seminar wat is grafisch ontwerpen - Lectoraten AKV | St. Joost

Jos van der Zwaal
Grafisch ontwerpen in
internationale organisaties
De omvang en complexiteit van internationale
organisaties vragen om grote investeringen.
Meestal gaat het dan om beursgenoteerde
ondernemingen. Waarmee de aandeelhouders
– u en ik, in de vorm van spaarders
en pensioeneigenaren – tot belangrijk(st)e
belanghebbenden worden. Winstgevendheid
staat dan voorop, wat ook geldt voor de
bijdrage van grafisch ontwerpers. Een aspect
dat niets afdoet aan creativiteit, maar extra
aanwezig zal zijn in het beoordelen en evalueren
van projecten. Die kunnen zeer verschillend
zijn, variërend van het vormgeven aan
een strategische langetermijnvisie tot het
concreet realiseren van een samenhangend
scala aan uitingen: producten, websites,
verpakkingen, architectuur en in- en externe
communicatie. Véél mogelijkheden voor
grafisch ontwerpers dus, maar – naast de
creatieve en professionele vereisten – nood-
zakelijk financiëel effectief (=grotere verkoop-
marge en/of lagere kosten). Met het oog op
de bijdrage van Maurits Vroombout bied ik u
de twee hoofdroutes aan die opdrachtgevers
gedwongen zijn te kiezen: de high- of low-
communication budget route.
In een competitieve markt zal ‘communication
power’ noodzakelijk en leidend zijn.
Grafisch ontwerp heeft dan een signaalfunctie:
het herinnert aan de reclameboodschappen.
Wanneer niet de communicatie,
maar het product/dienstaanbod leidend
is, krijgt grafisch ontwerpen een dragende,
betekenisgevende rol.
Maurits Vroombout
Reclame en grafisch ontwerp
Als je aan grafisch ontwerpers en reclamemensen
vraagt wat het verschil is tussen
hun activiteiten, dan hoor je dat de grenzen
vervagen. Maar is dat zo? Door middel van
interviews hebben we de relaties tussen de
twee typen bureaus onderzocht. Het blijkt
dat de bureaus fundamenteel verschillende
werkzaamheden uitvoeren. Het maatschappelijk
nut van de reclameman is winstmaximalisatie
voor de opdrachtgever. Het
maatschappelijk nut van de grafisch ontwerper
is de beschouwer helpen met waarnemen.
Reclamebureaus zijn goed georgani-
seerd om het belang van de opdrachtgever te
dienen. Zij kennen een grote variatie in theoretische
modellen en gespecialiseerde functies.
Ze hebben een commerciële instelling en
werken niet op basis van individuele relaties.
Creatie definiëren ze als mentaal concept.
Tenslotte testen reclamebureaus hun werk.
Grafisch ontwerpbureaus lijken echter minder
goed georganiseerd om het belang van de
beschouwer te dienen. Dat komt doordat de
beschouwer doorgaans niet rechtstreeks
betaalt voor hun diensten. Grafisch ontwerpbureaus
werken minder vaak met theoretisch
modellen en hebben zelden specialisten
buiten het eigen vakgebied in dienst.
Zij werken op basis van een persoonlijke
klik. Creatie definiëren ze als vormconcept.
Grafisch ontwerpbureaus zijn niet gewend om
de effecten van hun werk te testen.
Naar ons idee liggen de kansen daar waar de
grafisch ontwerper een visueel samenbrenger
wordt van informatie voor een specifieke
activiteit van een gebruiker. Hier liggen
onontgonnen gebieden die de praktijk van
grafisch ontwerpen sterk kunnen vergroten.
Hugues Boekraad
Criteria voor ontwerpprijsvragen
Bij de beoordeling van een grafisch ontwerp
zijn niet alleen de opinies van opdrachtgevers
en het publiek van belang, maar ook
het oordeel van grafisch ontwerpers zelf is
vitaal. De mogelijke beoordelingscriteria
zijn niet objectief, maar normatief: ze geven
rich-ting aan een vakgebied, en dragen
daarmee bij aan het zelfbewustzijn van professionele
ontwerpers.
In de Rotterdam Designprijs ’09 werden zes
criteria gehanteerd: persoonlijke visie,
auteurschap (afleesbare consistente identiteit),
uitvoering (technische realisatie), relevantie
in de maatschappelijke en culturele
context, en relevantie in de internationale
ontwerpwereld.
Het merkwaardige is dat twee criteria -
esthetische criteria en onderzoekskwaliteit -
ontbreken. Vooral de directe relaties tussen
‘ontwerpen’ en ‘onderzoek’ in de inzendingen
voor de Designprijs lijken problematisch
en verdienen misschien meer aandacht.
Karel van der Waarde
Grafisch ontwerp onderzoek
In 2008 begon het lectoraat Visuele Retorica
de beroepspraktijk van het grafisch
ontwerpen in Breda in kaart te brengen. De
activiteiten van de ongeveer 700 grafische
ontwerpers boden een uitgangspunt om
een structurele beschrijving te maken. Deze
beschrijving toont dat grafisch ontwerpers
visuele elementen (tekst, beeld) maken en
beoordelen, een visuele strategie ontwikkelen,
en de effecten van deze strategie op
opdrachtgevers en beschouwers overwegen.
Deze driedeling – effecten, strategie,
elementen – biedt de mogelijkheid om het
onderwijs in het grafisch ontwerpen, en het
onderzoek naar grafisch ontwerpen te
beschrijven. De driedeling laat de zwaartepunten
in opleidingen zien, en toont onder-
delen die – en vergelijking met de praktijk
– meer aandacht zouden kunnen krijgen. De
beschrijving maakt een directe relatie tussen
de praktische activiteiten van grafisch
ontwerpers en theoretische inzichten, waarbij
de theorieën van de ‘visuele argumentatieleer’
veelbelovend zijn. In de komende vier
jaar wordt de beschrijving, de driedeling en
de relaties met verschillende theorieën verder
uitgewerkt.