Download als PDF - Het Zuid-Hollands Landschap

Jaarverslag 2012
Stichting Het Zuid-Hollands Landschap

Jaarverslag 2012
Stichting Het Zuid-Hollands Landschap
Algemene informatie
De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap is een particuliere natuurbeschermingsorganisatie
die zich inzet voor aankoop, inrichting en beheer van natuurgebieden. De stichting is vanuit het
Rotterdamse Havenbedrijf opgericht en zet zich al meer dan 78 jaar actief in om natuur en
landschap duurzaam veilig te stellen voor de inwoners van de provincie Zuid-Holland. Iedere
provincie kent een dergelijk provinciaal Landschap dat zich richt op „Natuur Dichtbij‟. Het Zuid-
Hollands Landschap heeft als (statutair) doel: veiligstellen van natuur en waardevol landschap
in Zuid-Holland, met in het verlengde daarvan het bieden van recreatiemogelijkheden en het
behouden van monumenten op haar terreinen. Zij doet dit door gebieden voor de inwoners van
Zuid-Holland zo mogelijk aan te kopen en zorgvuldig te beheren. Ook voorlichting,
belangenbehartiging en fondsenwerving behoren tot de structurele taken.
Het Zuid-Hollands Landschap - met 51.000 donateurs - beheert eind 2012 4200 hectare in de
provincie Zuid-Holland, verdeeld over ruim 100 natuurgebieden.
Het Zuid-Hollands Landschap heet formeel Stichting Het Zuid-Hollands Landschap en is
gevestigd te Rotterdam.
Het beleid en de bijbehorende activiteiten zijn uitgewerkt in het Meerjarenbeleidsplan 2010-
2014, welke beschikbaar is op de website www.zuidhollandslandschap.nl.
Missie
De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap streeft naar een duurzaam evenwicht tussen mens
en natuur, door voor beide rust en ruimte te creëren. Om dit te bereiken, stelt de stichting natuur
en (cultuur)landschap veilig middels aankoop, beheer en ontwikkeling van natuurterreinen
binnen de provinciegrenzen. De stichting geeft hierover voorlichting en doet aan
belangenbehartiging ten behoeve van natuur en landschap.
Dit jaarverslag is vastgesteld in de vergadering van het Bestuur van 27 maart 2013
© Stichting Het Zuid-Hollands Landschap
Rotterdam, maart 2013
Teksten uit dit jaarverslag kunnen met bronvermelding worden overgenomen.
Zouweboezem
waar deftig langs de oever van de sloot
hoog, als op stelten, voorzichtig, doordacht
een reiger loopt, een vleug van purperrood
dan waakzaam staat
en wacht
waar de kiekendief laag over het riet
door een vlucht zwarte sternen wordt belaagd
dan gedragen op de wind snel wegschiet
wiekend wijkend
verjaagd
waar voorbij de Vlietmolen halfweg Sluis
een koekoek roept en dan van ver weer één
meegevoerd op het fluisterend geruis
van het verkeer
waar heen
Dirk Vruggink

Voorwoord
Dynamisch en ingrijpend
Het jaar 2012 is zeer dynamisch en ingrijpend geweest, met grote gevolgen voor de
werkorganisatie. Noodgedwongen is besloten de afdeling Ontwikkeling en Advies op te heffen,
waardoor wij afscheid van zeer gewaardeerde collega‟s moeten nemen. Een pijnlijke en
moeilijke keuze die helaas onvermijdelijk is nu de provincie haar provinciale boekjaarsubsidie
geheel afbouwt, waarmee 20 procent van onze inkomsten komt te vervallen.
Ondanks deze hectiek is er weer veel bereikt. Onze natuurgebieden zijn professioneel beheerd
waardoor de natuur zich heeft kunnen ontwikkelen. Wel zijn er noodzakelijke bezuinigingen
doorgevoerd om de beheerkosten te beperken. Nieuwe gebieden zijn door middel van
verschillende constructies in beheer gekomen ondanks de aankoopstop vanuit de overheid. Het
gaat in totaal om 258 hectare. Dat is veel meer dan de jaarlijkse aankoopdoelstelling van 120
hectare. Prachtige gebieden zoals de Van Dixhoorndriehoek, aan de Diefdijk bij Leerdam en de
Oostvlietpolder bij Leiden zijn nieuw in beheer gekomen. Er zijn druk bezochte
publieksevenementen georganiseerd zoals tijdens de Open Monumentendag op Kasteel
Keukenhof. Het aantal Beschermers lijkt gestabiliseerd en wij zijn nadrukkelijk actief in het
digitale universum zoals met Twitter en Facebook. Deze ontwikkelingen sluiten goed aan op de
visie ZHL 2.0 die in 2013 verder doorgevoerd zal worden.
Vrijwilligers worden steeds belangrijker voor het Zuid-Hollands Landschap. Ik ben dan ook blij
dat het aantal het afgelopen jaar is gegroeid zowel binnen de terreinen als op kantoor.
Voorheen konden we zeggen dat er door de inzet van vrijwilligers iets extra‟s voor de natuur
gedaan kan worden. Nu moeten we concluderen dat de vrijwilligers ook bij het reguliere beheer
een aanzienlijke rol vervullen. Verdergaande professionalisering van het vrijwilligerskorps maakt
het mogelijk dat zij hun taken optimaal kunnen uitvoeren. De nieuwe kledinglijn en de
gezamenlijke vrijwilligersdag met Erfgoedhuis Zuid-Holland en Landschapsbeheer Zuid-Holland
maken duidelijk dat we slagen maken.
Het Zuid-Hollands Landschap is en blijft een sterk merk dat zich blijft inzetten om natuur en
landschap in het overvolle Zuid-Holland zo goed mogelijk te beschermen en ontwikkelen. We
hebben dat in 2012 succesvol gedaan zoals u in dit beknopte jaarverslag kunt lezen en gaan
daar in 2013 onverminderd mee door!
Michiel Houtzagers
Directeur Stichting Het Zuid-Hollands Landschap
← In de afgelopen jaren is er in de Zouweboezem hard gewerkt om de huidige natuurwaarden te behouden en te
versterken, onder meer met behulp van Europese subsidie. Sloten zijn uitgegraven, bagger is verwijderd en verruigd
rietland is geplagd. Zonder ingrijpen zou het gebied langzaam dichtslibben en verlanden. Dit gedicht van Lexmonder
Dirk Vruggink is in 2012 bij het vlonderpad aan de Boezemweg geplaatst en laat bezoekers stilstaan bij de natuurlijke
rijkdom van de Zouweboezem en genieten van alle indrukken.
1

Realisatie 2012 hoofddoelstellingen Meerjarenbeleidplan 2011-2014
Het vigerende Meerjarenbeleidplan zal in 2013 geactualiseerd worden waarbij de nieuwe koers
ZHL 2.0 het uitgangspunt is. De nieuwe koers richt zich op het meer verbinden met mensen, het
beter benutten van bestaande terreinen en minder afhankelijk worden van overheidssubsidies
(zie bijlage). Het Zuid-Hollands Landschap zet zich daarom de komende jaren minder in op
verwerving van nieuwe terreinen, belangenbehartiging en beheerplanning en –monitoring waar
reeds in 2012 een begin mee is gemaakt.
Doelstellingen
Meerjarenbeleidplan
Meer verwerven Jaarlijks minstens 100 ha
EHS verwerven
Goed beheren a. Alle terreinen beheerd
volgens
kwaliteitsborgingsysteem
Meer
beschermers
b. Reductie beheerkosten
van 653/ha naar 600/ha in
2014
c. Evenwichtige en
duurzame financiering
beheer
Groei aantal beschermers
naar 67.000 eind 2014
Realisatie 2012 Toekomstverwachting
2013 en verder
Er is 258 ha Vooral de bestaande
natuurterrein gebieden bij een breder
verworven of in publiek bekend maken
beheer genomen waarbij nieuwe
gebieden nabij de stad
interessant kunnen zijn
a. De beoogde
actualisatie
beheerplannen en
–evaluaties is
gerealiseerd
b. De
genormaliseerde
beheerkosten
waren zo‟n 592/ha
c. De beheerkosten
zijn door
besparingen
afgenomen terwijl
de terreininkomsten
zijn gestegen maar
er is nog geen
evenwicht
Eind 2012 waren er
51.708
Beschermers
(vergelijkbaar met
2011)
a. Planning en control
terugbrengen tot het
basisniveau van de
subsidieregeling SNL
b. Verdere reductie
beheerkosten en
verhoging inkomsten
om meer balans te
vinden
c. Terugbrengen
beheertekort van ca.
370.000 euro naar
130.000 euro per jaar
wat vanuit de
beschermerinkomsten
gefinancierd zal moeten
worden
Streven is de daling
van het aantal
Beschermers te
stoppen en nieuwe
manieren van
verbinden met mensen
te ontwikkelen (bijv.
social media)
2

Inhoudsopgave
Voorwoord Blz.: 1
Realisatie 2012 hoofddoelstellingen MJBP 2011-2014 Blz.: 2
Inhoudsopgave Blz.: 3
1 Verwerven Blz.: 4
2 Inrichten en Beheren Blz.: 6
3 Fauna en Flora Blz.: 10
4 Opkomen voor natuur en landschap Blz.: 13
5 Communicatie Blz.: 16
6 Beschermers- en Fondsenwerving Blz.: 19
7 Organisatie Blz.: 22
8 Vrijwilligers Blz.: 25
9 Toekomst Blz.: 27
Bijlage 1: ZHL 2.0 Blz.: 28
Bijlage 2: Organisatie Blz.: 30
Bijlage 3: Verantwoordingsverklaring Blz.: 32
Bijlage 4: Organisatieschema 2012 Blz.: 34
3

1 Verwerven
Het Zuid-Hollands Landschap heeft momenteel zo’n twintig actuele ‘aankoop’dossiers onder
handen die de komende jaren tot een succesvolle afronding kunnen komen. Deze dossiers
hebben doorgaans naar verwachting minder te lijden onder de bezuinigingen. Het betreft
bestaande natuurgebieden van RVOB (het voormalige Domeinen), gemeenten en
waterschappen, compensatiedossiers, de rivierprojecten Stroomlijn en Hollandse IJssel, project
Buytenland van Rhoon, aankopen met (eigen) projectfinanciering etcetera. Ook kloppen steeds
meer gemeenten en regio’s aan met een beheervraag voor hun eigendommen, zoals Den Haag
(Heempark H.J. Bos), samenwerkingsverband de Groenzoom (Berkel en Rodenrijs) en
Landinrichtingscommissie IJsselmonde (Waalbos). Het betreft dan groengebieden in de
stedelijke invloedssfeer met een dubbelfunctie voor natuur en recreatie, waarmee ze uitstekend
passen in de eigen ambitie zoals verwoord in ZHL 2.0. Door het actief verkennen van de
mogelijkheden en door alternatieven voor aankoop te ontwikkelen (tijdelijk beheer, erfpacht of
leningconstructies bij het Groenfonds), kan het Zuid-Hollands Landschap ook in deze lastige
tijden toch nog veel betekenen voor natuur en landschap. Bovendien leidt het binnenhalen van
beheeropdrachten van derden tot spreiding van inkomsten, hetgeen de continuïteit van de
organisatie ten goede komt. Tegelijkertijd probeert de stichting via contacten met de provincie
om het netwerk van aaneengesloten natuurgebieden, inclusief de bijbehorende de aankoop- en
beheersubsidies, zo goed mogelijk overeind te houden. In 2012 werd daarnaast 258 hectare
verworven of in beheer genomen.
Van Dixhoorndriehoek
Op 1 januari 2012 is de Van Dixhoorndriehoek te Hoek van Holland (103 ha) bij het Zuid-
Hollands Landschap in beheer gekomen. Er is een langjarige erfpachtovereenkomst met RVOB
(het voormalige Domeinen) afgesloten. Bovendien is met de gemeente Rotterdam en de
provincie overeengekomen dat het Zuid-Hollands Landschap de komende jaren een
natuurrecreatieve herinrichting uitvoert, waarvoor de stichting 1,2 miljoen euro ontvangt. De Van
Dixhoorndriehoek sluit naadloos aan op de bestaande ZHL-terreinen Spanjaards Duin en
Vinetaduin, waardoor nu één groot beheergebied is ontstaan.
Klein Profijt
Klein Profijt is met 11 hectare uitgebreid. Het betreft een eigendomsoverdracht om niet (van
RVOB) van het 6 hectare grote voormalige slibdepot (inmiddels afgegraven en ingericht als
zoetwatergetijdengebied) en 5 hectare aan biezenvelden op de grens met de jachthaven van
Rhoon.
Lekuiterwaarden
In de Polder Kersbergsche en Achthovense Uiterwaarden bij Ameide heeft het Zuid-Hollands
Landschap 11 hectare van het Waterschap Rivierenland in langdurige erfpacht gekregen. Het
betreft een langgerekte moerasstrook langs de dijk, die het waterschap tien jaar geleden heeft
aangekocht en ingericht als compensatie van de dijkversterking. De recente aanwinst valt
binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en Natura 2000 en vormt onder meer het
leefgebied van de zeldzame kamsalamander. Ook verbindt het twee bestaande natuurgebieden
van de stichting. De uitbreiding maakt deel uit van het typische rivierenlandschap en is fraai te
overzien vanaf de dijk.
Scharperswijk
Bij Scharperswijk heeft het Zuid-Hollands Landschap 10 hectare in beheer genomen. Het gaat
om een natuurcompensatie als gevolg van de verbreding van de A2. Hoewel de weg in de
provincie Utrecht ligt, heeft de stichting destijds de percelen naast Scharperswijk onder de
aandacht gebracht als geschikte locatie voor natuurcompensatie. Deze gronden zijn vervolgens
door Rijkswaterstaat aangekocht en op grond van een inrichtingsplan van het Zuid-Hollands
Landschap ingericht. De notariële grondoverdracht (in de vorm van langjarige erfpacht) vormde
het sluitstuk, waardoor Scharperswijk een aaneengesloten natuurgebied vormt van in totaal
ruim 60 hectare.
4

