerling bijvoorbeeld regelmatig een half uur later dan de anderen weg?
Voor meer informatie: zie de kaart Hoe beoordeelt u een leerling?.
Oorzaken
Wanneer u nog steeds denkt dat de motivatie van de leerling tekort schiet, kunt u nagaan of hier een duidelijke oorzaak voor
is. Enkele mogelijkheden:
De leerling heeft privéproblemen.
De leerling heeft een slaaptekort.
De leerling weet niet goed wat er van hem/haar wordt verwacht.
De leerling mist een deel van de vereiste kennis en vaardigheden.
De leerling is onzeker.
De leerling heeft het gevoel dat hij/zij onder het eigen niveau moet werken.
Typisch voor de scheepvaart: De leerling heeft heimwee. Een leerling leidt op een schip vaak een heel ander leven dan de
vrienden en familie thuis. En welke jongere is ineens de hele werkweek niet thuis?
Probeer in een open en eerlijk gesprek met de leerling te achterhalen of er een oorzaak is. Het bovenstaande rijtje kan daarbij
een leidraad zijn. Los het probleem vervolgens samen met de leerling op. Overleg, indien nodig, met de school.
Motiveren
Als u andere oorzaken hebt uitgesloten en toch nog ongemotiveerd gedrag opmerkt, kunt u de motivatietips toepassen die
staan op de kaart Hoe coacht u de leerling?.
Als de leerling echt niet te motiveren blijkt, moet het BPV-traject worden beëindigd.
VTL helpt je vooruit
39

Praktijkopleider
Hoe doet een leerling met ADHD?
Tijdens uw werk kunt u te maken krijgen met een leerling die zich door ADHD anders gedraagt dan u gewend bent. Dit lijkt
misschien lastig voor u, maar door wat eenvoudige maatregelen kunt u het deze leerlingen veel gemakkelijker maken.
ADHD
ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands: aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit.
Iemand met ADHD mist een ‘filter’ waardoor alle prikkels van buitenaf naar binnen komen.
Kenmerken van ADHD
ADHD heeft drie belangrijke kenmerken:
Aandachtsproblemen. Mensen met ADHD zijn snel afgeleid. Soms kunnen zij zich echter wel goed concentreren op bepaalde
bezigheden (zoals werk of computer).
Impulsiviteit. Veel mensen met ADHD doen voordat ze denken. Het antwoord is bijvoorbeeld al gegeven voordat een vraag
volledig is gesteld.
Hyperactiviteit. Veel mensen met ADHD hebben moeite om stil te zitten. Ze kunnen niet stoppen met praten en kunnen zich
moeilijk ontspannen. Soms lijkt de hyperactiviteit mee te vallen, maar is er vooral innerlijke onrust.
De drie kenmerken komen niet altijd tegelijk voor.
Gevolgen van ADHD
Iemand met ADHD kan grote moeite hebben om zich aan afspraken te houden, kan vergeetachtig zijn, kan moeite hebben
met het organiseren van studie, werk en huishouden. Dit kan leiden tot problemen met opleiding, werk en relaties.
Veel mensen met ADHD schamen zich voor hun missers, nalatigheden, schulden en slordigheden en proberen die te verbergen
voor de omgeving.
Mensen met ADHD denken vaak negatief over zichzelf en over hun mogelijkheden.
Positieve eigenschappen
Positieve eigenschappen van mensen met ADHD kunnen onder andere zijn:
Veel energie hebben
Creatief zijn
Veel dingen naast elkaar kunnen doen
Zie ook de kaart Hoe gaat u om met leerlingen met ADHD?
VTL helpt je vooruit
40

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met leerlingen met ADHD?
Tips voor het omgaan met leerlingen met ADHD
Bespreek het hebben van ADHD op nuchtere wijze met de leerling. Zeg bijvoorbeeld:” Het valt mij op dat jij moeite hebt
met … (ADHD-gedrag benoemen). Klopt dat? Hoe kunnen we samen zorgen dat jouw BPV goed verloopt?”.
Kijk met elkaar naar hoe de persoon optimaal kan presteren.
Zorg voor een goede werkplek: meestal een rustige werkplek met zo min mogelijk stoorzenders, maar soms juist een werkplek
met zoveel mogelijk prikkels.
Zorg voor een duidelijk zichtbare klok.
Geef steun bij het ordenen van de werkzaamheden (bijvoorbeeld door ‘s morgens samen de planning van de dag door te nemen).
Stel samen prioriteiten en laat deze opschrijven (liefst in een memoboekje en niet op een los papiertje).
Verdeel grote taken/opdrachten in kleinere taken.
Geef enkelvoudige, korte opdrachten. Zet deze het liefst ook op papier.
Wees duidelijk over wat er van de werknemer verwacht wordt, bijvoorbeeld over wanneer een bepaalde taak af moet zijn.
Check in alle gesprekken of de boodschap duidelijk is overgekomen of dat er nog onduidelijkheden zijn.
Laat een agenda bijhouden met daarin de werktijden.
Geef voldoende bewegingsvrijheid: mensen met ADHD moeten regelmatig letterlijk hun energie kwijt door bijvoorbeeld
even te lopen.
Voorkom dat iemand met ADHD meerdere opdrachtgevers heeft.
Geef complimentjes: positieve feedback werkt veel beter dan op fouten wijzen.
Rem de werknemer af als dat nodig is: mensen met ADHD zijn potentiële kandidaten voor een burn-out.
Belangrijk
Het omgaan met mensen met ADHD is vooral maatwerk en een kwestie van veel individuele aandacht. Wat bij de ene
werknemer wel werkt, kan bij de ander juist niet werken. Het is belangrijk om goed met elkaar in gesprek te blijven en afspraken
te evalueren en zonodig bij te stellen.
Meer info
Voor meer achtergrondinformatie: zie de kaart Hoe doet een leerling met ADHD?
VTL helpt je vooruit
41

Praktijkopleider
Hoe doet een leerling met PDD-NOS?
Tijdens uw werk kunt u te maken krijgen met een leerling die zich door PDD-NOS anders gedraagt dan u gewend bent. Dit
lijkt misschien lastig voor u, maar door wat eenvoudige maatregelen kunt u het deze leerlingen veel gemakkelijker maken.
PDD-NOS
PDD-NOS is de afkorting van Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified. PDD-NOS heeft kenmerken van
het autisme, maar niet genoeg om zo te worden genoemd. Bij mensen met PDD-NOS ontwikkelen het sociale begrip en de
sociale intuïtie zich zeer moeizaam. Dat maakt hen vaak onzeker en angstig. Ze houden zich graag vast aan bekende regels en
patronen. Ze kunnen zelfs erg rigide en dwangmatig zijn.
Kenmerken van PDD-NOS
Mensen met PDD-NOS kunnen opvallen door:
Onhandig en angstig gedrag in sociale situaties
Weinig begrip en weinig gebruik van non-verbale signalen (oogcontact, gezichtsuitdrukking, lichaamshouding)
Het niet of nauwelijks leren van sociale ervaringen
Het ontbreken van wederkerigheid in het contact
Een eenzame, gesloten indruk
Angst voor veranderingen
Fanatiek vast te houden aan bepaalde routines
Zich koppig en driftig te uiten (uit angst)
Een eenzijdige belangstelling te tonen
Rigide en dwangmatige gedragspatronen te ontwikkelen
Overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels of juist weinig gevoeligheid voor geluiden, beelden, temperaturen of aanrakingen
Een trage taalontwikkeling
Taal in alle gevallen letterlijk te nemen
Een onhandige, stijve motoriek
Mensen met PDD-NOS kunnen onderling sterk verschillen in de mate van hun problemen.
Positieve eigenschappen
Positieve eigenschappen van mensen met PDD-NOS kunnen onder andere zijn:
Sterk en stabiel in routinewerk
Veel kennis bezitten over een bepaald onderwerp
Ze blijven lang bij een werkgever als ze het ergens naar hun zin hebben
Meer info
Zie ook de kaart Hoe gaat u om met leerlingen met PDD-NOS of Asperger?
VTL helpt je vooruit
42

Praktijkopleider
Hoe doet een leerling met Asperger?
Tijdens uw werk kunt u te maken krijgen met een leerling die zich door het Aspergersyndroom (Asperger) anders gedraagt
dan u gewend bent. Dit lijkt misschien lastig voor u, maar door wat eenvoudige maatregelen kunt u het deze leerlingen veel
gemakkelijker maken.
Asperger
Asperger is vernoemd naar de Oostenrijkse psychiater Hans Asperger. Het is een aan autisme verwante stoornis. Mensen
met Asperger nemen de omgeving totaal anders in zich op. Ze zien anders, horen anders, voelen anders etcetera. Vaak horen
ze kleine dingen, zoals het krassen van een pen, vrij hard of is het licht voor hen veel te fel. Mensen met Asperger komen in
eerste instantie vrij ‘normaal’ over op anderen, waardoor ze nog wel eens worden overschat. Hun intelligentie is echter doorgaans
wel normaal tot hoog.
Kenmerken van Asperger
Asperger heeft vier belangrijke kenmerken:
Gebrek aan sociale vaardigheden. Mensen met Asperger hebben moeite met het aangaan en onderhouden van sociale contacten.
Ze hebben problemen met het begrijpen van sociale regels en non-verbale communicatie. Ze kunnen de sociale afstand
bijvoorbeeld niet goed inschatten en gedragen zich bij de directeur hetzelfde als bij vrienden thuis.
Iemand aankijken vinden ze moeilijk.
Eenzijdige interesses. Vaak houden mensen met Asperger zich op een gedetailleerde en obsessieve wijze bezig met eenzijdige
interesses en wijden ze daar ook urenlang over uit.
Stressgevoeligheid. Kleine veranderingen kunnen al grote paniek veroorzaken.
Slechte motoriek. Volwassenen met Asperger bewegen vaak traag en houterig, hebben minder gezichtsuitdrukkingen en een
wat meer monotone stem.
Positieve eigenschappen
Positieve eigenschappen van mensen met Asperger kunnen onder andere zijn:
Perfectionisme
Langdurig en intensief bezig kunnen zijn met hetzelfde (als dat hun interesse heeft)
Bovengemiddelde intelligentie
Meer info
Zie ook de kaart Hoe gaat u om met leerlingen met PDD-NOS of Asperger?
VTL helpt je vooruit
43

