De handleiding voor de leerkracht kan je hier digitaal ... - Air@school

air@school!
Handleiding voor de leerkracht

www.airatschool.be
Colofon
Het project air@school is een
project van de Projectgroep
Milieu & Gezondheid op
School, een samenwerking
van de Vlaamse Logo’s, het
VIGeZ en het Vlaams Agentschap
Zorg & Gezondheid.
Samenstelling projectgroep
Dieter Deplancke, Kim De Bus,
Sara Reekmans, Stefanie Vanhoutte,
Nel Van lent (Vlaamse
Logo’s), Mart Verlaek (VIGeZ),
Sara Benoy (Vlaams Agentschap
Zorg & Gezondheid).
Het overnemen of kopiëren van
tekstgedeelten van deze handleiding
voor verder educatief gebruik
is toegestaan mits bronvermelding.
Voor andere doeleinden blijven
alle rechten behouden en mag
niets overgenomen of gekopieerd
worden op welke wijze ook, zonder
www.impressantplus.eu
de uitdrukkelijke, voorafgaande en
schriftelijke toestemming van de
samenstellers. © 2010 Vorm:

Het project
Gezonde lucht op school! Waarom? Omdat leren in een gezonde klasomgeving
een hoop voordelen heeft. Leerlingen en leerkrachten voelen zich
beter in een klas vol zuurstof, ze zijn meer gemotiveerd en ervaren minder
gezondheidsklachten. Bovendien is er ook een direct verband tussen de
leerprestaties en de kwaliteit van het binnenmilieu in de klas.
Reden te meeR dus om eRaan te weRken!
Je school ontving de air@school-DVD. In de kortfilm op deze DVD overtuigt
het hoofdpersonage Claire de klas om te werken aan een gezonde
binnenlucht in de klas. Ze doet dit met behulp van de toolkit die zij speciaal
hiervoor ontwikkelde.
Deze air@school-kit heb je nu in handen. Je bent dus al overtuigd om het
binnenmilieu in je klas aan te pakken om te komen tot gezonde lucht.
air@school kan uitgevoerd worden in elke graad en in elke studierichting
van het secundair onderwijs. Het project bestaat uit de project-DVD, de
toolkit (de box met alle materialen) en de affiche (het raamcontract).
De air@school-kit en de affiche(s) kreeg je via het Logo van je regio. Enkel
de kit moet na gebruik terug naar het Logo. Afspraken hierover kunnen
regiogebonden zijn. Voor meer informatie kan je terecht bij jouw Logo.
VeRdeR in deze Handleiding
> air@school in het schoolgezondheidsbeleid
> air@school zet stappen vooruit met de VOET (VakOverschrijdende Eind-
Termen)
> praktische info bij de projectmaterialen
> air@school, durf verder kijken!
Veel plezier!
air@school!
Nog veel meer informatie op de projectsite www.airatschool.be
De moeite waard om een kijkje te nemen!