Oostvlietpolder
Met de gemeente Leiden is een langjarige overeenkomst afgesloten (18 jaar) voor het beheer
van een deel van de Oostvlietpolder (57 ha). Dit is een weidevogelgebied aan de rand van de
stad, met aan de randen recreatieve voorzieningen zoals een fietspad en wandelpaden. Tevens
is een hoogstamboomgaard aangeplant met streekeigen rassen. Bij de uitvoering van het
beheer wordt samengewerkt met twee lokale pachters. Eind 2012 is voor het 20 hectare grote
naastgelegen deel een aanvullende beheerovereenkomst afgesloten.
Wassergeest
Het Zuid-Hollands Landschap was in afwachting van de subsidiebeschikking aankoop percelen
Wassergeest waar de giftenactie van Beschermers aanzienlijk aan heeft bijgedragen. Na 1,5
jaar heeft de provincie echter besloten de aanvraag geheel af te wijzen zonder heldere
onderbouwing.
De stichting zal daardoor de tijdelijke lening bij het Groenfonds geheel voor eigen rekening
moeten nemen. Inmiddels heeft de stichting wel bezwaar aangetekend tegen deze zeer late en
onbegrijpelijke afzegging. De naastgelegen particulier heeft immers in 2011 de omzetting van
zijn gronden naar natuurgrond wel vergoed gekregen en er was bij de provincie voldoende geld
beschikbaar om de helft van de aankoop te financieren, zoals het Zuid-Hollands Landschap had
voorgesteld.
Sophiapolder
De Sophiapolder is deels eigendom van het RVOB (Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf, het
voormalig Domeinen, 28 ha) en deels van BBL (50 ha). Het RVOB-deel is vorig jaar bij de
stichting in erfpacht gekomen. In 2012 is, na stagnatie in verband met nieuwe
aanbestedingsregels voor de grondoverdracht, ook voor de resterende 50 hectare een
beheerovereenkomst gesloten met financieringsafspraken, zodat het Zuid-Hollands Landschap
nu het hele natuureiland beheert. Voor de overdracht van BBL-gronden zijn nog spelregels in
de maak, bedoeld om potentiële beheerders gelijke kansen te geven. Door nu alvast het tijdelijk
beheer van de Sophiapolder te doen, hoopt de stichting de kans te vergroten om ook het
definitieve beheer toegewezen te krijgen.
Buitenlanden van Ammerstol
Het Zuid-Hollands Landschap heeft in de „Buitenlanden van Ammerstol‟ een voormalige
hakgriend verworven van circa 1,6 hectare. Het buitendijkse terrein ligt tussen Ammerstol en
Schoonhoven en maakt onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Het Zuid-Hollands
Landschap had het grootste deel (10 ha) van de „Buitenlanden‟ al in handen, maar de laatste
schakel ontbrak nog. Door de aankoop is een aaneensluitend natuurgebied ontstaan waar het
Zuid-Hollands Landschap een wandelroute wil aanleggen. Een groot aantal van de benodigde
bruggen is inmiddels aangelegd in samenwerking met het Hoogheemraadschap.
Diefdijk
Het Zuid-Hollands Landschap heeft op de valreep van 2012 langs de Diefdijk tussen Leerdam
en het Schoonrewoerdse Wiel ruim 4 hectare natuurgebied kunnen aankopen. Eind 2011 was
langs de Diefdijk ook al een bijzonder stuk dotterbloemhooiland verworven, met bijbehorende
woning. De aankopen zijn financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van het VSB Fonds en de
Nationale Postcode Loterij.
De verwerving past in het streven om de verschillende natuurgebieden die het Zuid-Hollands
Landschap bezit met elkaar te verbinden. De woning is per juni 2013 verkocht. Met die
opbrengst kunnen weer nieuwe aankopen langs de Diefdijk worden gerealiseerd.
Het waar mogelijk verwerven van nieuwe terreinen om natuur en landschap veilig te stellen blijft
een belangrijke doelstelling van het Zuid-Hollands Landschap.
5

2 Inrichten en Beheren
Het inrichten van natuurgebieden betekent het scheppen van de randvoorwaarden zodat de
natuur zich kan ontplooien met een rijke biodiversiteit tot gevolg. In 2012 zijn in een aantal
nieuwe en bestaande natuurgebieden van het Zuid-Hollands Landschap inrichtings- of
natuurherstelwerkzaamheden verricht. Natuurlijk was er ook veel aandacht voor het reguliere
beheer.
Schaapskudde op bezoek
In januari graasde er twee weken lang een kudde schapen in de natuurgebieden Nieuw
Leeuwenhorst en Langeveld. De schaapskudde werd ingezet om de graslanden op natuurlijke
wijze te beheren en de uitwisseling van soorten te stimuleren. Allerlei zaden van planten
kunnen zich via de vacht en uitwerpselen van deze dieren verspreiden. Talloze recreanten
genoten van het samenspel tussen herder, hond en de 250 Kempische heideschapen. In de
zomer en herfst van 2012 heeft een schaapskudde in de Duinen van Oostvoorne en op de
Heveringen gegraasd.
Strandopgang Groene Strand
De strandopgang bij het Groene Strand aan het eind van de Zeeweg in Oostvoorne is opnieuw
ingericht, zodat recreanten goed geïnformeerd van de natuur kunnen genieten. De trapleuning
is vervangen, er zijn stevige banken en een fietsrek geplaatst en de informatiepanelen kunnen
er weer jaren tegenaan. Deze herinrichting was mogelijk dankzij sponsorbijdragen van „t Wapen
van Marion en de aannemerscombinatie Boskalis Van Oord.
Vogelkijkhut onbereikbaar
Vogelkijkhut 'De Bonte Piet' bij de Slikken van Voorne is een deel van 2012 niet toegankelijk
geweest. De dynamiek in het natuurgebied zorgt voor continue verandering. Het zand onder de
hut is door extreme weersomstandigheden weggeslagen. Drie jaar eerder is de vogelkijkhut al
eens verplaatst. In overleg met Rijkswaterstaat is nu een andere locatie voor de vogelkijkhut
gevonden.
Werkzaamheden Holle Mare
In 2012 is het eeuwenoude kreekrestant de Holle Mare bij Zwartewaal, met respect voor de
cultuurhistorische waarden in het gebied, natuurvriendelijker ingericht. Het heringerichte deel
van de Holle Mare is zo‟n vijf jaar geleden bij het Zuid-Hollands Landschap in beheer gekomen.
De belangrijkste en meest opvallende werkzaamheden bestonden uit het verflauwen van de
kreekoevers en het verbreden van de greppels in de aangrenzende gronden. Door het
verflauwen van de oever ontstaat er een geleidelijke overgang van water naar land. Hier zal
zich de komende jaren een rietkraag ontwikkelen. Ook langs de randen van de verbrede
greppels gaat riet groeien. Zo ontstaan er hooilandjes die omgeven zijn door riet. Dit worden
veilige en rustige „kamers‟ voor moerasvogels als blauwborst, rietgors en baardman. Door aan
te sluiten op de bestaande rietlanden in de Holle Mare wordt het gebied nog interessanter voor
de roerdomp.
Naast het verhogen van de natuurwaarden in de Holle Mare heeft het Zuid-Hollands Landschap
ook de recreatieve voorzieningen aan de randen van het omdijkte landschap verbeterd. Er zijn
enkele nieuwe recreatiesteunpunten aangelegd en nieuwe infopanelen geplaatst.
Parkeerplaats Tenellaplas heropend
Bij Bezoekerscentrum Tenellaplas in Rockanje is de vernieuwde parkeerplaats officieel
heropend. Michiel Houtzagers, directeur van het Zuid-Hollands Landschap knipte samen met
René van der Plas van het Havenbedrijf Rotterdam, Ies Klok, wethouder van de gemeente
Westvoorne, Hans van Lith van de Historische Vereniging De Duinhuisjes en Raymond van der
Lans van Paviljoen De Meidoorn een lint door.
De vernieuwde parkeerplaats is een stuk veiliger en beter toegankelijk geworden. De
verschillende verkeersstromen zijn in de nieuwe situatie veel beter gescheiden. Wandelaars
hoeven niet meer over het fietspad te lopen. Aangeplante meidoorns en beuken vormen hagen
waardoor parkeerplaats, natuur, wandelaars, fietsers en automobilisten van elkaar gescheiden
zijn.
6

Door een betere indeling en benutting van de ruimte van het parkeerterrein zijn er ook 50 extra
parkeerplaatsen gecreëerd.
Het Zuid-Hollands Landschap heeft op de vernieuwde parkeerplaats vooralsnog geen „betaald
parkeren‟ ingevoerd. Er wordt wel een „honestybox‟ geïnstalleerd. Hierin kunnen mensen die
gebruik maken van de parkeerplaats of heerlijk hebben gerecreëerd in de Duinen van
Oostvoorne een vrijwillige bijdrage achterlaten. Vanaf 2014 komt de boekjaarsubsidie van de
provincie voor bezoekerscentrum Tenellaplas geheel te vervallen en zullen er nieuwe
financieringsvormen gevonden moeten worden om Tenellaplas open te kunnen houden.
Nieuw fietspad
Op woensdag 16 mei is het nieuwe fietspad door het natuurgebied Hooge Boezem achter
Haastrecht van het Zuid-Hollands Landschap officieel geopend, waardoor het nu mogelijk is om
op een veilige manier van Vlist naar Haastrecht te rijden. Onderweg kunnen recreanten van
alles te weten komen over het verleden van de streek door even af te stappen bij de voormalige
molenlocaties. Met het realiseren van het fietspad is ook een deel van de Hooge Boezem
ingericht als moerasgebied en heeft het terrein een eigen, meer natuurlijk, waterpeil gekregen.
Vooral vogels zullen hiervan profiteren.
Het fietspad kwam tot stand door een samenwerking van provincie Zuid-Holland, Gemeente
Vlist, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden, Stichting Gemaal De Hooge Boezem en
Zuid-Hollands Landschap.
Ruimte voor Staelduinse eiken
De eikenbomen in het noordwestelijke deel van het Staelduinse Bos hebben in 2012 meer
groeiruimte gekregen. Het aantal esdoorns is teruggedrongen. Door de ingreep kan het bos
zich beter ontwikkelen en ontstaan er gunstige leefomstandigheden voor plant en dier.
Natuurproject Oranjeplassen
In 2012 zijn er bij de Oranjeplassen in Maassluis werkzaamheden gestart om het gebied
aantrekkelijker te maken voor diverse rietvogels. Aan de waterkant zijn struiken en bomen
verwijderd en is riet aangeplant. Voor eenden, ganzen en lepelaars wordt het makkelijker om
hun kostje bij elkaar te scharrelen langs de aangepaste oevers. Wellicht kan ook de roerdomp
zich er permanent vestigen.
Vogelliefhebbers kunnen vanachter een nieuw kijkscherm naar de plas turen. Het zandstrandje
bij de recreatieplas wordt ook opgeknapt, zodat zwemmers en zonaanbidders in de zomer weer
volop kunnen genieten.
Aan het werk op Ockenburgh
Het Zuid-Hollands Landschap heeft op 1 december 2012 in de Haagse duinen op Landgoed
Ockenburgh, het Hyacintenbos en Van Leijdenhof een vervolg gegeven aan de
onderhoudswerkzaamheden waar in het begin van het jaar mee begonnen was. Op diverse
plaatsen worden dode bomen die een gevaar vormen voor de bezoeker verwijderd. Andere
bomen zijn en worden gesnoeid. Ook is het snoeien van rododendronstruiken voortgezet,
waarmee verjonging van de beplanting gerealiseerd wordt.
Verbetering waterkwaliteit Westduinen
In vijf poelen in de Westduinen bij Ouddorp zijn ruim 900 vissen weggevangen. Met name de in
de bodemwoelende karpers vertroebelden het water. Het wegvangen en in het Haringvliet
uitzetten van de vissen is de eerste van een reeks maatregelen die bijdraagt aan een betere
waterkwaliteit in het Europees beschermde natuurgebied. Helder water is gunstig voor
verschillende plantensoorten. Maar ook de amfibieën en libellen zullen van de maatregelen
profiteren. Vissen zijn dol op libellenlarven en de eitjes van padden en watersalamanders. In
een visloze poel zullen karakteristieke soorten terugkeren of zich beter kunnen ontwikkelen.
De werkzaamheden zijn gefinancierd uit de zogeheten PAS-gelden. Dat is geld dat is
gereserveerd om de kwaliteit van de natuur in Natura 2000-gebieden te behouden en
versterken.
7