Praktijkopleider
Hoe gaat u om met leerlingen met PDD-NOS of Asperger?
Tips voor het omgaan met leerlingen met PDD-NOS of Asperger
Bespreek het hebben van PDD-NOS of Asperger op nuchtere wijze met de leerling. Zeg bijvoorbeeld:” Het valt mij op dat jij
moeite hebt met … (gedrag van iemand met PDD-NOS of Asperger benoemen). Klopt dat? “Hoe kunnen we samen zorgen dat
jouw BPV goed verloopt?”.
Kijk samen naar hoe de werknemer optimaal kan presteren.
Zorg voor duidelijkheid in relaties en functies: leg goed uit wie wat doet in het bedrijf.
Stel geen hoge eisen op sociale gebieden: mensen met PDD-NOS en Asperger vermijden het liefst ‘social talk’.
Gebruik concrete en duidelijke taal in gesprekken en op papier.
Geef duidelijk aan waar, wanneer en aan wie er vragen gesteld kunnen worden.
Geef heldere en duidelijke opdrachten.
Geef voldoende tijd om informatie te verwerken door bijvoorbeeld stiltes te laten vallen in gesprekken.
Zorg voor een werkplek met zo min mogelijk prikkels (somber en overzichtelijk).
Hang een klok op een duidelijk zichtbare plaats.
Zorg voor een rustige plek om pauzes door te brengen.
Bespreek het verloop van de ochtend- en avondbegroeting die gebruikt wordt in het bedrijf.
Geef duidelijk aan wanneer belangrijke contactpersonen door bijvoorbeeld ziekte of verlof afwezig zijn.
Kondig ‘feestelijkheden’ tijdig aan en vertel hoe daar in het bedrijf mee wordt omgegaan.
Belangrijk
Het omgaan met mensen met PDD-NOS of Asperger is vooral maatwerk en een kwestie van veel individuele aandacht. Wat
bij de ene werknemer wel werkt, kan bij de ander juist niet werken. Het is belangrijk om goed met elkaar in gesprek te blijven
en afspraken te evalueren en zonodig bij te stellen.
Meer info
Voor meer achtergrondinformatie: zie de kaart Hoe doet een leerling met PDD-NOS? en de kaart Hoe doet een leerling met
Asperger?
VTL helpt je vooruit
44

Praktijkopleider
Wat is wat?
Begrip Uitleg
Accountmanager Regiomanager buitendienst
BBL Beroepsbegeleidende leerweg
BCP Beroepscompetentieprofiel
BOL Beroepsopleidende leerweg
BPV Beroepspraktijkvorming
CGO Beroepsgericht onderwijs
Competentie Het geheel van kennis, vaardigheden, houding en persoonskenmerken
Component Onderdeel van een competentie
Deta Zie Detacheren
Detacheren Afdeling van VTL die leerlingen bij erkende leerbedrijven detacheert
Employability Inzetbaarheid
EVC Erkenning verworven competenties
Feedback Terugkoppeling, informatie over iemands gedrag
Halo-effect Het generaliseren van goede eigenschappen
Horn-effect Het generaliseren van slechte eigenschappen
Introductie Eerste werkdag
KBB Kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven
KD Kwalificatiedossier
Kerntaak Aantal samenhangende werkprocessen binnen een beroep
Kwalificatiedossier Document waarin staat welke competenties de leerling aan het eind van de opleiding moet
beheersen
Leerbedrijf Bedrijf waar een leerling de BPV volgt
Leerling Iemand die een BPV-traject doorloopt (een jongere, een collega, een zij-instromer et cetera)
LSD Luisteren, samenvatten, doorvragen
MBO Middelbaar beroepsonderwijs
OEN Open, eerlijk en nieuwsgierig
Opleidingsadviseur Buitendienstmedewerker van VTL
POP Persoonlijk ontwikkelingsplan
Prestatie-indicator Beschrijving die aangeeft hoe iemand kan zien dan een beginnend beroepsbeoefenaar de
competentie succesvol inzet
ROC Regionaal opleidingscentrum
SMART Specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdsgebonden (eisen voor doelen)
WAKKER Waarnemen, aantekeningen maken, klassificeren, kwalificeren, evalueren, rapporteren
Werkproces Afgebakend geheel van beroepsactiviteiten binnen een kerntaak
VTL helpt je vooruit
45

Praktijkopleider
Opening
Stel de leerling op zijn gemak.
Stel jezelf voor.
Stimuleer de leerling om tijdens het gesprek vragen te stellen.
Licht de opbouw van het gesprek toe.
Informatie-uitwisseling
Over het bedrijf
Vraag aan de leerling: Wat weet je al over ons bedrijf?
Vul beknopt aan: grootte, klanten, producten/diensten, enzovoort.
Vraag aan de leerling: wat wil je nog meer over ons bedrijf weten?
Over de functie en afdeling
Vraag aan de leerling: Wat verwacht je dat jouw werkzaamheden zijn?
Vul aan met informatie over:
Werkzaamheden
Met wie de leerling samenwerkt
Wie zijn praktijkopleider wordt
Manier van omgaan met elkaar
Verwachtingen die je hebt van de leerling
Over de sollicitant
Stel open vragen, deze beginnen met: Wie?, Wat?, Waar?, Wanneer?, Waarom?, Hoe?
Enkele voorbeelden:
Wat voor bijbaantjes heb je al gehad?
Wat vind je leuk aan dit werk?
Wat spreekt je minder aan in het werk?
Wanneer heb jij een leuke dag gehad op je werk?
Vraag door, wanneer je meer informatie wilt krijgen van de leerling.
Enkele voorbeelden:
Kan je daar wat meer over vertellen?
Kun je dat uitleggen?
Wat bedoel je daar precies mee?
Klopt het als ik [vat samen wat je hebt gehoord] zeg?
Afronding
Bespreek de vervolgstappen met de leerling:
Wanneer hoort de leerling of hij het geworden is?
Wanneer kan hij beginnen bij het bedrijf?
Wat zal de start tijd zijn?
Neem afscheid van elkaar.
Indien je de leerling direct aanneemt:
Geef hem een eventueel een korte rondleiding door het bedrijf om zijn werkplek te laten zien.
Checklist sollicitatiegesprek
VTL helpt je vooruit
A1a

Praktijkopleider
Tips voor het voeren van een sollicitatiegesprek
Opening
Hoewel niet nodig, ervaren veel leerlingen een sollicitatiegesprek als iets heel spannends. Het is daarom belangrijk dat je de
leerling eerst op zijn gemak stelt. Open het gesprek met een informele vraag, bijvoorbeeld of hij het bedrijf gemakkelijk kon
vinden, of een opmerking over het mooie weer. Bied de sollicitant wat te drinken aan en vertel wat over jezelf en je functie.
Voor de leerling is het prettig om te weten hoe het gesprek ongeveer zal verlopen. Vertel hem daarom hoe het gesprek is opgebouwd,
wanneer hij de gelegenheid heeft om vragen te stellen.
Informatie over de organisatie en de waarzaamheden
Na de opening geef je in het kort informatie over het bedrijf. Daarna vertel je iets meer over de werkzaamheden die de leerling
zal gaan uitvoeren bij het bedrijf. Houd het kort en treed niet te veel in details.
Vragen stellen aan de sollicitant
In dit onderdeel is het de bedoeling om de leerling zoveel mogelijk aan het woord te laten om zoveel mogelijk relevante informatie
te verzamelen, zodat je goed kunt bepalen of de hij geschikt en gemotiveerd is.
Om zoveel mogelijk over de sollicitant te weten te komen, is het volgende belangrijk:
Stel open vragen
Door open vragen te stellen (‘Waarom heb je voor deze opleiding gekozen? Wat vond je leuk aan het werk van chauffeur goederenvervoer)
stimuleer je een sollicitant over zichzelf te vertellen.
Vraag door
Beantwoordt de leerling je vraag te kort of te oppervlakkig of is het antwoord je niet helemaal duidelijk, vraag dan door. Bijvoorbeeld
met vragen als ‘Kun je daar een voorbeeld van geven?’ of ‘Waarom was je het daar dan niet mee eens?’
Het is niet erg als er af en toe een stilte valt. De leerling voelt zich dan vaak verplicht de stilte op te vullen en vervolgt zijn verhaal.
Vragen van de sollicitant
Wanneer je van mening bent dat je voldoende te weten bent gekomen over de leerling, geef je hem de gelegenheid om vragen
te stellen.
Afsluiting
In de afsluiting informeer je de leerling over de volgende stappen en op welke termijn hij een terugkoppeling krijgt. Vervolgens
neem je afscheid van elkaar.
Wanneer je besluit om de leerling aan te nemen, vertel de leerling dit en spreek een datum en tijd af waarop de leerling bij je
bedrijf kan beginnen met werken.
VTL helpt je vooruit
A1b

Praktijkopleider
Checklist inwerkprogramma
Activiteit Persoon Tijdstip Afgerond
Wat? Wie? Wanneer? Paraaf
Voorbereiden
Bedrijfskleding regelen
Gegevens leerling verzamelen
Personeel inlichten
Detacheringsovereenkomst van VTL tekenen
Uitvoeren - introductie, specifiek voor de eerste praktijkleerdag
Leerling ontvangen
Bedrijfsinformatie geven
Rondleiding door het bedrijf
Werktijden bespreken:
q op tijd beginnen
q aantal uren
q ziekte en ziekmelding
Inplannen overlegmomenten met praktijkopleider
Inplannen kennismaking met collega’s
(o.a. toelichting functie, taken en verantwoordelijkheden)
Toelichten werkzaamheden/activiteiten eerste dag:
q
q
q
Uitvoeren - inwerkenprogramma
Bedrijfsregels toelichten:
q kleding
q pauzes
q koffie, thee
q roken
q opruimen
q gebruik (mobiele) telefoon
q
Informeren over Arbo, persoonlijke beschermingsmiddelen
q werkschoenen
q houding
q veiligheid
q
Uitleg en afspraken heftruck:
q
q
Opdrachten/werkzaamheden inwerkperiode bespreken en
inplannen
1.
2.
3.
4.
Begeleidingsplan opstellen:
q rol leerling en praktijkopleider
q doelen stellen
q introductie/inwerkperiode opstellen
q planning maken
q opdrachten school
q afspraken maken
q voortgangsgesprekken
VTL helpt je vooruit
A2a

