Verbinding juni 2009.pdf

Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven
Praktijk
Vliegveld München
verhuurt Tetra-oplossing
Radiocommunicatie
Chinese portofoons
maken kooplustig
Technologie
Microgolfverbindingen voor
snelle disaster recovery
Jaargang 30, juni 2009
Tetra World Congress 2009
TWC blijft groeien

Samsung B2100
. waterproof en stofwerend (IP 57)
· display van gehard kunststof
· valbestendig tot 2 meter
mail voor meer informatie naar:
Samsung C6625*
. smart phone
. fotocamera
. tri-band
* bij een 2-jarig Business abonnement
inclusief Pocket Internet Start
(met 50Mb bundelverbruik
exclusief gesprekskosten)
€ 21,50 per maand exclusief BTW
Gratis
bij een 2-jarig
Business abonnement
met gratis WileyX zonnebril
verbinding@galaxygroup.nl

edactioneel | inhoud
Tetra AppStore?
Eind mei vloog de redactie van Verbinding naar
München voor het Tetra World Congress 2009. Uit
de vele gesprekken in de congreszalen en op de
beursvloer kwamen enkele interessante trends en
ontwikkelingen naar voren. Zo werd door diverse
onderzoekers bevestigd wat we natuurlijk allemaal
al zagen aankomen: ontwikkeld en groot geworden
in de OOV-sector wordt Tetra-techniek inmiddels
ook buiten deze sector volop gebruikt. Sterker nog:
OOV is niet langer de grootste afnemer. Dat stokje is
overgenomen door de transportsector. Niet voor niets
organiseerde Motorola tijdens TWC een bezoek aan
het nabij gelegen vliegveld van München. Hier maken
inmiddels 1.700 mensen gebruik van Tetra-terminals.
Dat aantal is natuurlijk niet te vergelijken met de
landelijke netwerken die we in tal van Europese
landen zien. Het Duitse BDBOS is met een half miljoen
gebruikers van een geheel andere orde, maar hier zit
wel een belangrijke trend: er komen nieuwe klanten
die veelal kleinere netwerken nodig hebben. Daar
hoort een beduidend kleiner trunking-systeem bij.
Belangrijke aanbieders als Eads en Motorola werken
hard aan de schaalbaarheid van hun oplossingen – en
dan vooral richting kleinere systemen.
Op het vliegveld van München viel nog iets op: het
Tetra-netwerk valt hier onder de verantwoordelijkheid
van de IT-afdeling. Dat is een signaal van misschien
wel de belangrijkste trend die tijdens TWC opviel: de
langverwachte doorbraak van data-over-Tetra lijkt
nu eindelijk op gang te komen. Niet alleen bieden
de beduidend snellere Teds (Tetra enhanced data
services) daar goede mogelijkheden voor, maar ook
geven gebruikers aan dat zij via hun Tetra-terminal
meer en meer met data-applicaties willen kunnen
werken. IDC-onderzoek bevestigt dit. En die dataapplicaties
zijn erg voor de hand liggend: gebruikers
willen e-mail, mobiele foto’s en video, locatieservices,
databasetoegang en misschien zelfs wel rss.
Lopend over de beursvloer van TWC 2009 kwam
daardoor ineens een idee op: als Apple met zijn
AppStore en Nokia met OVI goede sier kunnen
maken, wordt het dan niet eens tijd voor een Tetra
AppStore? Bij een aantal leveranciers zorgde deze
suggestie eerst voor enige verwarring. Tot ook de
link werd gelegd met het feit dat niet langer de OOV,
maar de transportsector en ook de industrie al grote
afzetmarkten zijn. Zijn we inderdaad op weg naar een
Tetra AppStore? In de OOV-sector zal het niet snel
gebeuren, maar voor enterprisegebruikers?
Robbert Hoeffnagel
De volgende Verbinding verschijnt op
11 september 2009!
Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding
Kijk op www.verbinding.nl!
Inhoud
Radiocommunicatie
Internationale werking
DMO getest
Chinese portofoons
kwalitatief niet slecht
Tetra World Congress 2009
Een uitgebreid verslag
Technologie
Microgolfverbindingen
garanderen snelle
disaster recovery
Suphice voor een
veiliger Europa
Supersnelle verbindingen
tussen radiotelescopen
Praktijk
Vliegveld München verhuurt
Tetra-oplossing aan klanten
Brandweer integreert
beveiliging kazerne
met C2000
Veiligheidsregio Flevoland
altijd veilig bereikbaar
Management
TetraNed: “De blik is
breder geworden”
En verder...
Verbinding juni 2009
9
19
10
16
24
32
22
28
30
26
Kort Nieuws 4
Productnieuws 35
Column 38
René Frederick: Totale black-out

4
kort nieuws
Verbinding juni 2009
Duits Tetra-netwerk
bereikt mijlpaal
BDBOS, het Duitse Tetra-netwerk in aanbouw, heeft in mei
een belangrijke mijlpaal bereikt. Berlijn maakte als eerste
Duitse regio de overstap van analoog naar digitaal.
In totaal worden in de Duitse hoofdstad 20.000 portofoons
uitgereikt aan politie en brandweer. Daar zijn
de portofoons voor de regionale politie nog niet bij
inbegrepen. Voor de dekking zijn 7 basisstations
geïnstalleerd. Het Duitse parlement had voor Berlijn
50,65 miljoen euro uitgetrokken.
EMC Beleidsregel stelt eisen aan
zendinstallaties
Medio mei is in de Staatscourant
de EMC Beleidsregel gepubliceerd.
Deze beleidsregel regelt
de eisen die gesteld worden aan
zendinstallaties om hiermee
storing aan elektrische en
elektronische apparaten te
voorkomen.
De elektrische veldsterkte van
een zender mag volgens de EMC
Beleidsregel in de bebouwde kom
nabij bebouwing een piekwaarde
hebben van maximaal 18 V/m. Bij
ziekenhuizen ligt de limiet lager
dan bij andere bebouwing. Hier
is voor een maximale waarde van
5,4 V/m in het gebied van
100 kHz tot en met 2,5 GHz
gekozen.
Het doel van de beleidsregel
is duidelijk te maken wanneer
een ontoelaatbare belemmering
door het gewenste signaal
van een radiozendapparaat in
Berlijn vormt slechts een eerste stapje in een groot
project dat compleet Duitsland omvat. Het is de
bedoeling dat in totaal 500.000 hulpverleners met een
Tetra-portofoon worden uitgerust waarmee BDBOS het
grootste Tetra-netwerk ter wereld wordt. De bouw van
het netwerk is gegund aan Eads. De aanbestedingen voor
de radio’s lopen nog. De aansturing is in handen van
de Bundesanstalt für den Digitalfunk der Behörden und
Organisationen mit Sicherheitsaufgaben, afgekort BDBOS.
elektrische of elektronische
inrichtingen, of radiozend- of
ontvangstapparaten aan de orde
is. De beleidsregel is gebaseerd
op een ‘klachtgedreven regime’,
wat betekent dat er pas actie
wordt ondernomen door
Agentschap Telecom als een
klacht wordt ingediend. Speciale
aandacht is verder besteed aan
de bescherming van apparatuur
in ziekenhuizen.