air@school in het schoolgezondheidsbeleid
Gezonde binnenlucht in de klas zorgt voor een goede leer- en
werkomgeving. Het comfort, de gezondheid en het welzijn voor
iedereen op school stijgen.
Om te komen tot gezonde binnenlucht op school op lange
termijn is het belangrijk het thema op te nemen als actiepunt
binnen het schoolgezondheidsbeleid.
De matrix hieronder geeft aan hoe je air@school kan inpassen
in het gezondheidsbeleid op school.
IndIvIduele leerlIng Klas school omgevIng
educatIe Het belang van gezonde binnenlucht
in de klas bespreken
adhv de air@school-DVD of
een klasgesprek.
De air@school-kit gebruiken.
Themales aan de hand van de
air@school klasworkshop.
Gezonde binnenlucht als rode
draad door verschillende
vakken of specifieke themales.
Bewust worden dat gedragsverandering
positieve effecten
kan hebben.
structurele
maatregelen
Er is extra aandacht voor
gezonde binnenlucht in de
klassen met leerlingen die
astma of een allergie hebben.
afspraKen Voor kinderen of leerkrachten
met astma en allergie is er
speciale aandacht bij het
opmaken van afspraken.
De CO -meter, de raamstopper
2
en de ventilatiewekker uit de
kit gebruiken.
De leerlingen krijgen (volgens
beurtrol) de verantwoordelijkheid
om te ventileren
Afspraken maken met de leerlingen
om de klas voldoende te
ventileren.
Elke leerling en de leerkracht
zet zijn/haar naam onder
de afspraken op het air@
school-raamcontract en komt
deze na.
De air@school-DVD op een
personeels-vergadering
bekijken.
Gezonde binnenlucht opnemen
in een nieuwe of bestaande
projectgroep.
Een air@school projectweek of
projectdag organiseren.
In kaart brengen en (waar
mogelijk) optimaliseren van
de ventilatievoorzieningen in
de school.
Enkel gebruik maken van
gezonde schoolmaterialen en
schoonmaakproducten.
Afspraken maken met het
leerkrachtenteam in verband
met verluchten.
Algemene afspraken in de
leefregels opnemen.
Afspraken maken met het
schoonmaakteam om te kiezen
voor producten die de kwaliteit
van de binnenlucht niet
negatief beïnvloeden.
Gezond binnenmilieu opnemen
in de renovatienota.
Het thema wordt opgenomen
in de externe communicatiekanalen
(nieuwsbrief,
website).
Aandacht hebben voor het
thema op de ouderraad.
Het thema - mogelijk samen
met andere gezondheidsacties
- in de kijker zetten
op de opendeurdag of het
schoolfeest.
Ouders betrekken bij het
optimaliseren van de
ventilatievoorzieningen (waar
mogelijk).
Het lokaal bestuur motiveren
om mee te ondersteunen (bv.
aankoop CO -meter).
2
Gemaakte afspraken voor
ventilatie zijn een voorbeeld
voor andere locaties (thuis,
jeugdlokalen, …).

air@school zet stappen vooruit met de VOET
Het project air@school motiveert je school om te werken
aan gezonde binnenlucht in de klas. Dit thema past binnen
vakken die een link hebben met leefmilieu en gezondheid (bv.
wetenschappen). Gezonde binnenlucht is hoe dan ook in elke
klas belangrijk. Een vakoverschrijdende aanpak is dus zeker
aangewezen.
Met air@school als project op school en de activiteiten en
leerdoelstellingen ervan, wordt gewerkt aan de eindtermen
binnen de gemeenschappelijke stam, leren leren en verschillende
contexten van de VOET (VakOverschrijdende Eind-
Termen) van het Secundair onderwijs.
Stam
Cruciaal is dat het thema breed wordt aanpakt. Binnen
verschillende contexten, passend binnen het schoolgezondheidsbeleid,
…
air@school zet leerlingen aan bepaalde competenties
verder te ontwikkelen. De klemtoon kan hier gelegd worden
op samenwerken, kritisch denken en verantwoordelijkheid.
Daarnaast is er ook aandacht voor communicatief vermogen,
initiatief, een open en constructieve houding.
Contexten
air@school wil gezondheidsrisico’s vermijden en het welzijn
van de leerlingen verbeteren door de leefomgeving in de klas
te optimaliseren. Deze preventieve aanpak past perfect binnen
de verschillende contexten van de nieuwe vakoverschrijdende
eindtermen.
Het project air@school sluit sterk aan bij context 4: Omgeving
en duurzame ontwikkeling. Voornamelijk voor volgende
eindtermen:
> De leerlingen participeren aan milieubeleid en milieuzorg
op school (4.1.)
> De leerlingen zoeken naar duurzame oplossingen om de
lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren
(4.4.)