A2a
Praktijkopleider
Activiteit Persoon Tijdstip Afgerond
Wat? Wie? Wanneer? Paraaf
Terugkijken
Afrondend gesprek
q evaluatie van het inwerkprogramma
q vragen bespreken
q afspraken maken
q
q
Opmerkingen en aanvullingen
VTL helpt je vooruit

Gegevens leerling
Naam: E-mail:
Voorvoegsel: Adres:
Voornaam: Postcode/Plaats:
Voorletters: Geboortedatum:
Telefoon: Vervoermiddel:
Mobiel:
Gegevens ouders/verzorgers
Naam 1: Telefoonnr. 1:
Naam 2: Telefoonnr. 2:
Gegevens
Naam onderwijsinstelling: Telefoon algemeen
Praktijkbegeleider/Docent: Telefoon direct:
Adres: Postcode/Plaats:
Gegevens KBB VTL
Naam Adviseur buitendienst: E-mail:
Mobiel
Praktijkopleider
Contactformulier
VTL helpt je vooruit
A7b

Praktijkopleider
Handleiding - Aan de slag met de VTL Motivatie Matrix
De VTL Motivatie Matrix is een praktisch instrument dat u in kunt zetten tijdens motivatiegesprekken met uw leerlingen. Enerzijds
kan het instrument als een gespreksleidraad dienen en anderzijds is het eventueel een aanleiding om met de leerling ontwikkelingsdoelen
te stellen.
Uitgangspunt
De VTL Motivatie Matrix is niet een wetenschappelijk onderbouwd instrument. Het is wel gebaseerd op bewezen modellen.
De VTL Motivatie Matrix is afgeleid van de modellen van de kanjertrainingen en het model van Ofman. We hebben vooral
een praktisch instrument willen maken dat u en uw leerling meer houvast biedt.
Het materiaal
Deze handleiding biedt u toelichting over het volgende materiaal:
1 Woordenlijst
2 Doelstellingen
3 Score overzicht: Meten, reflecteren en motiveren
4 Praatpapier: Karakter is zoals je bent, gedrag is wat je doet
5 Kernkwadrant sjabloon met dominantie zwarte smiley
6 Kernkwadrant sjabloon met dominantie rode smiley
7 Kernkwadrant sjabloon met dominantie gele smiley
8 Kernkwadrant sjabloon met dominantie witte smiley
Hieronder volgt de toelichting per onderdeel en achter in de handleiding vindt u tevens een praktisch stappenplan.
De basis
De basis onder het instrument is het indelen van gedrag naar 2 x 4 basistypen van persoonlijkheid. We gebruiken smileys om
gedrag te typeren. De kleur, maar vooral de uitdrukking van de smiley, moet directe associaties oproepen. In ieder type gedrag
herkennen we gewenste, neutrale en ongewenste gedragsuitingen.
Karakter is zoals je bent, gedrag is zoals je doet
Praktijkopleider
De stoere De oneerlijke
De humoristische De gemene
De rustige De aansteller
De enthousiaste De saaie
VTL helpt je vooruit
Wij zijn ervan overtuigd dat het motiverend werkt als leerlingen beter inzicht krijgen in hun voorkeursgedrag en daarnaast de
mogelijkheden kunnen zien om binnen dat type gedrag zich optimaal te ontwikkelen.
Ieder mens kiest vooral dat gedrag waarbij ze zich
prettig voelen (de kleur van de smiley). Dat kan
prima uitpakken, als gekozen wordt voor de positieve
mogelijkheden van die smiley (kleur). Moeilijker wordt
het als vooral wordt aangesloten bij de negatieve
kanten
Ons uitgangspunt is dat je leerlingen moeten inzien
welke smiley (kleur) hun voorkeur heeft en dat er
aangesloten wordt bij de positieve mogelijkheden.
Start
De leerling vult de woordenlijst van de VTL Motivatie Matrix in. Het is een lijst van 36 woorden. De leerling geeft per woord
aan in hoeverre dat woord bij hem past op dit moment. Dat gebeurt op een schaal van 0 (helemaal niet aan de orde) tot 5 (helemaal
aan de orde).
Nadat alle woorden zijn beoordeeld neemt u de score over. U telt per rij de scores op en neemt vervolgens de score per rij over in
het aangegeven hokje op het blad van de woordenlijst.
VTL helpt je vooruit
B11a

B11a
Praktijkopleider
Analyse
Nadat u alle totalen hebt overgenomen uit de woordenlijst van de VTL Motivatie Matrix telt u per rij en per kolom de totalen
op. U heeft dan alle ingrediënten om een analyse te maken van het gedrag van uw leerling.
De hoogste scores per rij geven inzicht in het (volgens de leerling)
favoriete gedragstype. Dat kunnen er meer dan één zijn!
De kolomtotalen geven aan welk gewenst, neutraal en ongewenst
gedrag een leerling laat zien.
Toepassen
U bepaalt gezamelijk met de leerling (op basis van zijn score) zijn meest favoriete of passende gedragstype. u neemt vervolgens
het passende kernkwadrantensjabloon met de meest dominale smiley/kleur, uiteraard gebaseerd op de score. u gebruikt
dus slecht één van de vier kernkwadrantsjabonen om uw motivatiegesprek vorm te geven.
De scores van voorgaand overzicht kunt u noteren op het passende kernkwadrantensjabloon, zodat u de kernkwaliteiten, de
valkuilen, de uitdagingen en de allergieën van de leerling kunt bespreken
Op basis van de score kunt u zien hoe het gedrag van de leerling gepositioneerd is in het betreffende sjabloon. Dit bespreekt u
en geeft aanleiding om afspraken, uitdagingen, doelen te stellen.
Voorbeeld
Bij deze leerling is het favoriete gedragstype de zwarte smiley. Hij scoort hoog op gewenst (14 van de 15 mogelijke punten)
en neutraal gedrag daarbinnen.
Hij scoort ook hoog op negatief gedrag.
Dat is daarmee zijn valkuil. Hij “schiet door” en
dan wordt het te veel van het goede.
Zijn uitdaging is om in bepaalde situaties
ander, positief, gedrag te laten zien.
Dat lijkt ook haalbaar omdat deze leerling
relatief hoog scoort op positief witte en
rode smiley gedrag.
Het gevaar dat hij “kiest” voor negatief
tegenovergesteld gedrag is klein. Met andere
woorden, deze leerling laat zich niet snel verleiden
tot zijn allergie. Hij vertoont ook geen gedrag dat
bij ‘anderen’ allergische reacties oproept.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Doelen stellen
Na het gesprek stimuleert u de leerling om concrete doelen te stellen. De doelen worden beschreven door 4 vragen te beantwoorden.
De doelen corresponderen met de 4 onderdelen van het kernkwadrant en de 8 gedragsmileys.
Deze laat u de leerlingen invullen op de achterkant van de woordenlijst, zodat de leerling het geheel mee kan nemen en u een
kopie kunt maken om te bewaren.
VTL helpt je vooruit
B11a

B11a
Praktijkopleider
moedig 0 1 2 3 4 5 leiderstype 0 1 2 3 4 5 initiatiefrijk 0 1 2 3 4 5
humoristisch 0 1 2 3 4 5 chillen 0 1 2 3 4 5 gevat
0 1 2 3 4 5
bescheiden 0 1 2 3 4 5 luisteren 0 1 2 3 4 5 samenwerken 0 1 2 3 4 5
enthousiast 0 1 2 3 4 5 durf 0 1 2 3 4 5 zelfverzekerd 0 1 2 3 4 5
bazig 0 1 2 3 4 5 overheersend 0 1 2 3 4 5 dominant 0 1 2 3 4 5
ongeïnteresseerd 0 1 2 3 4 5 vervelend 0 1 2 3 4 5 giechelen 0 1 2 3 4 5
afwezig 0 1 2 3 4 5 afwachten 0 1 2 3 4 5 volgzaam 0 1 2 3 4 5
stil 0 1 2 3 4 5 nuchter 0 1 2 3 4 5 beheerst
0 1 2 3 4 5
gemeen 0 1 2 3 4 5 agressief 0 1 2 3 4 5 oneerlijk
0 1 2 3 4 5
uitlachen 0 1 2 3 4 5 stoken
0 1 2 3 4 5 irriteren
0 1 2 3 4 5
bang 0 1 2 3 4 5 aanstellerig 0 1 2 3 4 5 beïnvloedbaar 0 1 2 3 4 5
saai 0 1 2 3 4 5 meningloos 0 1 2 3 4 5 ontlopend 0 1 2 3 4 5
Meten, reflecteren, motiveren
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Praktijkopleider
VTL helpt je vooruit
Icoon Gewenst Neutraal Ongewenst Icoon Totaal
Totaal
A E I
B F J
C G K
D H L
Karakter is zoals je bent, gedrag is zoals je doet
Praktijkopleider
VTL helpt je vooruit
Praktijkopleider
De stoere De oneerlijke
De humoristische De gemene
De rustige De aansteller
De enthousiaste De saaie
moedig
leiderstype
initiatiefrijk
Negatief
tegenovergestelde
uitlachen
stoken
irriteren
bang
aanstellerig
beïnvloedbaar
saai
meningloos
ontlopend
Teveel van
het goede
Kernkwaliteit Valkuil
Allergie Uitdaging
Teveel van
het goede
gemeen
agressief
oneerlijk
enthousiast
durf
zelfverzekerd
VTL helpt je vooruit
Praktijkopleider
Positief
tegenovergestelde
humoristisch
chillen
gevat
bescheiden
luisteren
samenwerken
VTL helpt je vooruit
VTL Motivatie Matrix - 10 stappen plan
Stap 1:
De leerling vult de woordenlijst in. U vertelt dat de leerling
moet aangeven in hoeverre het desbetreffende woord van
toepassing is op het gedrag van de leerling. Indien nodig,
geeft u toelichting bij de woorden die onduidelijk zijn.
Stap 2:
U bepaalt de uitslag door de scores van de 3 woorden die
naast elkaar op rij staan op te tellen en over te nemen in
het gekleurde vakje naast de woorden.
Stap 3:
U neemt de scores over in de matrix in de juiste “cellen” van de
matrix.
De juiste cellen worden aangegeven met letters.
Stap 4:
U informeert de leerling over het gebruik van de smileys, de
kleuren en gewenst, neutraal en ongewenst gedrag.
U geeft nadrukkelijk aan dat de test en het gesprek geen
waardeoordeel is! Het gaat er juist om inzicht te krijgen
en uiteindelijk doelen te kiezen waarvan de leerling vindt
dat er voordeel uit te halen valt.
Stap 5:
Op basis van de scores bepaalt u welke smiley (kleur) dominant
is.
U kiest het ‘juiste’ kernkwadranten sjabloon bij de score.
De smileys (kleur) die dominant zijn staan in de twee bovenste
vakken.
VTL helpt je vooruit