Radio IP Software bundelt netwerken
Radio IP Software demonstreerde tijdens het Tetra World
Congress in München een nieuwe technologie om binnen
één mobiel VPN gebruik te maken van meerdere draadloze
en mobiele netwerken. Zo kan ervoor worden gekozen om
kritische applicaties, zoals computer-aided dispatch (CAD)software,
te koppelen aan het Tetra-netwerk. Voor video kan
vervolgens worden gekozen voor het UMTS-netwerk terwijl
softwaredownloads worden binnengehaald via Wifi. Op die
manier worden netwerken voor missiekritische communicatie
niet belast door bijvoorbeeld de softwaredownloads.
Tetra-netwerk in
Peking afgerond
De implementatie van het Tetra-netwerk
in de Chinese hoofdstad Peking is definitief
afgerond, zo meldt radiocommunicatie-
specialist Team Simoco die de basisstations
heeft geleverd. Het netwerk bestaat uit
negen sites en wordt gebruikt door de lokale
overheden en de OOV-diensten die actief zijn
in de miljoenenstad.
Het netwerk is in twee fases opgeleverd.
Het eerste deel werd in gebruik genomen
voorafgaand aan de Olympische Spelen van
2008. Daarna is het netwerk verder uitgebreid
met dertig Tetra-G basisstations van Team
Simoco om de gehele stad te voorzien van
een robuuste dekking.
Verbinding juni 2009 5
Tetra-markt toont
sterke groei
De wereldwijde economische crisis
lijkt voorbij te gaan aan de Tetramarkt.
IMS Research voorspelt
voor de komende vijf jaar een groei
van 20 %, zo staat in het rapport
‘World Market for Tetra Terminals’.
Verder verwacht IMS Research dat
opkomende gebieden, zoals China en
Zuid-Korea, gaan zorgen voor grote
Tetra-contracten. Nieuwe aanbieders
van Tetra-terminals, zoals HYT, Unimo
en Panasonic, slagen er volgens de
onderzoeker in om marktaandeel te
winnen.
IMS Research voorspelt zwaar weer
voor de Tetra enhanced data services
(Teds). De opkomst van commerciële
technologieën voor breedband-
datacommunicatie maakt het voor
Teds alleen maar moeilijker om vaste
voet aan de grond te krijgen, aldus de
onderzoeker.
Airware opent kantoor
in Duitsland
Het Britse Airwave heeft een kantoor
geopend in het Duitse Hamburg.
Vanuit deze vestiging hoopt Airware
sneller in te kunnen spelen op de
ontwikkelingen in Duitsland. Door de
aanleg van wat ’s werelds grootste
Tetra-netwerk moet worden, is Duitsland
uitgegroeid tot een populaire
vestigingsplaats voor buitenlandse
spelers op de Tetra-markt.
Wimax-roaming getest
in Amsterdam
De Amsterdamse RAI was begin
juni het toneel van de allereerste
commerciële Wimax-roamingtest.
Veertien deelnemers participeerden
aan de proef die werd gehouden
tijdens het Wimax Forum Global
Congress 2009.
“De proef hield een end-to-end
test in van roaming over live
Wimax-netwerken en biedt een
uitgangspunt voor het opzetten van
roamingdiensten en overeenkomsten
voor Wimax wereldwijd”, zei Ron
Resnick, president en voorzitter van
het Wimax Forum. “Roaming met
interoperabiliteit is belangrijk voor
het uitbreiden van het aantal Wimaxdiensten.
Gebruikers hebben dan
ook buiten het eigen dekkingsgebied
automatisch toegang tot netwerken.”

6
Verbinding juni 2009
MAXIMIZING MOBILITY, CREATING CONNECTIVITY
VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK
BESTAAT EEN OPLOSSING
Maximale bereikbaarheid, altijd kunnen communiceren. Abiom levert al meer dan tien jaar hoogstaande
communicatie-, navigatie- en signaleringstechnologie aan een brede groep professionals. Zoals het
bedrijfsleven, de politie, ambulance- en beveiligingsdiensten, entertainment- en maritieme industrie.
We bieden de meest geavanceerde producten van bekende fabrikanten, en daarnaast ontwikkelen en
assembleren we zelf.
VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING
En is de oplossing niet ‘standaard’ voorhanden dan zorgen we dat er één komt. Abiom biedt een breed
pakket diensten en producten aan. We onderscheiden drie gespecialiseerde businessunits:
• Fleetsystems
• Communication systems
• Special products
Abiom is marktleider in de Benelux en werkt nauw samen met verschillende toeleveranciers,
in veel gevallen is er zelfs sprake van een exclusief partnership.
Dankzij deze goede relaties kunnen wij
productontwikkeling beïnvloeden en
zodanig sturen dat we tegemoet komen
aan de wensen van onze klanten.
Bijsterhuizen 2218, 6604 LD Wijchen
Nederland
Tel. +31 (0) 24 373 44 22 Fax +31 (0) 24 378 48 88
E-mail info@abiom.nl Internet www.abiom.nl
a d v e r t e n t i e
Internationalelaan 55 F, 1070 Brussel / Bruxelles
België
Tel. +32 (0) 2 609 69 20 Fax +32 (0) 2 609 69 66
E-mail info@abiom.be Internet www.abiom.be
Motorola benoemt
nieuwe topman
Nederland
Casper Zweers is benoemd tot country
manager Nederland bij Motorola. Hiermee
wordt hij verantwoordelijk voor de dagelijkse
leiding van alle activiteiten van het bedrijf
vanuit de vestigingen in Nieuwegein, Gouda
en Didam. Zweers kwam door de overname
van Symbol Technologies, waar hij general
manager was, bij Motorola terecht. Inmiddels
is hij hier twee jaar actief.
Motorola levert naast radiosystemen voor
de OOV-sector netwerkoplossingen voor
uiteenlopende sectoren. In Nederland
besteedt het bedrijf veel aandacht aan
onderzoek en ontwikkeling van nieuwe
technologiestandaarden, zoals Wimax en LTE.
Compass House, Chivers Way Histon
Cambridge CB24 9AD United Kingdom
Tel. +44 (0) 1223 25 7550 Fax +44 (0) 1223 25 7551
E-mail info@abiom.co.uk Internet www.abiom.co.uk