Natuurherstel Zouweboezem
In 2012 is het natuurherstelproject Zouweboezem afgerond en financieel gesloten. De provincie
heeft haar subsidiebeschikking uiteindelijk lager vastgesteld waardoor het Zuid-Hollands
Landschap met een grote financiële tegenvaller is geconfronteerd. Ondanks een verweerschrift
heeft dat helaas niet tot een positief resultaat geleid.
Beheerkosten
Een goed en kosteneffectief beheer is het visitekaartje van de stichting. In het
Meerjarenbeleidplan wordt ingezet op beheerkostenreductie (van 653 euro/ha in 2008 naar 600
euro/ha in 2014), alsmede een evenwichtige en duurzame financiering van het beheer. Begin
2012 heeft de afdeling Terreinen een aantal forse bezuinigingen doorgevoerd waardoor de
kosten voor het terreinbeheer over 2012 lager dan begroot zijn uitgevallen. De
kostenbesparingen werden gevonden door aangepaste slootschoning, extensivering beheer en
vermindering van de personeelskosten. Tegelijkertijd is het areaal subsidiabele hectares
uitgebreid. Dit samen maakt dat de beheerkosten per hectare aanzienlijk zijn afgenomen en
inmiddels onder het streefbedrag van 600 euro zijn gekomen (€ 592,- / ha.) Het Zuid-Hollands
Landschap heeft in 2012 over twee subsidies voor het natuurbeheer kunnen beschikken
waardoor er een overschot aanwezig is. De provincie bouwt haar deel echter versneld af
waardoor het Zuid-Hollands Landschap binnenkort met een tekort van 6,5 ton wordt
geconfronteerd. De stichting is daarnaast gedupeerd omdat zij in 2011 is uitgeloot voor de SNLbeheersubsidie
en deze in 2012 met tien procent is verlaagd in verband met de bezuinigingen.
Het Zuid-Hollands Landschap beschikt daarom vanaf 2014 nog maar over 68 procent van haar
oorspronkelijke beheerbudget voor hetzelfde gebied.
Beheerplannen
Net als veel andere terreinbeherende organisaties werkt het Zuid-Hollands Landschap met een
kwaliteitscyclus. Beheerplanning, uitvoering beheer, monitoring en evaluatie maken deel uit van
deze cyclus. In het Meerjarenbeleidsplan is het aantal actuele beheerplannen als indicator
gekozen voor kwalitatief goed beheer.
Ter bevordering van de efficiency is in 2009 besloten de 100 natuurgebieden van de stichting te
clusteren in circa 45 beheereenheden. Dit betekent dat het aantal beheerplannen navenant zal
afnemen.
Toezicht
In het toezichthouders- en handhavingwerk spreken de toezichthouders zeer veel mensen aan.
Veel lichte overtredingen werden afgehandeld met een gesprek, waarin de achterliggende
gedachte van de toegangsregels werd toegelicht. Daarnaast werd er in voorkomende gevallen
aan mensen een officiële waarschuwing gegeven. In 2012 zijn er bijna 300 officiële
waarschuwingen gegeven. Het was helaas soms ook nodig om een bekeuring te geven. In
totaal zijn 275 processen-verbaal uitgeschreven. Het betreft overtredingen zoals loslopende
honden, illegale bevissing, illegaal zwemmen, naaktrecreatie, mountainbikers die door de
natuurgebieden crossen, verstoring van beschermde dieren, illegaal berijden van fietspaden,
onjuist parkeren of stort van afval. Toezicht en handhaving zijn enerzijds nodig om bijzondere
natuurwaarden te beschermen en anderzijds om de sociale veiligheid in de natuurgebieden te
waarborgen. Met het wegvallen van de provinciale subsidie komen toezicht en handhaving in
ZHL-gebieden sterk onder druk te staan. Naar verwachting zal de capaciteit aan
toezichthouders verminderd moeten worden om de tekorten op te vangen. Het is schrijnend dat
in de drukste provincie van Nederland het toezicht afgebouwd moet worden aangezien de
provincie daar geen geld voor over heeft, wat de afgelopen jaren wel altijd het geval is geweest.
Het Zuid-Hollands Landschap werkt in de provincie op het gebied van toezicht nauw samen met
Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Groenservice Zuid-Holland. Hiertoe is in 2011 een
convenant afgesloten tussen deze terreinbeherende organisaties waardoor de toezichthouders
bevoegd zijn in elkaars gebieden te handhaven hetgeen gezamenlijke acties mogelijk maakt. In
2012 is er met diverse instanties extra inzet gepleegd om overlast door naaktrecreatie in de
duingebieden tegen te gaan.
8

Gebouwen
Naast natuurgebieden beheert het Zuid-Hollands Landschap meer dan 50 gebouwen. Deze zijn
onder te verdelen in vier categorieën: cultuurhistorisch waardevolle gebouwen waarvan er
veertien de status van rijksmonument hebben, gebouwen met een recreatieve of educatieve
functie en opstallen ten behoeve van het beheer. Al deze gebouwen hebben onderhoud nodig.
Door een personele uitwisseling met het Erfgoedhuis Zuid-Holland is er in de eerst helft van
2012 extra expertise beschikbaar geweest om concrete invulling te geven aan de meerjaren
onderhoudsplannen voor verschillende opstallen en het wegwerken van achterstallig
onderhoud. Daarnaast zijn de ontwikkeling van een regiokantoor in de Krimpenerwaard en in de
Regio Kuststreek verder uitgewerkt.
9

3 Fauna en Flora
Het Zuid-Hollands Landschap heeft een grote verantwoordelijkheid voor de beschermde en
bijzondere planten en dieren en besteedt veel aandacht aan het in stand houden en verbeteren
van de leefgebieden in haar terreinen. Om te kunnen beoordelen of dit effect heeft, wordt de
ontwikkeling van planten en dieren gemonitord. In 2012 waren hier zowel medewerkers van de
stichting als vrijwilligers actief mee. Sommige inventarisaties zijn volgens
standaardmeetmethoden uitgevoerd. Ook losse veldwaarnemingen dragen bij aan meer kennis
over de flora en fauna in de natuurgebieden van het Zuid-Hollands Landschap.
Pestvogels bij Tenellaplas
In de eerst weken van 2012 verbleven er zeven pestvogels in de Heemtuin Tenellaplas.
‟s Zomers leven deze vogels in het noorden van Scandinavië en in Siberië, maar in de winter is
deze invasievogel soms ook in Nederland waar te nemen. De felgekleurde vogels lieten zich
tamelijk goed zien en er kwamen veel vogelaars op af.
Steur uitgezet
Op 9 mei heeft prinses Laurentien met hulp van schoolkinderen en Stichting Ark de steur
geherintroduceerd naast het Eiland van Brienenoord. De steur is een vlagschipsoort die
aantoont dat de waterkwaliteit aanzienlijk aan het verbeteren is. De geul op het Eiland van
Brienenoord en in de Stormpolder kunnen op termijn belangrijke paaiplaatsen worden voor
deze voorheen uitgestorven typisch Zuid-Hollandse vissoort.
Zeldzame mos
Tijdens een vegetatieonderzoek in het natuurreservaat Kleine Beer, gelegen aan de noordoever
van het Brielse Meer, is voor het eerst grof etagemos aangetroffen.
Dit zeldzame mos is nooit eerder waargenomen in Zuid-Holland. Er zijn slechts twee andere
vindplaatsen bekend, beide in de Noord-Hollandse Vastelandsduinen, waar het echter na 1980
niet meer is gezien. Het Zuid-Hollands Landschap hoopt dat het mos tot een bestendige
populatie uitgroeit.
Opmerkelijke vondst
Op de Vliegveldvallei in de Duinen van Oostvoorne is een bijzondere ontdekking gedaan: het
geel zonneroosje. Volgens de Nationale Databank Flora en Fauna werd het geel zonneroosje
nog nooit eerder op Voorne aangetroffen.
Orchideeën in de Zouweboezem
In 2010 is het Zuid-Hollands Landschap gestart om op 2 percelen in de Zouweboezem over te
stappen van rietmaaien in de winter naar hooilandbeheer in de zomer om zo een aantal
percelen dotterbloemhooiland in het gebied terug te krijgen. Het resultaat mag er zijn, in 2012
werden tussen de 700-1000 exemplaren rietorchis aangetroffen, terwijl de dotterbloem,
koekoeksbloem en gevleugeld hertshooi ook flink waren toegenomen. Nieuw in de
Zouweboezem was de groeiplaats van een grote keverorchis die in de buurt van de
purperreigerkolonie werd gevonden.
Zomerklokjes Stormpoldervloedbos
In het voorjaar van 2012 is de verspreiding van het zomerklokje in het Stormpoldervloedbos in
kaart gebracht. Meer dan 1200 exemplaren van dit fraaie bolgewasje komen in het relatief
kleine gebied van het Stormpoldervloedbos voor. Dit is een flinke toename ten opzichte van
eerdere karteringen in 2004-2008. Waarschijnlijk heeft de soort vooral geprofiteerd van een
toename aan goede kiemingsmilieus. Deze omstandigheden zijn te vinden op locaties waar
oudere bomen ontwortelen en de bodem onder invloed van de getijdenwerking nog regelmatig
onder water staat. Omstandigheden die in het Stormpoldervloedbos met het ouder worden van
het bos weer volop voorkomen.
10

Broedvogels in polder Den Hoek
In polder Den Hoek heeft een vrijwilliger in 2012 voor het Zuid-Hollands Landschap de
broedvogels geïnventariseerd. Naast mooie aantallen van weidevogels als kievit en grutto,
werden er ook territoria vastgesteld van watersnip, veldleeuwerik, kwartel, winter- en
zomertaling, visdief en zwarte stern. Van deze laatste soort waren twee vogels aanwezig die
een jaar eerder in de Boezems van Kinderdijk waren uitgerust met een geologger. Door de
geologgers uit te lezen kan de hele reis die de sterns gemaakt hebben, van Kinderdijk naar
Afrika en weer terug naar de Zuid-Hollandse polders, gereconstrueerd worden.
Het Groene Strand, de Lagune
Verheugend is dat vooral de aantallen visdieven en kokmeeuwen op het Groene Strand bij het
Oostvoornse Meer nog steeds toenemen. Van beide soorten broedden er in 2012 ruim 250
paar. Naast deze soorten broedden ook kleine plevier, bontbekplevier, tureluur, kluut, kievit en
scholekster. De eilandjes in de Lagune en later het grote Vogeleiland, zijn ooit aangelegd om
juist kustbroedvogels kansen te geven in deze omgeving. Hoewel consequent en regelmatig
beheer nodig is om de omstandigheden voor dit soort vogels geschikt te houden, zijn deze
aantallen erg motiverend.
Sophiapolder vogelrijk
Na de inrichting van het getijdengebied Sophiapolder bleek al heel snel hoe groot de
aantrekkingskracht van het natuureiland op vogels is. Afhankelijk van het seizoen en het getij
werden eendensoorten als slobeend, wintertaling, krakeend, pijlstaart, bergeend en smient
gezien. Ook de ganzen waren regelmatig aanwezig, zoals grauwe gans, kolgans, Canadese
gans en brandgans. Net als steltlopers als bonte strandloper, kievit, wulp, witgatje en zelfs een
enkele maal bokje en rosse franjepoot. Het gebied is hard op weg om van grote betekenis voor
met name watervogels te worden.
Orchideeën in Westduinen
Ook in 2012 is weer een mooi aantal herfstschroeforchissen in de Westduinen geteld. Het ging
om ruim 2000 stuks, waarbij zeker de allerlaatste niet gezocht en geteld is. Hoewel het aantal
van jaar tot jaar fluctueert, kan gesproken worden van een mooie, stabiele populatie. De
inmiddels jaren geleden ingezette maatregel om tijdens de bloeiperiode en de periode van
zaadzetting de grootste concentraties uit te rasteren zodat het vee er niet bij kan, werkt in elk
geval niet negatief.
Goed jaar voor zwarte sterns
Dankzij de maatregelen die het Zuid-Hollands Landschap in de afgelopen jaren heeft uitgevoerd
in de Krimpenerwaard, lijkt het aantal zwarte sterns weer toe te nemen. Op de uitgelegde
vlotten werden in het voorjaar 65 nesten waargenomen, terwijl er ook nog 5-10 paar zwarte
sterns op natuurlijk materiaal hebben gebroed.
Bever met jongen
Tijdens beheerwerkzaamheden in de Ridderkerkse griend werd een bever waargenomen. Er is
vervolgens rekening gehouden met de aanwezige beverburcht. Later in het jaar zijn bevers met
twee jongen gezien. Ook bij het gebied De Zaag werd regelmatig een bever gesignaleerd.
Vleermuizen in regio Kuststreek
Na een jarenlange teruggang van vleermuizen in de bunkercomplexen van Vinetaduin en
Staelduinse Bos is er eindelijk weer een groei van de aantallen. In Vinetaduin zaten in 2012 68
vleermuizen ten opzichte van de 50 in het jaar ervoor. Bijzonder was dat er twee
baardvleermuizen en een meervleermuis zijn waargenomen. In het Staelduinse Bos was er ook
een toename van vleermuizen. Van 152 naar 178 exemplaren. Daarnaast werden er nog acht
exemplaren in een aantal complexen waargenomen die nooit eerder zijn onderzocht. In de
Bollenstreek was geen spectaculaire toename, maar er is wel een zeldzame franjestaart
waargenomen in een bunker bij Nieuw Leeuwenhorst.
11

Langeveld
De vegetatieontwikkeling op Langeveld blijft verbazen. Er wordt een breed spectrum aan
bijzondere soorten gezien, zelfs soorten die normaal te verwachten zijn bij veenmosrietland en
moerasheide. Vooral de grootschalige verspreiding van duizendguldenkruid en de
aanwezigheid van de rietorchis en struikheide zijn memorabel.
Zandmotor
Ondanks dat de Zandmotor vooral in het nieuws komt door verdwaalde scholieren of
vastgelopen gezinnen, is de natuurontwikkeling op de zandmotor spectaculair. Veel vogels
gebruiken de ontstane zandplaten en ondieptes om te foerageren en te rusten. Scholekster,
aalscholver, visdief en grote stern halen hun prooidieren uit het voedselrijke zeewater. Soorten
als grote mantelmeeuw, kleine mantelmeeuw en zilvermeeuw komen naar de Zandmotor om te
rusten in de geul en het ontstane duinmeer.
Door het voedselrijke water is ook de zeehond een constante gast op en rond de Zandmotor.
Dit beperkt zich niet tot een enkel exemplaar, maar soms zijn er wel tien zeehonden rond de
Zandmotor te zien. Ook de bruinvis is een gast die rond de Zandmotor gezien wordt. Mogelijk
dat zich in het zeewater veel prooidieren ophouden.
Huys te Warmont
Op Huys Te Warmont zijn uilen constante bewoners geworden. Voor de tweede keer op rij heeft
een ransuil succesvol gebroed op het landgoed en is de bosuil met twee territoria een veel
geziene bewoner.
12

