Verbinding Oktober 2010.pdf

Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven
Jaargang 31, oktober 2010
Achtergrond
Ziekenhuis als SCL
Technologie
Nationaal Noodnet krijgt upgrade
Nijmeegse Vierdaagse
gaat netcentrisch

Abonneer nu op
en mis geen nummer van
hét vakblad voor mobiele
communicatie in de openbare
orde & veiligheidssector
en het bedrijfsleven
Wilt u een abonnement op Verbinding
voor slechts E 54,95 per jaar?
(incl. 6% BTW)
Mail uw persoonsgegevens naar
abonnementen@fenceworks.nl

edactioneel | inhoud
Flister
geflest
Het leek het ei van Columbus: de sirene van
ambulance, brandweer en politie hoorbaar maken op
de autoradio. Maar helaas, er zaten teveel haken en
ogen aan. Hoewel?
Officieel luidt de conclusie dat de proef niet heeft
aangetoond dat hulpdiensten sneller ter plaatse zijn
met behulp van het systeem. Maar wacht eens, dat
was toch helemaal niet de insteek. Of hoogstens
het tweede doel? Zoals ik het begreep, was het de
bedoeling om ongelukken met hulpverleningsvoertuigen
te voorkomen. Met als neveneffect dat deze
dus beter kunnen doorstromen en daardoor sneller
op de plaats van het incident zijn.
In de conclusies van het ministerie staat helemaal
niets over een ongevalstatistiek. Of misschien was de
proef daarvoor wel te beperkt. Er werden slechts drie
voertuigen uitgerust met het Flister-systeem, dus dat
dit geen representatief aantal is, is duidelijk.
Maar er staat nog wel wat anders in het eindrapport.
Het blijkt namelijk dat de uitzendingen van de
brandweerauto en ambulance niet alleen te horen
waren in de auto’s die zich in de weg van de
hulpverlening bevonden, maar ook in auto’s enkele
straten verderop. Sterker nog, ook in de omliggende
woningen op de radio’s. Maar ik kan me toch niet
voorstellen dat dit niet vooraf was ingecalculeerd.
En er is nog meer. Omdat de sirenes ingrijpen in
de frequenties van de publieke en commerciële
omroepen (ja logisch, via een RDS-signaal wordt
immers de uitzending onderbroken), verwacht de
staatssecretaris dat vanwege het “medegebruik van
FM-omroepband (...) compensatie wellicht passend
is”. En zij wil dit niet betalen “zeker in deze tijden
van bezuinigingen”.
Maar mensen toch. We praten hier toch niet
over complete uitzendingen in het kader van
Postbus 51! Het gaat hier om niet meer dan pakweg
20, 30 seconden met een extreem klein bereik. Een
flauwekulargument van de bovenste plank.
Waarom het Flister-experiment dan ‘mislukt’ is,
zullen we wel nooit helemaal te weten komen. Maar
er gloort nog een sprankje hoop. De staatssecretaris
schrijft dat Flister “op een aantal punten verbeterd
zal moeten worden”, onder meer met een “gericht
en situatie-afhankelijk bereik”. Op naar Flister 2.0
lijkt me.
Marcel Debets
Hoofdredacteur
Inhoud
Actueel
Vierdaagse gaat netcentrisch
Actueel
Frequentiediscussie
gaat door
Technologie
Nationaal Noodnet
wordt NCV
Praktijk
Tetra of DMR,
wat is de juiste keuze?
Technologie
Zigbee: energiezuinig
draadloos protocol
Achtergrond
Ziekenhuis als special
coverage location
En verder
Kort Nieuws 4
Column 30
Michiel Stam
Wilt u uw
bedrijfsgegevens
plaatsen in
Verbinding én
uw logo op de
homepage van
verbinding.nl?
Neem dan contact op met
Verbinding oktober 2010 3
Archer Media
Bas van den Engel
bas@archermedia.nl
of
12
15
18
21
27
Oscar Nieuwland
oscar@archermedia.nl
Telefoon: 033 - 453 94 50
9
Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding
Kijk op www.verbinding.nl!

4
kort nieuws
Verbinding oktober 2010
Ministerie bekijkt alternatieven
voor portofoonfunctie C2000
Ondanks dat C2000 niet ter discussie staat, zoekt het ministerie van Binnenlandse
Zaken naar alternatieven voor de portofoonfunctie van C2000. Dit heeft
staatssecretaris Ank Bijleveld van Binnenlandse Zaken (BZK) in een brief aan de
Tweede Kamer geschreven.
Begin september ontstond commotie
naar aanleiding van een brief die de
vakorganisaties verantwoordelijk
voor het brandweerpersoneel
(Abva-Kabo FNV, CNV Publieke Zaak,
CMHF/LO en de Vakvereniging
Brandweervrijwilligers) aan alle
burgemeesters stuurden. Hierin
schrijven ze dat de gevaren bij het
wegvallen van de verbinding te groot
zijn. Het systeem hapert vooral bij
de portofoonfunctie, de Direct Mode
of Operation (DMO). Hiermee maken
de apparaten direct contact met
elkaar. De bonden stelden dat de
DMO-functie, die vooral in gebouwen
wordt gebruikt, levensbedreigend kan
zijn voor brandweerlieden.
Hierop liet BZK weten dat C2000 niet
ter discussie staat. Het probleem zou
kunnen worden opgelost door de
opleidingen te verbeteren en door
technische verbeteringen. Nu is het
ministerie toch bereid ook naar alternatieven
te kijken voor de huidige
portofooncommunicatie in grote
kantoorpanden, scheepsruimten,
fabriekshallen, tunnels en parkeergarages.
Bijleveld schrijft: “Het moet
dan wel gaan om kansrijke, praktisch
toepasbare technieken die een
alternatief zijn voor de nu gebruikte
portofoontechnologie. Daarom is in
de aanbesteding de eis gesteld dat
een onderzoek naar een alternatief
dat niet gebaseerd is op de C2000technologie,
voor de huidige portofoon
binnen een jaar een bruikbaar
demonstratiemodel moet opleveren.”
Volgens de staatssecretaris staat
het onderzoek geheel los van de
verbeteringen aan C2000 die op
EADS Defense & Security
wordt Cassidian
EADS Defense & Security wijzigt de naam in Cassidian. De
tak die zich richt op de openbare orde en veiligheidssector
en verantwoordelijk is voor onder meer Tetra-oplossingen
wil hiermee de integratie tussen beide onderdelen
‘defence’ en ‘security’ benadrukken. De naam komt van
korte termijn mogelijk zijn. Zo zou
de nieuwe generatie portofoons al
veel beter werken in gebouwen dan
de oude generatie. Het ministerie
benadrukt dat niet wordt gekeken
naar een volledig alternatief voor
C2000, omdat het systeem voor het
overige goed functioneert.
De Nederlandse Vereniging voor
Brandweerzorg en Rampenbestrijding
(NVBR) neemt overigens afstand van
de stelling van de vakorganisaties
dat er levensbedreigende situaties
voor brandweerlieden zouden zijn.
Voor de DMO-problemen zijn in
alle regio’s tijdelijke oplossingen,
zoals instructies voor een ander
gebruik van de portofoons of het
tijdelijk uitwijken naar analoge
communicatiefrequenties.
het Latijnse woord voor ‘helm’ (cassida) en ‘meridiaan’,
waarmee het bedrijf zijn globale status wil weergeven.
Het lijkt erop dat de veranderende marktomstandigheden
een van de redenen is dat de naam wordt aangepast.
“Onze business verandert, evenals onze klanten,” zegt
Stefan Zoller, CEO van de unit. “Met name de civiele
markt, waar we ons willen positioneren met een sterke
merknaam, wordt steeds belangrijker.” De naam EADS
wordt nog steeds veel geassocieerd met de ruimtevaart en
defensie-afdelingen.
Verdere strategische doelen veranderen niet, zegt
Cassidian. Militaire luchtdoelapparatuur, radarsystemen,
nationale veiligheid en – uiteraard – beveiligde communicatiesystemen
blijven de speerpunten van het bedrijf
in de bekende lokale markten (diverse Europese landen
en de VS). India, Brazilië en het Midden Oosten zijn door
Cassidian aangewezen als belangrijkste groeimarkten.
In 2009 haalde Cassidian wereldwijd een omzet van
5,4 miljard US dollar, waarmee het een belangrijke poot
is voor EADS (42,8 miljard US dollar). Er werken ongeveer
21 duizend mensen voor Cassidian.

Ict-dienst politie bezuinigt radicaal
De ict-dienst van de politie, vtsPN, gaat radicaal
bezuinigen om de chaos te beheersen. 600 externe
medewerkers moesten al het veld ruimen, en ook
in de infrastructuur wordt drastisch gesneden.
Huub Stiekema, directeur Dienstverlening van
de vtsPN (voorziening tot Samenwerking Politie
Nederland) meldt dat de ict van de politie een
“open hartoperatie zonder verdoving” ondergaat.
De vtsPN beheert de ict van zo’n 55.000
politiemedewerkers in Nederland. De organisatie
ligt al ruim een jaar zwaar onder vuur, met name
vanwege het grote aantal duurbetaalde externen,
die geen grip kregen op de chaotische situatie.
Een grote storing in het Noordoosten van
Nederland zorgde eerder dit jaar bovendien voor
nog meer onrust. De minister van Binnenlandse
Zaken stelde hierop een interventieteam samen
en beloofde snel beterschap. Volgens Stiekema
heeft de directie van vtdsPN dit voortvarend
aangepakt.
Ericsson en Motorola samen in
LTE-oplossingen voor OOV-sector
Ericsson en Motorola Solutions zijn een partnerschap aangegaan om LTE-oplossingen
voor de OOV-sector aan te bieden. Het platform moet tegemoet komen aan de
specifieke eisen die de sector stelt. Zo is met LTE het realtime delen van informatie
tussen het commandocentrum en mensen in het veld beter mogelijk. In aanvulling
op de producten van Motorola, zoals radio’s, terminals in voertuigen en mobiele
LTE-apparaten zal Ericsson de infrastructuur gaan leveren.
a d v e r t e n t i e
Verbinding oktober 2010 5
NEC stapt in LTE
Nu LTE op het punt staat om
groots gelanceerd te gaan worden in
diverse landen, stapt ook het Japanse
NEC in apparatuur voor de backhaul.
Begin september lanceerde het bedrijf
het iPASOLINK-platform. Onder deze
noemer verschijnt een all-in-one
ip-converter, met daarin aansluitingen
voor packet radio, microwave en
optische netwerken. De iPASOLINK
is de nieuwe loot aan de stam van
PASOLINK-producten. De iPASOLINK
werd in het European Advanced
Network Test Centre inmiddels op de
pijnbank gelegd en goed bevonden.

6
Verbinding oktober 2010
Proef met Flister mislukt
De proef om de sirenes van hulpverleningsvoertuigen via de autoradio hoorbaar
te maken is afgerond. De conclusie is luid en duidelijk: het systeem wordt niet
landelijk ingevoerd. Uit de proef is niet gebleken dat politie en brandweer met
het systeem sneller ter plekke zijn.
Daar komt nog eens bij dat het radiosignaal
van Flister ook terechtkomt bij omwonenden
en automobilisten die verderop rijden. Omdat
de frequenties van Flister logischerwijs
overlappen met de frequenties van de
omroepen, zouden deze dus in hun rechten
worden beperkt. Een vergoeding daarvoor
van de overheid werd in deze tijden van
bezuinigingen niet haalbaar gezien,
verklaarde de minister.
De hoorbaarheid van sirenes van voorrangs-
Motorola krijgt Tetra-contract
Duitse deelstaat
Motorola Solutions heeft een groot contract
afgesloten met de overheid in de Duitse deelstaat
Mecklenburg-Vorpommern voor de levering van 10
duizend tweeweg Tetra-handsets. Gedurende de
komende drie jaar zullen de apparaten in fases worden
verstrekt aan het personeel van OOV-diensten,
aangevuld met diverse diensten en accessoires.
De overheid van de Duitse deelstaat koos voor
diverse portable en mobiele terminals waaronder de
MTP850 FuG portable TETRA terminal, de MTP850Ex
ATEX portable terminal, diverse mobile TETRA- en
TCR1000-terminals die speciaal worden ingezet bij
geheime operaties.
voertuigen is al jaren een punt van zorg bij de
overheid. Met grote regelmaat ontstaan gevaarlijke
situaties in het verkeer en gebeuren
er zelfs ernstige ongevallen, omdat andere
weggebruikers naderende hulpverleningsvoertuigen
met optische en geluidssignalen
niet of te laat opmerken. Op dit probleem leek
een antwoord te zijn gevonden. Als automobilisten
sirenes buiten de auto niet meer horen,
moet het geluid ín de auto worden gebracht.
Flister zond binnen een straal van enkele hon-
De nieuwe MTP850 FuG is een of-the-shelf beveiligde
terminal voor spraak en data, met de nodige
aanpassingen om te voldoen aan de vereisten van
de Duitse autoriteiten.
Het contract voorziet ook de levering van Motorola’s
Integrated Terminal Management (iTM) Solution
oplossing, waarmee de autoriteiten de software en
de configuratie van elke afzonderlijke terminal op
afstand kan beheren. De Duitse overheid heeft dit
jaar al in meerdere deelstaten contracten gesloten
met Motorola, zoals Berlijn, Thüringen en Sleeswijk-
Holstein.
derden meters een kortstondig sirenesignaal
uit op de gehele FM-omroepband, zodat
automobilisten die naar de autoradio luisterden
alert werden gemaakt op een naderend
hulpverleningsvoertuig. Drie hulpdiensten
experimenteerden sinds augustus 2008 met
het systeem, ambulancedienst UMCG in
Noord-Nederland, Brandweer Utrecht en het
Korps Landelijke Politiediensten.
De ‘sirenezender’ was bedoeld als een alternatief
voor hardere en schellere sirenes op
hulpverleningsvoertuigen. Het apparaat dat
Flister in samenwerking met een elektronicaleverancier
ontwikkelde, was een mobiele
zender, die in ieder hulpverleningsvoertuig
kon worden ingebouwd. Het apparaat scande
de volledige FM-radioband tussen 88 en 108
MHz en zond vervolgens op alle gevonden
frequenties een kort audiosignaal met de
toon van een sirene uit, in combinatie met
een RDS-signaal. De Flister onderdrukte zo
tijdelijk het signaal van de zender waar de
automobilist naar luisterde.
Het RDS-systeem bood Flister ook de
mogelijkheid om teksten mee te zenden die
dan in het display verschijnen, net zoals de
programma-informatie en verkeersinformatie
op RDS-radio’s. De reikwijdte van Flister
was 200 tot 300 meter. Die reikwijdte is het
systeem nu fataal geworden.