Geen alternatieven voor
C2000-mast in Rotterdam
Het is niet mogelijk met andere typen
antennes de C2000-mast aan de Suze
Groeneweglaan in Rotterdam te verplaatsen
naar de zogeneemde Sporendriehoek. Dit
schrijft minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties Ter Horst aan de Tweede
Kamer na onderzoek voor de voorziening tot
samenwerking Politie Nederland (vtsPN).
De vtsPN was door de minister gevraagd te
onderzoeken of er alternatieven zijn die de
radiotechnische problemen bij de plaatsing
van een C2000-mast in de Sporendriehoek
in Rotterdam kan oplossen. Dit blijkt niet
mogelijk, ook niet als drie andere C2000masten
in Rotterdam worden voorzien
van het modernste type antenne. Bij alle
alternatieven die de vtsPN heeft onderzocht
bleek de vereiste dekking van 95 procent
niet haalbaar te zijn. Deze kwam niet verder
dan 87,8 procent. De handover-problemen
werden zelfs onaanvaardbaar hoog met
58 tot 92 procent. Een C2000-mast op de
Suze Groeneweglaan levert daarentegen
een dekking op van 98,2 procent, terwijl de
handover-problemen beperkt blijven tot 7
procent.
De C2000-mast aan de Suze Groeneweglaan
houdt de gemoederen al een tijdje bezig.
Omwonenden van dit gebied hebben
‘camping Zondermast’ opgezet om zo de
bouw tegen te houden. Ook hebben zij een
klacht ingediend bij de nationale ombudsman
tegen het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Verbinding juni 2009 7
Linx tablet pc
goedgekeurd voor Astrid
De Linx tablet pc is goedgekeurd
voor gebruik op het Belgische
Tetra-netwerk, zo maakt leverancier
Microbus bekend. Microbus heeft
tijdens het traject voor goedkeuring
samengewerkt met de Nederlandse
partner Abiom dat ook een vestiging
heeft in België.
‘4G bestaat niet’
De term 4G bestaat niet en is
verzonnen door journalisten. Dit zegt
onderzoeks- en consultancybureau
Strand Consult. Vaak wordt gesproken
over het 4G mobiele netwerk, dat
door telecomproviders in de komende
jaren zou worden geïntroduceerd.
Deze foute benaming wordt volgens
Strand Consult veroorzaakt doordat
mensen moeite hebben het verschil
tussen UMTS en LTE uit te leggen.
Het G/UMTS-netwerk is gebaseerd
op de standaard IMT-2000. Met
deze standaard kunnen telefoons,
infrastructuren en diensten worden
gebruikt op de netwerken van andere
telecomaanbieders. Dit werkt op
vergelijkbare wijze als de regiocodes
die in een telefoonnetwerk worden
gebruikt. LTE is onderdeel van de
IMT-2000 standaard, en daarmee ook
onderdeel van G of UMTS. LTE wordt
gezien als een evolutie op UMTS.
LTE kan daarom gezien worden als
technologie die met UMTS, UMTS-
HSDPA en UMTS-HSUPA vergelijkbaar
is.
Terminals van Funk-
Electronic Piciorgros
Tijdens het Tetra World Congress in
München diende zich een nieuwe
speler aan op de Tetra-markt. Het
Duitse Funk-Electronic Piciorgros
introduceerde onder de naam ‘T-One’
een reeks nieuwe Tetra-terminals.
De apparaten beschikken over een
kleurenscherm en zijn eenvoudig te
bedienen, aldus de leverancier. Funk-
Electronic Piciorgros levert al vanaf
1982 producten voor onder andere
draadloze datacommunicatie.

8
Verbinding juni 2009
Airwave tier 3-leverancier voor London 2012
Markt voor
spraakherkenning in
2014 verdrievoudigd
Naar verwachting zal de markt voor
spraakherkenning de komende jaren flink
groeien. Datamonitor, een onafhankelijke
marktanalist, voorspelt in het rapport ‘The
Proliferation of Innovative Speech Applications
in Mobile Computing’ dat de markt van
2,7 miljoen dollar in 2009 groeit naar 99,6
miljoen dollar in 2014. De markt voor dezelfde
technologie in voertuigen groeit volgens de
analist met dezelfde snelheid, van 64, miljoen
dollar in 2009 tot 208,2 miljoen dollar in 2014.
De groei van de markt heeft verschillende
oorzaken. Zo nemen steeds meer landen
wetten aan die het gebruik van een mobiele
telefoon tijdens het besturen van een voertuig
verbieden. De verkoop van hands-free systemen
groeit hierdoor flink. Ook de markt voor
navigatiesystemen doet het al jaren goed.
De verwachte afname van spraakherkenning
in navigatiesystemen is volgens het rapport
slechts een symptoom van de teruglopende
verkoopcijfers.
Voor deze daling noemt Datamonitor een
aantal oorzaken, zoals de kredietcrisis,
waardoor de gehele uitgave van consumenten
is afgenomen. Daarnaast nemen steeds meer
autofabrikanten fabrieksnavigatiesystemen op
in het standaardpakket en beschikken steeds
meer mobiele telefoons over GPS-applicaties.
Aan KPN heeft u een deskundige en betrouwbare
leverancier met focus op veiligheid en oog voor uw
bedrijfsprocessen.
Meer informatie?
Bel (010) 457 27 27 of
kijk op kpn.com/portofoons
De London Organising Committee of the
Olympic Games and Paralympic Games
(LOCOG) heeft bekend gemaakt dat het
Britse Airwave is benoemd tot een tier
-leverancier voor London 2012. Hiermee
wordt Airwave verantwoordelijk voor
de levering van private mobile radiodiensten
aan alle spelpodia.
Ter voorbereiding van de Olympische
Spelen in 2012 is Airwave een
compleet nieuwe en onafhankelijke
communicatie-infrastructuur aan
het bouwen die vanaf 2011 tot aan
de Spelen zal worden gebruikt. De
dienst maakt gebruik van Tetratechniek,
maar is toch onafhankelijk.
Het communicatienetwerk zorgt voor
dekking tijdens het evenement en geeft
werknemers de mogelijkheid effectief te
opereren.
a d v e r t e n t i e

adiocommunicatie
Ludieke test toont internationale werking DMO
Internationale
communicatie
weer stap verder
Tijdens de PSRG-meeting (Public Safety Radiocommunication
Group) vorige maand is er een internationale DMO-praktijktest
uitgevoerd. Na enkele hobbels uit de weg te hebben geruimd, was
het al snel een mooie kakofonie van gesprekken.
In Verbinding hebben we al vaker
aandacht besteed aan de Public
Safety Radiocommunication Group.
Recent was er een bijeenkomst in
Portugal met zo’n veertig deelnemers
uit zestien landen. Van tevoren was
elk land gevraagd een Tetra-terminal
van hun project mee te nemen die
was geprogrammeerd conform de
afgesproken DMO-indeling met de
internationale kanalen. Deze ‘Eurokanalen’
zijn al een paar jaar geleden
afgesproken, maar er was nog nooit
op grotere schaal getest of ze in de
praktijk ook werkten.
Negen deelnemers
Initiatiefnemers van dit ludieke, maar
praktische en nuttige onderdeel
waren Engeland en België. Tot ieders
verrassing waren er maar liefst negen
landen die aan het verzoek invulling
hadden gegeven.
Tijdens de vergadering zijn de negen
‘terminaldragers’ in het midden van
de zaal gaan staan om te laten zien
wat er wel of niet werkte. Uiteraard
had een aantal landen de werking
voor die tijd al uitgeprobeerd, omdat
deze landen veel te benieuwd waren
hoe het zou uitpakken.
Bijna alle terminals werkten
direct. Er was wel een paar gekke
verschijnselen: toen Servië met
Denemarken wilde praten, werkte
op ‘Euro 1’ alles direct perfect, en op
‘Euro 2’ kon Servië wel Denemarken
ontvangen, maar bij het terugzenden
ging er iets niet goed. De ‘open
groep’- instelling bleek niet goed
geprogrammeerd.
Na controle van de andere terminals
was het bij de ‘demo DMO internationaal’
een ‘gezonde chaos’ met
De negen landen die een Tetra-terminal
met DMO-programmering hadden
meegenomen, hebben succesvol de
internationale communicatie getest.
Verbinding juni 2009 9
een kakofonie aan gesprekken van
de negen terminals die met elkaar
communiceerden.
Om de andere dertig deelnemers de
demonstratie beter te kunnen laten
volgen, gingen onder leiding van de
Engelse initiatiefnemer de landen
één-voor-één voor de groep staan en
deden een oproep, zodat goed was te
zien hoe de andere acht landen deze
oproep ontvingen. De foto laat deze
testen goed zien.
Structureel verbeteren
De Engelsen hebben snel na de
vergadering een mail naar alle landen
gestuurd met de details van het programmeren
van de ‘open groep’-instellingen,
opdat die landen die het niet
helemaal goed hadden geprogrammeerd,
dit thuis structureel voor alle
terminals kunnen verbeteren.
Nu hadden we de gelegenheid het snel
te herstellen, maar bij een operationele
inzet moet het uiteraard direct
feilloos functioneren!
Door Hans Borgonjen
Hans Borgonjen is kennismanager
bij de vts Politie Nederland,
voorzitter van de Public Safety
Radiocommunication Group (PSRG)
en vice-voorzitter van de Tetra
Association Board.