4 Opkomen voor natuur en landschap
De natuur en het landschap in Zuid-Holland staan onder druk. Infrastructuur, woonwijken,
industrie en bedrijven vragen ruimte in een provincie waar natuur schaars en het
cultuurlandschap gefragmenteerd is. Het Zuid-Hollands Landschap komt op voor de natuur en
het waardevolle landschap en streeft naar een duurzaam, kwalitatief evenwicht tussen mens en
natuur, door voor beide rust en ruimte te creëren. In 2012 vroegen het Buijtenland van Rhoon,
het Veenweidepact Krimpenerwaard en de Rijnlandroute bij Leiden veel aandacht.
Buijtenland van Rhoon
Het project Buijtenland van Rhoon betreft de ontwikkeling van 600 hectare natuur- en
recreatiegebied op Midden-IJsselmonde. Het maakt deel uit van het Project
Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR) dat naast een economische impuls met de Maasvlakte
2, ook voorziet in een leefbaarheidsimpuls voor de Rotterdamse regio.
Het Zuid-Hollands Landschap neemt al sinds de aanvang actief deel aan de visie- en
planvorming voor de inrichting van het Buijtenland en de planologische verankering daarvan.
De stichting heeft onder meer input gegeven bij de totstandkoming van de MER en het
bestemmingsplan. Ook is het Zuid-Hollands Landschap vertegenwoordigd in het werkteam dat
samen met provincie, GZH, gemeente en waterschap werkt aan het Inrichtings- & Beheerplan.
Hierin kan de stichting haar expertise en wensen voor inrichting en beheer en de kosten
daarvan inbrengen. Het werkteam heeft inmiddels het eerst planproduct, de Tussenrapportage
Schetsontwerp opgeleverd.
Tegen het eerder vastgestelde bestemmingsplan waarin het gebied de nieuwe bestemming van
natuur- en recreatiegebied kreeg, werd door tegenstanders van de plannen beroep
aangetekend. In juni heeft de Raad van State hierover uitspraak gedaan. In de uitspraak zijn de
beroepen voor het overgrote deel niet-ontvankelijk dan wel ongegrond verklaard. Met deze
uitspraak is het bestemmingsplan onherroepelijk geworden en is een belangrijke stap gezet op
weg naar realisatie van het Buijtenland van Rhoon.
Voor de komende fase van planuitwerking en realisatie zijn een bestuurlijke stuurgroep (het
Bestuurlijk Overleg) en ambtelijke projectgroep ingesteld. Het Zuid-Hollands Landschap is in
beide vertegenwoordigd. Het Bestuurlijk Overleg heeft inmiddels twee maal plaatsgevonden.
Tijdens de eerste bijeenkomst op 18 juni 2012 werd opdracht gegeven aan de projectgroep om
een Plan van Aanpak op te stellen. Hierin moet de vervolgopgave voor het Buijtenland van
Rhoon, inclusief een procesaanpak en verdeling van rollen en verantwoordelijkheden worden
uitgewerkt. Het Plan van Aanpak is inmiddels door de projectgroep opgesteld en in het
Bestuurlijk Overleg op 12 oktober 2012 vastgesteld. Voor het deelgebied 'Krekenlanden' is het
Zuid-Hollands Landschap beoogd beheerder.
Het onderzoek naar ondernemers die een rol willen spelen bij het beheer, wordt afgerond voor
het volgende Bestuurlijk Overleg in maart 2013. Het Bestuurlijk Overleg zal dan ook een besluit
nemen over de vaststelling van het Schetsontwerp. Daarna zal de kwaliteitsslag voor het
Krekenlandschap plaatsvinden als aanloop naar een door G.S. vast te stellen Voorontwerp
(uiterlijk november 2014).
Tijdens het Bestuurlijk Overleg van 12 oktober werd ook besloten om portefeuillehouders te
benoemen die binnen het project bestuurlijke trekker worden voor een werkteam en aan het
Bestuurlijk Overleg rapporteren over de voortgang. Voor het onderdeel 'Kwaliteitsslag
Krekenlanden' is de directeur van het Zuid-Hollands Landschap de portefeuillehouder.
De provincie is reeds bezig met de minnelijke grondverwerving. Van de verworven gronden
heeft het Zuid-Hollands Landschap vier percelen van samen circa twaalf hectare in tijdelijk
beheer gekregen middels een gebruiksovereenkomst. Het Zuid-Hollands Landschap heeft
enkele van deze percelen ingericht als natuurakker met recreatief medegebruik. Met de
provincie is afgesproken dat jaarlijks wordt overlegd over de stand van zaken van de
grondaankopen en mogelijke uitbreiding van het tijdelijke beheer.
13

Het Zuid-Hollands Landschap vindt het belangrijk om mensen te verbinden met de plannen voor
het Buijtenland van Rhoon. Daarom heeft het Zuid-Hollands Landschap een communicatieplan
opgesteld, waarin zij zich profileert als de verbindende schakel tussen overheid en
bewoners/agrariërs uit de streek.
Verder is op 16 februari 2012 in het plangebied voor de tweede keer een Beschermersavond
Buijtenland van Rhoon georganiseerd. De aanwezige Beschermers lieten blijken dat zij positief
kritisch willen meedenken en meewerken aan de inrichting en het beheer van het gebied. Dit
heeft inmiddels geleid tot het instellen van een klankbordgroep waarin het Zuid-Hollands
Landschap haar visie kan toetsen aan de inzichten van Beschermers.
Veenweidepact Krimpenerwaard
Op 22 december 2005 hebben de gezamenlijke partijen in de Krimpenerwaard het
Veenweidepact ondertekend. Het betreft de 5 gemeenten, Hoogheemraadschap, provincie
Zuid-Holland, landbouworganisaties, natuur- en recreatieorganisaties, waaronder Stichting Het
Zuid-Hollands Landschap. Het Veenweidepact Krimpenerwaard werkt aan vijf doelen: de
aanleg van nieuwe natuur (2450 ha EHS), duurzaam waterbeheer en het tegengaan van
bodemdaling, het versterken van de landbouwstructuur, extra kansen voor toerisme en
recreatie en het stimuleren van vernieuwend ondernemerschap.
In het Regeerakkoord Rutte I (oktober 2010) staat vermeld dat er geen Rijksbijdrage meer is
voor de Robuuste Verbindingen (Groene Ruggengraat) en dat de EHS niet meer volledig wordt
afgerond. Het budget van de Nota Ruimte-gelden (€ 19 miljoen) voor inrichting en waterbeheer
is nog wel beschikbaar, maar niet direct gekoppeld aan de Krimpenerwaard. De
Krimpenerwaard moet dus concurreren met andere natuurgebieden in Zuid-Holland.
Begin 2012 zijn afspraken gemaakt tussen het Rijk en het IPO (provincies) over het herijken
van de EHS. De provincie heeft begin juli 2012 een voorstel voor de herijkte EHS en het
benodigde budget ingediend bij het Rijk (commissie Jansen). Door een succesvolle lobby van
het Zuid-Hollands Landschap in samenwerking met o.a. NM, SBB, NMZH en de Pactpartners is
de oorspronkelijke EHS-begrenzing in de Krimpenerwaard gehandhaafd in het provinciale
voorstel voor de herijkte EHS. Wel zijn de doelen aangepast, er komt meer weidevogelnatuur
i.p.v. natte natuur. Het Rijk heeft oktober 2012 het provinciale voorstel overgenomen en de
hoogte van het budget bepaald. Het Rijk heeft €120 miljoen van het Lenteakkoord natuurbudget
(€ 200 miljoen) beschikbaar gesteld voor de provincies om de EHS (inclusief verbindingszones)
in te richten. De provincie Zuid-Holland wil €10 miljoen van het Lenteakkoord budget
beschikbaar stellen voor de inrichting van de EHS in de Krimpenerwaard. Het Zuid-Hollands
Landschap heeft voorgesteld hier een projectplan voor te schrijven.
De partijen in het Veenweidepact besloten echter wel om door te gaan met de uitvoering van
natuurgebieden in eigendom en beheer bij het Zuid-Hollands Landschap. Er is namelijk budget
beschikbaar gesteld voor een meer sobere uitvoering (€19 miljoen).
De Strategiegroep heeft eind december 2012 ingestemd met het opstellen van
inrichtingsplannen voor de Nesse, Oudeland en Berkenwoudse Driehoek.
Het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard heeft de peilbesluiten vastgesteld
daardoor is het mogelijk om de waterpeilen aan te passen in deze natuurgebieden. Nadat het
Rijk positief heeft besloten over de EHS begrenzing in de Krimpenerwaard willen de provincie
en het waterschap starten met de inrichting en het aanpassen van de waterpeilen in deze drie
natuurgebieden. Voordat het project van start kan, moeten de betrokken gemeenten eerst het
bestemmingsplan wijzigen.
De tweede fase van de inrichting van Bergambacht West is uitvoeringsgereed. De uitvoering
wordt door DLG echter telkens uitgesteld. Het Zuid-Hollands Landschap gaat nu zelf de
uitvoering oppakken. In overleg met de provincie is een subsidieverzoek ingediend. Na het
broedseizoen 2013 wordt de uitvoering gestart.
Er is in 2011 een subsidieverzoek ingediend voor de doorlevering van 109 hectare grond aan
het Zuid-Hollands Landschap en 50 hectare aan de Agrarische natuurcoöperatie. Door de
uitspraak van de Europese Commissie kunnen de gronden echter niet worden doorgeleverd
aan terreinbeheerders, zoals het Zuid-Hollands Landschap en de Agrarische natuurcoöperatie.
14

Natuurmonumenten en De 12Landschappen zijn in beroep gegaan tegen deze uitspraak. In
afwachting van doorlevering is een gezamenlijke pilot in de Krimpenerwaard opgestart, waarbij
zowel de Natuurcoöperatie als het Zuid-Hollands Landschap BBL-gronden in tijdelijk beheer
krijgen (periode zes jaar). Hier zijn intensieve gesprekken aan vooraf gegaan. Doel van de pilot
is ervaring opdoen met alternatieve beheervormen (anders dan aankoop) en het bevorderen
van de samenwerking tussen een agrarische beheerder en een terreinbeherende
natuurbeschermingsorganisatie.
Rijnlandroute bij Leiden
Het Zuid-Hollands Landschap is teleurgesteld over het in 2012 genomen besluit van het College
van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland om de Rijnlandroute tussen Voorschoten en Leiden
aan te leggen in een lange open bak langs en door de prachtige landgoederenzone met
bijbehorende graslanden. Daarmee gaat de fraaie stadsrand van Leiden aan de Papenwegse
Polder verloren. De stad Leiden wordt afgesloten van dit laatste open gebied waar de bewoners
kunnen genieten van rust, groen en cultuurhistorie.
Daarnaast heeft de aanleg van de Rijnlandroute ook negatieve gevolgen voor de natuur. De
ecologische verbinding tussen de duinen en het Groene Hart wordt nog smaller. Als gevolg van
isolatie zal de biodiversiteit in beide landschappen verder onder druk komen te staan.
Aantasting van dit fraaie cultuurhistorische landschap is niet nodig, zo heeft het Zuid-Hollands
Landschap de provincie laten weten. Uit de MER blijkt dat er goede alternatieven zijn, zoals het
alternatief van de „Churchill Avenue‟. Het Zuid-Hollands Landschap adviseerde Provinciale
Staten dan ook te kiezen voor „Churchill Avenue‟. Mocht Provinciale Staten besluiten om toch in
te stemmen met „Zoeken naar Balans‟, dan adviseert Het Zuid-Hollands Landschap om de weg
zodanig in te passen dat de beleving van het prachtige cultuurhistorische landschap en de
natuurwaarden zo min mogelijk worden geschaad. Dat kan door de weg in een tunnel aan te
leggen en een ecologische en recreatieve verbinding te realiseren. Daarvoor moet dan wel
voldoende budget ter beschikking worden gesteld.
Provinciale Staten had in juni gevraagd onderzoek te doen naar de aanleg van een tunnel.
Ingenieursbureau Movares concludeerde dat het zowel technisch als financieel haalbaar moest
zijn. Een tunnel heeft veel voordelen voor mens en milieu. In Voorschoten en aan de Vlietweg in
Leiden ter hoogte van Vlietland hoeven geen woningen te wijken voor de aanleg van de weg en
voorzieningen zoals sportvelden, volkstuinen en golfbaan kunnen behouden blijven.
15

5 Communicatie
Het Zuid-Hollands Landschap hecht veel belang aan het ontmoeten van haar achterban en het
in contact komen met mogelijk nieuwe Beschermers. In 2012 is het beleid om
publieksevenementen te organiseren versterkt doorgezet. De stichting is inmiddels gedreven in
het organiseren van diverse activiteiten om mensen concreet met de natuur te verbinden. Al
deze activiteiten zijn overigens alleen mogelijk door de samenwerking met andere organisaties
en zeer betrokken vrijwilligers. Het promotieteam helpt bijvoorbeeld om zichtbaar te zijn en
actief nieuwe Beschermers te werven. Het Zuid-Hollands Landschap hoopt dat steeds meer
vrijwilligers de stichting willen helpen bij het verbinden van mens en natuur.
Compact tijdschrift
In februari lag het vernieuwde en compacte tijdschrift op de mat. Het tijdschrift is met minder
inzet van derden gemaakt en daarmee is de beoogde besparing zowel op vormgeving,
drukkosten als auteurs gerealiseerd. Het fotomateriaal is grotendeels gesponsord door
fotografen. De reacties op het tijdschrift zijn overwegend positief, het heeft niet geleid tot extra
opzeggingen.
Boomfeestdag in Staelduinse Bos
Op woensdag 21 maart werd in het Staelduinse Bos, bij „s-Gravenzande de landelijke
Boomfeestdag gevierd. Zo‟n zestig leerlingen uit de bovenbouw van Basisschool de
Zevensprong uit Maasdijk staken de handen uit de mouwen om jonge bomen en struiken aan te
planten rond de nieuwe uitkijktoren in het bos. Het Zuid-Hollands Landschap en de Vrienden
van het Staelduinse Bos waren aanwezig om de kinderen te assisteren en ze tegelijkertijd wat
te leren over de natuur.
Het Zuid-Hollands Landschap en Basisschool de Zevensprong zijn partner in het programma
Westlandse Natuur- en MilieuEducatie. Vanuit dit programma werken de gemeente Westland,
scholen, bedrijven en maatschappelijke organisaties samen om kinderen te laten leren over
natuur, milieu en hun leefomgeving.
Arrangement ‘Stoom, wind en water’
Zaterdag 14 april organiseerden het Zuid-Hollands Landschap en Gemaal De Hooge Boezem
het arrangement „Stoom, wind en water‟ in Haastrecht. Bezoekers kregen een rondleiding door
het gemaal uit 1872. De boswachter nam geïnteresseerden mee naar de boezem, het gebied
waar het water vroeger tijdelijk werd opgeslagen en in de toekomst wellicht ook weer. De
wandeling eindigde na een uur bij de 6 e molen. Na de wandeling stond er in cultureel centrum
„Concordia‟ een heerlijke polderlunch klaar.
Veenweidedag
Het Zuid-Hollands Landschap organiseerde samen met de Natuur- en Vogelwacht De
Vijfheerenlanden op zaterdag 21 april een activiteitendag voor het hele gezin. Helaas zorgde
het slechte weer voor een beperkte opkomst. De Veenweidedag vond plaats rond
Natuurcentrum De Schaapskooi. Bezoekers konden wandelen langs verschillende veldposten,
vogels spotten, waterdiertjes bekijken en luisteren naar oude streekverhalen. Deelname aan de
dag was gratis.
Duinendag
Het IVN en het Zuid-Hollands Landschap organiseerden op zondag 22 april een actieve middag
voor jong en oud in de Duinen van Oostvoorne. Vanaf Bezoekerscentrum Tenellaplas was er
een mooie wandelroute uitgezet. Onderweg konden diverse informatieposten aangedaan
worden.
Nationale Molendag
Tijdens de Nationale Molendag op 12 mei kon een bezoek gebracht worden aan de Molen
achter Haastrecht van het Zuid-Hollands Landschap. Eén jaar na het afronden van de
restauratie hebben de molenwieken ruim 100.000 omwentelingen gemaakt.
16

