seminar wat is grafisch ontwerpen - Lectoraten AKV | St. Joost
seminar wat is grafisch ontwerpen - Lectoraten AKV | St. Joost
seminar wat is grafisch ontwerpen - Lectoraten AKV | St. Joost
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Avans Hogeschool, <strong>AKV</strong> | <strong>St</strong>. <strong>Joost</strong><br />
Expert<strong>is</strong>ecentrum Kunst en Vormgeving<br />
Lectoraat V<strong>is</strong>uele Retorica<br />
Seminar ‘Wat <strong>is</strong> ...<br />
graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong>?’<br />
Op 20 mei 2010 werd er in het gebouw van Electron<br />
in Breda een <strong>seminar</strong> gehouden. Ongeveer 25 deelnemers<br />
volgden het programma waarin vier sprekers<br />
vanuit verschillende perspectieven naar het beroep van<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerper keken. De d<strong>is</strong>cussies tijdens en na de<br />
presentaties waren levendig en enthousiasmerend. Drie<br />
prakt<strong>is</strong>che resultaten van het <strong>seminar</strong> waren het positieve<br />
antwoord op de vraag of het zinvol <strong>is</strong> om meer vergelijkbare<br />
<strong>seminar</strong>s te organ<strong>is</strong>eren, de vraag naar informatie<br />
over het lectoraat, en de vraag om de ‘profiel manager’<br />
verder uit te werken tot een werkend digitaal prototype.<br />
Programma<br />
Lezing – Jos van der Zwaal<br />
Graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> in Internationale<br />
organ<strong>is</strong>aties.<br />
Activiteit – ‘geef de grenzen<br />
aan’. Verdeel voorbeelden in<br />
groepen: [A] ‘Dit <strong>is</strong> graf<strong>is</strong>ch<br />
ontwerp’, [B] ‘dit <strong>is</strong> geen<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerp’, [C] ‘ik<br />
twijfel’.<br />
Lezing – Maurits Vroombout<br />
De relaties en verschillen<br />
tussen reclamebureaus en<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerpbureaus.<br />
Activiteit – ‘Criteria detailleren’.<br />
Wat zijn de criteria<br />
waarmee graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong><br />
beoordeeld wordt?<br />
Lezing – Hugues Boekraad<br />
Criteria voor de beoordeling<br />
van graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> bij<br />
ontwerpprijsvragen.<br />
Activiteit – ‘De profielmanager’.<br />
De activiteiten van<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerpers in relatie<br />
met opdrachten, opdrachtgevers,<br />
strategie en<br />
personeel.<br />
Lezing – Karel van der<br />
Waarde<br />
Vervolg van het project en<br />
verdere ontwikkelingen.<br />
D<strong>is</strong>cussie en vragen
Jos van der Zwaal<br />
Graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> in<br />
internationale organ<strong>is</strong>aties<br />
De omvang en complexiteit van internationale<br />
organ<strong>is</strong>aties vragen om grote investeringen.<br />
Meestal gaat het dan om beursgenoteerde<br />
ondernemingen. Waarmee de aandeelhouders<br />
– u en ik, in de vorm van spaarders<br />
en pensioeneigenaren – tot belangrijk(st)e<br />
belanghebbenden worden. Winstgevendheid<br />
staat dan voorop, <strong>wat</strong> ook geldt voor de<br />
bijdrage van graf<strong>is</strong>ch ontwerpers. Een aspect<br />
dat niets afdoet aan creativiteit, maar extra<br />
aanwezig zal zijn in het beoordelen en evalueren<br />
van projecten. Die kunnen zeer verschillend<br />
zijn, variërend van het vormgeven aan<br />
een strateg<strong>is</strong>che langetermijnv<strong>is</strong>ie tot het<br />
concreet real<strong>is</strong>eren van een samenhangend<br />
scala aan uitingen: producten, websites,<br />
verpakkingen, architectuur en in- en externe<br />
communicatie. Véél mogelijkheden voor<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerpers dus, maar – naast de<br />
creatieve en professionele vere<strong>is</strong>ten – nood-<br />
zakelijk financiëel effectief (=grotere verkoop-<br />
marge en/of lagere kosten). Met het oog op<br />
de bijdrage van Maurits Vroombout bied ik u<br />
de twee hoofdroutes aan die opdrachtgevers<br />
gedwongen zijn te kiezen: de high- of low-<br />
communication budget route.<br />
In een competitieve markt zal ‘communication<br />
power’ noodzakelijk en leidend zijn.<br />
Graf<strong>is</strong>ch ontwerp heeft dan een signaalfunctie:<br />
het herinnert aan de reclameboodschappen.<br />
Wanneer niet de communicatie,<br />
maar het product/dienstaanbod leidend<br />
<strong>is</strong>, krijgt graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> een dragende,<br />
beteken<strong>is</strong>gevende rol.<br />
Maurits Vroombout<br />
Reclame en graf<strong>is</strong>ch ontwerp<br />
Als je aan graf<strong>is</strong>ch ontwerpers en reclamemensen<br />
vraagt <strong>wat</strong> het verschil <strong>is</strong> tussen<br />
hun activiteiten, dan hoor je dat de grenzen<br />