Flash met dealernetwerk
voor DAMM TetraFlex-systemen
Om zijn marktaandeel in Nederland te vergroten, heeft Flash
Services een exclusief dealernetwerk opgezet voor DAMM
TetraFlex-systemen. De geselecteerde businesspartners zijn Abiom
Communication Systems, Venema Communicatie, Telecom Service
Leek, Telecom Service Heerhugowaard, Van de Klundert Telecom,
Secoma en APS Tilburg.
De keuze van Flash voor deze partijen is gebaseerd op hun
jarenlange expertise op het gebied van radiocommunicatie en
hun full-service mogelijkheden. Naast de dealerorganisatie blijft
Flash ook zelf DAMM TetraFlex-systemen verkopen en verhuren.
“Er zijn duidelijke onderlinge afspraken gemaakt en we hebben
het volste vertrouwen in een goede samenwerking,” aldus Flash.
TetraFlex is een volledig op IP-technologie gebaseerd Tetra
digitaal trunking-systeem. De configuratie bestaat uit separate
eenheden: een Systeem Controller en een of meer digitale
basisstations (maximaal vier) per site. Door de toegepaste TDMAtechnologie
(Time Division Multiple Acces) levert elk basisstation
vier kanalen op één frequentie. Per site doet één kanaal van
het totaal aantal kanalen dienst als controlekanaal. Met drie
basisstations beschikt de klant over (12 – 1) 11 kanalen voor de
communicatiebehoefte.
a d v e r t e n t i e
Verbinding oktober 2010 7
Amerikaanse operator
claimt primeur LTE
De lokale Amerikaanse operator
MetroCPS zegt de eerste aanbieder
in de Verenigde Staten te zijn die een
Long Term Evolution (LTE)-netwerk
commercieel gaat uitbaten.
De komende maand kunnen abonnees
in de staten Dallas en Las Vegas
een LTE-abonnement van MetroCPS
afsluiten. Daarmee is de operator
eerder dan de grote speler Verizon, die
had aangekondigd eind dit jaar LTEabonnementen
te zullen invoeren.
MetroCPS maakt gebruik van de
infrastructuur van Samsung. Deze
fabrikant heeft ook enkele LTEsmartphones
aangekondigd.

8
Verbinding oktober 2010
Nieuwe breedbandmodules Ericsson
Ericsson heeft een tweede generatie van zijn F3307 mobiele
breedbandmodule ontwikkeld. Deze is specifiek bedoeld voor
tabletcomputers en andere consumentenelektronica. Daarnaast
kondigde het bedrijf de eerste mobiele breedbandmodule aan
die specifiek is ontworpen voor notebooks. Deze ondersteunt 21
Mbps HSPA-netwerken. De module kan samenwerken met de
anti-diefstaltechnologie Intel AT, waardoor een computer op af-
a d v e r t e n t i e
stand kan worden uitgeschakeld in geval van verlies of diefstal.
Dit is zelfs mogelijk als het besturingssysteem niet draait.
Beide modules hebben een laag stroomverbruik, waardoor de
batterijduur volgens de fabrikant sterk wordt verhoogd. Ook
kunnen beide modules zorgen dat binnen enkele seconden
nadat de notebook of tablet uit de slaapstand komt weer
verbinding met internet wordt gemaakt.
Politietelefoon krijgt spraakherkenning
Het landelijke telefoonnummer van de politie,
0900-8844, voor niet-spoedeisende zaken,
krijgt een systeem voor spraakherkenning.
Mobiele bellers moeten daarmee sneller
kunnen worden doorgeschakeld naar het
juiste bureau.
Het systeem voor spraakherkenning is
geïnstalleerd bij het callcenter van het KLPD
in Driebergen. Het is vooral bedoeld voor mobiele
bellers, omdat uit hun telefoonnummer
niet is af te leiden waar ze zich bevinden.
Wie 0900-8844 belt, wordt gevraagd de
naam van het gewenste politiebureau in te
spreken. De software herkent de naam en
maakt de verbinding. Wanneer de software de
ingesproken plaatsnaam niet herkent, wordt
doorgeschakeld naar een medewerker van het
KLPD in Driebergen, die de verbinding met het
juiste bureau alsnog tot stand brengt.
Het aantal mobiele bellers is de afgelopen tijd
sterk toegenomen. In 2009 kreeg het KLPD
2,9 miljoen mobiele meldingen binnen, wat
tot lange wachtrijen leidde. De spraakherkenningsservice
moet de Nederlandse politie
jaarlijks een operationele besparing van 8 ton
opleveren.
Investeerders
geïnteresseerd in Nokia
Siemens Networks
Nokia Siemens Networks (NSN) is in gesprek
met investeerders. Dat heeft de directeur
van de joint venture bevestigd tijdens het
jaarlijkse telecomcongres in het Spaanse
Santander. Volgens The Financial Times
hebben zich enkele investeerders gemeld,
waaronder grote private equity-partijen. De
krant schat dat het om een deal van ongeveer
een miljard dollar zou gaan.
De joint venture tussen Nokia en Siemens
eindigt in 2013. Beide bedrijven zeggen
bereid te zijn met externe partijen te
gaan praten om te onderzoeken of ze het
samenwerkingsverband voort kunnen
zetten. Volgens directeur Rajeev Suri is de
belangstelling van investeerders een teken
dat NSN op koers is, ook al heeft de joint
venture het, net als zijn branchegenoten,
zwaar vanwege de economische recessie.
De komende tijd zal de focus van NSN
onder andere liggen op het verzorgen
van de infrastructuur voor LTE-netwerken
en onderzoek naar optimaal gebruik van
mobiele apparaten. Onlangs kocht NSN de
netwerkdivisie van Motorola om zijn grip op
de Amerikaanse markt te versterken.

actueel
De Nijmeegse Vierdaagse is een van de
grootste en wellicht ook meest informatiegestuurde
evenementen van Nederland.
Ieder jaar lopen meer dan veertigduizend
wandelaars vier dagen lang door de regio
en daarnaast trekken de Vierdaagsefeesten
nog eens honderdduizenden bezoekers naar
Nijmegen en omstreken. Om die mensenmassa’s
beheersbaar te houden en om de
veiligheid, verzorging en hulpverlening te
Direct informatie delen en beslissingen nemen
Nijmeegse Vierdaagse
gaat netcentrisch
Realtime informatie delen en snel beslissingen nemen, is belangrijk bij
crises en incidenten, maar ook bij grote evenementen met een groot
veiligheidsbelang. De Nijmeegse Vierdaagse was de ideale gelegenheid
om netcentrisch werken in de praktijk te laten zien.
Door Rob Jastrzebski
waarborgen, hebben de Stichting de 4Daagse
en de hulpdiensten continu behoefte aan
actuele en betrouwbare informatie. Tijdens
de laatste editie van de Vierdaagse beproefden
de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid en
het landelijk project Netcentrisch Werken het
principe van netcentrische informatievoorziening.
Realtime informatiedeling voor snellere
besluitvorming en betere sturing.
De proef met netcentrisch werken was een
Verbinding oktober 2010 9
live demonstratie, bedoeld voor bestuurders
en functionarissen van de hulpdiensten van
de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid. De regio
is onlangs gestart met de implementatie van
deze nieuwe systematiek van informatieuitwisseling
voor crisisbesluitvorming. De
Stichting de 4Daagse verleende graag zijn medewerking
aan de demonstratie. De organisatie
staat bekend om zijn innovatieve karakter
op het gebied van informatievoorziening en

10
Verbinding oktober 2010
is zelf ook gebaat bij snelle en betrouwbare
informatie-uitwisseling met de diensten in
het veiligheidsdomein. Bij incidenten en calamiteiten
langs het wandelparcours of in de
omgeving moeten de betrokken organisaties
snel schakelen en beslissingen nemen.
Netcentrisch werken
Wat is de essentie van netcentrisch werken?
Kort gezegd komt het erop neer dat in de
keten van crisisbesluitvorming alle verantwoordelijke
leidinggevenden en beslissers
op hetzelfde moment de beschikking hebben
over dezelfde actuele informatie. De verschillende
schakels in de besluitvormingsketen
(crisisteams op lokaal en regionaal niveau,
beleidsteam, operationeel team) zijn niet
langer van elkaars vergadermomenten afhankelijk
voor de informatie die zij nodig hebben
om beslissingen te nemen. Het vergaren,
interpreteren en bewerken van informatie
binnen de keten van crisisbeheersing was tot
dusver een tijdrovend proces, vanwege de
vele schakelmomenten in de keten. Het kon
soms wel een uur of langer duren voordat een
situatierapport vanaf een rampterrein via de
weg operationeel team-beleidsteam resulteerde
in een beslissing waarop op het rampterrein
met smart werd gewacht. Die beslissing
was niet zelden gebaseerd op inmiddels
verouderde informatie.
Het principe van netcentrische informatiedeling
maakt een einde aan die vertraging,
omdat alle besluitvormingsniveaus gelijktijdig
de meest actuele informatie realtime tot hun
beschikking hebben. Zij kunnen dus sneller
en efficiënter beslissingen nemen, mits
deze nieuwe manier van besluitvorming bij
alle betrokken instanties organisatorisch en
technisch goed is voorbereid. Dat is de scope
van het project Netcentrisch Werken. De
nieuwe systematiek wordt momenteel in alle
25 veiligheidsregio’s en bij het NCC en het
LOCC ingevoerd.
De Nijmeegse praktijk
Terug naar de Nijmeegse Vierdaagse. Voor de
live-demonstratie van 20 tot 23 juli werden
zowel de regionale meldkamer van de Regiopolitie
Gelderland-Zuid als het coördinatiecentrum
van de Stichting de 4Daagse voorzien
van het landelijk crisismanagementsysteem
dat door het project wordt geïmplementeerd.
Dat bood de genodigden van de veiligheidsregio
een realtime inzicht in het verloop van
het evenement in de vorm van tekstuele
Netcentrische informatiedeling in het commandocentrum aan de Wedren.
situatierapportages, live videobeelden van
het parcours en grafische plots van verkeers-
en veiligheidsmaatregelen en pieken in de
drukte op de wandelroute.
Tijdens de demonstratie werd het systeem
gevoed en bediend door medewerkers van
regio’s die al enige tijd volgens de nieuwe
systematiek werken, onder andere Midden-
en West-Brabant en Brabant-Zuidoost. De
betrokken functionarissen in Gelderland-
Zuid worden nog opgeleid en getraind in de
nieuwe systematiek van informatiedeling en
besluitvorming.
Het project Netcentrisch Werken kreeg voor
de proef werkruimte in het commandocentrum
van de Stichting de 4Daagse, waar
behalve het eigen verbindings- en coördinatiecentrum
ook het Nederlandse Rode Kruis zijn
Informatie komt uit tal van
bronnen binnen
coördinatiecentrum had. In dit kloppend hart
van de informatiestromen rond de Vierdaagse
komt informatie uit tal van bronnen binnen,
die voor de demonstratie werden samengevoegd
tot een samenhangend overzicht.
Om bij een massa-evenement als de Vierdaagse
effectief te kunnen sturen in crowdmanagement
en veiligheidsmaatregelen, zijn
de volgende vragen van belang. Hoe is de
situatie op het parcours? Waar zitten de druktepieken
in de wandelaarsstroom? Doen zich
ergens incidenten voor, zoals onwelwording
of een ongeval? Zijn er knelpunten op eerstehulpposten,
in de verkeersafwikkeling of in de
bereikbaarheid van bepaalde gebieden voor
de hulpverlening?
Naast schriftelijke en mondelinge situatierapportages
van medewerkers van de
Stichting de 4Daagse vanaf het parcours,
vormen live videobeelden een belangrijke
bron van informatie. Een gespecialiseerd
bedrijf realiseerde hiervoor in opdracht van de
organisatie een netwerk van zeven vast opgestelde
camera’s en twee mobiele camera’s op