10
tetra world congress 2009
Verbinding juni 2009
Tetra World Congress 2009
Groep Tetra-gebruikers
wordt steeds gevarieerder
“ Misschien komt Tetra
in de ruimte”
Na een uitstapje vorig jaar naar Hongkong was het Tetra World Congress (TWC)
eind mei weer terug op Europese bodem. Ruim 2.600 bezoeker waren naar de
Zuid-Duitse stad München afgereisd om van 181 sprekers en ruim 100 exposanten
de laatste Tetra-ontwikkelingen te vernemen. Veel aandacht was er voor de
aanvullende datadiensten die met Teds en Tetra release 2 mogelijk worden.

Het is niet geheel toevallig dat het Tetra
World Congress (TWC) dit jaar is neergestreken
in Duitsland, zo benadrukte voorzitter
Phil Godfrey van de Tetra Association tijdens
zijn openingstoespraak. Bij onze oosterburen
wordt momenteel het grootste Tetra-netwerk
ter wereld uitgerold. BDBOS, zoals het
netwerk heet, moet uiteindelijk 500.000
gebruikers bedienen en staat open voor alle
veiligheidsdiensten. BDBOS is al in enkele
regio’s opgeleverd.
Het Duitse project onderstreept volgens
Godfrey het succes van Tetra dat inmiddels in
106 landen in gebruik is. De spreker haalde
een recent onderzoek aan, waarin een aantal
opvallende punten naar voren kwam. Zo is de
transportsector met % uitgegroeid tot een
grotere Tetra-gebruiker dan de OOV-sector
die goed is voor 2 % van het Tetra-gebruik.
Verbinding juni 2009 11
De indruk is dat breedband nu
vooral wordt toebedeeld aan
commerciële toepassingen.
Nederlands feestje
Nederland drukte dit jaar een zware stempel op het Tetra World Congress (TWC).
Verbinding maakte een rondje langs de Nederlandse bedrijven die waren te
vinden op de beursvloer in München.
Aan de Nederlandse netwerkbouwer Rohill was in München eigenlijk niet te
ontkomen. Het bedrijf had als gold sponsor zijn naam aan het evenement
verbonden en had een enorme stand midden op de beursvloer. “Dit is voor ons
een belangrijk evenement om nieuwe contacten op te doen”, vertelde Rohills
marketingcoördinator Marleen Pelgröm.
Rohill is met een groene boodschap naar München gekomen, of zoals Pelgröm
het omschrijft: ‘green solutions on a red carpet’. Centraal in de groene boodschap
staat het R8070-basisstation dat dankzij enkele aanpassingen zuiniger met
energie omspringt. Rohill heeft plannen om ook zijn andere producten ‘groener’
te maken.
Een andere oudgediende op de beursvloer was CyberTech uit Alkmaar. “Je moet
hier gewoon staan”, zei Robert Wingelaar, bij CyberTech sales engineer. “We
richten ons hier op voicerecording voor Tetra, dat is voor ons een groeiende
markt.”
Eerste keer
TetraNed, verantwoordelijk voor het onderhoud van het C2000-netwerk, was
voor het eerst als standhouder aanwezig tijdens TWC. Die aanwezigheid heeft
alles te maken met de activiteiten die het bedrijf momenteel ontplooit in België
en Duitsland. “Onze blik wordt breder”, legt algemeen directeur Bert Garlich van
TetraNed uit.
In 2007 is het besluit genomen het werkgebied uit te breiden naar de ‘extended
home markets’ van moederbedrijf KPN. “We hebben twee jaar de tijd genomen
om met ‘trial and error’ nieuwe markten te ontdekken.” In België is het
Nederlandse bedrijf nu een van de kandidaten om vanaf 2010 het onderhoud
van het Astrid-netwerk te gaan verzorgen.
“Duitsland is een enorme markt en is voor ons dichtbij, maar tegelijkertijd ook
moeilijk om tussen te komen”, vervolgt Garlich. Duitsland bouwt momenteel het
grootste Tetra-netwerk ter wereld, maar volgens de algemeen directeur worden
zeker de OOV-projecten vooral aan Duitse bedrijven gegund. “Maar je ziet nu
ook andere markten meteen overstappen.” TetraNed heeft ervoor gekozen zich
in Duitsland te richten op markten, zoals de energiesector, havens en luchthavens
en mijnen, en dan met ‘specifieke Tetra-oplossingen’. Zo heeft het bedrijf
een ‘Tetrametrie’-oplossing om telemetriegegevens terug te koppelen via het
Tetra-netwerk.
Een tweede Nieuwkomer op de beursvloer in München was Kolibri Systems dat
een halfjaar geleden is ontstaan als een afsplitsing van Cuperus Consultants dat
speciale ontwikkelingen heeft gedaan voor het C2000-netwerk. Kolibri levert een
IP-gebaseerd ‘radiobediensysteem’ om bijvoorbeeld de locatie van de radio’s in
kaart te brengen en een groep radiogebruikers te alarmeren. In de basisconfiguratie
integreert Kolibri twee applicaties: de mobiele dispatcher KoliDispatch en
de trackingapplicatie KoliTrack.
Dan moet worden gedacht aan luchthavens,
spoorwegmaatschappijen en de metro.
“Als je naar de installed base kijkt, is Europa
nog altijd leidend”, zei Godfrey. “Wat interessant
is om te zien is dat de groep gebruikers