vervagen. Maar <strong>is</strong> dat zo? Door middel van<br />
interviews hebben we de relaties tussen de<br />
twee typen bureaus onderzocht. Het blijkt<br />
dat de bureaus fundamenteel verschillende<br />
werkzaamheden uitvoeren. Het maatschappelijk<br />
nut van de reclameman <strong>is</strong> winstmaximal<strong>is</strong>atie<br />
voor de opdrachtgever. Het<br />
maatschappelijk nut van de graf<strong>is</strong>ch ontwerper<br />
<strong>is</strong> de beschouwer helpen met waarnemen.<br />
Reclamebureaus zijn goed georgani-<br />
seerd om het belang van de opdrachtgever te<br />
dienen. Zij kennen een grote variatie in theoret<strong>is</strong>che<br />
modellen en gespecial<strong>is</strong>eerde functies.<br />
Ze hebben een commerciële instelling en<br />
werken niet op bas<strong>is</strong> van individuele relaties.<br />
Creatie definiëren ze als mentaal concept.<br />
Tenslotte testen reclamebureaus hun werk.<br />
Graf<strong>is</strong>ch ontwerpbureaus lijken echter minder<br />
goed georgan<strong>is</strong>eerd om het belang van de<br />
beschouwer te dienen. Dat komt doordat de<br />
beschouwer doorgaans niet rechtstreeks<br />
betaalt voor hun diensten. Graf<strong>is</strong>ch ontwerpbureaus<br />
werken minder vaak met theoret<strong>is</strong>ch<br />
modellen en hebben zelden special<strong>is</strong>ten<br />
buiten het eigen vakgebied in dienst.<br />
Zij werken op bas<strong>is</strong> van een persoonlijke<br />
klik. Creatie definiëren ze als vormconcept.<br />
Graf<strong>is</strong>ch ontwerpbureaus zijn niet gewend om<br />
de effecten van hun werk te testen.<br />
Naar ons idee liggen de kansen daar waar de<br />
graf<strong>is</strong>ch ontwerper een v<strong>is</strong>ueel samenbrenger<br />
wordt van informatie voor een specifieke<br />
activiteit van een gebruiker. Hier liggen<br />
onontgonnen gebieden die de praktijk van<br />
graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> sterk kunnen vergroten.<br />
Hugues Boekraad<br />
Criteria voor ontwerpprijsvragen<br />
Bij de beoordeling van een graf<strong>is</strong>ch ontwerp<br />
zijn niet alleen de opinies van opdrachtgevers<br />
en het publiek van belang, maar ook<br />
het oordeel van graf<strong>is</strong>ch ontwerpers zelf <strong>is</strong><br />
vitaal. De mogelijke beoordelingscriteria<br />
zijn niet objectief, maar normatief: ze geven<br />
rich-ting aan een vakgebied, en dragen<br />
daarmee bij aan het zelfbewustzijn van professionele<br />
ontwerpers.<br />
In de Rotterdam Designprijs ’09 werden zes<br />
criteria gehanteerd: persoonlijke v<strong>is</strong>ie,<br />
auteurschap (afleesbare cons<strong>is</strong>tente identiteit),<br />
uitvoering (techn<strong>is</strong>che real<strong>is</strong>atie), relevantie<br />
in de maatschappelijke en culturele<br />
context, en relevantie in de internationale<br />
ontwerpwereld.<br />
Het merkwaardige <strong>is</strong> dat twee criteria -<br />
esthet<strong>is</strong>che criteria en onderzoekskwaliteit -<br />
ontbreken. Vooral de directe relaties tussen<br />
‘<strong>ontwerpen</strong>’ en ‘onderzoek’ in de inzendingen<br />
voor de Designprijs lijken problemat<strong>is</strong>ch<br />
en verdienen m<strong>is</strong>schien meer aandacht.<br />
Karel van der Waarde<br />
Graf<strong>is</strong>ch ontwerp onderzoek<br />
In 2008 begon het lectoraat V<strong>is</strong>uele Retorica<br />
de beroepspraktijk van het graf<strong>is</strong>ch<br />
<strong>ontwerpen</strong> in Breda in kaart te brengen. De<br />
activiteiten van de ongeveer 700 graf<strong>is</strong>che<br />
ontwerpers boden een uitgangspunt om<br />
een structurele beschrijving te maken. Deze<br />
beschrijving toont dat graf<strong>is</strong>ch ontwerpers<br />
v<strong>is</strong>uele elementen (tekst, beeld) maken en<br />
beoordelen, een v<strong>is</strong>uele strategie ontwikkelen,<br />
en de effecten van deze strategie op<br />
opdrachtgevers en beschouwers overwegen.<br />
Deze driedeling – effecten, strategie,<br />
elementen – biedt de mogelijkheid om het<br />
onderwijs in het graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong>, en het<br />
onderzoek naar graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> te<br />
beschrijven. De driedeling laat de zwaartepunten<br />
in opleidingen zien, en toont onder-<br />
delen die – en vergelijking met de praktijk<br />
– meer aandacht zouden kunnen krijgen. De<br />
beschrijving maakt een directe relatie tussen<br />
de prakt<strong>is</strong>che activiteiten van graf<strong>is</strong>ch<br />
ontwerpers en theoret<strong>is</strong>che inzichten, waarbij<br />
de theorieën van de ‘v<strong>is</strong>uele argumentatieleer’<br />
veelbelovend zijn. In de komende vier<br />
jaar wordt de beschrijving, de driedeling en<br />
de relaties met verschillende theorieën verder<br />
uitgewerkt.