elangrijke knooppunten langs het wandelparcours.
Behalve het commandocentrum van
de Vierdaagse had ook de politiemeldkamer
Gelderland-Zuid toegang tot die beelden.
Het voordeel van live meekijken op deze
‘hotspots’ is dat onregelmatigheden en incidenten
snel kunnen worden waargenomen,
waardoor ook snel actie kan worden ondernomen
door de verantwoordelijke organisaties.
De signalen van de videocamera’s werden
via een speciaal ‘fail safe’-protocol in het
umts-netwerk verstuurd, waarmee het gevaar
van het wegvallen van de beeldverbinding
bij overbelasting van umts-masten werd
beperkt. Geen denkbeeldig gevaar, omdat
met name tijdens de intocht op de laatste
dag van de Vierdaagse de druk op alle
mobiele verbindingsnetwerken in Nijmegen
en omstreken gigantisch is. Naar schatting
70 procent van alle HF-verbindingen is dan
continu bezet voor mobiele telefonie en
verbindingen in het kader van verzorging,
coördinatie en veiligheid.
Drukte live in beeld
Om een goed beeld te krijgen van de wandeldruk
op het parcours, een graadmeter voor
beheersbaarheid van de mensenstroom en
het risico van panieksituaties en incidenten,
heeft de Stichting de 4Daagse in eigen beheer
een uniek drukteregistratiesysteem ontwikkeld.
Het systeem is een initiatief van de
eigen Dienst Kennis en Innovatie en is gerealiseerd
met steun van de Europese Commissie.
Het systeem is gebaseerd op het volgen
van de positie van mobiele telefoons van
Drukteregistratie. Waar zitten de pieken in de wandelaarsstroom?
wandelaars die de organisatie hiervoor toestemming
hebben gegeven. Circa elfduizend
lopers dienden bij de laatste editie van de
Vierdaagse als ‘bakens’ voor de organisatie.
Door hun positie te peilen en in te voeren in
een rekenmodel, kan worden geïnterpoleerd
hoeveel lopers zich op een bepaald traject
van het wandelparcours bevinden en of
de wandeldruk binnen de grenzen van het
beheersbare ligt. Op basis van die informatie
kan de organisatie op afstand maatregelen in
gang zetten, zoals het informeren van de locatiecommandanten
en eerstehulpposten over
een op handen zijnde wandelaarsgolf.
Ardo van Kampen, hoofd van de Dienst Kennis
en Innovatie, licht de achtergronden van
het systeem toe. “Een goed live inzicht in de
Verbinding oktober 2010 11
mensenstroom is voor ons belangrijk voor het
aansturen van onze processen. In 2007 zijn
we daarom gestart met positiebepaling via
RFID-chips bij enkele duizenden testpersonen,
die op verschillende plaatsen langs het
parcours werden geregistreerd. Sinds 2009
werken we met positiebepaling via de gsmnetwerken.
Om juridische redenen mogen wij
Livebeelden geven
beslissingsteams snel
inzicht in de situatie.
geen driepuntsmeting via drie gsm-masten
uitvoeren, maar moeten we ons beperken
tot een éénpuntsmeting. Ter voorbereiding
hebben we eerst de theoretische dekking
van de gsm-masten in het gebied van de
wandelroutes berekend. Daarna hebben
we het hele parcours nagemeten, om vast
te stellen waar de dekkingsgrenzen van de
cellen liggen. Zo hebben we een redelijk
nauwkeurige positie bepaling kunnen
realiseren, op basis van de dekking van
de gsm-cellen. Niet vergelijkbaar met de
nauwkeurigheid van gps, maar voldoende
nauwkeurig voor ons doel. Door de posities
van de ‘gsm-lopers’ te interpoleren in ons
rekenprogramma, weten we globaal hoeveel
wandelaars er op een bepaald deel van het
parcours lopen en houden we goed zicht op
de pieken in de drukte. Stagneert de stroom
ergens, dan kan dat een teken zijn van een
incident en kunnen we snel maatregelen in
gang zetten.”
Twee innovatieve organisaties vonden elkaar
tijdens de Nijmeegse Vierdaagse in een geslaagde
praktijkdemonstratie van netcentrisch
werken. Een demonstratie van de kracht
van netcentrische informatie-uitwisseling:
realtime informatiedeling, snellere besluitvorming,
betere coördinatie. Niet alleen bij crises
en incidenten, maar ook bij grote evenementen.
De Vierdaagse was als massa-evenement
met een groot veiligheidsbelang het podium
bij uitstek om die meerwaarde te ervaren en
zo het proces van regionale implementatie in
Gelderland-Zuid te ondersteunen.

12
actueel
Verbinding oktober 2010
In het vorige nummer van Verbinding werd al
ingegaan op de frequentiestrijd, toen met de
laatste ontwikkelingen van net voor de zomer.
Inmiddels is de vakantieperiode voorbij en
is het internationale overleg dan ook weer
begonnen. De eerste bijeenkomst begin
september vond plaats in Zweden en ging
over … inderdaad, frequenties, en opnieuw
met betrekking tot de OOV-sector.
Mogelijkheden voor OOV
De CEPT-FM-PT38 Meeting vond op 7 en 8
september plaats in Stockholm en was het
vervolg op de beslissing in juni van CEPT-FM
om FM-PT38 te vragen advies uit te brengen
over een verdeling voor PPDR-gebruik (Public
Protection & Disaster Relief) van 2x3 MHz
narrowband + 2x3 MHz wideband in de reeks
Frequentiestrijd voor de OOV-sector
Frequentiediscussie
gaat door
De zomer is voorbij, de frequentiediscussie is weer begonnen.
Hans Borgonjen doet deze keer verslag van een bijeenkomst in
Zweden over de frequentie-allocatie voor de OOV-sector.
Door Hans Borgonjen
380-470 MHz. Daarnaast heeft CEPT-FM aan
FM-PT38 gevraagd verdere studie te doen
naar de wens van 2x10 MHz voor broadband,
waarbij aangegeven is dat er daarbij ook
boven 1 GHz gekeken moet worden. Dit in
tegenstelling tot de vraag vanuit de PPDRgemeenschap
om het onder de 1 GHz te
zoeken. Daarmee zou het aantal opstelpunten
immers beperkter kunnen worden gehouden
en daarmee uiteraard ook de kosten.
Er waren een paar vragen vanuit de frequentie-administraties
om de situatie verduidelijkt
te krijgen. De eerste vraag luidde of er symmetrische
of asymmetrische frequenties voor
broadband nodig zijn? Het antwoord was dat
in tegenstelling tot de commerciële netwerken,
waar de downlink veel meer capaciteit
heeft dan de uplink, studies (onder andere in
Duitsland) uitwijzen dat voor PPDR de uplink
veelal groter zal zijn dan de downlink (bijvoorbeeld
voor het verzenden van videobeelden
vanaf het rampterrein naar een crisiscentrum).
Vooralsnog wordt niet vastgelegd of de
oplossing per se de gevraagde symmetrische
2x10 MHz moet zijn, of dat andere oplossingen
ook mogelijk zijn.
De tweede vraag was: zijn de broadbandnetwerken
bedoeld voor landelijke netwerken
of alleen plaatselijk (bijvoorbeeld steden,
havens, grote verkeersknelpunten)?
De reactie was dat dit per land zal verschillen:
de Scandinavische landen en landen als
Spanje, Polen en Italië, met grote nauwelijks
bewoonde gebieden, zullen geen landelijk
dekkend broadband-datanetwerk bouwen,
maar eerder een wideband-oplossing met

als aanvulling daarop in de steden en andere
belangrijke locaties broadband-hotspots.
Daarnaast is het belangrijk ad-hoc broadband
te kunnen realiseren bij rampen, grote
geplande gebeurtenissen en dergelijke. De
Duitse opvatting hierover is verderop te lezen.
De administraties kwamen tot de volgende
mogelijkheden als potentiële banden voor
broadband boven 1 GHz:
• 1980-2010 / 2170-2200 (2x 30 MHz)
• 2300-2400 (2302-2310 = 8 MHz)
• 2483,5-2500
• Bestaande PPDR-allocaties: 4940-4990 (50
MHz) + 5150-5250 (100 MHz); dit zijn echter
erg hoge frequenties en daarom alleen
geschikt voor hotspot-oplossingen.
Mogelijkheden onder 1 GHz zijn er nu
nauwelijks. De tweede ronde van het digitaal
dividend kan over een aantal jaren wellicht
een (nieuwe) mogelijkheid bieden.
De administraties zullen voor de volgende
vergadering die half december is, aangeven
wat volgens hen de (on)mogelijkheden zijn.
Duitsland
In Duitsland zijn twee studies gedaan: een
door de gebruikers, waarin diverse scenario’s
zijn beschreven met schattingen van het
benodigde dataverkeer, en een tweede vanuit
de overheid die de eerste studie heeft ’vertaald’
naar het frequentie-aspect. Duitsland
zal met voorstellen voor allocaties komen.
Daarbij is een Europese harmonisatie gewenst
en wordt de LTE-technologie de meeste
kansen toegedicht. Ook staat Duitsland een
samenwerking met openbare netwerken voor:
een mix van eigen capaciteit en capaciteit
middels openbare netwerken (conform onze
‘hybride gedachte’ die al eerder in Verbinding
beschreven is).
Daarbij wordt geen verschil gemaakt tussen
wideband en broadband, maar meer tussen
platteland en steden. Voor het platteland
voorziet Duitsland een 1 Mbit/s uplink +
1 Mbit/s downlink in een frequentieband
beneden 1 GHz. Voor stedelijke en andere
Verbinding oktober 2010 13
Werkgroep Law Enforcement Working Party
In deze rubriek is vaak het Europese politie/justitie-overleg genoemd met
de naam Police Cooperation, in het Nederlands Politionele Samenwerking.
De Radio Expertgroup met de twee subgroepen, de ISI-groep en Forerunner-
groep, zijn hier onderdeel van.
De Police Cooperation Working Party is sinds 1 juli 2010 omgedoopt tot
Law Enforcement Working Party, waarin naast de werkzaamheden van de
voormalige Police Cooperation Working Party ook die van de Europol Working
Party zullen worden geïntegreerd.
De LEWP (Law Enforcement Working Party) is een werkgroep binnen het
domein Justitie en Binnenlandse Zaken van de Raad van de Europese Unie.
Zij bestaat uit delegaties van alle lidstaten van de EU. Heel wat thema’s en
initiatieven worden binnen de LEWP voorbereid, om nadien verder behandeld
te worden op het niveau van gespecialiseerde comités. In die zin is de LEWP
een belangrijke schakel in de Europese regelgeving. De LEWP vergadert in
de gebouwen van de Raad van de EU in Brussel en wordt voorgezeten door
het land dat het voorzitterschap van de Raad van de EU waarneemt. Op dit
moment is dat België, dat het per 1 juli van Spanje heeft overgenomen. Op1
januari 2011 neemt in deze halfjaarcyclus Hongarije het stokje over.
Het belang van de werkgroep LEWP in het besluitvormingsproces binnen de
formatie Justitie en Binnenlandse Zaken van de Raad van de EU kan nauwelijks
overschat worden. Per voorzitterschap komt dit forum een vijftal keren
samen voor een vergadering van één à twee dagen. Eén bijeenkomst is ook
voorbehouden voor een gemeenschappelijke vergadering met de douane: de
CCWP (Customs Cooperation Working Party). In de marge van zijn werkzaamheden
is er ook ruimte voorzien voor een denktank rond ordehandhaving.
Deze denktank spitst zich toe op grote sportevenementen in het algemeen en
voetbalveiligheid in het bijzonder. Naargelang wat er van belang is, worden
ook afzonderlijke werkgroepen, zogeheten ad-hocwerkgroepen, georganiseerd
rond een specifieke materie, bijvoorbeeld radiocommunicatie.
Door het Verdrag van Lissabon zijn er grote veranderingen aangebracht in
de werking van de EU. Dankzij dit verdrag zal de EU meer slagkracht krijgen
in bijvoorbeeld de bestrijding van criminaliteit (denk aan terrorisme). Dit zal
ongetwijfeld gevolgen hebben voor de LEWP.
Uitbreiding bestaande Tetra-
netwerken bij voorkeur in dezelfde
frequentieband als de huidige om
kosten te minimaliseren.
belangrijke gebieden wordt 2 Mbit/s uplink
+ 2 Mbit/s downlink voorzien, wat volgens
Duitsland prima boven de 1 GHz kan (bijvoorbeeld
bestaande PPDR-allocaties in 5 GHz).