Stap 6
Met de leerling bespreekt u alle kwadranten.
Praktijkopleider
U start links boven. dat is het gedrag dat de leerling erg
goed past. Het zijn de kernkwaliteiten.
Stel de vraag hoe de leerling dir gedrag nog meer kan
ontwikkelen!
U neemt het antwoord op de vraag bij stap 7 over in het
eerste blok van het doelstellingenblad.
Stap 7:
U bespreekt met de leerling het ‘gevaar’ van ‘teveel van
het goede’. wat er gebeurt als ‘je goede gedrag’ doorschiet,
dan wordt het negatief en praten we over een valkuil
(rechtsboven).
Stel de vraag hoe de leerling dir gedrag kan veranderen.
Neem dit voornemen over in het tweede vak op het
doelstellingenblad.
Stap 8:
U bespreekt met de leerling welk gedrag gewenst, handig,
noodzakelijk, prettig is in bepaalde situaties.
Dat is niet altijd het gedrag wat de leerling graag en
goed laat zien. soms is dat ander gedrag. dat is niet altijd
eenvoudig, vandaar dat we spreken over een uitdaging.
Stel de vraag: “Van welk gedrag zou je ook blij worden?’
Neem dit voornemen over in het derde vak op het
doelstellingenblad.
Stap 9:
U bespreekt tot slot het vier kwadrant. het gaat hier om
gedrag wat bij anderen tot allergische reacties kan leiden.
het gaat ook om gedrag van anderen waar deze leerling zich
aan kan ergeren.
Stel de vraag van welk gedrag de leerling niet blij wordt en
wil (moet) voorkomen.
Neem dit voornemen over in het vierde vak op het
doelstellingenblad.
VTL helpt je vooruit
B11a

B11a
Praktijkopleider
Stap 10:
Loop met de leerling alles nog even door en laat bevestigen
dat de vier doelstellingen juist zijn overgenomen.
Het blad met de woordenlijst en doelstellingen op de
achterzijde kunt u kopiëren zodat u en uw leerling beiden
een exemplaar in bezit hebben.
U kunt afspreken binnen welke tijd de leerling zich kan
ontwikkelen. tijdens het volgende gesprek kunt u dit
materiaal weer gebruiken als basis voor uw gesprek.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Leerling dossier
Om alle gegevens die belangrijk zijn voor de begeleiding van een leerling bij elkaar te hebben adviseert VTL u een leerling dossier
samen te stellen.
Hieronder leest u welke informatie volgens VTL allemaal in het dossier kan worden opgenomen:
Hulpmiddel Toolcode
Algemeen
Contactformulier A.7.b
Checklist sollicitatiegesprek A.1.a
Checklist inwerkprogramma A.2.a
Overzicht van werkzaamheden die passen bij de werkprocessen uit dossier
Praktijkovereenkomst
Begeleidingsgesprek formulier
Beoordelingsformulier LB en LL D.23.a
Persoonlijke informatie leerling
Motivatiematrix ingevuld door de leerling B.11.b
Leerstijlentest ingevuld door de leerling C.18.b
Algemene informatie vanuit VTL en ROC
BPV-protocol
BPVO
Toolbox kaart opleiding leerling
VTL helpt je vooruit
B13a

Praktijkopleider
Leerstijlen
Iedereen heeft een persoonlijke leerstijl, dat wil zeggen: een manier van omgaan met leerstof en leeractiviteiten. Er zijn bijvoorbeeld
mensen die het fijn vinden om te leren door veel vragen te stellen. Anderen zijn echte doeners, zij willen het liefst
meteen met iets aan de slag.
De ene leerstijl is niet beter dan de andere. Wel leent de ene stijl zich beter voor de ene dan voor de andere leersituatie. Dit
verklaart bijvoorbeeld waarom sommige mensen niet op hun best zijn in een klassikale lessituatie, maar wel tot hun recht
komen tijdens een het werken.
De leerstijlen van Kolb
De Learning Style Inventory (LSI), die ontwikkeld is door David Kolb, is een van de eerste en meest gebruikte modellen voor
leerstijlen in het onderwijs. Deelnemers aan de test vullen lijsten in met statements zoals:
Deelnemers moeten dan op een vierpuntsschaal opschrijven wat het meeste en het minste op hen van toepassing is. Deze
vier voorkeuren komen volgens Kolb overeen met fasen in het leerproces, oftewel de leercirkel.
De leerstijlen die Kolb onderscheidt, zijn kwadranten in deze leercirkel. In de cirkel staan dus zowel de verschillende fasen in
een leerproces, als de verschillende typen die iemand kan zijn.
De doener houdt van experimenteren en lost problemen op door iets uit te proberen. Hij past zich goed aan aan nieuwe situaties.
Soms kan een doener drammerig overkomen in zijn dadendrang.
De bezinner kijkt hoe anderen een probleem aanpakken en denkt eerst na voordat hij iets doet. Hij ziet veel oplossingen, omdat
hij een probleem vanuit veel standpunten kan bekijken. Daardoor neemt hij beslissingen soms traag.
De denker is goed in logisch denken en redeneren. Hij probeert algemene regels te ontdekken en leert het liefst uit boeken.
Het is belangrijker dat ideeën logisch zijn, dan dat ze praktisch uitvoerbaar zijn.
De beslisser plant een taak en voert die uit. Hij is niet zo geïnteresseerd in theorieën. Hij doet het goed in conventionele intelligentietesten.
Hij houdt zich liever bezig met technische problemen dan met mensen.
Leestips
In het handboek van de praktijkopleider leest u tips hoe u kunt omgaan met de verschillende leerstijlen. Deze informatie kunt
u vinden in hoofdstuk 25 tot en met 30 (pagina 63 tot en met 72).
Ook in de training Praktijkopleider wordt verder ingegaan op de leerstijlen van Kolb.
VTL helpt je vooruit
C18a

Praktijkopleider
Leerstijlentest
Hieronder staan een aantal uitspraken. Per uitspraak staan er vier mogelijkheden. Geef voor de uitspraak die het meest klopt
4 punten, voor de uitspraak die daarna het meest klopt 3 punten, de daaropvolgende 2 punten en voor de uitspraak die het
minst klopt 1 punt.
Sla geen enkele vraag over en geef geen enkele uitspraak hetzelfde cijfer.
Voorbeeld
2
Geef ik dat een een
goed doe?l
1
Zet ik dat op mijn
rekening?
4
Koop ik een nieuwe
broek?
3
Ga ik daarvan feesten?
Als ik onverwachts
€ 100 krijg dan:
D
C
B
A
UITSPRAAK
Kijk ik of ik het kan
gebruiken
Zoek ik naar verschillen
met een vorige
opdracht
Probeer ik het eerst
eens uit
Krijg ik gelijk zin om te
beginnen
Als ik een leuke
opdracht krijg :
Heb ik gelijk mijn
mening klaar
Denk ik eerst na over
wat er moet gebeuren
Vraag ik me af of het
nut heeft wat ik moet
doen
Laat ik alles op me
afkomen
Meestal
Ben ik vooral bezig
Denk ik vooral na over
wat er gebeurt
Kijk ik vooral naar wat
er gebeurt
Let ik voorla wat ik
zelf voel of hoe ik het
beleef
Als ik in een groepje zit
Zeg ik hoe we aan het
werk moeten
Heb ik over de anderen
een mening of ze het
goed of slecht doen
Heb ik heel goed in de
gaten wat er gebeurt
Neem ik de dingen
zoals ze zijn
Als ik met anderen
moet samenwerken
Zeg en doe ik alles
spontaan zonder na
te denken over de
gevolgen
Denk ik goed over alles
na
Stel ik mezelf vooral
vragen
Doe ik alles op gevoel
Meestal
Begin ik meteen
Wil ik snappen hoe het
in elkaar steekt
Kijk en luister ik vooral
Ben ik het liefst actief
bezig
Als ik iets nieuws moet
leren
Let ik vooral op wat ik
dan kan doen
Ben ik vooral gericht
op wat er nog zal gaan
gebeuren
Laat ik alles nog eens
door mijn hoofd gaan
en denk erover na
Ben ik vooral bezig met
wat er op dat moment
gebeurt
Als er iets belangrijks
gebeurt
Mijn ideeën uit te
proberen
Te snappen wat er
gebeurt
Te luisteren en te
kijken en informatie te
verzamelen
Van alles meegemaakt
te hebben
Ik vind het belangrijk
om
Probeer ik daar meteen
iets aan te doen
Denk ik daar goed over
na
Houd ik het liefst enige
afstand
Beleef ik dat vooral
gevoelsmatig en leef ik
erg mee
Als er iets ergs gebeurt
TOTAAL D
TOTAAL C
TOAAL B
TOTAAL A
SCORE
VTL helpt je vooruit
C18b