Daarnaast geeft het ook invulling aan
context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid.
> De leerlingen leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat
op lichaamssignalen (1.2.)
> De leerlingen participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid
op school (1.10.)
context 5: Politiek-juridische samenleving
> De leerlingen passen inspraak, participatie en besluitvorming toe
in reële schoolse situaties (5.2.)
Leren Leren
Het project werkt aan vaardigheden en zet aan tot attitudeverandering.
Ook met Leren Leren zijn er dus aanknopingspunten. Leerlingen
leren informatie te verwerken. Het project zet hen aan het probleem
van ongezonde binnenlucht aan te pakken en oplossingsgericht te
denken. Dit leerproces zal leiden tot een zekere gedragsverandering.
Meer achtergrond bij deze eindtermen en op welke manier deze worden
ingevuld, is na te lezen op de projectsite www.airatschool.be

Praktische informatie bij de projectmaterialen
Het project air@school is meer dan enkel de DVD, er is een volledig
pakket aan materialen. Ga pas aan de slag in de klas als je alle materialen
ter beschikking hebt.
De air@school-DVD
doelstelling
Het project voorstellen en draagvlak creëren voor het thema Gezonde
Binnenlucht bij directie, leerkrachten en leerlingen.
wat?
Het boegbeeld van het project, Sien Eggers, kruipt in de huid van
Claire. Ze valt binnen in de klas van haar zoon waar ze de air@
school-kit komt voorstellen. Met behulp van de verschillende materialen
en posters overtuigt ze op een ludieke manier de klas van het
belang van een gezonde binnenlucht en motiveert ze hen hierover
een raamcontract op te stellen.
Hoe gebRuiken?
1. Directie: Bekijk de DVD, bezorg hem aan je leerkrachten of toon
hem op een personeelsvergadering zodat elke leerkracht op de
hoogte is.
2. Leerkrachten: Wil je met het thema aan de slag? Contacteer het
Logo van je regio om de toolkit te ontlenen en posters aan te vragen.
Met het volledige pakket kan je aan de slag in je klas. De kortfilm aan
je leerlingen tonen is een goede start.

Poster met raamcontract
doelstelling
Leerlingen en leerkrachten maken afspraken
die zichtbaar worden opgehangen.
wat?
Het raamcontract is een poster om in je klas
op te hangen. Op de poster is plaats voorzien
voor de afspraken die je met de leerlingen
maakt om de klas te ventileren. Als leerkracht
ga je met je leerlingen het engagement aan
om samen de gemaakte afspraken na te
komen.
air@school!
Hoe gebRuiken?
1. Neem na het bekijken van de kortfilm de tijd om dit thema te
bespreken met de leerlingen. Laat elke leerling zijn/haar inbreng
doen en maak afspraken.
2. Schrijf deze afspraken op de voorziene plaats van de poster.
Ernaast kan iedereen zijn/haar naam schrijven. Hang de poster op
een zichtbare plaats.
Enkele voorbeelden van afspraken (ook op www.airatschool.be),
maar laat vooral de leerlingen zelf creatief zijn:
- frisse lucht, daar gaan we voor!
- tijdens de pauzes zetten we ramen open
- tijdens de lessen zetten we ramen geregeld op een kier
- elke week houdt iemand anders een oogje in het zeil
- tegen te veel CO 2 , zeggen wij nee
- CO 2 op rood, de raamstopper helpt ons uit de nood
- we need some air!
- geen muf lokaal! Wel een frisse keet!
- air@school is cool
- lucht is muf, leerling duf; open glas, slimme klas
- we zullen niet in slaap vallen als het raam open staat
- is het te koud om een raam te openen, dan zetten we de deur op
een kier
- we zijn tegen muffe lucht
Tip: Omdat ‘afspraken maken’ een essentieel onderdeel is van dit project,
is het aan te raden dat dit met de klastitularis gebeurt.
V.U. VIGeZ vzw 2010, Projectgroep Milieu&Gezondheid op School. - Vorm: www.impressantplus.eu
Daar gaan we voor!
Handtekeningen
Gezonde binnenlucht op school, wij doen mee!
100818_affiche.indd 1 19/08/10 13:45
Claire

air@school-kit
doelstelling
Hulpmiddelen om het belang van gezonde binnenlucht in de klas
onder de aandacht te houden.
wat?
De toolbox bevat alle uitvindingen van Claire om je klas gezond te
maken.
inHoud
De handleiding, de CO 2 -meter, de DVD (extra exemplaar), twee blikken
met frisse lucht in geval van nood, neusknijpers, twee raamstoppers
en de ventilatiewekker.
Hoe gebRuiken?
de RaamstoppeR
Een raam openen is één ding, het open houden is iets anders. Met de
raamstopper ertussen blijft het raam op een kier staan.
de VentilatiewekkeR
Vergeet je af en toe te ventileren en te verluchten? De wekker helpt
je eraan te herinneren. Geef in het begin van de les een kleine draai
aan de ventilatiewekker. Op een onverwacht moment zal de wekker
rinkelen: tijd om het raam te openen! Gebruik eventueel de raamstopper
om het raam open te houden. Kijk ook eens op de CO 2 -meter (zie
verder) om te zien hoe het met de luchtkwaliteit gesteld is.