12
Verbinding juni 2009
steeds gevarieerder wordt.” HIj noemde
de dierentuin in Helsinki, China Light and
Power en de bloemenveiling FloraHolland als
voorbeelden van ‘nieuwe gebruikers’. Ook de
Russische ruimtevaartsector maakt gebruik
van Tetra. “Misschien komt Tetra nog wel een
keer in de ruimte. Ik vraag me af hoe het daar
zit met de wetgeving.”
Teds
Tijdens het TWC was er veel aandacht voor
Tetra release 2 en de Teds (Tetra enhanced
data services) die daarvan deel uitmaken.
Kees Verweij van vtsPN verzorgde tijdens
een persconferentie een update over de
ontwikkelingen rondom Tetra 2. De standaard
is al in 2007 afgerond en biedt zaken als
een betere afhandeling van GPS-informatie
en mechanismen om Tetra te kunnen
gebruiken in helikopters en vliegtuigen.
De eerste Tetra 2-producten zijn inmiddels
op de markt verschenen. De specificatie
voor interoperabiliteit is overigens nog in
ontwikkeling.
Een belangrijk onderdeel van Tetra 2 zijn
de Teds die met de afronding van de Tetra
2-standaard al een tijdje mogelijk zijn. Teds
bieden ‘wideband’ om datadiensten, zoals
video, af te leveren bij de radiogebruiker
en kunnen in dat opzicht worden gezien als
een opstapje naar breedband. Toch heeft
het een heel tijdje geduurd voordat de
eerste Teds-projecten realiteit werden. Nu
Motorola en Eads hun eerste Teds-klanten
in respectievelijk Noorwegen en Zuid-Afrika
hebben binnengehaald, komen Teds alsnog
in een stroomversnelling, zo hopen de
belanghebbenden.
Breedband
Breedband blijft een pijnlijk punt in de Tetrawereld,
zo bleek tijdens diverse sessies. De
indruk is dat breedband nu vooral wordt
toebedeeld aan commerciële toepassingen
en dat er geen geld wordt uitgetrokken om
breedband (en dus spectrum) beschikbaar
te stellen aan reddingswerkers. Tijdens een
forumdiscussie vergeleek ‘Jeppe’ Jepsen,
bij Motorola international director business
relations, de situatie met een brede snelweg
zonder vluchtstrook. “Dit terwijl de OOVsector
slechts 0,9 procent van het totale
spectrum verbruikt.”
Verweij ziet verschillende opties om breed-
band beschikbaar te maken voor Tetra-gebruikers.
Een eerste optie is de ontwikkeling van
een breedbandige Tetra-oplossing, maar die
optie zal niet goedkoop zijn. Een alternatief
is lenen van technieken uit de Wimax- en
LTE-wereld, en daarmee ook samenwerking
zoeken.
Volgens Dirk Borchardt, de CEO van Eads
Security & Communications Solutions,
hebben Tetra-gebruikers voorlopig echter
voldoende aan Teds. “Ik zie voor ‘missioncritical’
applicaties geen directe behoefte aan
De transportsector is uitgegroeid
tot een grotere Tetra-gebruiker
dan de OOV-sector.
breedband ontstaan.” Eads heeft met Fortecor
dan ook een volledig Teds-portfolio op de
markt dat zijn geld nog op moet brengen.
En die gebruikers zelf? Die lijken voorlopig
totaal geen beeld te hebben van hoe Tetrabreedband
eruit komt te zien. Tijdens een
sessie over Tetra-breedband werd het publiek
gevraagd naar hun ‘breedbandbehoeften’.
Het publiek kon met een stemkastje
reageren op meerkeuzevragen als ‘welke
diensten verwacht u in de toekomst’ en
‘wilt u terminals die meer dan een dienst
ondersteunen of meerdere terminals voor
verschillende diensten’. Bij bijna alle vragen
kregen de antwoorden even veel stemmers
achter zich. “Het lijkt wel alsof jullie niet
kunnen kiezen”, concludeerde Phil Kidner van
de Tetra Association.
Door Ferry Waterkamp

tetra world congress 2009
Het jaarlijkse Tetra World Congress (TWC) was
dit jaar (na Hongkong vorig jaar) weer in Europa.
München was de locatie en het aantal
bezoekers was met 2.500 weer meer dan de
voorgaande jaren. Gezien de economische
situatie was dit een positieve verrassing.
De tentoonstelling was enorm, zelfs zo veel
groter dan andere jaren dat het in plaats
van ‘een conferentie met ondersteunende
tentoonstelling’ eerder het omgekeerde leek
Tetra World Congress blijft groeien
“ Tentoonstelling was
zelfs enorm”
Het Tetra World Congress (TWC) is zonder enige twijfel het grootste
evenement op Tetra-gebied. De editie van 2009 had eind mei plaats in de
Zuid-Duitse stad München. Verbinding-auteur Hans Borgonjen was erbij en
doet persoonlijk verslag.
Tijdens de openingstoespraak benadrukte voorzitter Phil Godfrey van de Tetra Association dat zijn organisatie erg actief is geweest
in de frequentielobby voor spectrum voor breedbanddata.
en de tentoonstelling de overhand leek te
hebben.
TWC was gecombineerd met het ‘Critical Communication
Congress 2009’, een vakbeurs met
een bredere focus dan Tetra. Deze combinatie
is bewust gekozen, omdat het de bedoeling
van de Tetra Association is zich te verbreden
en het platform te worden voor professionele
radiocommunicatiegebruikers en -toepassingen.
Verbinding juni 2009 1
Actieve lobby
Bij de openingsessie meldde de voorzitter Phil
Godfrey wat hoogtepunten: “De Tetra Association
is in 2008 en 2009 erg actief geweest
in de frequentielobby voor spectrum voor
breedbanddata en er zijn op het gebied van
breedbanddata workshops georganiseerd om
de gewenste functionaliteit boven water te
krijgen en om de verschillende technieken te
belichten. Tetra heeft zijn intrede in Amerika

14
Verbinding juni 2009
Kees Verweij van de vtsPN wint prijs
De Tetra Association looft elk jaar een prijs uit voor een persoon die een belangrijke
bijdrage heeft geleverd aan het succes van Tetra. Na Jolly Wong vorig jaar
in Hongkong was het nu iemand die al ruim vijftien jaar actief is in deze wereld.
Kees Verweij is als technisch onderzoeker bij de politie begonnen en heeft aan
de basis van C2000 gestaan. Hij was onder andere betrokken bij het opstellen
van de specificatie en de contractfase, en vervolgens gedurende het gehele
traject bij de tests tot aan de implementatie.
Kees Verweij is al jaren internationaal actief in onder andere de OUA (Operator
and User Association), het Technical Forum van de Tetra Association en in de
TC-Tetra van Etsi. Hij is erg actief op het gebied van interoperabiliteit met onder
andere een sterke focus op het handhaven van de ‘multi vendor’-situatie, de ISI
en de hernieuwde drielandenpilot. Ik ben erg blij dat we als Tetra Board deze
prijs aan Kees Verweij hebben kunnen geven, want hij is al jaren een uitermate
prettige collega en hij heeft echt een ‘Tetra-hart’.
Kees Verweij van de vtsPN krijgt de ‘outstanding contribution to Tetra Award’
uitgereikt door Phil Godfrey, de voorzitter van de Tetra Association.
gedaan en voor het eerst is public safety
niet meer de grootste gebruikers groep: de
transportsector heeft zo’n snelle groei doorgemaakt
dat deze net een fractie groter is.”
Gezien de omvang van de projecten (bijvoorbeeld
public safety Duitsland) is public safety
nog wel de belangrijkste.
Het geeft echter wel aan dat de oorspronkelijke
doelstelling - een standaard voor
‘professionele gebruikers van command and
control’-verbindingen - goed is gelukt.
Van public safety naar public
interest
Er werden om de variëteit te tonen wat Tetratoepassingen
genoemd die wat minder bekend
zijn, zoals de bloemenveiling Aalsmeer,
de dierentuin in Kopenhagen, Ferrari Formule-
1 en de ruimtevaart in Rusland. Daarnaast
zijn er vele taxi’s, hotels en metro’s die Tetra
gebruiken.
Vooral vliegvelden zitten enorm in de lift.
Er zijn Tetra-systemen op meer dan twintig
luchthavens waaronder Schiphol, Parijs,
Heathrow, München, Madrid, Barcelona,
Kopenhagen, Oslo en Hongkong.
Herman van Sprakelaar van de vtsPN heeft in
a d v e r t e n t i e
Koldijk Beveiligingstechniek
De zekerheid van een
betrouwbare totaalaanpak
www.koldijk-beveiligingstechniek.nl
Met 2.500
bezoekers Tetra
World Congress
weer groter.
samenwerking met Kennemerland een presentatie
gegeven over de recente vliegtuigcrash
op Schiphol.
Door Hans Borgonjen
Hans Borgonjen is kennismanager bij de
vts Politie Nederland, voorzitter van de
Public Safety Radiocommunication Group
(PSRG) en vice-voorzitter van de Tetra
Association Board.
Installatiebedrijf en Ingenieursbureau Koldijk B.V.
Schokkerweg 17 Postbus 460 8000 AL Zwolle
T 038 - 421 32 20, F 038 - 421 24 94
E-mail: info@koldijk.eu URL: www.koldijk.eu
Kampen - Lelystad - Almere - Hengelo - Emmeloord
Naamloos-15 1 04-06-2009 09:30:45