C18b
Praktijkopleider
Betekenis van de behaalde punten
9 t/m 14 deze manier van leren gebruik je bijna niet
15 t/m 21 deze manier van leren gebruik je soms
22 t/m 28 op deze manier kun je redelijk goed leren
29 t/m 36 op deze manier kun je goed leren en zo leer je ook het liefst
Voorbeeld: als je bij A 23 punten hebt en bij B 34 en bij C 18 en bij D 15, dan ben je vooral een type B en gebruik je de manier
van leren van type D bijna niet.
Hieronder vindt je de beschrijving van de vier types.
Type D, aantal punten
Type C, aantal punten
Type B, aantal punten
Type A, aantal punten
Beslisser
Je bent gericht op het
oplossen van problemen: voor
elke probleem bestaat één
oplossing
Je wilt graag een doel bereiken
en je maakt daarvoor een plan
Je vindt het leuk om allerlei
technische hulpmiddelen te
gebruiken
Als anderen van de hak op
de tak sprinegn vind jij dat
vervelend
Soms maak je onhandige
opmerkingen waardoor
anderen zich gekwetst voelen
Je houdt van praktische zaken
Iets leren wil je eigenlijk alleen
maar als je weet waarom het
nuttig is
Je vindt een leraar die goed
uitlegt en dingen voordoet
belangrijk
Je hebt duidelijke meningen
Je wilt oplossingen die je hebt
bedacht ook zelf uitproberen
Denker
Je vindt het belangrijk dat alles
logisch is
Je bent heel goed in het
uitleggen van begrippen, regels
en formules
Je bent nauwkeurig en
zelfstandig
Nieuwe theorie wil je graag
snappen
Je denkt veel over allerlei
dingen
Je wilt de werkelijkheid graag
indelen in systemen
Voordat je aan een opgave
begint wil je eerst de theorie
snappen
Je doet liever iets alleen
Soms vlucht je weg uit de
realiteit
Je houdt van structuur en je
hebt een duidelijk doel nodig
voor je aan iets begint
Een opgave moet voor jou
uitdagend zijn: je moet er goed
over kunnen nadenken
Je wilt vragen kunnen stellen
over de theorie die wordt
behandeld
Je houdt van orde en rust
Bezinner
Je hebt veel fantasie en je barst
van de ideeën
Je let goed op wat er gebeurt
en kijkt graag naar andere
mensen
Als er iets gebeurt zie je
meteen wat er misschien nog
meer zou kunnen gebeuren
Je begrijpt vaak snel wat de
verschillende dingen die je ziet
met elkaar te maken hebben
Je bent creatief
Je kunt chaotisch zijn en soms
kun je niet kiezen uit alle
mogelijkheden
Je kunt soms besluiteloos zijn
Je denkt graag van tevoren na
over wat er moet gebeuren
Je neemt pas een beslissing als
je er goed over hebt nagedacht
Je vindt het belangrijk om
de mensen met wie je
samenwerkt en je vrienden
en vriendinnen goed te leren
kennen
Je vindt het prettig om met
anderen te praten over
gevoelens
Jet hebt het nodig om je veilig
te voelen en tijd om over
dingen na te denken
Doener
Je wilt graag een doel bereiken
en je houdt van gezellig met
anderen iets samen doen.
Je past je snel aan in een groep
Je wilt wel dat als je iets doet
dat dat ook snel lukt
Je wil graag betrokken zijn bij
wat er gebeurt
Je werkt graag volgens een
goede planning
Je vindt het belangrijk wat
anderen van jou vinden
Als iets niet lukt verlies je snel
je interesse
Je kunt snel ongeduldig worden
en soms je zin doordrijven
Je vindt het belangrijk steeds
iets nieuwd te doen en je
wilt graag zo veel mogelijk
meemaken
Als er een probleem is, wil jij
dat het liefste oplossen
Je hebt uitdagingen nodig
Voor jou is humor, een goede
sfeer en contact met anderen
belangrijk
Je reageert vaak spontaan.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Doener
Globale beschrijving
Doeners storten zich helemaal en zonder voorbehoud in nieuwe ervaringen. Ze genieten van het hier en nu en zijn gericht op
het opdoen van directe ervaringen. Zij zijn open van geest, niet sceptisch, en daardoor zijn ze snel enthousiast over alles wat
nieuw is.
Hun levenshouding is: “Ik moet alles ooit proberen”. Zij begeven zich op paden die anderen niet durven betreden. Hun dagen
zitten vol activiteiten. Ze genieten van brandjes blussen. Zo gauw het enthousiasme over de ene activiteit verflauwt, zijn ze
naarstig op zoek naar de volgende activiteit.
Ze bloeien op bij een uitdaging, maar vervelen zich bij het invoeren en langdurig begeleiden van iets nieuws. Ze houden van
gezelligheid en zijn constant bezig met andere mensen. Ze trekken alle aandacht.
Eigenschappen
Doelgericht, gericht op zichtbare resultaten. Ziet inspanningen graag beloond in concrete, herkenbare en tastbare vorm. Past
zich snel en uitstekend aan aan nieuwe concrete situaties.
Gebruikt goed zijn verstand bij de benadering van problemen. Accent op praktische vaardigheden. Heeft minder analytisch
vermogen dan de denker, maar gaat af op informatie van anderen en eigen intuïtie. Brede praktische interesse. Nauwelijks
geïnteresseerd in onderliggende theorie of technische details.
Actiegericht; werkt proefondervindelijk, gaat problemen proberenderwijs te lijf. Onderzoekt, tracht nieuwe ervaringen op te
doen. Krijgt veel gedaan. Geeft plannen en theorieën die niet bij de eigen ervaring aansluiten snel op.
Handelt spontaan en intuïtief. Baseert beslissingen op totaalindrukken, meer dan op feiten en cijfers. Niet sceptisch, is bereid
iets anders te proberen en enthousiast over alles wat nieuw is. Neemt graag risico’s, houdt van iets boeiends, verandering.
Houdt niet van routines. Betrokken bij zeer veel nieuwe activiteiten, goede starter.
Emotioneel, vertrouwt op eigen gevoel. Gevoelens van zichzelf en anderen zijn even belangrijk als welke harde feiten en gegevens
ook. Zwakte is ongeduld, te hard van stapel lopen en daarmee samenhangend te grote risicobereidheid. Wil meteen ter
zake komen. Pikt vaak een deelaspect van het probleem eruit dat uitzicht biedt op concrete resultaten. Anderen vinden hem
soms drammerig en opdringerig. Neiging waarschuwingen in de wind te slaan.
Kan goed met mensen opschieten. Persoonlijk, op mensen gericht; is betrokken en biedt anderen ondersteuning. Past zich
goed aan bij mensen en situaties. Kan zich makkelijk in anderen inleven en sluit zich makkelijk aan bij de mening van anderen.
Open van geest, staat open voor feedback en commentaar. Raadpleegt, vraagt om inlichtingen, informeert naar meningen en
gevoelens bij anderen.
Is graag samen met anderen. Afhankelijk van andere mensen om een taak uit te voeren. Bespreekt plannen met anderen, betrekt
mensen bij een taak en geeft ze inspiratie.
Taalgebruik actiegericht: “Laten we ..., Als ik nu een voorstel mag doen ...”
Kenmerkende formuleringen
“Ik heb zo’n idee dat ...”
“Ik voel gewoon dat we ...”
“Mijn intuïtie zegt me dat ...”
“Ik heb het gevoel dat ...”
“Mijn gevoel zegt me dat ...”
“Mijn ervaring zegt me dat …”
“De ervaring heeft mij geleerd dat ...”
Sterke kanten
Sterke kant is het stellen van doelen in de aanvangsfase van een project: Brengt het probleemoplossingproces op gang. Zeer
actief.
Activeert en motiveert de betrokken personen. Beargumenteert ideeën en posities. Betrekt anderen erbij. Spontaan en enthousiast.
Sterke kant in de uitvoeringsfase van een project, is het implementeren en doorvoeren van een oplossing.
Voert plannen uit, implementeert oplossingen. Praktisch gericht.
Probeert zaken uit, onderzoekt de mogelijkheden. Zal verscheidene aanpakken proberen. Neemt nieuwe ideeën van anderen
over. Neemt risico’s.
VTL helpt je vooruit
C18c