Activiteit 1<br />
28 kaarten<br />
De deelnemers werd gevraagd om<br />
28 afbeeldingen te sorteren in<br />
drie groepen.<br />
(A) ‘Dit <strong>is</strong> graf<strong>is</strong>ch ontwerp’<br />
(B) ‘Dit <strong>is</strong> geen graf<strong>is</strong>ch ontwerp’<br />
(C) ‘Ik twijfel’.<br />
Het doel van deze activiteit was om aan te<br />
tonen dat er voor een groot deel overeenstemming<br />
<strong>is</strong> over deze keuzes, en dat het<br />
daarmee mogelijk <strong>is</strong> om de grenzen aan te<br />
geven.<br />
In de kolom hieronder 8 van de 28 gebruikte<br />
afbeeldingen. Tijdens het <strong>seminar</strong> werden<br />
geen scores vastgelegd. De voorbeelden<br />
dienden om de d<strong>is</strong>cussie over de grenzen van<br />
het vakgebied te stimuleren.<br />
Activiteit 2<br />
Criteria detailleren<br />
De deelnemers werd gevraagd om één kaartje van de 28 te kiezen en de volgende<br />
vragen toe te passen op dat voorbeeld.<br />
Effecten<br />
01. Wie <strong>is</strong> de meest waarschijnlijke opdrachtgever?<br />
02. Wie zijn de meest waarschijnlijke lezers/beschouwers? (Zijn er meerdere groepen?)<br />
<strong>St</strong>rategie<br />
03. In welke context wordt dit ‘ontwerp’ gebruikt?<br />
04. Is het voornaamste doel om de opdrachtgever te profileren?<br />
(identiteit, naam, status, … )<br />
05. Is het voornaamste doel om specifieke informatie te presenteren?<br />
(informeren, overtuigen, selecteren, overwegen, …)<br />
06. Is het voornaamste doel om de lezer/beschouwer te ondersteunen om een<br />
individueel doel te bereiken? (zoeken, kiezen, controleren, dingen doen, …)<br />
07. Of, probeert het ‘ontwerp’ alle drie deze doelen gelijktijdig te bereiken?<br />
Elementen<br />
08. Is het ontwerp van de tekst (typografie) overwogen?<br />
09. Is het ontwerp van de beelden (fotografie, illustratie, …) overwogen?<br />
10. Zijn er andere v<strong>is</strong>uele elementen (kleuren, lijnen, structuren, patronen, …)?<br />
11. Zijn de relaties tussen deze drie elementen overwogen?<br />
12. Zijn de elementen (tekst, beeld, v<strong>is</strong>uele elementen) geschikt om de<br />
doelen te bereiken?<br />
‘Deze affiche werd ontworpen door ontwerpbureau 75B<br />
uit Rotterdam in het kader van een prijsvraag voor het<br />
Graphic Design Festival 2008. Het <strong>is</strong> een persiflage op<br />
een reclamecampagne.’ Foto: Denn<strong>is</strong> Elbers, GDFB.<br />
Graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong><br />
Effecten, strategie, elementen<br />
Voorbeeld: antwoord van een<br />
deelnemer bij een kaartje<br />
Effecten<br />
01. Twijfel: H&M? Wilders?<br />
02. Twijfel<br />
<strong>St</strong>rategie<br />
03. Poster op straat<br />
04. Kan, maar opdrachtgever <strong>is</strong> niet<br />
duidelijk<br />
05. Ja, horloge? Wilders? H&M?<br />
06. Niet echt<br />
07. Ja<br />
Elementen<br />
08. Ja, past in de stijl van H&M<br />
09. Ja<br />
10. Nee<br />
11. Ja, heel duidelijk<br />
12. Twijfelachtig<br />
De vragen die in activiteit twee werden aangereikt dienen om de d<strong>is</strong>cussie over het<br />
onderscheid tussen ‘<strong>wat</strong> <strong>is</strong> graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong>?’ en ‘<strong>wat</strong> <strong>is</strong> geen graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong>?’<br />
te stimuleren. De aanname <strong>is</strong> dat het om graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> gaat als de vragen uit de<br />
drie groepen - effecten, strategie, elementen - beantwoord kunnen worden. Als er<br />
antwoorden in één of twee groepen gegeven kunnen worden, dan valt het buiten het<br />
vakgebied. De kern en de grenzen van het vakgebied wordt op deze manier helderder<br />
beschreven. Hierdoor wordt het mogelijk om de onderwerpen voor onderzoek en<br />
onderwijs op het gebied van graf<strong>is</strong>che vormgeving nauwkeuriger te selecteren.