14
Verbinding oktober 2010
Gastheer Ericsson
Ericsson gaf een presentatie over GRS (Group Radio Solution), hun oplossing (samen
met Harris) voor professionele gebruikers en in een volgende fase ook voor OOV.
Kern is het gebruik van cellulaire netwerken naast de eigen netwerken.
Wel moeten deze dan beschikken over de specifieke OOV-eigenschappen: push-totalk-communicatie,
groepsgesprekken, snelle gesprekopbouw (< 0,5 sec) enzovoort.
Het Control & Service System combineert de cellulaire wereld met de bestaande
PMR-systemen (zoals Tetra). Het bedrijf had een paar ‘cellulaire terminals’ en Tetraterminals
zodanig geprogrammeerd dat ze in dezelfde groep konden werken.
Ericsson gaf een demonstratie met behulp van het TeliaSonera Cellular-netwerk en
een klein Tetra-testnetwerk in het eigen gebouw. De demo vond plaats met een Palm
Treo, Nautiz X5 en twee Sepura Tetra-terminals. Het was inderdaad mogelijk om van
de cellulaire terminals een gesprek te voeren met de Tetra-terminals en omgekeerd.
Ook een prioriteitoproep was mogelijk. Het zag er niet slecht uit om op deze manier
de twee werelden bijeen te brengen, echter er kwam geen goed antwoord op de
kernvraag: is het cellulaire netwerk op het moment suprême wel beschikbaar? De
reactie was dat voor de meeste professionele gebruikers (taxi’s, nutsbedrijven en
dergelijke) het prima zal werken en dat voor PPDR (Public Protection & Disaster
Relief) het probleem van het risico van beschikbaarheid opgelost zou kunnen worden
door prioriteit af te spreken met de operators. Dat veel operators daar niet aan
willen beginnen, werd genegeerd, alsmede de problemen bij het uitvallen van de
stroom (vrijwel alle cellulaire netwerken hebben geen of zeer beperkte noodstroomvoorzieningen).
Voor ‘non-mission critical’ toepassingen zou het wel toegevoegde
waarde kunnen hebben, maar PPDR is helaas per definitie wel mission critical.
Een leuke optie is de ‘terugluisterfunctie’: het gesprek kan, wanneer het slecht te
verstaan is omdat het omgevingsgeluid bij de ontvanger te hoog is, op een minder
rumoerige plek worden teruggeluisterd. De audio wordt opgeslagen in de terminal.
Dit zou mogelijk ook voor Tetra een bruikbare optie kunnen worden.
Duitsland voorziet eigen vaste en
mobiele hotspots, met roaming
naar publieke LTE netwerken.
Duitsland voorziet hierbij geen eigen landelijk
dekkend netwerk, maar wel eigen hotspots
en mobiele opstelpunten. Dat is immers
ook het maximaal mogelijke bij zo’n hoge
frequentieband als rond de 5 GHz. Daarnaast
bestaat, door de genoemde samenwerking
met openbare (LTE-) netwerken, de mogelijkheid
voor roaming tussen deze en de eigen
voorzieningen.
De Duitse studie komt medio oktober voor de
CEPT beschikbaar, maar de opstellers geven
al een presentatie hierover in zowel de PSRG
(Public Safety Radiocommunication Group)
eind september als in de PCWG (tegenwoordig
LEWP; zie apart kader) Radio Expertgroup in
de eerste week van oktober.
Narrowband + wideband
Tot nu toe werd er gesproken over narrowband
en wideband als nieuwe (data)toepassingen.
Wat bij narrowband voor veel landen
echter veel belangrijker is, is uitbreiding van
de bestaande Tetra-netwerken met extra
capaciteit, verbeterde dekking, extra DMOkanalen
enzovoort. De Nederlandse situatie is
kenmerkend: er zijn extra frequenties nodig
om de DIPP-lijst plus extra capaciteit te realiseren,
maar dan moeten er wel geschikte frequenties
zijn. Bij uitbreiding van de bestaande
netwerken is het ideaal om de 380-400-band
te gebruiken (die de huidige netwerken nu
ook gebruiken), omdat dit het grote voordeel
heeft dat het binnen de huidige technische
range valt. Extra frequenties in bijvoorbeeld
410-430 of 450-470 zouden vervanging van
hardware betekenen, met uiteraard hoge
kosten.
Voor bijvoorbeeld nieuwe widebanddatatoepassingen
ligt dit anders: daarvoor
moet er veelal toch nieuwe of gemodificeerde
hardware komen, waardoor het minder
impact heeft als de daarvoor benodigde
frequentieruimte van 2x3 MHz niet in de
380-400-reeks ligt. Een praktisch bijkomend
aspect is dat het niet te verwachten is dat
deze 2x3 MHz binnen de 380-400-band te
realiseren is, zodat het er sowieso buiten
gezocht moet worden.
Conclusie van de discussies is dat voor
narrowband de (korte termijn)problematiek
van uitbreiding van de bestaande netwerken
los gekoppeld moet worden van de vraag om
extra spectrum voor nieuwe narrowband/
wideband-(data)toepassingen. Het eerste
zou met 2x1,5 MHz ingevuld kunnen worden
(uiteraard bij voorkeur binnen de 380-400band,
zodat het goed ‘past’ bij de bestaande
frequenties). De allocatie voor nieuwe
narrowband-/wideband-toepassingen kan dan
2x3 MHz zijn in de 410-470-reeks.
Hans Borgonjen is kennismanager bij de
vts Politie, voorzitter van de Public Safety
Radiocommunication Group (PSRG),
vice-voorzitter van de Tetra Association
Board en lid van de LEWP Radio
Expertgroup.

technologie
Bovenstaand persbericht werd op 18 november
2009 door BZK uitgegeven. Het betreft
de overgang van het Nationaal Noodnet,
kortweg noodnet, naar de Nood Communicatie
Voorziening NCV. Het NCV wordt geleverd
Nood Communicatie Voorziening
Nationaal Noodnet
wordt NCV
Eind 2009 kondigde het ministerie van Binnenlandse Zaken en
koninkrijksrelaties de komst aan van de opvolger en vervanger van het
Nationaal Noodnet (NN): de Nood Communicatie Voorziening (NCV). Waarom
hebben we een dergelijke voorziening nodig, en wat zijn de mogelijkheden
en eigenschappen?
Door Wil Haasdijk
Vanaf volgend jaar komt er een nieuw
communicatienetwerk waarmee
overheden en vitale organisaties tijdens
een ramp of crisis kunnen telefoneren,
faxen, e-mailen, data kunnen uitwisselen
en zelfs vergaderen met een
beeldverbinding. Het nieuwe netwerk
blijft beschikbaar als het gewone vaste
telefoonverkeer tijdens een ramp uitvalt
door overbelasting of stroomuitval.
Zelfs het gebruik van mobiele telefoons
is mogelijk wanneer het gewone
gsm-verkeer door overbelasting uitvalt.
Het netwerk vervangt het verouderde
Nationaal Noodnet, dat sinds 1991 in
de lucht is maar alleen telefoon en fax
ondersteunt.
en geëxploiteerd door KPN, die hiervoor
een meerjarige raamovereenkomst heeft
afgesloten met de overheid. Het huidige
noodnet heeft circa 5500 abonnees vanuit
de sectoren Openbare Orde en Veiligheid en
Verbinding oktober 2010 15
openbaar bestuur. Deze abonnees zullen naar
verwachting voor het overgrote deel gemigreerd
worden naar het NCV. Het NCV biedt
een meer uitgebreide functionaliteit dan
het huidige Nationaal Noodnet. Gebruikers

16
Verbinding oktober 2010
kunnen een keuze maken uit verschillende
abonnementen: alleen bellen en faxen (zoals
in de huidige situatie), maar ook e-mail,
mobiele telefonie en videobellen behoren tot
de mogelijkheden.
Nationaal Noodnet
Al in de tijd van de (BB) Bescherming
Bevolking werd door rampenbestrijdingsinstanties
gebruikgemaakt van een noodnet.
Dit bestond uit een door PTT aangelegd en
beheerd inductortelefoonnetwerk, separaat
functionerend van het openbare telefoonnetwerk,
dat uitsluitend in noodgevallen
gebruikt kon worden.
Met het verdwijnen van de BB in 1986 kwam
ook een einde aan dit noodnet.
Medio 1988 stemde de ministerraad in met
het zogenoemde Lange Termijnplan Telecommunicatie,
waarin de bouw van een Nationaal
Noodnet op basis van vaste verbindingen was
opgenomen. Daarin was verder bepaald dat
de toenmalige PTT, die overigens een jaar
later met de privatisering verder als KPN door
het leven zou gaan, de financiering en de
exploitatie zou verzorgen. Gebruikers kunnen
de dienstverlening via een abonnement afnemen.
Bij iedere aansluiting werd in die tijd
een toestel VOX 120 meegeleverd.
In 1991 kon het Nationaal Noodnet worden
gebruikt voor telefonie, fax en datacommunicatie
(2k4 b/s). Voor die tijd was het een
geavanceerd ‘circuit switched’ netwerk. De
topologie van het netwerk bestaat uit een
maasvormige en dubbele ster-configuratie. De
knooppunten van de dubbele ster worden gevormd
door de telefooncentrales die in Zwolle
en Den Haag staan. De punten van de dubbele
ster zijn de telefooncentrales op 17 locaties
verspreid over het land (zie de afbeelding)
Deze 17 centrales zijn aangesloten op het
knooppunt Den Haag via standaard vaste verbindingen
en op het knooppunt Zwolle met
straalverbindingen (beide 2 Mb/s). Wanneer
één van deze verbindingen uitvalt, wordt het
verkeer automatisch omgeleid over de andere
verbinding. Voor de verbindingen van centrales
naar gebruikers wordt gebruikgemaakt
van standaard analoge huurlijnverbindingen.
De centrales staan in Nood Communicatie
Onderkomens (NCOs ) van KPN. Dit zijn
technische ruimtes met extra beveiliging voor
brand, water enzovoort.
Het gebruik van het noodnet is bedoeld voor
uitzonderlijke situaties. Communicatie via
het openbare telefoonnet kan in bepaalde
omstandigheden zoals bij rampen onmogelijk
worden door storingen en overbelasting van
het openbare net. Tijdens zogeheten Bijzondere
Omstandigheden zal de communicatie op
bestuurlijk niveau via het noodnet plaatsvinden.
Daarnaast vond ook datacommunicatie
ten behoeve van het Nationaal Meetnet Radioactiviteit
(NMR) plaats via het noodnet. Dit
is overigens een aantal jaren geleden gestopt,
omdat men voor de benodigde datacommunicatie
is overgestapt op DSL-verbindingen.
Ook voor de afwikkeling van 112-verkeer
tussen meldkamers en het doorverbinden van
mobiele 112-gesprekken werd het noodnet
toegepast. En wat velen niet weten is dat ook
Hare Majesteit gebruik kan maken van het
net via een gesloten gebruikersgroep.
Naar een nieuw noodnet
In 2001 werd al een begin gemaakt met de
vervanging van het huidige Nationaal Noodnet
met een onderzoek naar de mogelijkheden
voor verbetering van de dienstverlening.
Die mogelijkheden werden niet alleen gezocht
in het upgraden van het Nationaal Noodnet,
ook toen werd al gekeken naar de mogelijkheden
van een digitaal noodnet op basis van IP
en xDSL, wat het uiteindelijk ook geworden is.
Tevens werd toen al een aantal opties bekeken
die nu in het NCV opgenomen zijn. Het
betreft bijvoorbeeld ‘priority gsm hetgeen
inhoudt dat de gebruikers prioriteit krijgt in
het gsm-netwerk boven andere gebruikers.
Na dit onderzoek heeft het tot 2008 geduurd
dat een echt begin werd gemaakt met de
voorbereidingen van een aanbesteding. Hiervoor
had KPN al aangegeven dat de levensduur
van het bestaande net echt op zijn einde
liep. Dit was mede ingegeven door het feit dat
KPN bezig was om het telecommunicatienetwerk
om te zetten naar IP.
Nood Communicatie Voorziening
Het nieuwe noodnet betreft een IP-netwerk
waarop verschillende communicatiefaciliteiten
zijn gecreëerd, hetgeen door KPN aangeduid
wordt met Unified Communications, de
integratie van verschillende communicatievormen.
De volgende communicatiemogelijkheden
worden met NCV geboden:
• Telefonie en fax (analoog, ISDN of IP). Voor
telefonie wordt een uitgebreide lijst aan
functionaliteiten geboden, die de huidige
telefoongebruiker overigens gewend is.
Wat een nieuwe functionaliteit is ten
opzichte van NN is dat men vanuit het NCV-