C18c
Praktijkopleider
Zwakke kanten
Organiseert slecht, stelt moeilijk doelen.
Onbezonnen, gaat onbewust en overijld te werk.
Heeft zoveel projecten dat het onmogelijk is ze allemaal goed te overzien.
Lopende zaken worden niet altijd afgedaan.
Het kan moeilijk zijn voor anderen om de constante verandering te accepteren.
Veel praktische ervaring maar weinig tijd voor reflectie.
Risico dat hij teveel hooi op zijn vork neemt.
Ideale leeromgeving
Uitdaging en spanningsvolle situaties die om keuzes vragen.
Afwisseling in programma-onderdelen en werkvormen.
Ruimte voor humor, plezier en ontspanning. Feedback op eigen actie.
Kunnen werken in een leuke, aardige en boeiende groep.
Gelegenheid en de vrijheid om snel te kunnen reageren.
Als Doener leer je het meest van activiteiten waar je
gelegenheid krijgt om iets nieuws te leren.
je je kunt verdiepen in het ‘hier en nu’, met bijvoorbeeld rollenspellen, discussies.
voortdurende afwisseling en opwinding hebt.
in het voetlicht treedt, gestimuleerd wordt om actief te participeren.
in het diepe gegooid wordt met een opdracht die je moeilijk vindt.
ideeën kunt spuien, zonder de remmende werking van beleid, structuur of praktische realiseerbaarheid.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Bezinner
Globale beschrijving
Bezinners nemen graag afstand om hun ervaringen te overdenken en vanuit vele verschillende gezichtspunten of invalshoeken
te bekijken. Zij verzamelen gegevens, zowel uit de eerste hand als van anderen, en herkauwen deze grondig voordat ze tot
een conclusie komen. Uitgebreid informatie verzamelen en analyseren van gegevens leidt ertoe, dat ze het nemen van definitieve
conclusies steeds neigen uit te stellen.
Hun levenshouding is behoedzaam en terughoudend. Ze blijven het liefst op de achtergrond bij gesprekken en vergaderingen.
Ze observeren graag hoe andere mensen bezig zijn.
Ze maken een lichtelijk afstandelijke, verdraagzame, onverstoorbare indruk.
Wanneer ze tot actie overgaan, past dat in een groter kader, en houden zij niet alleen rekening met de eigen inzichten, maar
ook met die van anderen.
Eigenschappen
Goed in waarnemen, gebruikt ogen en oren; luistert en observeert aandachtig. Neemt zaken in zich op, stelt vragen.
Overziet het geheel. Groot vermogen problemen te herformuleren; snel verbanden leggen tussen een aantal inzichten of observaties
leiden tot een andere kijk op de zaak.
Bezit een groot voorstellingsvermogen, waarmee hij een concrete situatie vanuit verschillende gezichtshoeken kan bekijken.
Ziet veel alternatieven. Kan zichzelf voorstellen in verschillende situaties.
Creatief, gebruikt zijn verbeeldingskracht en fantasie. Maakt vaak nieuwe en uiteenlopende ideeën of plannen. Komt tot zijn
recht bij brainstorming. Inventief, scoort hoog in oplossen van problemen waarbij meerdere oplossingen mogelijk zijn.
Reactief, afwachtend, weloverwogen. Verzamelt gegevens en onderzoekt die gegevens zorgvuldig alvorens tot een conclusie
te komen. Laat liefst niets on-onderzocht.
Timing is belangrijk, kan pas met iets anders verder gaan als hij klaar is. Neigt tot zolang mogelijk uitstellen van definitieve
conclusies. Komt vaak niet tot besluiten, omdat hij steeds weer nieuwe alternatieven bedenkt en keuzes uitstelt, of geen keuzes
kan maken.
Geïnteresseerd in mensen; leert door naar anderen te luisteren, vervolgens door ideeën met een klein aantal mensen te delen
en vorm te geven. Zoekt graag bij anderen bevestiging.
Gericht op relaties met mensen, maar stelt zich in het sociale contact wat ingehouden, bedachtzaam of afzijdig op. Rustig,
kalm, vriendschappelijk, ondersteunend, vermijdt ruzie.
Gevoelsmens. Humoristisch, met gevoel voor ongerijmdheden. Brede culturele belangstelling, esthetische interesse.
Idealistisch. Vrijzinnig, conformeert niet snel aan autoriteit. Meer zelfvertrouwen dan de beslisser. Is geneigd extremer te scoren
op eens-/oneens-vragenlijsten.
Taalgebruik wordt gekenmerkt door uitingen van persoonlijke beleving: “Ik voel dat, ik zie dat zo.” Gebruik van metaforen,
beeldspraak en concrete voorbeelden (ezelsbruggetjes). Neiging van de hak op de tak te springen.
Kenmerkende formuleringen
“Stel dat .......”
“Ga eens uit van gedachte dat .......”
“Kunnen we er een zodanige vorm aan geven dat ......”
“Is er misschien een manier om .....”
“Kunt u op een of andere manier aannemelijk maken dat dit idee .......”
“Laten we hierover wat ideeën naast elkaar zetten”
Sterke kanten
Sterke kant is probleem-identificatie; vergelijken van een gewenste situatie met de werkelijkheid en duidelijk maken waar de
verschillen tussen de ideale situatie en de realiteit zitten.
Zoekt en verzamelt achtergrondinformatie. Peilt meningen en gevoelens van anderen.
Goed in het zien van dingen. Onderzoekt nieuwe, afwijkende patronen. Herkent discrepanties, storingen of problemen.
Maakt problemen duidelijk.
Ziet zaken in perspectief. Voelt kansen, mogelijkheden aan. Ziet wat hij kan gebruiken. Heeft creatieve mogelijkheden. Goed
in creatief denken; ideeën bedenken. Bedenkt veel alternatieven.
Kan wachten op het beste tijdstip.
Erkent eigen stress-symptomen.
VTL helpt je vooruit
C18c

C18c
Praktijkopleider
Zwakke kanten
Kan door de bomen het bos niet meer zien.
Heeft veel ideeën maar is weinig actiegericht.
Wacht te lang alvorens maatregelen te nemen.
Wacht af hoe anderen de taak uitvoeren.
Weinig kritisch. Is ongeduldig over kleinigheden.
Ideale leeromgeving
Ruimte voor het uiten van ervaringen en gevoelens.
Tijd voor beschouwing en verwerking van waarnemingen en indrukken.
Gelegenheid om anderen in de groep te leren kennen en hun standpunten te weten.
Verschillende visies en opinies gepresenteerd krijgen om ze te vergelijken.
Visuele presentatie van leerstof.
Als Bezinner leer je het meest van activieiten waar je
in staat wordt gesteld en aangemoedigd wordt om zaken te bekijken, te overdenken.
kunt luisteren en observeren, en daardoor afstand kunt nemen van zaken. Voorbeelden hiervan zijn het observeren van een
groep bij het werk, het kijken naar een videoband, of zich tijdens een vergadering op de achtergrond opstellen.
mag denken voor je handelt, tijd hebt om je antwoord voor te bereiden, mag overwegen voor je commentaar geeft, een kans
krijgt om vooraf wat achtergrondinformatie te lezen.
enig diepgaand onderzoek kunt doen, d.w.z. informatie vergaren, onderzoeken, tot de bodem van iets gaan.
de kans hebt gebeurtenissen, en datgene wat je geleerd hebt, nog eens de revue te laten passeren.
gevraagd wordt zorgvuldig overwogen analyses en rapporten te schrijven.
geholpen wordt in een veilige omgeving van gedachten te wisselen met andere mensen.
in jouw eigen tempo beslissingen kunt nemen, zonder druk van buiten af of binnen strakke tijdslimieten.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Denker
Globale beschrijving
Denkers verwerken hun waarnemingen in ingewikkelde maar logisch doordachte theorieën. Ze doordenken problemen op
een consequente, stapsgewijze, logische methode. Ze neigen tot perfectionisme, dus vinden ze geen rust tot de dingen geordend
zijn en ingepast in hun rationele schema”s.
Denkers houden ervan te analyseren (van geheel naar delen) en te synthetiseren (van delen naar een geheel). Ze zijn dol op
abstracte ideeën, uitgangspunten, principes, theoretische modellen, logisch redeneren en rationeel denken. De denker kijkt
naar een groter geheel, en zoekt naar onderliggende wetmatigheden. Vragen die hij stelt zijn: Wat zijn de uitgangspunten?
Hoe kan je die dingen met elkaar rijmen? Waar heb je dat vandaan? Ze zijn vaak objectief en onbevooroordeeld en benaderen
de werkelijkheid consequent logisch. Ze verwerpen alles wat daar niet in past.
Eigenschappen
Groot analytisch vermogen. Stijl wordt gekenmerkt door het denken in heldere, logische en abstracte termen. Doordenkt problemen
op een consequente, stapsgewijze en systematische manier. Betwijfelt, zoekt naar fouten, oefent kritiek uit.
Redeneert inductief (van bijzonder naar algemeen). Verzamelt alle feiten, overweegt de mogelijkheden, maakt combinaties,
herontwerpt, beproeft opnieuw. Brengt graag een verscheidenheid aan afzonderlijke feiten en observaties in een omvattende,
logisch samenhangende verklaring samen. Leert door ideeën afzonderlijk te bestuderen, voegt ideeën samen om een
nieuw plan of model op een georganiseerde manier te ontwerpen. Voorkeur voor logische en exacte theorievorming.
Neiging tot perfectionisme. Opereert vanuit een bepaald kader. Rust niet eerder dan nadat de zaken zijn gecategoriseerd en
ingepast in zijn rationele schema.
Niet gericht op mensen. Werkt alleen, onafhankelijk. Onpersoonlijk, taak-georiënteerd. Stelt meer belang in abstracte ideeën
dan in hetgeen andere mensen vinden en denken.
Rationeel, logisch, analyserend, intellectueel. Geeft de voorkeur aan feiten. Denkt en leest. Breed georiënteerd.
Niet emotioneel maar bedachtzaam en geduldig. Reageert secundair, handelt berekenend. Laat zich niet door emotionele betrokkenheid
meeslepen. Vermijdt te diep in iets betrokken te worden.
Maakt gebruik van diagrammen en modellen. Taalgebruik onpersoonlijk en zaakgericht: “Het is …, zo, dat.”
Kenmerkende formuleringen
“Als …, dan ..., tenzij ....”
“Onderzoek heeft aangetoond dat ....”
“Ik heb eens gelezen dat ...”
“Ik denk dat dit niet klopt...”
“Ik moet u erop wijzen dat ...”
“Als gevolg van ... We zullen bij gevolg ...”
“waarom is deze ... beter dan de vorige? … Wat zal er gebeuren, als ... Ik voorzie het gevaar dat...”
“Waar blijven we, als ... ... Ik denk niet dat ... … Ik zie niet in waarom dat zou moeten volgen uit wat je zojuist hebt gezegd. … De
cijfers die mij bekend zijn, verschillen van de cijfers die u hebt genoemd. … Dat is niet de enig mogelijke verklaring, ...
Sterke kanten
Sterkte is logica, nauwkeurigheid in het analyseren van een probleem en het komen tot een probleemstelling. Stelt de prioriteiten
op basis waarvan een (deel-) probleemstelling kan worden bepaald, definieert dan het probleem. Bedenkt perfecte
theoretische modellen.
Overziet modellen en middelen die geschikt zijn om toe te passen op een bepaald probleem. Zoekt naar wat bruikbaar is.
Maakt goed gebruik van ervaringen uit het verleden.
Bedenkt alternatieve oplossingen voor een probleem. Gaat de mogelijkheden van het gebruik van verschillende alternatieven
na. Definieert verwachtingen, stelt criteria op en voert een onderzoek uit, rekent de mogelijkheden uit.
Ontwikkelt theorieën en formuleert modellen. Sterkte is het kunnen bedenken van perfecte theoretische modellen.
Is een goede planner en organisator. Maakt plannen, bedenkt hoe oplossingen uitgevoerd moeten worden.
Werkt georganiseerd. Werkt goed alleen.
VTL helpt je vooruit
C18c