tetra world congress 2009
Nieuwe Tetra-terminal kent gsm-achtige menustructuur
Motorola: kleine Dimetra
voor bedrijfstoepassingen
Motorola greep het Tetra World Congress 2009 in
München aan om een visie neer te zetten en om nieuwe
producten aan te kondigen. De visie laat zien hoe
volgens het Amerikaanse concern radiocommunicatie,
meldkamertechniek en bijvoorbeeld video steeds meer
met elkaar geïntegreerd raken.
Uit onderzoek van onder andere IMS
Research en IDC blijkt dat de OOV-sector
niet langer het grootste afzetgebied is
voor op Tetra-gebaseerde systemen voor
radiocommunicatie. Vooral de transportsector
is inmiddels een grotere gebruiker
van deze apparatuur.
Kleine Dimetra
Die ontwikkeling is dan ook een van de
redenen waarom Motorola de 2009-editie
van het Tetra World Congress aangreep
om formeel haar Dimetra IP Micro te
introduceren. Bij enterprise-projecten is
veelal sprake van een veel kleinere infrastructuur
dan bij – bijvoorbeeld – landelijke
dekkende Tetra-netwerken en dus
moet ook de trunking-oplossing hierop
worden aangepast. De IP Micro is bedoeld
voor situaties waarbij sprake is van één
tot vijf sites en is daarmee interessant
voor gebruik op bijvoorbeeld vliegvelden,
industrie- en haventerreinen.
De Dimetra IP Micro bestaat uit
een centrale switch die de gehele
infrastructuur bestuurt, en moet verder
worden aangevuld met een of meer
basisstations en een dispatcherconsole
waarmee vanuit een meldkamer
met mensen in het veld kan worden
gecommuniceerd.
Intuïtieve terminal
Dat was echter niet het enige nieuws
dat het Amerikaanse concern had
meegenomen naar München. Nieuw
zijn ook de CEP400- en de MTP850Sterminals.
De eerste is bedoeld voor
enterprise-toepassingen, de tweede
voor ‘mission critical’-toepassingen.
Opmerkelijk aan de laatste terminal is de
sterk vereenvoudigde gebruikersinterface.
Deze lijkt nu, wat aantallen en soorten
knoppen betreft, eerder op een
GPS + RFID = 3D-locatiebepaling
Interessant op de stand van Motorola tijdens TWC 2009 waren niet alleen de
demo’s die de snelheidswinst van Teds (Tetra enhanced data services) voor dataapplicaties
lieten zien. Ook waren demonstraties te zien van de mogelijkheden
om de locatie van personen snel te vinden. Hierbij wordt gps gebruikt om in
het platte vlak een locatie vast te stellen en daaraan wordt een combinatie
met RFID-tags en RFI-leesapparaten toegevoegd, waardoor ook kan worden
vastgesteld op – bijvoorbeeld – welke etage een persoon zich vindt.
Verbinding juni 2009 15
traditionele mobiele telefoon dan op een
klassieke portofoon. “Een bewuste keuze”,
vertelde Heidi Hattendorf, director Tetra
business & strategy van Motorola. “Deze
terminal is ontwikkeld voor gebruik
onder zware omstandigheden. Dan
moet de gebruiker niet alleen snel en
intuïtief kunnen communiceren, maar
dan moet de terminal ook een maximale
bijdrage leveren aan de veiligheid van de
functionaris.”
Vandaar de eenvoudige interface die
snelle communicatie in noodsituaties
mogelijk maakt, en bijvoorbeeld de ‘man
down’-faciliteit. Een ander voorbeeld hiervan
is ook een noodknop die – behalve
een alarmering – ook meteen de positie
van de gebruiker weergeeft.
Geïntegreerde informatie
Daarnaast greep het concern TWC
2009 aan om een duidelijke visie
neer te zetten. Radiocommunicatie
is in de OOV-wereld uiteraard zeer
belangrijk, maar kan niet langer zonder
een integratie met tal van andere
informatiebronnen. De visie van Motorola
werd daarom weergegeven via een groot
evenement waar radiocommunicatie,
meldkamertechniek, locatiebepaling en
videowaarneming naadloos in elkaar over
gingen.
Door Robbert Hoeffnagel

16
technologie
De gemalen van
New Orleans
waren onbestuurbaar,
nadat
de bekabelde
infrastructuur
was bezweken.
Dankzij microgolfverbindingen
werden ze snel
weer in gebruik
genomen.
Verbinding juni 2009
Microgolfverbindingen garanderen een snelle disaster recovery
De leermomenten
van orkaan Katrina
in New Orleans
Telecommunicatie is de olie van de hedendaagse maatschappij.
Het wegvallen van telecommunicatieverbindingen staat borg voor
complete chaos. Na de ramp met orkaan Katrina in New Orleans
(Louisiana), was er geen infrastructuur meer over. Een snelle disaster
recovery is dan van levensbelang.