netwerk naar elk openbaar telefoonnummer
(vast en mobiel) kan worden gebeld
• Videotelefonie, zowel ‘low end’ als ‘high
end’. Om gebruik te kunnen maken van de
low end-videotelefonie zijn een geschikt
IP-toestel en pc nodig. De high end-optie
betreft de videoconferencing-functionaliteit,
deze wordt niet standaard aangeboden
en is alleen op aanvraag.
• Datacommunicatie zoals e-mail, internet,
chat. Ook hiervoor is een pc noodzakelijk.
• Mobiele communicatie gsm, hierbij kan
met een gsm-toestel worden ingebeld op
NCV. Tevens is als optie het al genoemde
priority gsm mogelijk.
Een speciaal voor NCV ingericht IP-netwerk
vormt het hart van NCV. Van de NCV-centrales
wordt met DSL en eventueel Line Sharing de
verbinding gemaakt met de gebruikerslocatie
via de bestaande vaste koper telefoonverbindingen
van NN. Op de locatie wordt achter
het ISRA-punt een DSL-router geplaatst
waarop de verschillende telecommunicatieapparatuur,
van analoge telefoon tot pc (via
IP-toestel) kan worden aangesloten. Daarbij
worden verschillende typen DSL-routers
toegepast, afhankelijk van de situatie of er
alleen maar gebeld en gefaxt wordt of dat er
ook multimedia (beeldtelefoon, datacommunicatie)
mogelijk moet zijn. Dit heeft echter
wel als consequentie dat per locatie alleen
dezelfde soort NVC-abonnementen geleverd
kunnen worden.
Als onderdeel van de beheerdienstverlening
die specifiek voor NCV is ingericht, is een NCV
Servicedesk beschikbaar voor vragen over en
verzoeken tot aanpassing van de dienstverlening.
De NCV Servicedesk is zowel telefonisch
als per e-mail te bereiken. Voor storingen
moeten gebruikers de KPN Business Support
Desk bellen.
Abonnementsvormen
NCV kent drie abonnementsoorten. De
eenvoudigste soort, die het meest lijkt op het
huidige NN abonnement heet NCV Bellen.
Hiermee wordt de dienstverlening van NN in
feite voortgezet en het NN analoge toestel
(telefoon of fax) kan op de DSL-router worden
aangesloten. Daarnaast is het ook mogelijk
om een IP-toestel (telefoon of fax) aan te
sluiten. Zoals gezegd, voorziet het NCV in een
uitgebreide verzameling telefoniefunctionaliteiten
zoals conferentieschakelingen, wisselgesprekken,
doorschakelen enzovoort). Voor
elke aansluiting dient een apart abonnement
te worden afgesloten.
Wanneer een NCV-gebruiker naast bellen
ook videotelefonie, e-mail en chat wil
toepassen,zal het NCV MultiMediaBellenabonnement
moeten worden afgesloten. Voor
Het nieuwe netwerk blijft
beschikbaar als het vaste
telefoonverkeer tijdens
een ramp uitvalt.
een migratie van een bestaande NN-aansluiting
naar NCV worden geen eenmalige kosten
berekend, wel wanneer een nieuwe aansluiting
of een verhuizing van een aansluiting
gerealiseerd moet worden. Tevens dienen
het IP-toestel en de pc nog aangeschaft te
worden. Een IP-toestel wordt trouwens wel
meegeleverd wanneer het een migratie
betreft vanuit een bestaande Nationaal
Noodnet-aansluiting. KPN biedt verschillende
typen IP-toestellen aan van het merk Alcatel.
Ook voor dit abonnement geldt dat per aansluiting
een apart abonnement moet worden
afgesloten.
Voor NCV Bellen en NCV MultimediaBellen
geldt dat alleen dezelfde NCV abonnementen
per locatie worden geleverd.
NCV Mobiel is de derde abonnementsvorm
die afgenomen kan worden. Dit abonnement
Verbinding oktober 2010 17
kan alleen in combinatie met een Bellen
of MultiMediaBellen abonnement worden
afgesloten, maximaal 1 NCV Mobiel per
Bellen- of MultiMediaBellen-abonnement.
Met dit abonnement kan de gebruiker met
een standaard gsm inbellen op het NCV, het
maakt dus niet uit bij welke provider het gsmabonnement
loopt. Na authenticatie via een
Interactief Voice Response systeem kan de
NCV-aansluiting worden bereikt.
Een variant op het NCV Mobiel-abonnement
is NCV Mobiel Prio. Hiermee verkrijgt de
gsm-gebruiker prioriteit boven andere
gebruikers. Daarvoor is overigens wel een
gsm-abonnement van KPN noodzakelijk. KPN
heeft voor dit abonnement wel een drempel
aangebracht: de prioriseringsfunctionaliteit
zal alleen worden geïmplementeerd bij meer
dan 100 deelnemers.

18
praktijk
Verbinding oktober 2010
DMR en Tetra
Wat is de juiste keuze
voor radiocommunicatie?
Digitale technieken als Tetra en DMR bieden duidelijk een aantal voordelen
ten opzichte van analoge communicatie. Wat zijn die voordelen en wat zijn de
verschillen? En bovenal: hoe kom je als bedrijf tot een juiste keuze?
Door Marjolein Graauw
Zowel Tetra als DMR zijn Europese standaarden
ontwikkeld en gedefinieerd door ETSI
(European Telecommunications Standards
Institute), maar elk met een ander uitgangspunt.
Terwijl Tetra aanvankelijk gold als vervangend
en innoverend alternatief voor
analoge trunkingnetwerken met een hoge
verkeers capaciteit en dataverkeer bij grote en
bedrijfskritische organisaties, werd DMR juist
ontwikkeld als vergelijkbaar alternatief voor
analoge netwerken, maar met alle voordelen
van de digitale technologie. Tevens moest
de standaard voorzien in een geleidelijke
migratie van analoog naar digitaal, zodat
digitale communicatie ook voor minder grote
organisaties toegankelijk zou worden.
Verschillen en overeenkomsten
Het grote verschil tussen beide standaarden
is dat een DMR-systeem (repeater) geen

aanvullende systeemintelligentie biedt,
waardoor de opbouw van de gesprekken
conventioneel is. Bij Tetra is sprake
van trunking, oftewel pc-gestuurde
communicatie. Hierbij worden tijdens de
gesprekken de kanalen evenredig bezet,
waardoor je een snellere doorlooptijd hebt.
Bij conventionele communicatie is sprake van
één kanaal per gebruikersgroep, waarbij het
ene kanaal veel drukker bezet kan zijn dan het
andere.
Edu Mets, productmanager bij het bedrijf
Flash:”Het DMR-systeem heeft twee kanalen
per frequentie (TDM2), terwijl Tetra over 1+3
kanalen (TDM4) beschikt. Een Tetra trunkingsysteem
werkt met vier tijdsloten per duplexfrequentie.
Een duplex-frequentie heeft
een aparte zend- en ontvangstfrequentie.
Hierdoor heeft het systeem een repeaterfunctionaliteit
en zal het bereik van de
radioapparatuur toenemen.
Eén tijdslot wordt geprogrammeerd als controlekanaal,
de overige zijn gesprekskanalen.
Alle oproepen worden verzonden over het
controlekanaal. Indien een oproep door het
systeem geautoriseerd is, wordt er binnen
250 milliseconden een vrij gesprekskanaal
toegewezen. Is er op dat moment geen vrij
kanaal, dan wordt de oproep in een wachtrij
geplaatst. De gebruikers worden onderverdeeld
in communicatiegroepen zoals productie,
technische dienst, beveiliging enzovoort,
waarbij het mogelijk is om een gebruiker in
meerdere groepen te plaatsen. Zo zullen de
procesoperators niet gestoord worden door
de gesprekken van de onderhoudsmonteurs.
Maar indien nodig kan er wel naar een andere
groep geschakeld worden.”
Een DMR-systeem als Mototrbo is voor
kleinere organisaties heel geschikt, zo kun je
bijvoorbeeld met één repeater - afhankelijk
van de gebruiksintensiteit - al met circa 50 gebruikers
communiceren. Dit kun je uiteraard
nog uitbreiden. Een Tetra-systeem als DAMM
Tetraflex kan echter ook voor kleinere organisaties
ingezet worden, al vanaf 35 gebruikers,
als er bijvoorbeeld sprake is van een heel
hoge gebruiksintensiteit. “In het algemeen
zou je kunnen zeggen dat DMR en Tetra in
grote lijnen dezelfde mogelijkheden bieden,
alleen is DMR vaak toch meer geschikt voor
kleinschaliger gebruik”, concludeert Edu.
Inventarisatie
Hoe kun je als organisatie zelf bepalen welke
standaard en welk type communicatie systeem
nu de meest geschikte keuze is? Het toenemend
aantal oplossingen in de markt alsmede
de ontwikkelingen op de diverse systemen
maakt de keuze er niet eenvoudiger op.
Door de digitale techniek is er veel meer
mogelijk. Terwijl bij de analoge techniek de
hardware grotendeels bepalend is voor de
oplossing die je in de markt aanbiedt, is bij
de digitale techniek feitelijk elke (maatwerk)
oplossing mogelijk. Dat maakt het soms lastig
een beeld te krijgen van het aanbod en goed
te kunnen vergelijken, maar de keerzijde is
dat dankzij de digitale techniek wel meer
klantgerichte oplossingen mogelijk zijn in
vergelijking met de analoge techniek.
“Wij kijken dan ook eerst naar de klant en dan
pas naar het product”, aldus Edu. “Eerst brengen
we de organisatie in kaart, vervolgens
maken we in samenwerking met de klant
een inventarisatie en pas daarna brengen
wij een advies uit over een te kiezen oplossing.
Tijdens deze inventarisatie komen zaken
aan bod als bereikbaarheid, het zogeheten
verzorgingsgebied (gebied waarbinnen de
klant wil communiceren), de benodigde capaciteit
(aantal gebruikers van het netwerk).
Ook bekijk je het aantal functionele groepen
(organisatiestructuur) die met elkaar moeten
kunnen communiceren. Een veldsterktemeting
kan deel uitmaken van de inventarisatie,
zeker als het terrein een aantal obstakels
of gebouwen omvat die het verzenden en
ontvangen van radiosignalen in de weg staan.
Die gegevens worden geïnventariseerd en op
basis daarvan geeft de leverancier een advies
voor het te kiezen systeem. En soms pakt dat
heel verrassend uit.”
Luchthaven
“Zo ook in het geval van een klant van ons”,
vervolgt Edu. “Een flink groeiende luchthaven
van gemiddelde grootte, waarbij het analoge
conventionele systeem niet meer voldeed en
voor capaciteitsproblemen zorgde. Te vaak
trad hier congestie op, oftewel ‘kanaal-bezetsignaal’
en was het bereik van de centrale
zender ontoereikend. Ruim 100 medewerkers
moesten gebruikmaken van het systeem,
waaronder medewerkers van security,
passagierscontrole, schoonmaakpersoneel,
calamiteitenpersoneel, brandweer, bagagehandling,
technische dienst, afdeling
brandstof, de centrale meldkamer en
grondpersoneel. Middels een fleetmap
wordt met de klant doorgesproken wie
met elkaar moet kunnen communiceren,
worden er groepen ingedeeld en bepaald
welke medewerkers met prioriteit kunnen
Verbinding oktober 2010 19
communiceren in geval van nood.”
“De zogeheten Erlang-waarde wordt berekend,
om erachter te komen hoeveel tijd men
gemiddeld per uur aan het zenden/ontvangen
is, zodat je het aantal communicatiekanalen
kunt vaststellen. Een luchthaven heeft te
maken met piekbelasting: zodra een vlucht
aankomt of vertrekt, zijn er enorm veel activiteiten
en personeel rondom dat vliegtuig. Dit
“Het begeleiden van de klant
en het verlenen van service
worden steeds belangrijker.”
vraagt een hoge capaciteit van het communicatiesysteem.
De Erlang-waarde wordt dan
ook berekend op basis van die piekbelasting.
In het geval van deze luchthaven moesten
er 6 communicatiekanalen beschikbaar zijn.
Rekening houdend met overige wensen in
functionaliteiten zoals het koppelen aan telefonie,
groepsoproepen en het doorschakelen
van alarmoproepen, zou in deze situatie een
DMR-systeem van Mototrbo prima volstaan.
Wij adviseerden echter Tetra.
De wens van de luchthaven was namelijk om
in de toekomst de gaan werken met PDAhandterminals
voor het verzenden van data
en om de handling te gaan koppelen aan
radiocommunicatie. Zodoende zouden zij hun
efficiency kunnen vergroten. Weliswaar zou
de luchthaven de komende vier jaar prima
met Mototrbo uit de voeten kunnen, maar
daarna niet meer. Dat zorgde dat de klant
uiteindelijk koos voor een Tetra-oplossing van
DAMM”.
Wim Stam, senior accountmanager bij Flash:
“Een organisatie als een hoogheemraadschap
heeft bijvoorbeeld een heel groot verzorgingsgebied
waarbinnen communicatie moet
plaatsvinden, maar met een relatief klein
aantal gebruikers. Functioneel zou DAMM
Tetraflex een prima oplossing kunnen zijn,
maar gezien het relatief kleine aantal gebruikers
levert Mototrbo in dit geval een betere
prijs-prestatieverhouding.
Bij een andere klant, een grote evenementenhal,
is echter eveneens sprake van een
relatief klein aantal gebruikers. Het terrein is
omvangrijk, de gespreksintensiteit normaal
gesproken niet hoog. Mototbro zou hier op
het eerste gezicht prima volstaan, maar toch
koos men voor Tetraflex. De reden hiervoor is
dat tijdens sommige evenementen wel 20.000
bezoekers aanwezig kunnen zijn. Naast het
eigen personeel worden – om veiligheidsredenen
– ook alle externe stewards, beveiligings-