C18c
Praktijkopleider
Zwakke kanten
Soms beperkte toepasbaarheid van de theorie in de praktijk.
De denker geeft theorie voorrang boven de feiten en laat zich moeilijk door concrete ervaring op andere gedachten brengen.
Klopt een logische en exacte theorie niet met de feiten in de praktijk, dan zal hij de feiten opnieuw bekijken of terzijde schuiven,
liever dan de theorie laten vallen.
Vereist te veel bewijsmateriaal alvorens te handelen. eerstijlen
Neemt weinig risico’s.
Weinig realiteitszin.
Laat het verleden met tegenzin los.
Weinig waardering voor gevoelens, zowel van zichzelf als van anderen.
Moeite met onderkennen eigen gevoelens.
Ideale leeromgeving
Duidelijke doelen en een heldere programmastructuur.
Gelegenheid voor het stellen van vragen naar filosofische, theoretische of methodologische achtergronden. Complexe ideeën
en vraagstukken aangeboden krijgen als een uitdaging om ze te begrijpen.
Orde en rust om na te denken.
Tijd en hulp om observaties een plaats te geven in eigen theorieën en begrippenkaders.
Als Denker leer je het meest van activiteiten waar je
wat aangeboden wordt deel uitmaakt van een groter systeem, een overkoepeld model, concept of theorie.
de kans krijgt de basismethodiek, de uitgangspunten of de logica achter iets te onderzoeken. Bijvoorbeeld door deel te nemen
aan een vraag- en antwoordsessie, of door stukken op inconsequenties te bestuderen.
iets uit moet leggen aan mensen van een hoog niveau, die je kritische vragen zullen stellen.
kunt luisteren naar of lezen over waterdichte, interessante theorieën en concepten, die de nadruk leggen op rationaliteit of
logica en dan hoeven ze niet eens zo relevant te zijn.
de tijd hebt methodisch de verbanden tussen ideeën, gebeurtenissen en situaties te onderzoeken.
je geestelijk moet inspannen, bijvoorbeeld door een ‘stevige kluif’ in de zin van complexe materie te moeten analyseren.
je bevindt in gestructureerde situaties met een duidelijk doel.
redenen voor succes of mislukking kunt analyseren en daarna generaliseren.
interessante ideeën wordt aangeboden hoewel ze niet meteen belangrijk hoeven te zijn.
geacht wordt ingewikkelde situaties te begrijpen en er aan deel te nemen.
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Beslisser
Globale beschrijving
Beslissers proberen graag theorieën, technieken en ideeën uit om te zien of ze ook in de praktijk werken. Ze zoeken actief naar
nieuwe ideeën, zoeken nieuwe theorieën tot op de bodem uit en nemen de eerste de beste gelegenheid waar om met de
toepassing te experimenteren. Ze zijn het soort mensen dat na een cursus overloopt van de nieuwe ideeën die ze uit willen
proberen in de praktijk.
Ze pakken graag dingen aan en reageren snel. Direct in contact met anderen, ze draaien er niet omheen en worden ongeduldig
bij oeverloze discussies. Ze zijn praktische mensen, die met beide benen op de grond staan. Ze nemen graag praktische
besluiten.
Het zijn probleemoplossers. Ze zien hun problemen als een uitdaging. Hun levenshouding wordt gekenmerkt door het “Het
kan altijd beter” en “Als het werkt, is het goed”. Zij vragen vaak naar oplossingen in de vorm van “recepten”.
Eigenschappen
Sterkte is doelgerichtheid en planmatigheid: praktisch en toepassingsgericht.
Past ideeën toe om problemen op te lossen. Komt goed tot zijn recht als ideeën in de praktijk gebracht moeten worden, vooral
in situaties waar slechts één oplossing de juiste of mogelijk is.
Beproeft verwachtingen objectief in de praktijk. Zet projecten op, doet onderzoek en experimenteert. Maakt theorieën bruikbaar,
weet informatie goed op het probleem toe te spitsen.
Niet emotioneel. Heeft graag de situatie onder controle. Gebruikt rationeel verstand en logica teneinde doelen te bereiken.
Neemt stappen om taken uit te voeren.
Zoekt actief naar nieuwe ideeën, theorieën of technieken om deze op toepasbaarheid in de praktijk te kunnen toetsen. Leert
door met waarschijnlijkheden te werken en deze te beproeven om tot conclusies te komen. Zoekt nieuwe ervaringen.
Handelt onafhankelijk van anderen. Sterke interesse in zaken betekent dat het sociale contact niet hoog op de prioriteitenlijst
staat. Zakelijk, onpersoonlijk en direct in het sociale contact. Praat er niet graag omheen, snel ongeduldig tijdens discussies.
Loopt vooral niet met zijn emoties te koop. Neiging zich op hoofdzaken te concentreren zonder zich door emotionele betrokkenheid
af laten leiden. Stelt prijs op goede manieren, orde en regelmaat.
Werkt snel en vol vertrouwen aan ideeën waartoe hij zich aangetrokken voelt. Neemt de verantwoordelijkheid. De drang om
besluiten te kunnen nemen kan zo sterk zijn dat de kwaliteit in het geding komt. De beslisser loopt het risico liever een foute
beslissing, dan helemaal geen beslissing te willen nemen.
Autoriteitsgevoelig. Geneigd om mening te wijzigen onder druk van gezag.
Onder deze groep vindt men de specialisten in een vakgebied, die uitblinken op een bepaald terrein waar ze begrippen, modellen
en theorieën toetsen in de praktijk. Beroepsgroep vooral: Natuurwetenschappen. Uit onderzoek komt als prototype
voor deze stijl de ingenieur naar voren.
Taalgebruik logisch dwingend: “We moeten ..., hieruit volgt dat ...”. Praat in termen van structuur, orde en logica. Formuleert
volgens een eenduidige gedachtegang.
Kenmerkende formuleringen
“Om te ....., zouden we kunnen …”
“Zou het niet mogelijk zijn …”
“het positieve is, dat we …”
“Laten we …” “
“Als, dan zullen…”
“onder welke omstandigheden zou….kunnen worden? …Ik heb een idee over hoe het zou kunnen worden gerealiseerd...”
Sterke kanten
Sterkte is het beoordelen van de gevolgen van de verschillende oplossingsmogelijkheden, testen van een aanpak in de praktijk,
en het kiezen van een oplossing.
Ziet problemen als normaal; als iets dat moet worden opgelost.
Nieuwsgierig; gebruikt dit om feiten te verkrijgen.
Stelt zich doelen en handelt ook dienovereenkomstig. Stelt prioriteiten vast, kiest uit alternatieve oplossingsmogelijkheden,
richt zich op de meest doelgerichte aanpak.
Evalueert plannen en mogelijkheden; zet proefsituaties op en test verwachtingen in de praktijk.
Verklaart gegevens.
Neemt besluiten.
Werkt goed onafhankelijk.
VTL helpt je vooruit
C18c

C18c
Praktijkopleider
Zwakke kanten
Geeft de taak voorrang boven mensen.
Onderschat persoonlijke gevoelens.
Ongeduldig.
Neemt risico”s door te grote actiebereidheid.
Overweegt geen alternatieven.
Handelt soms vanuit een te dogmatische theorie.
Heeft leiding nodig, maar wil het vaak alleen doen.
Maakt geen doeltreffende gebruik van de sterke kanten van andere mensen.
Ideale leeromgeving
De rode draad in een presentatie kunnen ontdekken en vasthouden.
Mogelijkheid om zelf praktische conclusies te trekken.
Duidelijke relatie tussen leerstof en problemen in de eigen praktijk.
Technieken en aanwijzingen om problemen zelfstandig op te lossen.
Deskundige opleiders, die het zelf ook kunnen, als model.
Gelegenheid tot experimenteren met zelf bedachte oplossingen.
Als Beslisser leer je het meest van activiteiten waar je
meteen de kans krijgt het geleerde in praktijk te brengen.
een duidelijk verband ziet tussen de stof en een voor jou herkenbaar probleem, of een situatie op het werk.
technieken demonstreert, waarvan je de voordelen in de praktijk duidelijk kunt zien; bijvoorbeeld hoe je tijd kunt winnen, hoe
je een goede eerste indruk kunt maken, hoe je met vervelende mensen kunt omgaan.
de kans krijgt technieken uit te proberen en te beoefenen onder toezicht van iemand die in uw ogen een geloofwaardig expert
is. Dat wil zeggen iemand die succes heeft in de praktijk en zelf de technieken die hij onderwijst kan toepassen.
de leeractiviteit realistisch is, dus gericht op werkelijke praktijkproblemen en met echt aandoende praktijksimulaties.
te maken krijgt met een lichtend voorbeeld waaraan je je kunt meten, bijvoorbeeld een gewaardeerde baas, een demonstratie
van iemand met de nodige ervaring, een instructiefilm met veel voorbeelden.
technieken krijgt aangereikt die van toepassing zijn op jouw eigen situatie.
je kunt bezig houden met praktische zaken, bijvoorbeeld actieplannen opstellen met een duidelijk eindresultaat, het bedenken
en voorstellen van directere methodes, het geven van adviezen, enzovoort.
VTL helpt je vooruit