de Co 2 -meteR
Dit toestel toont hoe het in je klas is gesteld met de kwaliteit van de
binnenlucht en informeert je over de nood aan ventilatie. De CO 2 -
concentratie is een indicator voor de binnenluchtkwaliteit en de mate
van ventilatie. Meer weten: www.airatschool.be.
Zet de meter vooraan in de klas. Om het meten te starten druk je op
de powerknop. Na een opwarmtijd van één minuut verschijnen de
waardes en gaat er een lampje branden.
Betekenis van de waarden
Als het rode lichtje brandt, is de CO 2 -waarde ≥ 1400ppm. Er is onvoldoende
ventilatie. Er is een reële kans op gezondheidklachten. Ook
negatieve effecten op leerprestaties zijn te verwachten.
Als het oranje lichtje brandt, is de CO 2 -waarde < 1400ppm en ≥
1000ppm. Er wordt matig geventileerd. De luchtkwaliteit is tijdelijk
aanvaardbaar maar het is nu wel aan te raden om op zoek te gaan
naar een manier om de klas beter te ventileren. Op die manier vermijd
je het ontstaan van gezondheidsklachten.
Als het groene lichtje brandt, is de CO 2 -waarde < 1000ppm. Er is voldoende
ventilatie. De luchtkwaliteit is acceptabel. Als het haalbaar
is, streef je best naar een waarde van 800 ppm. Lager hoeft niet, want
dan kan er onnodig energieverlies zijn.
Goed om weten: Het toestel is niet goedkoop. We vertrouwen er dan ook
op dat je zorgvuldig met het toestel omgaat en het op een correcte manier
gebruikt.
de aiRsHot in de blikken luCHt en neusknijpeRs
Deze gadgets zijn nonsens-projectmaterialen. Ze benadrukken op
een ludieke manier het belang van frisse lucht in klas, zetten de
leerlingen aan het denken en kunnen op die manier gebruikt worden
tijdens een klasactiviteit. Zoek naar andere creatieve manieren om
air@school in de kijker te zetten.

air@school, durf verder kijken!
Een kortfilm, een poster en leuke materialen zijn een goede aanzet
om gezonde lucht op school in de kijker te plaatsen. Dit is echter
maar een eerste stap.
Als leerkracht in de klas, of als directie en leerkrachtenteam op
school kies je zelf hoe diep je het thema wil uitspitten. Dit kan je
bepalen volgens de mogelijkheden die er zijn in je school of de
educatiemogelijkheden binnen je vakgebied.
Hieronder een bondig overzicht van mogelijkheden, zij het zeer
beknopt. Op de projectsite www.airatschool.be vind je
meer achtergrondinfo en concrete invulling voor de gesprekken
en opdrachten.
Tip: Met het project air@school werk
je aan een gezonde binnenlucht.
Dit kan een actiepunt zijn in het
schoolgezondheidsbeleid en is ook een
belangrijke stap om tot een gezond
binnenmilieu op school te komen
op lange termijn.