20
Verbinding oktober 2010
mensen en technici aangesloten op hetzelfde
communicatiesysteem. In dit geval is Tetratrunking
de beste oplossing.”
Digitale techniek
Een groot voordeel van de digitale techniek
waarop DMR en Tetra beide zijn gebaseerd,
is het kunnen leveren van oplossingen die
relatief snel ontwikkeld, eenvoudig in gebruik
en zeer klantgericht zijn. Via IP, intranet of
emailverbindingen is het mogelijk allerlei
applicaties aan elkaar te koppelen, waardoor
je uiteindelijk een heel klantgerichte
en geïntegreerde oplossing kunt aanbieden,
in alle branches, zoals uit de volgende drie
voorbeelden blijkt.
Wim Stam: “Eén van onze relaties binnen
de geestelijke gezondheidszorg, die wilde
migreren van een analoog naar een digitaal
systeem, hebben we voorzien van een zogeheten
meldkamerapplicatie. De klant wilde de
verschillende locaties koppelen en centraal
aansturen vanuit de meldkamer, maar ook op
afstand. Het analoge platform bood hiertoe te
weinig mogelijkheden. De klant koos daarom
voor het digitale systeem Mototrbo. Door het
bouwen van een meldkamerapplicatie met
GPS-aanduiding wordt via de plattegrond op
het scherm direct zichtbaar waar de calamiteit
zich bevindt, wie van de collega’s zich
aldaar bevindt en welke andere medewerkers
in de buurt zijn om direct hulp te kunnen
bieden. Op die manier kan veel sneller en
“DMR is vaak meer geschikt
voor kleinschalig gebruik.”
adequater hulp geboden worden.
Inloggen op het systeem kan op afstand,
vanaf een willekeurige locatie. Mocht men
door een calamiteit het pand moeten verlaten
of toevallig op een andere werkplek aanwezig
zijn, dan kan men vanaf afstand inloggen
en toch het centrale noodplan activeren en
begeleiden.”
Door de standaard digitale technieken is het
veel eenvoudiger een compleet netwerk te
realiseren. Via standaardplatforms kun je
digitale portofoons, intercomsystemen of
pagers aansturen.
Maatwerkapplicaties en
koppelingen
Voor een bedrijf in audiovisuele producties
werd een SMTP-applicatie ontwikkeld voor
beveiliging en BHV. De applicatie werd uitgevoerd
met een touchscreen en pictogrammen,
om het gebruiksgemak te bevorderen. Via
het SMTP-protocol kunnen berichten direct
doorgegeven worden aan de pagers. Afhandeling
van een oproep kan via de interface
volgens vast protocol worden afgehandeld.
Dit voorkomt fouten in de bediening tijdens
panieksituaties. Een brandmelding is niet te
sturen naar bijvoorbeeld de parkeerwacht.
Alle communicatieprocedures zijn immers
voorgeprogrammeerd.
Met een analoog systeem zou dit een
bedieningspaneel worden met 32 knoppen,
waarbij de gebruiker gelimiteerd zou zijn in
de mogelijkheden vanwege het platform dat
immers systeemgebonden is, maar bovendien
zou het veel moeilijker en tijdrovender zijn
om maatwerk te leveren. En dus duurder.
Een grote raffinaderij wilde zijn pagingsysteem
koppelen aan een switchboard, en
daarbij alle telefoontjes, e-mails enzovoort
door laten geven aan de juiste personen.
Verder wilde men ook automatische koppelingen
tot stand brengen zoals het sluiten
van slagbomen en deuren, het aansturen van
de stoplichten en het aansturen van akoestisch
signalen. Dergelijke koppelingen zijn
veel eenvoudiger tot stand te brengen door
toepassing van de digitale technologie, met
IP of SMTP.
Zo ook in het geval van een museum in
Leiden. De alarmmeldingen uit het aanwezige
gebouwbeheersysteem worden omgezet in
SDS (Short Data Messages) en verzonden naar
een digitale portofoon. Hierdoor hoefden de
gebruikers niet langer een portofoon én een
pager te dragen, maar kan worden volstaan
met alleen een portofoon.
Begeleiding
Wim Stam: “Omdat je werkt met universele
protocollen heeft de gebruiker veel meer
keus uit leveranciers en dus oplossingen.
Ook voor landelijke dekking. Een bedrijf met
meerdere locaties kan bijvoorbeeld kiezen
voor een aansluiting op het digitale netwerk
van Entropia, voor een eigen multi-site
Tetra-trunkingsysteem van DAMM of voor een
eigen multi-site DMR systeem van Motorola.
Doorslaggevend daarbij zullen in dat geval
vooral de netwerkkosten per gebruiker
zijn. Ook de keuze voor de hardware wordt
steeds minder relevant. Afhankelijk van de
robuustheid en de functionaliteiten kan men
voor Motorola kiezen, maar ook voor andere
merken. Het begeleiden van de klant door de
leverancier om tot een juiste keuze te komen,
alsmede de service en dienstverlening nemen
dus een steeds belangrijker plaats in.”
Marjolein Graauw is werkzaam bij Flash
Services Nederland.

technologie
De westerse maatschappij kende een ongeevenaarde
groei in de vorige decennia, onder
meer mogelijk gemaakt door een groeiend
aantal steeds slimmere machines, die ons leven
makkelijker maken, Betere controle leidt
tot beter gebruik van schaarse grondstoffen,
efficiëntere productie, complexere en snellere
logistiek, efficiënter vervoer... De meeste
vooruitgang in vorige decennia werd mogelijk
Draadloos protocol is energiezuinig en flexibel
ZigBee in de
potplantenkas
Sensornetwerken worden steeds belangrijker. Procesbewaking
en -controle is daarbij de grootste drijfveer. Met behulp van
draadloze sensornetwerken op basis van het ZigBee-protocol kan
dit nog verfijnder en vooral eenvoudiger en goedkoper.
Door Miodrag Djurica – TNO
door groeiende en goedkope rekenkracht van
computers waarmee krachtige en flexibele
controle van processen mogelijk wordt.
Een van de belangrijke aspecten daaraan
is de mogelijkheid om grote hoeveelheden
data snel te verwerken, waaronder data van
allerlei sensoren, die ons in staat stellen
om de wereld op een betere manier te
Verbinding oktober 2010 21
kwantificeren. Sensornetwerken verzamelen
data, en onder de term ‘sensor’ vallen zowel
de camera’s boven de snelweg, als een
simpele thermometer. Het is duidelijk dat de
hoeveelheid data die een sensor produceert
enorm varieert, van een stream van een
paar Mb/s tot een paar bytes per uur. In het
algemeen worden sensornetwerken gebruikt
om fijnmaziger te kunnen meten en zo een

22
Verbinding oktober 2010
nauwkeuriger beeld van het proces te leveren
en, waar nodig, precieze controle mogelijk te
maken.
Een uniek kenmerk van de laatste generatie
sensoren is dat ze ‘intelligent’ worden. Om
dit in de juiste context te plaatsen een kort
overzicht van de ontwikkeling van sensoren,
met een zichtbare groei in complexiteit:
• Simpele sensor – omzetten van energie van
een fysisch domein (thermisch, elektrisch,
druk, chemisch, magnetisch) naar een
ander (meestal elektrisch) domein.
• Sensor met analoge verwerking – sensor
met beperkte signaalverwerking zoals
versterking, filtering, modulatie, analoge
communicatie.
• Sensor met analoge verwerking en digitale
output – hiermee wordt het mogelijk om
digitale data door te geven voor verdere
verwerking op een computer.
• Smart sensor - integratie van sensoren,
analoge signaalverwerking en A/Dconverter
op de chip.
• Intelligente sensoren – idem, maar met de
mogelijkheid om met andere sensoren een
sensornetwerk te kunnen vormen.
De term ‘intelligent’ is relatief beladen en is
sterk afhankelijk van het toepassingsgebied.
Wij gebruiken deze term in het kader van
‘problemen kunnen oplossen’ oftewel het
sensornetwerk operationeel houden aan de
hand van gegeven parameters (bijvoorbeeld
delay, packet loss,…) met minimale menselijke
invloed.
De feitelijke reden dat intelligente sensornodes
moeten communiceren met andere
sensoren is om een beter beeld van de omgeving
te krijgen en zichzelf aan te passen
aan veranderende input, uiteraard weer in
samenwerking met de andere sensoren in
het netwerk. Dergelijke intelligentie komt
uit sensorconnectiviteit, vergelijkbaar met
hoe menselijke intelligentie voortkomt uit de
LR-WPAN en ZigBee.
verbinding tussen neuronen in de hersenen.
Door gegevensbestanden te verbinden en
te koppelen met eerder ontdekte gegevens
vanuit het sensornetwerk, kunnen we de efficiency
verhogen en de controlemechanismen
verbeteren. Dat betekent minder configuratiewerk
en daaruit voortvloeiend lagere kosten.
WSN
Meten is weten. Een simpel gezegde, maar
meestal een complexe realiteit. De relevante
sensoren vinden is nog wel te doen, maar
een installatie kan duur uitpakken en heel
inflexibel zijn in gebruik (wat kun je ermee?).
TNO werkt aan technologie en toepassingen
gebaseerd op een draadloos sensornetwerk
dat realiseerbaar is met flexibiliteit, lage kosten,
betrouwbaarheid en eenvoud in gebruik.
Een van TNO’s onderzoeksgebieden gaat over
wireless sensor networks (WSN), die zijn
samengesteld uit een groot aantal kleine,
goedkope en weinig energiegebruikende sensornodes.
Die nodes zijn ook verder beperkt
qua hardware (rekenkracht, geheugen), ze
kennen geen gebruikersinterface, communiceren
op beperkte snelheid (data rate) en
hebben eenvoudige voedingsmogelijkheden
(batterij). Tijdens de ontwerpfase van dergelijke
netwerken dwingen al die beperkingen
bepaalde keuzes af.
Elk type data kan via een
sensornetwerk getransporteerd
worden naar een centraal
dataverzamelpunt.
Rollen van apparaten in het netwerk.
LR-WPAN
In 2003 is een nieuwe technologie gestandaardiseerd
door de IEEE, genaamd Low-Rate
Wireless Personal Area Network (LR-WPAN).
Hoofdkenmerken zijn zeer lage energieconsumptie
en zeer lage kosten. Het is een
protocol om een draadloos communicatienetwerk
door middel van radiochips op te zetten,
dat zo weinig energie verbruikt dat het op
batterijen kan functioneren. Nadeel daarvan
is dan wel dat er maar heel weinig data
per seconde via het draadloze netwerk kan
worden verzonden. Deze karakteristieken zijn
ideaal voor bijvoorbeeld toepassingen in huis
(draadloos lichtknopje) tot aan het verzenden
van sensordata naar een centrale computer.
De data van alle sensoren kunnen centraal
verwerkt worden tot een eenvoudig bruikbare
grafische gebruikersinterface.
TNO ontwikkelde een WSN op basis van
LR-WPAN. LR-WPAN ligt aan de basis
(fysische en MAC-lagen) van ZigBee, een
netwerklaagprotocol, dat bepaalt hoe het
netwerk wordt gevormd uit de losse nodes.
De ZigBee Alliance is een open industriële
samenwerking met als doel het verder
ontwikkelen van deze netwerklaag, die
gebruikt kan worden voor communicatie
gebaseerd op LR-WPAN.
Zelforganiserend
TNO voegde intelligentie toe aan LR-WPAN:
het zelforganiserend protocol. Hierdoor
kunnen de sensor/radio-modules zichzelf

organiseren in een netwerk en is zogeheten
multihop mogelijk. Dit houdt in dat de
sensordata via andere sensor/radiomodules
doorgegeven kunnen worden aan de centrale
computer. Het grote voordeel hiervan is de
minimale installatie- en configuratietijd. Voor
professionele installatiebedrijven betekent
dit lagere kosten - hoe minder handwerk, hoe
beter -, voor particulieren minder complexe
configuraties instellen - werk dat weinig
mensen leuk vinden.
De sensor/radiomodules zijn volledig
draadloos: draadloze communicatie en
voeding via batterij. Dit maakt het mogelijk
om de sensor/radiomodules vrijwel overal
te plaatsen. Daarnaast zorgt TNO’s protocol
ervoor dat het netwerk zichzelf automatisch
kan organiseren. Een vaste, inflexibele
opstelling is dus niet nodig. De radiolink
tussen twee sensoren is ongeveer 80 meter.
Indien twee sensoren in elkaars bereik zijn,
kunnen ze met elkaar communiceren. Zo kun
je een willekeurig dekkingsoppervlak van
sensoren creëren. Heel flexibel dus!
Data rate
In LR-WPAN bedraagt de maximale data rate
250kb/s (bruto). Op de fysische laag maakt
LR-WPAN gebruik van DSSS (Direct Sequence
Spread Spectrum). Bij WiFi, dat gebruikmaakt
van een adaptieve data rate, is de snelheid
van gegevensoverdracht afhankelijk van de
sterkte van ontvangen signaal. Bij
LR-WPAN is, dankzij DSSS, de data rate de
volle 250kb/s of niks.
De meeste LR-WPAN chipsets zijn in de ISM-
band (Industrial, Scientific and Measurement)
te gebruiken, op 2,4 GHz, waar trouwens
andere communicatietechnieken zoals WiFi -
IEEE802.11 (b/g) en Bluetooth (IEEE802.15.3)
ook werken. LR-WPAN beschikt over 16
kanalen binnen de 2,4 GHz-band, ieder met
een 250kb/s data rate. Naast 2,4 GHz, zijn
er ook andere banden gedefinieerd voor LR-
WPAN: 1 kanaal met 20kb/s op 868 MHz voor
gebruik in Europa, en 2 kanalen met 20kb/s
per kanaal op 915 MHz voor gebruik in de VS.
De meeste producenten van LR-WPAN chipsets
kiezen ervoor om 2,4 GHz-chips te fabriceren,
omdat ze overal zijn te gebruiken.
LR-WPAN ten opzichte van andere low-power communicatietechnieken (WWAN – Wireless Wide
Area Network, WMAN - Wireless Metropolitan Area Network, WLAN - Wireless Local Area Network,
WPAN - Wireless Personal Area Network).
Verbinding oktober 2010 23
Multi-hop netwerk met
dubbel uitgevoerde
PAN coördinator.
Netwerktopologie
De door LR-WPAN gebruikte netwerktopologie
is de stertopologie, waar alle communicatie
binnen het PAN (Personal Area Netwerk) loopt
naar de coördinator en andere sensoren,
waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen
FFD (Full Function Device) en RFD (Reduced
Function Device). Het verschil tussen die twee
is dat een FFD indien nodig kan worden gepromoveerd
tot coördinator. Een alternatief voor
de stertopologie is een peer-to-peer-topologie
tussen FFD’s.
Zoals gezegd werkt een WSN op 2,4 GHz,
waarbij het gebruik kan maken van alle 16
beschikbare kanalen. Nadeel is dat er een
relatief grote kans is dat WiFi en Bluetooth
in dezelfde frequentieband aanwezig zijn,
waarbij ze mogelijk op dezelfde frequentie
zenden als het LR-WPAN-apparaat. Als dat
gebeurt, zullen sommige pakketten verloren
kunnen gaan door collisions, wat leidt tot
packet loss en, afhankelijk van het gebruikte
protocol, tot hertransmissies en dus tot
mogelijke onderbreking van de communicatie
en/of vertraging van de te verzenden data.
Zodra een netwerk wordt ingericht, dan
kan de potentiële PAN-coördinator worden
ingesteld op een door de gebruiker te kiezen
communicatiekanaal. Het voordeel hiervan
is de snelheid, maar een nadeel is dus dat
dit kanaal bezet kan zijn. In de regel verdient
het, zeker qua flexibiliteit, de voorkeur het
netwerk zelf zijn vrije kanalen te laten zoeken.
Maar daar staat tegenover dat dit wat tijd en
energie kost. Voor batterijgevoede apparaten
is dit een duidelijk nadeel, vooral als deze
procedure vaak moet worden uitgevoerd.
FFD’s, die de rol van coördinator kunnen
opnemen, en die hun werkfrequentie hebben
gekregen of gekozen, beginnen vervolgens