Datum:
Naam deelnemer:
Geboortedatum:
BBL-opleiding
BPV sinds:
Beoordeling door leerbedrijf:
A. Goed, vakbekwaam, competent
B. Ruim voldoende
C. Voldoende maar moet beter
D. Slecht, past niet bij vakman in opleiding
(A, B, C, of D in tekstvak invullen, met eventueel gewenste toelichting)
Praktijkopleider
Beoordelingsformulier (Chauffeur goederenvervoer)
1 Kwaliteit
(Handelt volgens instructies, laadt, lost en stapelt op de juiste manier, signaleert en meldt schade en manco’s enzovoort)
2 Prestaties
(Werkt efficiënt en met inzet, is en begint op tijd, werkt in juiste volgorde, beperkt leegloop c.q. overuren, kan pieken aan, betrekt
en helpt anderen, kan meerdere activiteiten doen, boekt resultaat enzovoort)
3 Beroepshouding
(Correcte omgang met mensen en middelen, is geïnteresseerd in bedrijf en beroep, is oplettend en zorgvuldig met documenten
en formulieren, leest en begrijpt memo’s en instructies)
4 Presentatie
(Zorgt voor orde en netheid in eigen en directe werkomgeving, zoals loods, kantine, cabine, laadruimte, buitenkant auto, ziet
er verzorgd en correct uit)
5 Veiligheid en gezondheid
(Houdt zich aan regels en voorschriften, gaat verantwoord om met pallettruck, draagt veiligheids(hand)schoenen, rijdt veilig
en verkeersvriendelijk, kent en past verkeers- c.q. wetregels toe, tilt en draagt verantwoord, is zich bewust van gevaren en risico’s,
brengt zichzelf en/of anderen niet in gevaar enzovoort)
6 Collegialiteit en communicatie:
(Helpt anderen op eigen initiatief, geeft duidelijk mogelijkheden/beperkingen aan, onderhoudt goed contact met andere medewerkers
en leidinggevende, komt afspraken na, signaleert tijdig enzovoort)
VTL helpt je vooruit
D23a

D23a
Praktijkbegeleider
7 Zelfstandigheid
(Heeft een goed werktempo, bereikt gewenste resultaten, heeft inzicht in het proces, behoeft niet dagelijks te worden gecontroleerd,
start zonder toelichting of aansporing, signaleert afwijkingen enzovoort)
8 Vorderingen
9 Opdrachten takenboek
10 Geschiktheid
Gemaakte afspraken
(Onderwerp: Wat doet de leerling? Wat doet de praktijkopleider? Wanneer moeten de zaken af zijn)
1
2
3
Evaluatie gemaakte afspraken
1
2
3
Bijzonderheden
VTL helpt je vooruit

Formulier is ondertekend voor akkoord/gezien door praktijkopleider en deelnemer op:
Datum:
Deelnemer: Praktijkopleider:
Handtekening: Handtekening:
Namens VTL
Naam: Handtekening:
Praktijkopleider
VTL helpt je vooruit
D23a

D23a
Praktijkbegeleider
Ervaringen van de leerling werknemer:
A. Goed
B. Ruim voldoende
C. Voldoende maar kan beter op punt van ......
D. Onvoldoende, had beter verwacht van het bedrijf op gebied van .......
( A, B, C, of D in tekstvak invullen, met gewenste toelichting )
1 Introductie
(Kennismaking, inwerken, enzovoort)
2 Samenwerking en sfeer
(Met collega’s en leidinggevende)
3 Begeleiding en ondersteuning
(Uitleg, mogelijkheden, opdrachten, enzovoort)
4 Hoe zou ik beter kunnen werken en leren
5 Tevredenheid werkplek
VTL helpt je vooruit

Praktijkopleider
Feedback geven
Feedback is een boodschap over het gedrag of de prestaties van een ander. Feedback is onmisbaar als u met anderen samenwerkt.
U moet zo nu en dan kunnen zeggen dat het werk van de ander niet in orde is, of juist heel erg goed is. U stuurt elkaar
bij door commentaar te geven.
Bent u praktijkopleider, dan is het voor u extra belangrijk dat u feedback leert geven. Bij elke stijl van leidinggeven past u feedback
vaak toe. Tijdens de praktijkopleiders training leert u meer over uw stijl van leidinggeven en feedback geven. In onderstaande
informatie wordt praktische informatie gegeven.
Feedback kan positief en negatief zijn
U denkt bij feedback meteen dat het om iets vervelends gaat, maar feedback geven is ook welgemeende en gerichte complimenten
uitdelen. Leerlingen leren vaak veel meer van duidelijk commentaar op werk dat ze goed hebben gedaan, dan van
kritiek op fouten. Positieve feedback is heel motiverend. U kunt de ander vragen of u “in de toekomst nog meer van hetzelfde
gedrag mag zien”. Daarmee is feedback geven een goede techniek om anderen te beïnvloeden.
Formule voor het geven van feedback
1 Beschrijf veranderbaar gedrag.
2 Beschrijf concreet en specifiek gedrag dat u zelf hebt gezien of gehoord.
3 Gebruik een ‘ik-boodschap’.
4 Geef aan welk effect dat gedrag op u heeft.
5 Laat de leerling reageren.
6 Vraag om het gewenste gedrag.
7 Verken samen oplossingen of achtergronden.
1 Beschrijf veranderbaar gedrag
U geeft altijd feedback op iets wat de leerling gedaan heeft en niet op hoe hij is. Het heeft weinig zin om tegen een leerling
te zeggen dat ze altijd zo zit te stotteren, want daar kan hij waarschijnlijk weinig aan doen. Beschrijf alleen gedrag dat hij kan
veranderen. Als de leerling weinig vragen tijdens het werk kunt u dit met hem bespreken.
2 Beschrijf concreet en specifiek gedrag dat u zelf heeft gezien of gehoord
Feedback waarin de woorden ‘altijd’ of ‘overal’ of ‘nooit’ in voorkomen, slaat de plank mis.
Zo loopt de feedback uit op een welles-nietes-ruzie. Het is beter om feedback zo concreet mogelijk en zo specifiek mogelijk te
omschrijven zoals:
“Het viel me op dat je vanmorgen met een koffiekopje de loods in liep, terwijl de afspraken zijn dat je alleen koffiedrinkt in de
kantine.”
Een extra regel is dat u het zélf gezien of gehoord moet hebben. Met feedback die u baseert op geklets, of eerlijke vertrouwelijke
informatie, van anderen maakt u meer kapot dan u lief is. U beschadigt het vertrouwen van uw bron. De andere kan het
ontkennen en wil meteen weten wie dat dan gezegd heeft.
3 Gebruik een ik-boodschap
Een ik-boodschap is: “Ik kan je niet begeleiden als jij me niets vraagt.”
Een jij-boodschap is: “Jij vraagt me niets.”
Een jij-boodschap zegt: jij doet iets fout.
En ik-boodschap zegt: ik zou het graag anders zien. Kunnen we het daar over hebben?
Een ik-boodschap nodigt uw gesprekspartner uit om begrip op te brengen voor uw kant van de zaak.
Door een jij-boodschap schiet de ander meteen in de verdediging.
4 Geef aan welk effect het gedrag van de ander op u heeft
Laat uw gevoel spreken. Dat gaat al veel makkelijker als u een ik-boodschap geeft. Het gaat er immers niet om wat die ander
nu precies heeft gedaan of nagelaten, maar u hebt problemen met de gevolgen ervan. U heeft iets nodig van de ander en dat
moet u kunnen benoemen.
“Doordat je voor de derde keer te laat kwam, kreeg ik het gevoel dat je je werk niet serieus neemt. Daardoor ga ik twijfelen of
ik je het vak wel wilt leren."
U kunt dus prima zeggen welke gedachten het gedrag van de ander bij jou oproept. Zo kan de leerling zich beter inleven.
VTL helpt je vooruit
D25a

D25a
Praktijkopleider
5 Laat de leerling reageren
Geef de leerling de gelegenheid te reageren. Houd gewoon even uw mond, hoe moeilijk dat ook kan zijn. Vraag of de leerling
u heeft begrepen en of hij zich het voorval hetzelfde herinnert als u. Is dat niet het geval, licht de boodschap dan toe met
aanvullende voorbeelden. Durf om een reactie te vragen: “Begrijp je wat ik bedoel?”
6 Vraag om het gewenste gedrag
U wilt graag dat de leerling zijn gedrag verandert. Help hem daarbij door duidelijk te zeggen hoe u het dan wilt: “Ik zou het
fijn vinden als je je koffiebekertje direct weggooit als je klaar bent met drinken zodat de kantine netjes blijft voor de volgende
ploeg die mag pauzeren.”
7 Verken oorzaken en oplossingen
Als de leerlinghet met u eens is dat zijn gedrag moet veranderen kunt u gaan praten over oorzaken en oplossingen. Neem de
tijd om te analyseren. Stel open vragen om te verkennen wat de oorzaken van zijn gedrag zijn. Zo geeft u de ander de ruimte
om zijn gedrag toe te lichten. Vul niet in wat u dénkt dat de ander bedoelt. Maak duidelijk dat u de ander graag wil helpen
waar nodig.
Ga uw oplossing niet opleggen: “Zo mooi dat je het me eens bent, dan lijkt het mij het beste dat jij het project uitstapt.” U
hebt samen een probleem, dus zoekt u sámen naar oplossingen. De leerling voelt zich medeverantwoordelijk als u hem zelf
vraagt met voorstellen te komen, en zal zich ervoor inzetten afspraken in te lossen.
In deze fase komt het erop aan actief te luisteren. Wat de leerling zegt biedt immers aanknopingspunten om tot een oplossing
te komen.
U kunt natuurlijk pas deze laatste fase van het gesprek starten als de ander uw feedback een beetje heeft laten ‘indalen’. Als
de leerling geëmotioneerd is, kunt u beter een afspraak maken om de volgende dag verder te praten. Ook moet de ander de
feedback accepteren. Als hij uw feedback onzin blijft vinden, zult u eerst de vorige stappen nóg een keer langs moeten lopen.
VTL helpt je vooruit