Bos & Burcht Fair
Het Zuid-Hollands Landschap was ook dit jaar weer vertegenwoordigd bij de Bos en Burchtfair
in Oostvoorne op zaterdag 26 mei. Een echte tuinfair met de nadruk op tuinplanten en 'Groen
Leven'. Op landgoed Mildenburg en rondom de historische Burcht stonden ruim 100
exposanten.
Natuurproject ’n Bries
30 Rotterdamse scholen bezochten de hilarische theatervoorstelling van ‟n Bries op het Eiland
van Brienenoord. Kinderen van acht tot elf jaar trokken over het eiland onder begeleiding van
een „natuurstewardess‟. Dit was een leuke en leerzame manier om de natuur te ontdekken!
Locatietheater
In juni 2012 vertolkte Ian Bok 15 keer de rol van Arie Hallensleben, de schaapherder en allesverzamelaar
die in de Rotterdamse Eschpolder jarenlang op geheel eigen wijze streed voor het
behoud van een bijzonder stukje stadsnatuur. Voorafgaand aan de voorstellingen was er een
heerlijk diner met ingrediënten uit de Eschpolder van de hand van topkok Sjim Hendrix. De
voorstellingen speelden bij de boerderij De Rozenhof, tevens hoofdkantoor van het
Zuid-Hollands Landschap. Beschermers die naar de voorstelling „Wie het water niet keert‟
gingen, kregen een aantrekkelijke korting.
Midzomernachtsdroom
Op 29 juni, 30 juni en 1 juli verzorgde Jeugdmuziektheater De Speelkring vier voorstellingen
van Shakespeare‟s Midzomernachtsdroom. Het Zuid-Hollands Landschap fungeerde deze
dagen als gastheer voor de acteurs en het publiek. De voorstellingen werden namelijk
gehouden op landgoed Huys Te Warmont in Warmond. Als blijk van dank voor het beschikbaar
stellen van het landgoed bood De Speelkring Beschermers van het Zuid-Hollands Landschap
een korting van € 2,- per toegangsbewijs aan.
Zouweboezem in woorden
Met de rietvelden, moerassen en talloze vogelsoorten is de Zouweboezem één van de mooiste
natuurgebieden in Zuid-Holland. Dit heeft Lexmonder Dirk Vruggink ertoe geïnspireerd om een
gedicht te schrijven over dit gebied (zie blz. 1 in dit jaarverslag). Burgemeester Van Ee van de
gemeente Zederik en directeur Houtzagers van het Zuid-Hollands Landschap onthulden het
gedicht op vrijdag 24 augustus bij de vlonder aan de Boezemweg in Lexmond.
Groen Erfgoed beleef je
Drie Zuid-Hollandse provinciale organisaties slaan de handen ineen om hun sterke raakvlakken
te etaleren: Zuid-Hollands Landschap, Landschapsbeheer Zuid-Holland en Erfgoedhuis Zuid-
Holland werken nauw samen, en één van de resultaten was een Open Monumentendag op het
landgoed van Kasteel Keukenhof waar op 8 september zo'n 22 evenementen werden
georganiseerd voor jong en oud.
Ook op andere plaatsen was het Zuid-Hollands Landschap tijdens de Open Monumentendag
actief. Zo waren de historische waardevolle eendenkooien Bakkerswaal en Kooilust open voor
publiek. En waren er samen met de Rabobank Krimpenerwaard vijf wandelroutes en vier
fietsroutes ontwikkeld.
In de Vijfheerenlanden waren er onder meer kleinschalige vaarexcursies door de
Zouweboezem en op Voorne waren de forten Noorddijk en Penserdijk opengesteld. In
samenwerking met de gemeente Albrandswaard werden speciaal voor de basisschooljeugd
excursies naar de Kasteelgaard Rhoon, Klein Profijt en de eendenkooi in Klein Profijt
georganiseerd.
Duinendag
Met een hoogwerker 20 meter de lucht in en daar genieten van een adembenemend uitzicht
over de Duinen van Oostvoorne. Dat kon tijdens de Duinendag, die het Zuid-Hollands
Landschap en het IVN op16 september organiseerden. Tientallen mensen konden vanaf 20
meter hoogte het fraaie duinlandschap en de achterliggende Maasvlakte overzien. Ook in en
rond Bezoekerscentrum Tenellaplas was er van alles te beleven. Voor de echte avonturiers was
er door de Duinen van Oostvoorne een speciale GPS-route uitgezet.
17

Fruitplukdag
Het Zuid-Hollands Landschap en Landschapsbeheer Zuid-Holland organiseerden op 22
september een Fruitplukdag aan de Diefdijk in Leerdam.
Voorafgaand aan het plukken vertelden medewerkers van het Zuid-Hollands Landschap en
Landschapsbeheer Zuid-Holland geïnteresseerden meer over de verschillende Oud-Hollandse
fruitrassen in de hoogstamboomgaard.
Buijtenland van Rhoon
Haver oogsten en er brood én papier van maken. Maar ook vogels spotten en genieten van de
natuurakkers. Dat kon op zaterdag 29 september in het Buijtenland van Rhoon. De middag was
in samenwerking met Werkplaats Buijtenland georganiseerd.
Nacht van de Nacht
Het Zuid-Hollands Landschap organiseerde op zaterdag 27 oktober een spannende
wandelexcursie door Landgoed Mildenburg. Deze wandeling stond in het teken van de „Nacht
van de Nacht„ en het beleven van licht en donker. Het was een bijzondere gewaarwording om in
het donker de natuur te verkennen en je oren te spitsen. De gids van het Zuid-Hollands
Landschap had een „batdetector‟ meenemen, waarmee naar vleermuizen geluisterd kon
worden.
Haardhout te koop
Het Zuid-Hollands Landschap verkocht op zaterdag 8 december hout voor de open haard op
natuurterrein Langeveld bij Noordwijkerhout. Beschermers van het Zuid-Hollands Landschap
betaalden slechts 5 euro per volle kruiwagen.
Green-Kids
De Zandmotor, een door het Zuid-Hollands Landschap beheerd nieuw strand bij Den Haag,
stond in oktober centraal tijdens een uitzending van Green-Kids op RTL 8. Het RTL Telekids
programma Green-Kids is in samenwerking met De12Landschappen en Landschapsbeheer
Nederland tot stand gekomen. Het televisieprogramma is speciaal bedoeld voor kinderen om
hen natuur te laten ontdekken en beleven.
Beschermersschap
Bij de opening van het nieuwe bezoekerscentrum 'De Tapuit' van Dunea in september 2012
bood een van de boswachters Prinses Máxima en Prins Willem-Alexander het
Beschermersschap van het Zuid-Hollands Landschap aan.
18

6 Beschermers- en Fondsenwerving
Om haar terreinen te kunnen beheren en de natuur te kunnen blijven beschermen en open te
houden voor bezoekers, heeft de stichting steun en financiële middelen nodig. Met een
terugtrekkende provinciale overheid, is steun van Beschermers en bedrijven nog belangrijker
geworden.
Het Zuid-Hollands Landschap streeft ernaar haar Beschermersachterban te laten groeien om
zoveel mogelijk inwoners van Zuid-Holland te betrekken bij natuur- en landschapsbehoud en
cultuurbehoud in Zuid-Holland en te laten genieten van de terreinen. Steun van een grote
achterban sterkt het Zuid-Hollands Landschap in haar activiteiten. Ook zoekt het Zuid-Hollands
Landschap actief naar steun uit het bedrijfsleven zoals het onderhouden en uitbreiden van het
Vriendennetwerk, aansprekende sponsorprojecten en het organiseren van werkdagen.
Beschermersaantal en contributieverhoging
Eind 2011 hebben de Beschermers het betalingsverzoek van 20 euro voor 2012 ontvangen. In
de mailing is extra benadrukt dat de nood hoog is en het Zuid-Hollands Landschap de steun
hard nodig heeft. De noodoproep heeft geleid tot extra giften.
Het aantal Beschermers dat het Zuid-Hollands Landschap structureel steunt, stabiliseert zich.
Het aantal opzeggingen neemt iets af en met de extra inzet op werving en binding blijft de
achterban van het Zuid-Hollands Landschap stabiel.
Eind 2012 telde de achterban van de stichting 51.708 Beschermers.
Beschermersavond Buijtenland van Rhoon
Op 16 februari organiseerde het Zuid-Hollands Landschap een Beschermersavond in Rhoon.
Hier kwamen 31 mensen op af. Zij werden geïnformeerd over de ontwikkelingen binnen het
project Buijtenland van Rhoon. Er was een goede interactie met de aanwezigen. Vier mensen
hebben zich aangemeld voor de te vormen klankbordgroep en drie personen hebben zich
aangemeld als vrijwilliger.
Crowdfunding Nieuw Leeuwenhorst
Op 24 april lag de natuurbijlage van het Leidsch Dagblad op de mat bij de abonnees. Het Zuid-
Hollands Landschap heeft deze krant ontwikkeld samen met Natuurmonumenten,
Staatsbosbeheer en Dunea. Met het verschijnen van de krant werd de crowdfundingcampagne
www.beleefleeuwenhorst.nl gelanceerd. Een nieuwe vorm van fondsenwerven waarbij
donateurs met elkaar projecten realiseren door een bijdrage te leveren en dit online uitdragen.
Het crowdfundingplatform is ondersteund door een Facebookpagina, twitteraccount,
advertenties, posters, een crowdfundinglunch, excursies, persberichten, artikelen in het
tijdschrift en een mailing met acceptgiro. Bij elkaar heeft dit € 55.000,-, veel aandacht in de
regio en een stevige nieuwe inzet van social media opgeleverd. De campagne werd eind
september afgesloten met een openluchtbioscoop op het landgoed waar Nederland van Boven
van de VPRO gedraaid werd. Inmiddels is dit project in de landelijke top 10 terecht gekomen
van de meest succesvolle crowdfundingsprojecten.
Wervingsactie
In oktober is met zeven andere provinciale Landschappen een grote Beschermerswervingsactie
opgezet. De actie bestond uit een wervingsflyer die bijgesloten werd bij een sealpack met
reclamefolders. Dit pack werd bezorgd bij 1,3 miljoen postbussen in Zuid-Holland. Het Zuid-
Hollands Landschap bood voor de eerste keer aan dat Beschermers € 2,- per maand kunnen
betalen. Deze actie leverde 1027 nieuwe Beschermers op. Voor 2013 wordt een vergelijkbare
campagne opgezet.
Beschermersbinding online
De website van het Zuid-Hollands Landschap was in september 2012 1 jaar live. Gelijktijdig is
het landschap gestart met social media, met name Facebook en Twitter. Vooral de twitterende
boswachters kunnen rekenen op een groot aantal volgers en aandacht van de media. De
Facebookpagina‟s worden goed bezocht met een toenemend aantal „likers‟.
19