In de klas
klasgespRekken
a. air@school – ‘het raamcontract’
Belangrijk: Dit klasgesprek vormt
de basis voor het verdere project.
Deze is zeker nodig als je het
raamcontract wil ophangen in de
klas. Neem zelf ook voldoende de
tijd om het klasgesprek voor te bereiden.
Doel:
1. Iedereen vertrouwd maken met het belang van gezonde binnenlucht.
2. Afspraken maken om op het raamcontract (de poster) te schrijven.
Te bespreken items
- Gezonde binnenlucht en voldoende zuurstof zijn noodzakelijk in de
klas. Waarom?
- Welke struikelblokken staan een goede ventilatie van de klas in de
weg?
- Welke mogelijkheden heb je om te ventileren?
- Maak afspraken hoe je de klas kan ventileren en schrijf ze op het
raamcontract.
b. Binnenlucht & Buitenlucht – Hoe ‘gezond’ is ons (binnen)
milieu?
Bespreek welke factoren in onze leefomgeving voorkomen en hoe
ze een positieve of negatieve invloed kunnen hebben op onze
gezondheid.
c. Welke keuzes maak je zelf om duurzaam om te gaan met onze leefomgeving
én het risico op onze gezondheid te beperken?
Er is momenteel een hele stroom aan informatie om bewust om te
gaan met onze leefomgeving. Hoe kan je als individu een steentje
bijdragen? Waarom vinden leerlingen dit belangrijk of waarom net
niet? Wat is hiervoor de voornaamste reden? De leefomgeving of je
gezondheid?
Meer weten? Concrete aanpak van een klasgesprek en achtergrondinfo op
www.airatschool.be
Handtekeningen
Gezonde binnenlucht op school, wij doen mee!

opdRaCHten in gRoep of indiVidueel
a. Met de CO 2 -meter in de aanslag op zoek naar de goede situatie
Plaats de CO 2 -meter in de klas en noteer geregeld de concentratie
en de temperatuur. Bespreek nadien de resultaten.
Tip: Plaats de resultaten in het schoolinfoblad. Je kan ze ook
bespreken op een personeelsvergadering of oudercomité.
b. Gezondheid & Milieu, vroeger en nu
Hoe de mens omgaat met het milieu en z’n eigen gezondheid is in
de loop der jaren sterk veranderd. Ook de kennis was tot een eeuw
geleden veel beperkter. Was het vroeger allemaal beter? Of net niet?
Een boeiende zoektocht in het verleden en interessant om te bespreken
in groep.
c. Gezonde Binnenlucht als onderwerp van een mondelinge oefening,
groepswerk of eindwerk.
De thematiek van air@school is een dankbaar onderwerp om verder
uit te spitten als basis voor een opdracht op individueel niveau of als
groepswerk. Afhankelijk van de studierichting of van het vak kunnen
andere accenten worden gelegd.
d. Creatief omgaan met air@school
Laat leerlingen hun creativiteit bot vieren rond het thema gezond binnen-
of buitenmilieu in lessen zoals plastische opvoeding.
Meer suggesties om de opdrachten uit te voeren, vind je op
www.airatschool.be

Op school
a. Gezond milieu binnen en buiten, als onderdeel van een bestaande
projectgroep of motivatie om iets nieuws op te starten.
Met een groepje gemotiveerde leerlingen kunnen ook op schoolniveau
verschillende zaken worden gerealiseerd om gezonde binnenlucht
in de klas te promoten.
b. Een raamcontract voor leerkrachten
Ook als leerkrachtenteam kan je onderling afspraken maken over
ventileren. Zo wordt het project nog meer gedragen. Bespreek het
onderwerp op een personeelsvergadering en hang het raamcontract
met de afspraken en alle namen van de leerkrachten op een zichtbare
plaats. Als dat geen voorbeeld is voor de leerlingen!
c. air@school in de kijker
Werken aan gezonde binnenlucht in de klas, is iets om als school
mee uit te pakken! Plaats artikels in het schoolinfoblad over acties
en opdrachten die gebeuren naar aanleiding van air@school. Ook op
een opendeurdag of schoolfeest kan er via een infostand of tentoonstelling
de aandacht worden gevestigd op het project.
d. air@schooldag- of week
Hebben verschillende klassen op school een raamcontract? Reden
genoeg om het project op schoolniveau te tillen. Plan een projectdag
of –week met verschillende activiteiten die passen binnen het kader
van air@school.
Meer mogelijkheden en invulling van mogelijke acties op schoolniveau vind
je op www.airatschool.be
>> misschien had je het al door...
maar er is dus een project-website:
www.airatschool.be

22_cirkel75mm.indd 1 22/06/10 12:

air@school!
w w w . a i r a t s c h o o l . b e
Een project van de Projectgroep Milieu & Gezondheid op School.
© 2010