We kennen allemaal de beelden
nog. Na de orkaan Katrina was
New Orleans niet langer de stad,
bekend van de jazzmuziek, maar
een grote ondergelopen delta,
ontdaan van bewoners. Een ramp
van ongekende omvang. Doordat
de communicatie-infrastructuur
uitviel, raakte de waterhuishouding
helemaal ontregeld.
Gemalen werkten niet meer, de
stad liep onder en veranderde in
een spookstad.
Microgolfverbinding
Een natuurramp die alle
telecommunicatie-infrastructuur
in een klap vernietigt is zo’n
beetje de grootste nachtmerrie
van elke overheid. Op de lange
termijn is de infrastructuur op de
traditionele, bekabelde manier
wel weer te herstellen, maar op
de korte termijn is een nietconventionele
aanpak gewenst.
Moderne microgolfverbindingen
zijn inmiddels zo krachtig dat
ze de bekabelde infrastructuur
kunnen vervangen. Verbindingen
van 50 of 100 Mbps zijn nu
draadloos te maken. Bovendien
is het verkeer over de verbinding
perfect te managen, waardoor
de belangrijkste diensten altijd
een optimale verbinding hebben.
Weer en wind zijn bijna geen
spelbreker meer. De belangrijke
spelers in deze markt zijn
Ericsson, NEC en Ceragon met elk
een marktaandeel van ongeveer
20 %.
De noodzakelijke sites zijn dankzij
de compacte opzet van de units
snel op te bouwen en ook dan
nog robuust genoeg om zware
weesinvloeden te weerstaan.
Moderne communicatieproto-
collen garanderen een optimale
verbinding onder bijna alle
weerscondities, door de codering
dynamisch aan te passen aan de
kwaliteit van de radioverbinding
en daarmee de transmissiecondities
als gevolg van het weer.
Vijfde categorie
Deep South Communications is
een systeemintegrator van microgolfsystemen,
gevestigd in Baton
Rouge (Louisiana). Zijn hulp werd
ingeroepen om mee te denken
over de snelle wederopbouw
van de telecommunicatie-infrastructuur
die na de orkaan was
vernietigd. In dit voorbeeld werd
het bedrijf ingezet, omdat de
verschillende gemalen in de stad
weer met elkaar moesten kunnen
communiceren om de waterhuishouding
op orde te krijgen.
Het Israëlische bedrijf Ceragon,
een van de grotere spelers in de
markt voor microgolfoplossingen,
werd gevraagd een oplossing uit
te rollen. Zij hebben gekozen voor
de FiberAir IP Max-oplossing met
een capaciteit van 50 Mbps+8xT1
en een 1+1-configuratie met hot
standby, over een beveiligde
11 GHz-verbinding met een
bandbreedte van 10 MHz en een
64 QAM-modulatie.
Het netwerk dat New Orleans
voorzag van de communicatieinfrastructuur
om de waterhuishouding
op orde te krijgen, werd
opgebouwd met vijf communicatiepaden.
De gebruikte systemen
zijn in staat een orkaan van de
vijfde categorie te overleven.
Om dit mogelijk te maken zijn
de antennes niet alleen degelijk,
maar ook redundant uitgevoerd.
De outdoor-componenten kunnen
windsnelheden van meer dan
220 Mph ( 50 km/h) weerstaan.
Over het netwerk lopen spraak en
video, telemetrie en de complete
bewaking en besturing van de
gemalen.
De vijf draadloze verbindingen
zijn momenteel niet de enige
infrastructuurcomponenten. Drie
van hen vormen een back-up voor
bestaande glasvezelverbindingen
en de twee overige links vertegenwoordigen
wel een primaire
verbinding.
Hoe werkt ACM?
Microgolfverbindingen zijn voor
de kwaliteit van de verbinding
afhankelijk van de condities van
de ether. Zij hebben niet het
nadeel van een kabel die kan
breken, maar wel last van wisselende
weersinvloeden. ACM
(adaptive coding and modulation)
is ontwikkeld om exploitanten te
helpen hun kostbare spectrum
optimaal te gebruiken en de
backbone-capaciteit via microlinks
zowel qua bandbreedte als
kosten te optimaliseren. Dankzij
ACM is de capaciteit van een
transmissiekanaal ook altijd op-
Ethernet-microgolfverbindingen
die gebruikmaken
van ACM, resulteren in
meer bandbreedte en een
hogere beschikbaarheid.
Verbinding juni 2009 17
Vijf microgolfverbindingen
brachten
alle componenten
weer met elkaar in
verbinding. Sommige
verbindingen
vormden een backup
voor bekabelde
infrastructuur.
timaal afgestemd op variërende
omgevingsfactoren, zoals regen
en wind.
ACM verwijst naar een automa-
tische optimalisatie van een
draadloos communicatiesysteem
waardoor de verbinding steeds
wordt geoptimaliseerd voor de
actuele ontvangstcondities.
Hierdoor worden negatieve
effecten van regen en wind, die
gewoonlijk de transmissie storen,
verminderd. Bij extreme weersomstandigheden,
zoals storm,
die gewoonlijk spraak- en dataverbindingen
flink storen, zorgt
de ACM-modulatie ervoor dat
deze onderbrekingen in realtime
worden geëlimineerd. Hierdoor
blijft de communicatie zonder
merkbare storingen mogelijk.
Foutloze transmissie
Het variëren van de codering
heeft grote impact op de capaciteit.
Als bij goede condities
bijvoorbeeld 256 QAM-modulatie
wordt gebruikt, is de capaciteit
van een link vier keer zo groot als
bij 4 QAM (QPSK). De FiberAir IP-
10 van Ceragon kan dankzij ACM
variaties van 90 dB/s ondervangen.
De QoS-protocollen (quality
of service) zorgen ervoor dat
spraaksignalen met een hogere
prioriteit worden afgehandeld
dan datapakketten, waardoor
spraak niet wordt onderbroken
door gemiste datablokken.
Hierdoor wordt de spraakkwaliteit
binnen strakke servicelevels
gegarandeerd.
De ononderbroken en foutloze
transmissie die ACM mogelijk
maakt, heeft als groot voordeel
dat een time-out van een TCP/IPsessie
niet meer voorkomt.