24
Verbinding oktober 2010
Toepassing in de kas
In de potplantensector in Nederland worden
potplanten hoofdzakelijk geteeld op
rolcontainers en vloeren. De potplanten
krijgen dan water van onderaf gegeven via
zogenoemde eb- en vloedsystemen. Om te
bepalen of het gewas water nodig heeft,
wordt veelal het gewas door een persoon
beoordeeld. Het beoordelen vindt plaats
door het optillen van enkele planten, het
verwijderen van de pot, zodat het wortelmilieu
beoordeeld kan worden en soms
het wegen van een plant.
Zelforganiserend WSN in tuinbouw.
Sensoren meten het vochtgehalte in grond
en wortelstelsel.
Drie maal per dag een ronde lopen door
de kas kost een kweker veel tijd. Indien
wegens tijdgebrek niet de gehele kas
beoordeeld kan worden, kan dit leiden
tot verkeerde watergift, zoals ook de
subjectieve beoordeling van ‘te nat’ of
‘te droog’ door verschillende mensen kan
leiden tot niet-uniforme watergift. Beide
oorzaken van niet-optimale watergift kunnen
productievertraging of zelfs uitval tot
gevolg hebben.
Een zelforganiserende WSN brengt
uitkomst, gezien de minimale kosten voor
installatie en maximale flexibiliteit tijdens
operatie. Uiteindelijk wil de gebruiker
data, zonder zich te moeten verdiepen in
de werking van het systeem.
De voordelen voor de tuinder zijn evident:
• Kwaliteitverbetering: goede
watergift zorgt voor optimale
groeiomstandigheden;
• Flexibiliteit: kweker kan zelf de posities
van sensoren kiezen;
• Lage kosten: goedkoopste sensornetwerk-oplossing
beschikbaar op de
markt;
• Tijdbesparing: niet meer drie maal per
dag alle kassen aflopen;
• Personeelsbesparing: bij uitbreiding
naar grotere kassen hoeft geen extra
personeel ingehuurd te worden voor het
monitoren van grondvochtigheid.
TNO heeft de toepassing voor de kassen
ontwikkeld als generieke technologie. Op
dit moment wordt het in samenwerking
met Hoogendoorn Growth Management
op de markt gebracht.
packets uit te zenden om hun nieuwe rol aan
de rest van het netwerk te ‘adverteren’. RFD’s
kunnen dan tot dit netwerk toetreden door
dezelfde frequentie aan te nemen.
PAN-to-PAN
Het kan natuurlijk voorkomen dat er
onderlinge communicatie nodig is tussen
verschillende PAN’s. Een coördinator kan zo
worden ingesteld dat hij een peer-to-peerverbinding
legt tussen zijn eigen en een
naburige PAN. Een andere mogelijkheid is dat
deze coördinator de rol van RFD op zich neemt
voor de naastgelegen PAN. In beide gevallen
is het duidelijk dat de coördinator tijd en
energie kwijt is aan de communicatie met de
naburige PAN, tijd die niet beschikbaar is voor
het luisteren naar zijn eigen RFD’s.
Een oplossing hiervoor bestaat eruit de
coördinator dubbel uit te voeren, zodat
deze tegelijk beide rollen op zich kan
nemen. Hierdoor wordt de flexibiliteit van
het netwerk enigszins beperkt, aangezien
bepaalde FFD’s hierdoor worden voorbestemd
om PAN-coördinator te zijn. De afbeelding op
pagina 23 (rechtsboven) maakt dit duidelijk.
De keuze is duidelijk: meer flexibiliteit met
een vrij te kiezen PAN-coördinator met
minder kosten aan hardware, of minder
flexibiliteit met een vaste PAN-coördinator,
duurdere hardware, maar een efficiënter en
betrouwbaardere continu-operatie van het
netwerk. Zoals bij veel aspecten die bij het
ontwerpen van een WSN komen kijken, is
het antwoord afhankelijk van de eisen en de
situatie.
Menselijke interventie
Sensornetwerken worden steeds belangrijker.
Betere en fijnere controle van (productie)
processen en optimaal gebruik van schaarse
bronnen (grondstoffen, energie, maar ook
menselijke arbeid) staat daarbij voorop. De
toekomst van grootschalige toepassing van
WSN’s staat of valt met de mogelijkheden om
ze zelforganiserend te maken, met gebruik
van intelligentie, zodat het netwerk zijn
taken kan uitvoeren met minimale menselijke
interventie.
Dr. Ir. Miodrag Djurica is projectleider en
adviseur op het gebied van Self-Organizing
Netwerken, Intelligente Transport
Systemen en Draadloze Sensor Netwerken
bij TNO Information and Communication
Technology.

26 Verbinding oktober 2010
ADVERTEERDERS INDEX
Abiom 31
Cassidian 5, 7
Deltron 31
Electronics & Telematics 31
KPN 8
Politie 25
Rohde & Schwarz Nederland 32

achtergrond
Het ziekenhuis als special coverage location
Operatie:
mission critical
Aanwijzing door de veiligheidsdiensten als special coverage location schept
niet alleen verplichtingen. Naast de zorg voor een goede indoordekking
van C2000, zijn er volop kansen om meteen het hele draadloze
communicatieplaatje te actualiseren. Verbinding kijkt naar een speciale
groep van SCL’s: de ziekenhuizen.
Door Koen Mioulet
Verbinding oktober 2010 27
In 15 jaar heeft mobiele communicatie zich
een vaste plek verworven in ieder werkproces.
Ook in de zorg zijn de draadloze apparaten,
van piepers en telefoons tot dataterminals,
niet meer weg te denken. De oplossingen zijn
razendsnel gemigreerd van nice to have naar
need to have. Vaak – en zeker in de zorg – is
de waaier aan beschikbare systemen een
historisch gegroeide lappendeken van aparte
voorzieningen. Er zijn nieuwe mogelijkheden
om al die systemen nu onder te brengen in
één geharmoniseerde infrastructuur. Een
nieuwbouw of renovatie kan vaak de aanleiding
zijn, maar ook de recent van kracht
geworden indoor verplichting voor het C2000netwerk.
Laten we eens een grote zorginstelling
als een ziekenhuis als voorbeeld nemen.
Bedrijfsmiddelen
Telecommunicatie en met name mobiele
communicatie is niet meer weg te denken uit
moderne bedrijfsvoering. Gsm’s, portofoons,
laptops, pda’s; professionele medewerkers
hebben ze allemaal en ze zijn vitaal voor
de bedrijfsprocessen. Juist omdat deze
apparatuur gemeengoed is geworden, is
toepassing ervan betrouwbaar en betaalbaar
en is daarom erg aantrekkelijk om voor
bedrijfsprocessen te gebruiken.
Inmiddels vindt rond 50 procent van het
gebruik van mobiele telefoons in binnenhuissituaties
plaats, waarvan een aanzienlijk deel
op het werk. Het binnenhuis gebruik van mobiele
data ligt zelfs nog hoger. Het is daarom

28
Verbinding oktober 2010
van belang die mogelijkheden ook binnen de
gebouwen van organisaties aan te kunnen
bieden. Vaak zijn de buitenhuisnetwerken in
staat ook binnen gebouwen te dekken; soms
vergt dat extra maatregelen.
De zorg staat aan de vooravond van een paar
decennia van grote groei. Het ziekenhuis of
de zorginstelling is daarbij de spil van deze
bedrijvigheid. Van de vele systemen die
een ziekenhuis kent, zijn de communicatiesystemen
van levensbelang. Door de jaren
heen - en met name het laatste decennium
- zijn er meestal heel veel en heel verschillende
systemen ontstaan, waaronder het
draadloze telefonienetwerk DECT, de pagers,
het personenzoeksysteem (PZI), systemen
voor het roepen van zusters (nurse call), de
analoge portofoons van de BHV en eventuele
draadloze computernetwerken (WiFi). Zelfs de
gsm, die tot voor kort binnen een ziekenhuis
moest worden uitgeschakeld, wordt vaak al
volop gebruikt door de medewerkers zelf, om
van de patiënten niet te spreken.
Heel actueel is daarbij de indoor-radiodekking
die in veel gevallen voor het C2000-netwerk
verplicht moet worden gerealiseerd, de Special
Coverage Location (SCL). In het geval van
een zorginstelling als een ziekenhuis maakt
deze dekking dat ambulancepersoneel en
ander zorgdiensten en openbare ordediensten
naadloos met C2000 kunnen communiceren,
tot in alle uithoeken van een ziekenhuis.
De bedrijfsvoering is sterk afhankelijk geworden
van de beschikbaarheid en het functioneren
van al deze communicatienetwerken.
In de Openbare Orde en Veiligheid, waartoe
de zorg uiteraard ook behoort, wordt vaak
de term ‘mission critical’ gebruikt. Tegelijkertijd
zijn er plekken in gebouwen waar de
dekking van de diverse netwerken matig of
afwezig kan zijn: kelders, ruimtes met metaal
De SCL
Een Special Coverage Location is een bijzondere versie van een indoorinstallatie.
Het landelijke C2000-netwerk biedt niet altijd dekking binnen
gebouwen. Waar dat niet het geval is kan een SCL worden opgelegd, wat
wil zegen dat een instelling dan voor C2000 indoordekking moet realiseren.
In de regel gebeurt dit in opdracht van de veiligheidsregio. Zo’n voorziening
is in essentie niets anders dan een outside-in signaaldoorzetting. Het is
echter wel een bijzonder geval, omdat de signaalverstrekker het landelijke
veiligheidsnet C2000 is (in plaats van een landelijke mobiele operator),
waardoor bijzondere formele eisen en procedures gelden.
of beton, kantoren met getinte ramen, zeer
afgelegen locaties enzovoort.
Autonomie
Het zal niemand verwonderen dat de instelling
of gebouwbeheerder zeker wil stellen dat
de professionals op elke plek en onder alle
omstandigheden over voldoende netwerk van
de diverse draadloze systemen kan beschikken.
Systemen van derden, maar ook de eigen
systemen. Denk daarbij aan gsm/umts van
mobiele operators, het bedrijfseigen WiFi-,
paging- of portofoonnet. Plus daarnaast de
voor sommige gebouwen dus verplichte
C2000-dekking.
De drie hoofdvormen
voor het doorzetten
van radiosignalen.
Voor een ziekenhuis geldt daarbij ook nog een
bijzondere overweging, namelijk die van onafhankelijkheid
en autonomie. Die kennen we
bijvoorbeeld al aan de kant van de energievoorziening:
elk ziekenhuis heeft, naast een
contract met een openbare leverancier, eigen
back-upvoorzieningen voor energie. Vergelijkbare
autonomie is te bereiken aan de kant van
de draadloze communicatienetwerken: alle
genoemde draadloze systemen zijn samen
te brengen op één uniform en transparant
draadloos netwerk, dat in eigen beheer kan
functioneren.
Indoordekking
Oplossingen kunnen variëren van het eenvoudig
doorzetten en versterken van een radiosignaal
van buiten naar binnen tot een geheel
eigen, actief radionetwerk binnen gebouwen,
desgewenst geïntegreerd met dat van de
operator(s). Onderstaand een weergave van
de hoofdvormen van deze signaaldoorzetting.
De distributie van het aldus aangevoerde
signaal binnen gebouwen kan plaatsvinden
met passieve kabels en antennes, maar ook
met actieve glasvezelsystemen en -apparatuur.
Vaak zal voor zo’n indoornetwerk een
zogeheten propagatiemeting van het radiogedrag
worden gedaan, waarna met actieve
apparatuur en antennesystemen gezorgd
wordt dat een signaal overal doordringt waar
het gewenst is.
Van buiten naar binnen
Vaak zal er zonder enige maatregel op veel
plekken binnen een ziekenhuis al bereik zijn
van het netwerk van de operator(s), waarbij
enkele slechtbedekte plekken (‘white spots’)
vaak wel voorkomen.
De eenvoudigste indoor mobility-oplossingen
zijn die waarbij het signaal van enig netwerk
buiten wordt opgevangen en binnen het
gebouw wordt doorgegeven. Dat kan met behulp
van een eenvoudige booster of repeater,
of met een eigen minizendstation (de zogeheten
‘picocel’) voor het betreffende netwerk
als actief element. Binnen het gebouw kan
het signaal worden doorgeleid via stralende
kabels of een netwerkje van antennes.
De tarifering voor interne gesprekken is
geheel afhankelijk van afspraken met de
operator; gratis ‘on-net’ tarieven zijn dan een
mogelijkheid, al naargelang de kosten die
de operator moet maken voor de koppeling
naar binnen. Deze oplossingen kunnen van
het bedrijf zelf zijn, maar kunnen ook van de
operator(s) worden verkregen.
Privaat netwerk
Meer autonoom zijn oplossingen met een
geheel eigen netwerk binnen de bedrijfsomgeving,
waarvan is zeker gesteld dat het alle
gewenste ruimtes en locaties dekt. Sinds