Het Zuid-Hollands Landschap ervaart hiermee dat het een goed kanaal is voor de dialoog met
de achterban en bezoekers van ZHL-terreinen.
De Friesland Zorgverzekeraar
Natuur en gezondheid zijn nauw met elkaar verbonden. Daarom heeft het Zuid-Hollands
Landschap ervoor gekozen om te gaan samenwerken met De Friesland Zorgverzekeraar in het
Natuurcollectief. Deelnemers aan het Natuurcollectief ontvangen 8% korting op hun
zorgverzekering. Medewerkers krijgen 9% korting. Bovendien doet De Friesland een extra
donatie aan het Zuid-Hollands Landschap. In het natuurcollectief doen acht natuurorganisaties
mee waaronder zes provinciale Landschappen. Beschermers ontvingen bij het tijdschrift een
flyer, in de digitale nieuwsbrief is aandacht besteed aan de samenwerking en aan het einde van
het jaar ontvingen de Beschermers een eindejaarsgroet van het Zuid-Hollands Landschap en
De Friesland. De samenwerking is aangegaan voor een periode van drie jaar. Onderdeel van
de samenwerking is het platform zobuiten.nl.
Handen uit de mouwen
Op 11 februari hebben medewerkers van Debuco Advies met een aantal relaties de handen
flink uit de mouwen gestoken. Onder leiding van de boswachter is een groot perceel in
Noordwijk weer toegankelijk gemaakt voor het publiek.
Ruim 200 werknemers van AKZO Nobel trainden op Veiligheid, Milieu en Gezondheid in de
Duinen van Oostvoorne. Onder leiding van een natuurgids maakten de AKZO medewerkers
een wandeling. Het leek een gewone excursie met informatie over het natuurgebied en het werk
van het Zuid-Hollands Landschap. Op onverwachte momenten kregen de medewerkers echter
veiligheidsoefeningen. Een nog hechter team met veel praktijkervaring was het resultaat van de
training.
De deelnemende medewerkers ontvingen van Akzo Nobel een Beschermerschap voor een jaar
cadeau.
Nieuwe vriend
Rietdekkersbedrijf C. van Vliet V.O.F. sponsort voor de komende drie jaar het onderhoud van
het dak van het huisje bij Eendenkooi De Zouwe. Een rieten dak is slijtage gevoelig. Door
bijvoorbeeld een dichte mos- en algenlaag verrot het riet sneller. Regelmatig onderhoud is dan
ook nodig om het riet in goede conditie te houden.
Het Zuid-Hollands Landschap is blij met de sponsoring, want hierdoor blijft de cultuurhistorische
waarde van het kooihuisje behouden.
Nationale Postcode Loterij
De 12 provinciale Landschappen zijn enorm verheugd met de ruim elf miljoen euro van de
Nationale Postcode Loterij. Dit bedrag werd bekend gemaakt tijdens het Goed Geld Gala op 9
februari 2012, de jaarlijkse bijeenkomst met alle goede doelen van de loterij.
Sponsorfietstocht
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten organiseerde een sponsorfietstocht van 65
kilometer door de Krimpenerwaard. Op 16 mei maakten de fietsers reclame voor het Zuid-
Hollands Landschap.
StreekFonds Krimpenerwaard
Het Zuid-Hollands Landschap en Rabobank Krimpenerwaard hebben het initiatief genomen om
voor de Krimpenerwaard een StreekFonds op te zetten met daaraan gekoppeld een
StreekRekening. LTO Noord, afdeling Krimpenerwaard heeft dit initiatief omarmd. Het Rabo
StreekFonds is opgericht om streekeigen initiatieven financieel te ondersteunen.
Het StreekFonds Krimpenerwaard en de StreekRekening zijn in juni 2012 officieel van start
gegaan. Tijdens een gezellige bijeenkomst in Gouderak maakte voorzitter Rutger Ploum van de
Stichting voor het StreekFonds bekend dat het Nationaal Groenfonds maar liefst met twee
miljoen wil sparen op een StreekRekening. Dat betekent dat het StreekFonds na ieder jaar
sparen kan rekenen op ongeveer 2.000 euro. Gezamenlijk werd een appelboom geplant in de
Appelgaard van ondernemers Piet en Marja Blanken - als symbool voor samenwerking en groei
van het fonds.
20

Enveloppenland.nl
Enveloppenland.nl wil haar steentje bijdragen om de naaste natuur veilig te stellen.
Van alle bestellingen die door Beschermers worden geplaatst, gaat een deel van de opbrengst
naar het Zuid-Hollands Landschap.
Nieuwe uitkijktoren
In het Staelduinse Bos bij ‟s Gravenzande is een nieuwe, kindvriendelijke uitkijktoren gebouwd.
Fonds Westland en Fonds Loswal De Bonnen hebben dit project financieel ondersteund.
Lopen voor de molen
De Nijmeegse Vierdaagse stond in 2012 voor Anne-Marie Vermulm in het teken van de Molen
achter Haastrecht. Anne-Marie liet zich door ondernemers sponsoren. Ze heeft de tocht
volbracht en 775 euro bij elkaar gewandeld voor de molen.
Nieuw bankje
Op het oude bankje aan de achterzijde van Kasteel Rhoon heeft de familie Schepers jarenlang
genoten van de rust in de natuur. Met een donatie van de familie is een nieuwe bank geplaatst
waarmee de volgende generatie een prachtige gedenkplek heeft om 'bij de ouders stil te staan'.
CBF en ANBI
Het CBF-Keurmerk werd in het verslagjaar gecontinueerd. Het beleid van de stichting is om
ruim onder de 25 procent toegestane kosten voor fondsenwerving te blijven. In 2012 kwam de
stichting uit op 17,2 procent. Het percentage inkomsten besteed aan de doelstelling is 76,6
procent.
Het Zuid-Hollands Landschap is steeds beter in staat om via projecten, fondsen en bedrijven
bereid te vinden om in natuur en landschap te investeren. In 2012 ging het om een totaalbedrag
van € 241.000. Natuur vraagt naast investeringen om duurzaam en deskundig beheer wat als
gevolg van bezuinigingen sterk onder druk komt te staan. Beschermers en bedrijfssponsoren
zijn dan een betrouwbare partner om het beheer te realiseren, waarvoor grote dank.
21

7 Organisatie
Voor het Zuid-Hollands Landschap was 2012 qua organisatie een bewogen jaar. Door de forse
bezuinigingen moesten er rigoureuze en pijnlijke keuzes gemaakt worden. Niet alleen bij het
beheer van terreinen, maar zeker ook op het gebied van personeel. Door in 2013 de nieuwe
koers ZHL 2.0 te implementeren, verwacht de stichting op termijn sterker uit deze roerige tijden
te komen.
Bestuur
Op zaterdag 8 september organiseerde het Zuid-Hollands Landschap op Kasteel Keukenhof de
jaarlijkse Vergadering van Beschermers. Tijdens deze vergadering was er aandacht voor het
beleid en werk van de stichting en werd Mark de Boer als nieuw bestuurslid verkozen ter
vervanging van Xans Rodenburg. De vergadering stond zowel in het teken van de bereikte
resultaten als van de benodigde bezuinigingen omdat de provinciale boekjaarsubsidie
binnenkort komt te vervallen. De organisatie zal scherpe keuzes moeten maken om een
dreigend tekort van ruim zes ton op jaarbasis te kunnen opvangen.
ZHL 2.0 en krimp
Het bestuur heeft de nieuwe visie Zuid-Hollands Landschap 2.0 in de vergadering van 28 maart
2012 vastgesteld. Deze toekomstvisie is als bijlage toegevoegd. De nieuwe koers richt zich met
name op de verbinding van mensen met natuur, het beter benutten van de eigen terreinen en
het minder afhankelijk worden van subsidies. Wijziging van de koers gaat niet zozeer om een
andere organisatiestructuur maar om een cultuuromslag. Bestuur en directie hebben de visie
toegelicht en zijn de dialoog daarover met het personeel aangegaan.
Het bestuur heeft naast de nieuwe koers een besluit genomen over de afbouw van de formatie
als gevolg van de bezuinigingen. Er dient een dubbelslag gemaakt te worden: implementatie
van de nieuwe koers en forse formatiekrimp. De nieuwe koers wordt versterkt door middel van
een programmamanager ZHL 2.0 en een relatiebeheerder Terreinen, de formatiekrimp door het
opheffen van de afdeling Ontwikkeling en Advies. De organisatie is genoodzaakt belangrijke
taakvelden af te bouwen en de formatie te reduceren. Het gaat met name om Verwerving,
Beheerplanning, Monitoring en Belangenbehartiging. De reorganisatie zal begin 2013 zijn
beslag krijgen.
Management
De dagelijkse leiding van het Zuid-Hollands Landschap is in handen van de directeur. Hij wordt
daarbij ondersteund door het Managementteam (MT) – dat het beleid uitvoert binnen de kaders
die het bestuur heeft opgesteld. Het MT bestaat uit de directeur en de afdelingshoofden. Het
MT kwam in 2012 wekelijks bijeen en heeft aan de hand van een agenda en stukken besluiten
genomen.
Het MT heeft tevens de bestuursstukken voorbereid. De periodieke financiële rapportages zijn
volgens schema in het MT met alle budgethouders besproken. Hierbij is nagegaan waar er
moet worden bijgestuurd om afwijkingen van de begrote inkomsten en uitgaven te voorkomen
en ervoor te waken dat de geplande activiteiten worden uitgevoerd.
De beloning van alle werknemers van het Zuid-Hollands Landschap, inclusief de directeur, volgt
de beloningsstructuur van de RaamCAO Bos en Natuur ondernemingsdeel De Landschappen.
De bruto beloning van de directeur o.b.v. een part-time percentage van 100% en een 37-urige werkweek
bedroeg in 2012 € 90.663,= (€ 121.802,= incl. werkgeverslasten). De beloning is als volgt opgebouwd:
Jaarinkomen
Bruto loon 84.007
Vakantiegeld 6.656
Totaal 90.663
SV lasten(wg deel) 10.600
Belaste vergoedingen/bijtellingen 7.512
Pensioenlasten (wg deel) 13.027
22

Totaal bezoldiging 2012 121.802
Bezoldiging 2011 bedroeg € 119.635
Het jaarinkomen van de directeur van € 90.663,= blijft substantieel onder het maximum van € 140.046
volgens de VFI Beloningsregeling. De belastbare vergoeding en bijtelling betreffen de bijtelling wegens
privé gebruik van de bedrijfsauto. Aan de directeur is geen lening, voorschot of garantie verstrekt.
Samenwerking
Er zijn diverse overleggen gevoerd over de beoogde samenwerking tussen Zuid-Hollands
Landschap, Landschapsbeheer Zuid-Holland en het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Directies en
besturen hebben afspraken gemaakt over het samenwerkingsprogramma (zoals jaarlijks
vrijwilligersdag en publieksevenement) en ook is er intensief overleg met de provincie Zuid-
Holland geweest. Het bestuur heeft eind 2012 het voorgenomen besluit genomen om medio
2013 naar Delft te willen verhuizen om in het Meisjeshuis gezamenlijke huisvesting met
Landschapsbeheer Zuid-Holland en het Erfgoedhuis Zuid-Holland te realiseren. Op 24 mei vond
voor de derde keer de gezamenlijke personeelsmiddag van de drie organisaties plaats. Deze
keer bij het Erfgoedhuis te Delft waar verschillende locaties zijn bezocht en nader kennis met
elkaar is gemaakt. De OR wordt ook nadrukkelijk bij dit proces betrokken.
Medewerkers
De formatie bedroeg eind 2012 in totaal 30 FTE verdeeld over 39 medewerkers. Door de
bezuinigingslag die in 2013 gemaakt moet worden, was uitbreiding van contracten of het
aannemen van nieuwe medewerkers in het verslagjaar niet aan de orde. Er heeft een
functiewisseling plaatsgevonden in het regioteam Veenweiden waarmee het bestaande team
een nieuwe impuls heeft gekregen en nog beter in staat is om op enthousiaste wijze de
synergie tussen partijen in deze regio te bevorderen en de onderlinge relaties te optimaliseren.
Personeelsbeleid
Het inrichten van het personeelshandboek en het beschrijven en formaliseren van bestaande
procedures en beleid is grotendeels verschoven naar 2013. De voorgenomen bezuiniging met
de bijbehorende organisatiekrimp vereist zorgvuldigheid en heeft prioriteit gekregen. Evenals de
voorbereidingen voor het implementatietraject ZHL 2.0.
Opleidingen
Persoonlijke ontwikkeling en vakinhoudelijke scholing stonden voorop in het scholingsplan. De
toezichthouders hebben hun deskundigheid op peil gehouden door het volgen van cursussen
op hun vakgebied. Twee medewerkers hebben de coachopleiding Human Dynamics gevolgd
ter voorbereiding op het implementatietraject ZHL 2.0. De administratieve vaardigheden van de
financiële administratie zijn versterkt evenals de redactionele vaardigheden van de afdeling
communicatie. Effectief leidinggeven en timemanagement hebben de
managementvaardigheden versterkt. Ook in 2013 zullen de vaardigheden en competenties van
de medewerkers - binnen de budgettaire mogelijkheden - weer getraind worden.
Stagiairs
Er zijn in totaal 14 stagiairs begeleid met maatschappelijke stages, stage- of
afstudeeropdrachten op universitair, HBO- en MBO-niveau. Hun onderzoeken varieerden van
beheerplannen voor bijv. de Elfenbaan bij Alphen a/d Rijn, een boomherstelplan voor Landgoed
Huys Te Warmont en een samenwerkingsproject met Erfgoedhuis Zuid-Holland inzake het
behoud en de versterking van de cultuurhistorische waarden van de forten Noorddijk en
Penserdijk nabij Hellevoetsluis en Brielle. In de regio‟s betrof het voornamelijk praktische stages
op het gebied van terreinbeheer in het kader van BOL en BBL.
Vrijwilligers
De kantoororganisatie werd verstrekt door vrijwilligers op het gebied van archivering,
communicatie en facilitaire en secretariële ondersteuning.
23

Ziekteverzuim
Het ziekteverzuim onder het personeel was in het verslagjaar 3,64 %. In 2011 was dit 2,13%.
Deze verhoging is verklaarbaar door een langdurig ziektegeval en een aantal frequente
verzuimgevallen. In 2013 zal verzuimbegeleiding door zowel leidinggevende als P&O
geïntensiveerd worden.
Ondernemingsraad
De OR is het jaar gestart in de nieuwe samenstelling. Het is voor de OR een enerverend jaar
geweest door met name de adviesaanvraag van de bestuurder met betrekking tot de krimp van
de organisatie. De OR heeft op basis van de achterbanraadpleging, het bestuur geadviseerd te
proberen binnen de kaders van de bezuiniging capaciteit te behouden voor ontwikkelkracht en
het realiseren van de ZHL 2.0 ambities. Dit advies heeft geleid tot een aanpassing van het
reorganisatievoorstel waarin naast pijnlijke keuzes ook ruimte is gecreëerd voor twee nieuwe
functies. De OR heeft daarna een positief advies uitgebracht en is nauw betrokken geweest bij
het opstellen van het Sociaal Plan samen met de bestuurder en de vakbonden.
Samenstelling Ondernemingsraad per 1 december 2012:
Jan van Dijk, voorzitter
Eline Decker, secretaris
Govert Vroegindeweij, lid
24