Activiteit 3<br />
De profielmanager<br />
De deelnemers werd gevraagd om hun<br />
eigen activiteiten op de schijf aan te geven<br />
in vier mogelijke categoriën.<br />
In de schijf staat ‘O’ staat voor ‘deze activiteteit<br />
doe ik niet’, ‘V’ voor ‘een professioneel<br />
niveau’, + voor ‘goed’, en ++ staat<br />
voor ‘excellent’.<br />
Met de ingevulde ‘profiel manager’ <strong>is</strong> het<br />
mogelijk om activiteiten te beoordelen en<br />
te plannen.<br />
In het voorbeeld hiernaast wordt het<br />
huidige profiel van een ontwerper in geel<br />
aangegeven. De beide witte stippen geven<br />
activiteiten aan die door opdrachtgevers<br />
gevraagd werden. Op bas<strong>is</strong> van dit profiel<br />
kan gezocht worden naar mogelijke<br />
oplossingen zoals het samenwerken met<br />
een andere studio/ontwerper, opleiding en<br />
training, of gespecial<strong>is</strong>eerd personeel aannemen.<br />
Dit idee wordt verder ontwikkeld<br />
tot een werkend digitaal prototype.<br />
Meer informatie:<br />
w : www.v<strong>is</strong>ueleretorica.nl<br />
e : v<strong>is</strong>ueleretorica.akvstjoost@avans.nl<br />
e : waarde@glo.be<br />
t : (076) 5 250 370 (ma / di / wo)<br />
post:<br />
Lectoraat V<strong>is</strong>uele Retorica<br />
Dr. Karel van der Waarde<br />
Postbus 90.116<br />
4800 RA Breda<br />
bezoek:<br />
Beukenlaan 1<br />
4854 TA Breda<br />
usability<br />
gebruikersonderzoek<br />
v<strong>is</strong>ueel onderzoek<br />
v<strong>is</strong>uele strategie<br />
conceptontwikkeling<br />
hu<strong>is</strong>stijlbeheer<br />
projectorgan<strong>is</strong>atie<br />
filmproductie<br />
website-ontwerp<br />
graf<strong>is</strong>che kunst<br />
ruimtelijk ontwerp<br />
communicatiestrategie<br />
graf<strong>is</strong>ch<br />
<strong>ontwerpen</strong><br />
reclame illustratie<br />
hu<strong>is</strong>stijlontwerpmarketing<br />
fotografie<br />
dtp | werktekenen<br />
.....<br />
typografie<br />
letterontwerp<br />
tekstschrijven<br />
beeldbewerking<br />
animatie<br />
audio-video<br />
programmeren<br />
infographics<br />
auteur<br />
0 v + ++<br />
Uitgave: Avans Hogeschool, <strong>AKV</strong> | <strong>St</strong>. <strong>Joost</strong>,<br />
Lectoraat V<strong>is</strong>uele Retorica , Breda.<br />
Een deel van dit project werd gesubsidieerd<br />
door de <strong>St</strong>ichting Innovatie Alliantie in het<br />
kader van een RAAK-lightproject<br />
‘<br />
Graf<strong>is</strong>ch <strong>ontwerpen</strong> in Breda:<br />
methodes, criteria en activiteiten.’<br />
(SIA-nummer: 2007-3-2HL)<br />
Fotografie: Arnes Hadzikadunic<br />
Breda, juni 2010
Change language