egin 2009 is voor dit doel door het ministerie
van EZ zelfs een specifiek deel van de gsmband
vrijgegeven, de zogeheten ‘guard band’.
Dit stukje ether kent geen licentiekosten en
is er speciaal voor bedoeld om zulke eigen,
private gsm-oplossingen te mogen gebruiken.
Omdat zo’n netwerk privaat is, is het zeer wel
mogelijk dat er ook geen gesprekstarieven of
abonnementen meer zijn. Intern bellen kan
dan kosteloos zijn.
Met zo’n indoor mobility-netwerk voor private
gsm wordt in de praktijk vaak het eigen DECT
telefonienetwerk vervangen. Het grote voordeel
ten opzichte van DECT is dat met zo’n
private gsm-netwerk alle communicatie op
één telefoon gebeurt: geen aparte handsets,
laders en accessoires meer.
Indien men daarvoor kiest, is deze oplossing
niet met de netwerk(en) buiten doorverbonden.
De gebruiker kan zichzelf handmatig of
automatisch aanmelden op het eigen netwerk
binnen, dan wel op het operatornetwerk
buiten.
Er kan nog wat extra gebruikersgemak en
bereikbaarheid worden toegevoegd, bijvoorbeeld
met dual-SIM-kaarten. Ook kan een
koppeling naar de buitenwereld worden
verzorgd door dit private gsm-netwerk te koppelen
aan de bedrijfscentrale en via die weg
naar buiten te communiceren. Maar juist bij
OOV-locaties als ziekenhuizen vindt men een
situatie als een ‘communicatie-eiland’ vaak
juist wenselijk.
Privaat indoor doorverbonden
Net als bij een privaat netwerk, wordt bij deze
mogelijkheid een bedrijfseigen indoornetwerk
aangelegd. Met behulp van een of meer
gebouwgebonden basisstationstations
en koppelingen wordt dit netwerk echter
naadloos geïntegreerd met dat van de
landelijke mobiele operator(s), bijvoorbeeld
die waar men al contracten mee heeft voor
landelijke dekking. Er kan ervoor worden
gekozen het binnenhuisnetwerk niet onder
beheer van een landelijke operator te laten
vallen, maar dit te laten beheren door de
zorginstelling zelf of een derde partij. De
tarifering binnenhuis en de kosten van de
installatie zijn in dit scenario in principe
onderhandelbaar met de landelijke operator
die men al heeft, dan wel alle operators
waarvoor men gastgebruik wil realiseren,
zoals voor patiënten en bezoekers.
Gateways zorgen voor de verbinding tussen
beide netwerken en maken het gebruikers
mogelijk naadloos van het netwerk binnen op
Alle draadloze systemen
zijn te combineren tot één
netwerk, dat in eigen beheer
kan functioneren.
dat buiten over te stappen, zowel voor spraak
(gsm) als data (bijvoorbeeld umts). Dit is
vergelijkbaar met roaming tussen netwerken,
wat nu dus met het eigen bedrijfsnetwerk
plaatsvindt.
Deze toepassing kan overigens ook worden
ingezet om eigen of specifieke zorgdiensten
en faciliteiten aan het private indoornetwerk
toe te voegen. Dat kunnen bijvoorbeeld
locatiegebonden informatievoorzieningen
zijn, zoals ‘way finding’of specifiek voor
de zorg ontwikkelde diensten, zoals nurse
call. Deze oplossingen vergen in elk geval
intensieve samenwerking met de mobiele
operator waar het bedrijf contracten mee
heeft. We moeten bedenken dat je als je voor
indoor gebruik maakt van het spectrum van
een operator, die operator voor dat spectrum
een licentie heeft betaald en het medegebruik
dus altijd met de operator moet worden
uitonderhandeld.
Bij alle hier genoemde modellen kan gebruik
worden gemaakt van diverse combinaties van
draadloze apparatuur en antennesystemen.
Zelfs distributie van de draadloze signalen
middels toekomstvaste glasvezel is mogelijk
en soms zelfs heel wenselijk.
Verbinding oktober 2010 29
Distributed Antenna
System.
C2000
Alle genoemde technieken zijn tamelijk
nieuw en bieden ongekende mogelijkheden
communicatie op één platform te brengen,
autonomie te bereiken en toekomstvast
voorbereid te zijn op weer nieuwere draadloze
technieken die weldra zullen verschijnen.
De kansen om alle bestaande systemen en
netwerkjes in een keer te migreren naar zo’n
toekomstvast universeel gebouwennetwerk
doen zich met name voor bij nieuwbouw of
grote renovaties. Tevens doet zich vaak zo’n
‘natuurlijk moment’ voor als een ziekenhuis
wordt aangewezen als SCL.
Waar veel gebouwenbeheerders zo’n aanwijzing
zien als een last en een mogelijke
verplichte investering, biedt het voor veel
situaties uitgelezen kansen om alle systemen
op één algemene drager te brengen.
Bovendien kan het een goed moment zijn om
de communicatievoorzieningen in een keer op
de laatste stand te brengen.
Onafhankelijk
De keuze tussen deze opties en eventuele
tussenvormen is eerst en vooral een kwestie
van de wensen. Welke diensten zijn noodzakelijk,
welke integratie met netwerken buiten
is wenselijk, hoe zelfvoorzienend moet de
SCL zijn en in welke gebouwdelen is dekking
noodzakelijk? Daarnaast zijn er de fysieke
omstandigheden: bouwmaterialen, mogelijke
propagatie van radiosignalen.
Overigens is het niet zo dat een keuze voor
een van de vele opties en mogelijkheden een
instelling langdurig vastlegt. Migratie naar
weer nieuwere indoor mobility systemen is
later mogelijk, meestal met hergebruik van
grote delen van de investering.
Ir. Koen Mioulet, Marketing4B2B, is
interim marketing manager op het gebied
van telecommunicatie. Dit artikel kwam
tot stand met medewerking van Koning &
Hartman en Powerwave.

column 30
Verbinding | oktober 2010
Samenhang
Het zal u de laatste tijd niet zijn ontgaan dat een aantal schijnbare zekerheden
ons is ontvallen. Ik noem er een paar, zonder uitputtend te zijn.
Banken. Vanouds bastions van degelijkheid en zekerheid, waarvan je alleen in
de wildste scenario’s verwachtte dat ze overeind gehouden dienden te worden
of om konden vallen.
Pensioen. Een instituut, in ieder geval in Nederland, dat tot voor kort nog
als een saai onderwerp en door menigeen als een vanzelfsprekendheid werd
ervaren. Een onderwerp dat op verjaardagsfeestjes niet bepaald op de agenda
stond. Hoe anders is dit nu: een ‘hot topic’ waar velen, experts en leken, nu
druk mee bezig zijn. De vraag is vooralsnog onbeantwoord of het onderwerp
ooit weer zo saai en vanzelfsprekend gaat worden.
Waterschappen. Overheidsinstanties die minstens 400 jaar min of meer
onbesproken hun werk doen en onze voeten droog wisten te houden. Onlangs
kregen we - na een aantal zomerse buien - van diezelfde waterschappen de
boodschap dat het buiten de oevers treden van waterwegen, het vollopen van
tunnels van Delft tot in de Achterhoek en het blank staan van straten, wel eens
meer gemeengoed kan worden dan ons lief is.
Een ding hebben deze voorbeelden gemeen: het zijn, voor de samenleving in
het algemeen en voor de organisaties zelf en hun medewerkers in het bijzonder,
ongewenste effecten. Of uitkomsten of gedrag, als je het zo wilt noemen.
Degelijk werd wankel, vanzelfsprekend werd ‘we garanderen niets’ en droog
werd nat.
Gezien deze gang van zaken stel ik mijzelf de laatste tijd vaak de vraag welke
‘zekerheid’ mij in de nabije toekomst gaat ontvallen. Ofwel: welke sector is de
volgende die mij een zekerheid ontneemt en/of door de mand valt? Hoe zit dat
met andere organisaties, die in mijn ogen nog als ‘zekerheid’ te boek staan,
bijvoorbeeld de sector OOV?
Ik vind het niet vreemd deze vraag te stellen.
Is het niet zo dat in de eerder genoemde sectoren, al dan niet door wet- en
regel geving, alles op alles is gezet om juist te voorkómen dat die gebeurtenissen
plaats konden vinden? Is het niet zo dat zij zich juist uitputtend bezig hielden
met waarborgen en machinaties als: scheiding van verantwoordelijkheden,
legio processen en procedures, instructies, certificaten, voorschriften, wet- en
regelgeving, kwaliteitssystemen en kwaliteitsmanagement, contracten, service
level agreements, compliancies met bijbehorende audits, systemen met grenzen
en interfaces, beheer, outsourcingconstructies enzovoort.
Hiermee is alles geborgd, niet? Natuurlijk is een groot aantal externe factoren
mede debet aan het feit dat die organisaties ongewenst ‘gedrag’ vertoonden,
maar toch: juist deze waarborgen en machinaties stonden erbij en keken ernaar.
Ik begrijp heel goed het bestaansrecht van waarborgen en machinaties. Natuurlijk.
Maar, daarentegen ondervind ik ook dat ze echte samenhang in en van
organisaties en hun functioneren in de weg staan. Sterker nog: ik ken voorbeelden
waarbij ze steevast worden aangewend, waardoor (al is het niet bewust)
gebrek aan samenhang in de hand wordt gewerkt. Immers: waarborgen en
machinaties zijn gebaseerd op normale maar vooral gereguleerde situaties en
gedijen alleen als er (ijk-)grenzen zijn.
Juist als je in incidenten- of crisissituaties verkeert, of dit nu een extreme
markt, een extreme rentestand, of extreem weer is, heb je weinig aan grenzen,
waarborgen en machinaties die er op dat moment niet toe doen.
De vraag is nu, en die mag u zichzelf stellen, hoeveel energie en middelen stop
ik in waarborgen en machinaties en hoeveel in inhoudelijke samenhang? Kunt
u daarmee een bij uw sector passende crisis aan? Of vertoont uw organisatie
daarbij zo’n demasqué dat ons weer een zekerheid ontvalt?
Michiel Stam is eigenaar van onafhankelijk adviesbureau Syracuse
Consultancy (www.syracuse-consultancy.nl).
Colofon
Verbinding is een vakblad over mobiele
communicatie in de openbare orde &
veiligheidssector.
Jaargang 31, oktober 2010, nr 8
Verbinding verschijnt tienmaal per jaar. Toezending
geschiedt op abonnementsbasis en middels
controlled circulation.
Uitgever
Henk van Beek
Hoofdredacteur
Marcel Debets
Eindredacteur
Martijn Vet
Redactie Postadres
Postbus 82, 2460 AB Ter Aar
Telefoon: 0172-782120
Administratie: info@fenceworks.nl
Abonnementen: abonnementen@fenceworks.nl
Redactie: redactie@verbinding.nl
Website: www.verbinding.nl
Advertentie-exploitatie
Archer Media BV
Spacelab 2
3824 MR Amersfoort
T (+31)33 453 9450
M (+31)6 4230 6937
www.archermedia.nl
In dit nummer bijdragen van
Hans Borgonjen, Miodrag Djulica, Marjolein Graauw,
Wil Haasdijk, Rob Jastrzebski, Koen Mioulet,
Michiel Stam
Ontwerp en opmaak
ONTWERPERS DIE MEEDENKEN.NL
Druk
3L Drukkerij BV, Rotterdam
Een jaarabonnement op VERBINDING kost € 54,95
inclusief 6% BTW, over te maken op bankrekening
1062.74.619 t.n.v. FenceWorks B.V. in Alphen aan
den Rijn, onder vermelding van ‘jaarabonnement
Verbinding’. Een jaarabonnement loopt gelijk
met het kalenderjaar. Een jaarabonnement wordt
aangegaan tot schriftelijke wederopzegging en
automatisch gecontinueerd indien niet voor één
november van het lopende jaar schriftelijk is
opgezegd.
Kopij kan worden ingezonden in overleg met
de redactie. Geplaatste artikelen hoeven niet
noodzakelijkerwijs de mening van de redactie te
vertegenwoordigen. De redactie noch de uitgever
aanvaarden enige aansprake lijkheid voor de
inhoud van artikelen van derden, ingezonden
mededelingen, advertenties en de juistheid van
genoemde data en prijzen.
Fotokopie en overname van artikelen, geheel of
gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend
toegestaan na schriftelijke toestemming van de
redactie en onder vermelding van: ‘Overgenomen
uit Verbinding, vakblad voor professionele
telecommu ni ca tie’. Met de vermelding van het jaar
en het nummer.
ISSN-nummer 1386-4300
VERBINDING is een uitgave van FenceWorks BV.