8 Vrijwilligers
Vrijwilligers worden voor het Zuid-Hollands Landschap steeds belangrijker. Door mee te helpen
met het beheer van natuurgebieden, excursies te leiden, het bezoekerscentrum te bemensen
en de stichting tijdens evenementen te promoten kunnen veel mensen in Zuid-Holland genieten
van waardevolle en prachtige natuur. Het is dan ook verheugend dat het vrijwilligerskorps door
gerichte inspanningen in 2012 is gegroeid.
Gemeenschappelijke vrijwilligersdag
Op zaterdag 10 maart vond de eerste gezamenlijke provinciale vrijwilligersdag van
Landschapsbeheer Zuid-Holland, het Zuid-Hollands Landschap en het Erfgoedhuis Zuid-
Holland plaats. Vrijwilligers die door het jaar heen voor één van deze drie provinciale partners
de handen uit de mouwen hadden gestoken, werden op deze zaterdag getrakteerd op een dag
in en om het Fort aan den Hoek van Holland. Daar kregen de betrokken vrijwilligers een rijk
gevarieerd programma met rondleidingen, workshops, excursies of buitenwerk aan het
Vinetaduin aangeboden. De gemeenschappelijke gedeputeerde Han Weber (Groen, Water,
Cultureel erfgoed, Media, en Kust) onderstreepte het belang van samenwerken door deze
bijzondere dag te openen. Er kwamen zo‟n 200 vrijwilligers.
Nieuwe vrijwilligers
Het Zuid-Hollands Landschap heeft in 2012 een oproep gedaan voor mensen die toe willen
treden tot een nieuwe vrijwilligersgroep in de Vijfheerenlanden. Zij zullen meehelpen met het
beheren van hoogstamfruitboomgaarden, knotwilgen en hooilandjes langs de Diefdijk. Er is
daarnaast een nieuwe vrijwilligersgroep opgericht voor het Staelduinse Bos en het beheer van
de eendenkooi Klein Profijt.
Nieuwe kleding
Alle vrijwilligers zijn in 2012 – met steun van de Nationale Postcode Loterij – helemaal in het
nieuw gestoken. De vrijwilligers reageerden enthousiast op de outfit. Door de nieuwe kleding
kunnen de vrijwilligers hun rol als ambassadeurs van het Zuid-Hollands Landschap nog beter
vervullen. De oude, nog bruikbare kleding, is gedoneerd aan Stichting Proplan. Deze stichting
werkt in de Balkanlanden, maar ook in Afrikaanse landen en Suriname.
Promotieteam
Het nieuw opgestarte promotieteam van het Zuid-Hollands Landschap heeft het eerste jaar
achter de rug. De vrijwilligers hebben het Zuid-Hollands Landschap gepromoot op diverse
publieksevenementen.
BHV-cursussen
In de maanden augustus en september hebben vrijwilligers en medewerkers een cursus
Bedrijfshulpverlening voor gevorderden gevolgd. Sommigen hebben eerst de beginnerscursus
gedaan via e-learning om voldoende basiskennis te hebben. Iedereen is geslaagd.
Sophia
De vrijwillige schippers van de „Sophia‟, het voetveer naar de Sophiapolder bij Hendrik-Ido-
Ambacht, hebben hun eerste seizoen erop zitten. Het veer is van 16 juni t/m eind oktober in de
vaart geweest en er zijn in totaal 1058 mensen overgezet, waarvan zo‟n 10% „vaste bezoekers‟
(o.a. vogelaars). Afgezien van wat technische tegenslagen kan teruggekeken worden op een
zeer geslaagd eerste jaar. De fooienpot op de „Sophia‟ is goed gevuld en de schippers hebben
unaniem besloten om de inhoud van de pot te doneren aan het Zuid-Hollands Landschap voor
het beheer van de „Sophia‟. Er wordt daarnaast gewerkt aan het opstarten van een groep
vrijwillige gidsen voor de Sophiapolder.
Benoeming
Petra Cosijn-Voûte en Josefien van Heek-van Vollenhoven zijn al 25 jaar lang vrijwilliger voor
het Zuid-Hollands Landschap. Als dank hiervoor werden de dames benoemd tot Lid in de Orde
van Oranje-Nassau.
25

Project Groen en Doen: Toerusting begeleiding vrijwilligers
Vanuit het Amendement Koopmans is er landelijk geld beschikbaar voor een investering in
vrijwilligers in het groen. Dit project heet Groen en Doen. Het Zuid-Hollands Landschap heeft
hierbinnen ook een aanvraag gedaan. Om de medewerkers die vrijwilligers begeleiden verder
toe te rusten in de manier van begeleiding is er voor gekozen hierop in de aanvraag de focus te
leggen. Het aantal vrijwilligers bij het Zuid-Hollands Landschap is door de jaren heen gestegen
en de begeleiding in het veld ligt van oudsher bij de terreinbeheerders in het veld of bij de
beheerder van het bezoekerscentrum. Zijn doen dit bij hun reguliere werk zonder daar enige
extra training voor gekregen te hebben. Ieder heeft daarin zijn eigen stijl ontdekt en doet het
naar eer en geweten. Landschapsbeheer Zuid-Holland loopt in het kader van dit project mee
met de medewerkers tijdens de begeleiding van de vrijwilligers en geeft daarna tips en feed
back hoe dingen nog beter kunnen. Landelijk wordt vanuit Groen en Doen 1,2 miljoen euro in
vrijwilligers geïnvesteerd. Voor het Zuid-Hollands Landschap is bijna € 10.000,- beschikbaar
gesteld.
26

9 Toekomst
Duidelijk is dat het Zuid-Hollands Landschap het de komende jaren met veel minder financiële
middelen moet doen en nieuwe inkomstenbronnen moet genereren. Dat gaat niet vanzelf en zal
van iedereen aandacht en energie vragen. Fondsenwerving wordt steeds belangrijker waar de
nieuwe programmamanager ZHL 2.0 een belangrijke rol in zal vervullen. Samen met de regio‟s
zal er in 2013 een sterproject worden ontwikkeld om, net als bij het succesvolle crowdfunding
project Nieuw Leeuwenhorst, tot innovatie en vernieuwing te komen.
Vrijwilligers worden steeds belangrijker voor het Zuid-Hollands Landschap. Maar ze kosten de
organisatie ook geld. Aangezien de financiële middelen vanaf 2014 aanzienlijk minder worden,
wordt nagedacht over de afbouw van de vrijwilligersvergoeding richting een beperkte
onkostenvergoeding.
Verandering gaat niet vanzelf en in dat kader wordt er een intensief veranderingstraject gestart.
Op basis van human dynamics zullen de medewerkers op een nieuwe manier leren werken en
met elkaar leren omgaan. Dit is een belangrijke stap om de nieuwe koers ZHL 2.0 concreet te
gaan uitvoeren.
Samenwerking met andere organisaties wordt ook in 2013 steeds belangrijker. Het Zuid-
Hollands landschap werkt al intensief samen en wil dat het komende jaar nog meer gaan doen.
Vooral de samenwerking met Landschapsbeheer Zuid-Holland en Erfgoedhuis Zuid-Holland
wordt verder geïntensiveerd. De koppeling tussen natuur, landschap en erfgoed wordt zowel
maatschappelijk als politiek steeds meer onderschreven. De organisaties zullen in 2013
gezamenlijke huisvesting in Delft gaan realiseren. Samenwerken gaat immers beter als je
samenwoont en het zorgt voor aanzienlijke kostenbesparingen. Genoeg uitdagingen dus, in
2013. En dat allemaal naast de zaken waar de stichting zich statutair tot verplicht heeft. Het
behoud en ontwikkelen van natuur en waardevolle cultuurlandschappen zal niet uit het oog
verloren worden.
27

Bijlage 1: ZHL 2.0
Aanleiding
De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap moet zich vernieuwen en veranderen om haar
maatschappelijke legitimatie duurzaam veilig te stellen. Immers, de positie van natuur in de
samenleving en de samenleving zelf, zijn sterk veranderd. Waar aan het eind van de 20e eeuw
de professionalisering van natuur aan de orde was en tevens de uitbreiding van de sterk
verarmde en versnipperde natuur, is dat in de 21e eeuw veel minder aan de orde. De sterke
emancipatie van natuur is bestendigd en tot staan gekomen, terwijl de politieke prioriteit van
natuur door de grote sociaal-economische problemen terugloopt. Het in beheer krijgen van
nieuwe natuurgebieden is veel minder vanzelfsprekend geworden en vraagt een andere
aanpak. De individuele behoefte aan zingeving en het overdragen van waarden nemen juist toe.
Natuur wordt steeds meer als integraal onderdeel van landschap en cultuurhistorie gezien en
beleefd.
Burgerparticipatie
De verhouding tussen natuurbeheerders en burgers is eveneens sterk aan het veranderen.
Waar in de 20e eeuw de burger vooral passieve natuurconsument werd en was, is de burger
van de 21e eeuw een actieve meebeslisser, meegebruiker en meebeheerder. Het levenslange
passieve donateurschap als uitingsvorm van natuur betrokkenheid, loopt terug. Betrokkenheid
bij natuur is veel veelvormiger geworden, veel incidenteler en bovendien slecht voorspelbaar.
Wat wel duidelijk is dat die burgerbetrokkenheid bij natuur en landschap momenteel op drie
pijlers rust: betrokkenheid bij natuurterreinen en landschap dichtbij huis (gebruikersmotief),
verbondenheid met de eigen streek en regio (regiomotief) en betrokkenheid bij
maatschappelijke actie(s) rond natuur en landschap verder weg (van de toekomst van Orka
Morgan tot Landgoed Berbice en het Rijnlandroute tracé). Er is de behoefte om waardevolle
natuur duurzaam aan volgende generaties door te geven. Het gaat daarbij om het ideële motief.
De “losgeslagen” burger is sterk op zoek naar identiteit en thuisgevoel en vindt die identiteit in
de eigen regio met zijn cultuur, landschap en de historische wortels (erfgoed). De burger en
daarmee ook de provincie Zuid-Holland heeft behoefte aan een integraal aanbod wat betreft
natuur, landschap, erfgoed en ontspanningsmogelijkheden.
Gevolgen voor de stichting
Organisaties als Zuid-Hollands Landschap die willen overleven in de 21e eeuw moeten zich
actief en ondernemend verbinden met deze burgers (en met instanties en bedrijven). Wij zullen
onze inzet moeten verbreden en meer integraal moeten gaan denken en werken. Het gaat
daarbij om het juiste evenwicht tussen beschermen van natuur en benutten / genieten door
mensen. Onze oorspronkelijke statuten en de missie en visie blijven onverminderd van kracht.
Burgers moeten en willen verleid worden om hun tijd, aandacht en geld in te (blijven) zetten
voor het maatschappelijke doel. Het belangrijkste werkwoord is verbinden. Verbinden met jonge
gezinnen via Green-Kids of via de inwoners van Portland / Carnisselanden als het om
Buijtenland gaat, verbinden met verontrusten in Rijnmond over de Blankenburg tunnel, met
Haagse wandelaars in ons terrein Ockenburgh .
De consequentie van de maatschappelijke veranderingen is dat het voor iedere organisatie veel
harder werken geblazen is waar dat voorheen makkelijker en vooral overzichtelijker was.
„Gewoon‟ je terreinen goed beheren en dat vertellen is anno 2011 namelijk absoluut niet meer
voldoende. Wij blijven ons uiteraard inzetten voor natuur en landschap maar wel voor en door
mensen.
Het Zuid-Hollands Landschap zal zich moeten ontwikkelen wat betreft gastheerschap en
burgerparticipatie. Dat zal met vallen en opstaan gepaard gaan. Wij moeten concreet inspelen
op beleving en het gevoel van diverse groepen burgers. Wij gaan marktgericht werken en
concreet invulling geven aan een duurzame samenleving met zorg voor biodiversiteit en een
gezonde leefomgeving. De behoefte aan goede gezondheid en aan rust en ruimte wordt steeds
belangrijker.
De betrokkenheid van onze eigen achterban wordt vergroot door hen actief te betrekken zoals
bij lokale belangenbehartiging, inzet vrijwilligers en ambassadeurs van het landschap.
Beschermers kunnen prima onze boodschap uitdragen. Het instellen van een partnerraad zal
daar eveneens aan bijdragen.
28

Meer binden Beschermers
Op basis van de brainstormsessie met Leendert Bikker (26/10/11) zijn de volgende speerpunten
geformuleerd: terreinen als belangrijkste wapen, moderne boodschap en flexibele hedendaagse
organisatie. Om dat concreet te realiseren zullen de volgende onderwerpen worden opgepakt:
positioneer je met name als natuur dicht bij de stad;
koppel je gebieden aan beleving, ervaring en gebruik (eten, vergaderlocaties,
schoolexcursies e.d.);
richt je meer op jonge gezinnen en jeugd zonder de trouwe achterban uit het oog te
verliezen;
moderniseer je communicatie, verminder je papieren communicatie;
stel een partnerraad in en betrek Beschermers actiever bij je werk en passie.
Consequenties medewerkers en bestuur
Het steeds weer actief verbinding maken met groepen burgers, instanties en bedrijven vergt
een behoorlijk andere aanpak en werkwijze van de medewerkers van het Zuid-Hollands
Landschap èn van het bestuur. Het actief en innovatief boeien en binden van burgers,
bezoekers, bedrijven en instanties is cruciaal voor overleving en kan niet worden uitbesteed.
Wij zijn momenteel vooral bezig met en goed in het natuurtechnisch beheer van onze terreinen
en anderzijds vooral bezig met beleid (belangenbehartiging) en projectmanagement. Dat zal
moeten veranderen qua aandacht en prioriteit. Het Zuid-Hollands Landschap ziet zich
geconfronteerd met sterk teruglopende subsidies wat naar verwachting ingrijpende
consequenties zal hebben. De beoogde effecten van de nieuwe koers zullen veel minder zijn
als de financiële ruimte sterk wordt beperkt. De uitwerking van de benodigde bezuinigingen
betreft echter een separaat traject.
De rol van het bestuur zal veranderen van vooral toezicht houden naar actief meedenken en
werken om nieuwe manieren van binding te ontwikkelen. Het bestuur zal zijn netwerk inzetten
om het bedrijvennetwerk te ontwikkelen en nieuwe allianties aan te gaan. De recent
vastgestelde aandachtsgebieden per bestuurslid betreft een eerste stap daarin.
De vaardigheden en competenties die nodig zijn, zullen aangeleerd moeten worden en zullen
deels van buiten de organisatie aangetrokken moeten worden, waarbij uiteraard eerst gekeken
zal worden naar mogelijkheden binnen de huidige werkorganisatie. De nieuwe kennis en kunde
die nodig zijn hebben betrekking op burgerparticipatie, sociale media, netwerkvaardigheden,
sociale vaardigheden, marketing en communicatie.
De natuurbeheerder wordt natuuranimator en natuur-regiowerker. De terreinen worden van doel
op zich veel meer een middel om mensen te inspireren en aan je te binden. De steden en de
stedelingen moeten veroverd worden. Dit alles moet bovendien gebeuren in een tijd met
teruglopende subsidies. Creativiteit en innovatie zullen dus zelf en op eigen kracht ontwikkeld
moeten worden. Het gaat om een mentaliteitsverandering en het loslaten van de zekerheden uit
het verleden. Het wordt een spannende en uitdagende reis!
Het bestuur vraagt de werkorganisatie deze visie op hoofdlijnen nader uit te werken in het
nieuwe MeerJarenBeleidsPlan (MJBP).
Bestuur en directie Stichting Het Zuid-Hollands Landschap.
29

Bijlage 2: Organisatie
1 Samenstelling Bestuur (ultimo 2012)
dhr. ing. B. Baan, Molenaarsgraaf
relevante (neven)functies:
- lid werkgroep landschap en agrarisch natuurbeheer ANV Den Hâneker
- penningmeester stichting Streekfonds Alblasserwaard-Vijfheerenlanden
mw. ir. I.M. Bakker, Rotterdam
relevante (neven)functies:
- lid van de Adviescommissie water
dhr. dr. J.J. van Duijn (penningmeester), Maassluis
relevante (neven)functies:
- bestuurslid Nationaal Groenfonds
mw. mr. F.M. Konijnenberg (secretaris), Rotterdam
relevante (neven)functies
- geen relevante nevenfuncties
dhr. G.P. Labouchere, Hellevoetsluis
relevante (neven)functies:
- voorzitter Raad van Commissarissen Ressort Wonen (woningcorporatie te Rotterdam)
- voorzitter Adviesraad Welzijn (voor B&W Hellevoetsluis)
dhr. drs. H.B.R. Letschert, Gouda
relevante (neven)functies:
- Lid Strategisch Beraad van de Vereniging regio Water/Randstad Waterbaan
mw. drs. K.T.L. Prak, Berkenwoude
relevante (neven)functies:
- Secretaris Stichting Streekfonds Krimpenerwaard
dhr. drs. J.M. Rodenburg, Oegstgeest
relevante (neven)functies:
- communicatieadviseur Hoogheemraadschap van Delfland
dhr. M.R. de Boer, Leiden
relevante (neven)functies:
- hoofd communicatie Gemeente Rotterdam
dhr. prof.dr. A.N. van der Zande (voorzitter), Gouda
relevante (neven)functies:
- Directeur-Generaal R.I.V.M.
- Bestuurslid Innovatienetwerk
30

2 Samenstelling Managementteam (ultimo 2012)
dhr. ir. M.R. Houtzagers, Directeur
relevante (neven)functies:
- Lid namens De 12Landschappen van de beheercommissie (BIT) van het Bosschap
- Adviserend lid Raad van Toezicht Stichting Bodembeheer Krimpenerwaard
- Lid van de provinciale adviescommissie Leefomgevingkwaliteit (PAL) voor
G.S. en P.S. Zuid-Holland
- Vertegenwoordiger terreinbeheerders Zuid-Holland van Water Natuurlijk!
dhr. ir. J. de Jong, Hoofd Beleid en Verwerving, tevens plaatsvervangend directeur
dhr. ir. H.A. Buijserd, Hoofd Terreinen en Opstallen
dhr. M. van Eijsden, Hoofd Bedrijfsvoering
mw. E.D. Decker, Hoofd Communicatie en Fondsenwerving
3 Samenstelling Natuurwetenschappelijke Commissie (ultimo 2012)
dr. A.M.M. van Haperen, Koudekerke
dr. P. Hörchner, Berkenwoude
ir. J.L. Koolen, Dordrecht
drs. H. Krantz, Leiden (voorzitter)
dr. Th. C.P. Melman, Overveen
ing. P.C. Pieters, Zwijndrecht
prof. dr. K.V. Sýkora, Wageningen
prof. dr.ir. J.E. Vermaat, Gouda
4 Samenstelling Ondernemingsraad (ultimo 2012)
dhr. J. van Dijk (voorzitter)
mw. E.D. Decker
dhr. G. Vroegindeweij
31

Bijlage 3: Verantwoordingsverklaring
Het bestuur van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap onderschrijft de Code Goed Bestuur
voor Goede Doelen en handelt overeenkomstig. In deze verantwoordingsverklaring legt het
bestuur verantwoording af over drie algemeen geldende principes:
- Onderscheid de functies toezicht houden, besturen en uitvoeren
- Optimaliseer de effectiviteit en efficiency van bestedingen
- Optimaliseer de omgang met belanghebbenden
Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren
Het Zuid-Hollands Landschap is een stichting met een bestuur en een directie. Het bestuur
bestaat uit zeven tot negen leden en heeft een voorzitter, een secretaris en een
penningmeester. De overige bestuursleden zijn algemene leden. Het bestuur vergadert vier tot
vijf maal per jaar door middel van een daartoe uitgeschreven vergaderingen. Belangrijke taken
van het bestuur zijn het vaststellen van algemeen beleid en het toezicht houden op de directeur
en daarmee de werkorganisatie. Het bestuur is onder meer verantwoordelijk voor het
Meerjarenbeleidplan, de begroting, het jaarverslag, de jaarrekening, grondaankopen en het
treasurystatuut. Het bestuur oefent toezicht uit op basis van schriftelijke stukken, die in de
bestuursvergaderingen in aanwezigheid van de directeur worden besproken. De Financiële
Commissie bestaande uit twee bestuursleden, de directeur en het Hoofd Financiën en houdt
specifiek toezicht op de financiële huishouding van de organisatie waarover de penningmeester
in de bestuursvergaderingen rapporteert.
De taken en bevoegdheden van bestuur, directie en werkorganisatie zijn eind 2009
geactualiseerd waarbij de toezichthoudende rol van het bestuur nadrukkelijker is geformuleerd.
De taken en bevoegdheden staan helder omschreven in de aangepaste statuten, het
bestuursreglement, het directie reglement en het huishoudelijk reglement. De voorwaarden
vanuit het CBF keurmerk en de ANBI status zijn daarin nadrukkelijk verwerkt.
De stichting streeft naar een zo breed mogelijk samengesteld bestuur. Hiermee worden
opvattingen over natuur, landschap en de publieke opinie vertegenwoordigd en wordt voeling
gehouden met wat er maatschappelijk leeft.
De bestuursleden treden af conform een rooster van aftreden. Nieuwe bestuursleden worden
geworven aan de hand van een advertentie in het tijdschrift Het Zuid-Hollands Landschap.
Deze advertentie bevat een omschrijving van de gewenste kwaliteiten van de beoogde
bestuurder. Op basis van schriftelijke reacties selecteert het bestuur geschikte kandidaten waar
vervolgens gesprekken mee plaats vinden. Het bestuur beslist in één van haar vergaderingen
welke nieuwe bestuursleden worden voorgedragen in de jaarlijkse Vergadering van
Beschermers. De Vergadering van Beschermers wordt verzocht met de nieuwe bestuursleden
in te stemmen die vervolgens worden benoemd. Indien de Vergadering van Beschermers niet
instemt met de voorgedragen kandidaten, worden andere kandidaten door het bestuur
aangedragen. De Vergadering van Beschermers heeft de mogelijkheid om een
tegenkandidaat aan te dragen mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Voor
bestuursleden is statutair een zittingsduur bepaald van vijf jaar, met een mogelijkheid voor een
tweede termijn van eveneens vijf jaar.
Het functioneren van de medewerkers onder de rang van directeur wordt door de directeur en
leidinggevenden geëvalueerd conform de gehanteerde beoordelingssystematiek. Het
functioneren van de directeur wordt door de voorzitter en de secretaris geëvalueerd. Het
bestuur legt door middel van het jaarverslag en de jaarrekening verantwoording af aan de
beschermers en de subsidieverstrekkers. In het jaarverslag worden de bereikte resultaten
getoetst aan het Meerjarenbeleidsplan.
Effectiviteit en efficiency van bestedingen
32

Door het vaststellen van het Meerjarenbeleidsplan en meerjarenbegroting en de daar uit
voortvloeiende jaarplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van
de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap.
In het Meerjarenbeleidsplan staan richtinggevende doelstellingen geformuleerd. In de jaarlijkse
werkplannen worden per product doelstellingen geformuleerd. Deze worden doorgevoerd in het
Individuele Activiteiten Plan per medewerker.
Het monitoren en evalueren van de uitvoering van processen en activiteiten vindt plaats door
een kritische beoordeling van het jaarverslag door het bestuur waarbij het jaarverslag ook
getoetst wordt aan het Meerjarenbeleidsplan en de -planning.
Het management team volgt en evalueert de uitvoering van activiteiten en processen van het
personeel met behulp van de beoordelingscyclus: het startgesprek of IAP, de persoonlijke
gesprekken (PO‟s) de functioneringsgesprekken en het beoordelingsgesprek. De financiële
processen worden door middel van een management rapportage volgens een van tevoren
opgesteld schema regelmatig gevolgd en waar nodig bijgestuurd. Er wordt daarbij zowel
gestuurd op producten conform het jaarplan als individuele projecten. De organisatie werkt
daarnaast met een tijdschrijfsysteem waarmee zowel inzicht ontstaat in de belasting van de
afzonderlijke projecten als de werkdruk voor de medewerkers.
De Administratieve Organisatie en Interne Beheersing (AO/IB) wordt jaarlijks geactualiseerd en
getoetst door de accountant. De penningmeester stelt jaarlijks de AOIB vast. De accountant
voert een interim controle uit en doet daar verslag van in zijn managementletter. De resultaten
van deze managementletter worden besproken in het management en in de Financiële
Commissie. De financiële functiescheiding wordt gewaarborgd door een interne audit
systematiek door het hoofd Terreinen en Opstallen waarvan de resultaten in het
managementteam worden besproken.
Omgang met belanghebbenden
De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap streeft naar een open dialoog met belanghebbenden
die zijn onder te verdelen in vrijwilligers en medewerkers, beschermers, schenkers, relaties,
bedrijven, overheden, particulieren, natuur- en milieuorganisaties en andere betrokkenen. De
inhoud en kwaliteit van de verstrekte informatie wordt door de leidinggevenden gewaarborgd.
De specifieke doelgroepen worden met diverse communicatiemiddelen zoals het kwartaalblad,
het jaarverslag en de samenvatting van het jaarverslag, de website, persberichten, social media
en door deelname aan diverse overlegorganen en samenwerkingsverbanden geïnformeerd. Het
communicatiebeleid van de stichting is erop gericht om optimale relaties te hebben met
belanghebbenden en hen gericht te informeren, bijvoorbeeld over natuur- en
landschapsbelangen en de activiteiten van de stichting, de ontwikkelingen in de natuurgebieden
en de besteding van de ontvangen gelden.
De informatieverstrekking vindt door de verantwoordelijke afdelingen plaats via verschillende
uitingen gericht op de relevante doelgroep zoals beleidsnota‟s, publicaties, overleggen met
overheden, deelname aan netwerken en overlegorganen. Om daarnaast goed te kunnen
voorzien in de informatiebehoeften van de belanghebbenden, zijn de diverse algemene
communicatie-uitingen zoals het kwartaalblad, de folders en de website ondergebracht bij de
afdeling Communicatie en Fondsenwerving. De middelen worden ingezet om elkaar te
versterken. Belanghebbenden kunnen op één telefoonnummer en één algemeen e-mailadres
terecht.
De stichting beschikt over een vastgelegde procedure om eventuele klachten correct af te
handelen. Tijdens de jaarlijkse Vergadering van Beschermers bestaat de mogelijkheid tot het
indienden van schriftelijke vragen. Daarnaast wordt voeling gehouden met belanghebbenden
door middel van enquêtes en evaluaties.
33

Bijlage 4: Organisatieschema 2012
Afd. Advies en Ontwikkeling
Medewerker
Belangenbehartiging
Medewerker Ecologisch
Beleid en Monitoring
Medewerker
Beheersplanning
Medewerker
Verwerving
Medeweker
Monitoring
Projectleider Verwerving en
Inrichting
Regiohoofd
Kuststreek
Organisatieschema 2012
Assistent
Regiohoofd
Toezichthouder
Terreinbeheerder
Afd. Terreinen en Opstallen
Regiohoofd
Eilanden
Assistent
Regiohoofd
Toezichthouder
Terreinbeheerder
Terreinmedewerker
Directeur
Regiohoofd
Veenweiden
Assistent
Regiohoofd
Toezichthouder
Terreinbeheerder
Terreinmedewerker
Administratief
medewerker
Medewerker P&O/
Bestuurssecretariaat
Afd. Communicatie en
Fondsenwerving
Medew.Communicatie en
Fondsenwerving
Beheerder
Bezoekerscentrum
= Managementteam
(directeur en de
afdelingshoofden)
Afd. Bedrijfsvoering
Medew. Beschermers en
Secretariaat
Secretaresse
Financieel administratief
Medewerker
Beleidsmedewerker
Financieen
34