18
Verbinding juni 2009
Experimenten hebben aangetoond
dat, als een systeem voor
de aanpassing van de modulatie
een TCP/IP-stream slechts 50 ms
moet onderbreken, dit al behoorlijke
invloed kan hebben op de
gebruikerservaring. Het opnieuw
op gang laten komen van een
onderbroken TCP/IP-sessie kan
soms wel enkele seconden duren
en vermindert de transportcapaciteit
direct. Dankzij ACM behoren
deze problemen als het goed is
tot het verleden.
Een praktijkvoorbeeld
Laten we als voorbeeld eens
uitgegaan van een 256 QAM-modulatie
met een capaciteit van
500 Mbps over een microgolfkanaal
van 56 MHz. Als de BER (bit
error rate) een vooraf ingesteld
niveau bereikt, wordt als voorzorgsmaatregel
teruggeschakeld
naar 128 QAM. Hierdoor neemt
de bandbreedte af tot 400 Mbps.
Dit is een nagenoeg transparante
overgang die geen transmissiefouten
veroorzaakt. Het systeem
blijft nu doorwerken met
128 QAM, totdat de transmissiecondities
slechter of beter worden.
Wordt de transmissie nog
slechter (de BER loopt weer op),
dan kan worden overgegaan op
64 QAM. Neemt daarentegen de
BER weer af, doordat de atmosferische
storingen minder worden,
dan wordt weer teruggeschakeld
naar een krachtigere codering
totdat uiteindelijk 256 QAM weer
mogelijk is. Deze verandering van
codering gebeurt in realtime en
heeft als ondergrens de laagste
codering, QPSK.
Flexibiliteit
Het systeem van Ceragon heeft
acht verschillende modulatie- en
coderingsniveaus. Deze flexibiliteit
wordt gerealiseerd met de
adaptieve modulatie en codering.
Adaptieve codering betekent dat
bij betere weerscondities minder
bits voor FEC (forward error correction)
worden gebruikt. Zodra
het systeem merkt dat er meer
fouten in de transmissie opduiken,
wordt juist een krachtigere
foutcorrectie toegepast.
Het gebruik van een volledig dynamische
ACM zorgt voor een effectievere
bitrate voor de gebruiker.
De bitrate wordt opgebouwd
uit verschillende componenten;
de symboolsnelheid x het aantal
bits/symbool x de coderingssnelheid.
De feitelijke bitrate voor
datatransport over een gegeven
kanaal is dus afhankelijk van zowel
de modulatie als de codering.
De efficiëntie van de modulatie
is bepaald door de informatie die
elk symbool met zich meebrengt.
Zo kan een QPSK-symbool 2 bit
transporteren, terwijl een 256
QAM 8 bit vertegenwoordigt per
symbool. De codering bepaalt
vervolgens hoeveel bits van de
getransporteerde data echte
waardevolle bits zijn voor de
eindgebruiker. Een gedeelte
van de transportcapaciteit gaat
immers verloren aan de bits die
nodig zijn voor de foutcorrectie
(redundantie). Zo betekent een
codering van 0,9 dat 10 % van
de bandbreedte wordt gebruikt
voor foutcorrectiesignalen, de
redundante bits. Als het systeem
een sterkere codering nodig heeft
Wordt gebruikgemaakt van ACM, dan resulteert dat tot een efficiënter
gebruik van het schaarse en kostbare spectrum.
ACM zorgt niet alleen voor
een hogere bandbreedte,
ook de afstanden die door
een link kunnen worden
overbrugd nemen toe.
ACM is kosteneffectief,
meer waar voor hetzelfde geld
In tegenstelling tot realtime-diensten, zoals spraak en video,
is het voor de meeste dataverbindingen absoluut niet nodig de
beroemde ‘five nines’ of 99,999 % beschikbaarheid te realiseren.
Een vertraging van 50 ms is in een spraakverbinding zeer hinderlijk,
maar wordt bij het browsen naar een website absoluut
niet opgemerkt. Bij surfen en het ophalen van e-mail is een
kleine vertraging (zelfs als deze enkele seconden bedraagt) in
veel gevallen nog acceptabel. Vandaar dat netwerkbeheerders
flexibel te werk kunnen gaan en voor spraak de vertraging met
een betrouwbaarheid van 99,999 % managen, terwijl voor tal
van dataservices 99,99 % of 99,9 % nog acceptabel zijn.
Ter illustratie een vergelijking tussen een TDM-oplossing en
een ethernetsysteem met ACM. Een DS- -service kan worden
geleverd over een 50 Mbps-verbinding met een beschikbaarheid
van 99,999 %. Als alternatief is het over deze interface ook
mogelijk 155 Mbps te leveren met een 99,99 % beschikbaarheid.
Wordt voor ethernet met ACM gekozen, dan kan op basis van
dezelfde apparatuur en etherruimte een scala aan diensten
worden geboden. Carrier-class 50 Mbps met de 99,999 %
betrouwbaarheid, maar ook nog een 105 Mbps-dienst met
99,99 % beschikbaarheid en als derde 45 Mbps met 99,9 %
beschikbaarheid. Dit betekent bruto 200 Mbps over dezelfde
verbinding.
Omdat ACM dus de capaciteit en beschikbaarheid van de ethernetverbinding
aanzienlijk kan opvoeren, zonder dat additionele
investeringen in spectrum en netwerkplanning nodig zijn, heeft
deze techniek voor beheerders belangrijke voordelen.
om alle fouten te herstellen kan
dat afnemen tot bijvoorbeeld
0,8. Hierdoor is de codering
robuuster, maar vermindert de
effectieve transportcapaciteit.
Zowel de modulatie als de
codering worden sterk beïnvloed
door de signaal-ruisverhouding
(SNR) van het transmissiekanaal.
Als de modulatie hoger wordt
moet de verbinding een
hogere signaal-ruisverhouding
hebben om signalen foutloos
te transporteren. Het kanaal
wordt daardoor minder efficiënt.
Door steeds de juiste combinatie
van modulatie en codering
te kiezen, is steeds de hoogst
haalbare bitrate voor een kanaal
beschikbaar. Voor de exploitant
betekent dit een maximale
efficiëntie van zijn spectrum.
Een meevaller als het even
tegenzit.
Door Hans Steeman

adiocommunicatie
De Chinese portofoons zijn er in verschillende
varianten en van oosters klinkende merken,
zoals Wouxun, Weierwei, Puxing, Quansheng,
Feidaxin en Jingtong. De apparaatjes zijn via
verschillende verkoopkanalen te verkrijgen.
Bamiporto’s maken kooplustig
Het goedkoopst zijn de apparaten direct in
Sjanghai bij de fabriek. Een zendamateur
meldde daar slechts 12,50 US dollar te hebben
betaald voor een volwaardige VHF-portofoon
met 5 W-zendvermogen. De portofoon-
Verbinding juni 2009 19
Goedkope Chinese
portofoons kwalitatief
niet slecht
Sinds enkele jaren worden op diverse plekken, meestaal via internet
goedkope portofoons voor VHF en UHF van Chinese makelij aangeboden.
De prijzen voor de apparaatjes variëren van 30 tot hooguit 110 euro. Wat
opvalt is niet alleen de lage prijs, maar ook de vele accessoires die vaak
standaard met de apparaatjes worden meegeleverd of achteraf leverbaar
zijn. Vanwege de prijs zou je al snel geneigd zijn te denken dat de kwaliteit
misschien wel beroerd is of dat de uitval door snel defect geraakte
apparaten heel erg groot is...
tjes kunnen van hieruit direct bij de fabriek
worden besteld. Een andere manier is bestellen
bij een webshop in bijvoorbeeld China
of Hongkong of bij een handelaar op eBay.
De portofoons worden ook wel in Nederland

20
Verbinding juni 2009
aangeboden op beurzen en via internet.
Direct af fabriek verzonden, worden prijzen
genoemd van 29 tot 60 dollar voor een modern
apparaat met 5 W-zendvermogen, en via
een webshop in het Verre Oosten of in Nederland
tussen 40 en ruwweg 100 dollar inclusief
verzendkosten. Geen echt afschrikwekkende
prijzen dus. De apparaten zijn overigens heel
uitgebreid en qua uiterlijk doen ze vaak sterk
denken aan portofoons van westerse merken,
zoals Motorola. Niet alleen is het aantal
mogelijkheden groot, de bediening is tevens
goed uitgedacht en er is sprake van kleine
handigheidjes die de veel duurdere westerse
modellen niet hebben. Maar er is ook sprake
van minder handige en soms zelfs alarmerende
zaken.
Europese keurmerken
Meer en meer fabrikanten claimen dat hun
apparaten aan de meeste verplichte keurmerken,
zoals CE, RoHS en R&TTE, voldoen.
Er zijn wisselende geluiden of die geclaimde
keurmerken allemaal wel terecht worden
gevoerd. Een voormalige leverancier van dit
soort porto’s meldt dat dit inderdaad in lang
niet in alle gevallen zo is. Een Nederlandse
importeur die niet nader wil worden genoemd,
meldde dat een van de belangrijkste
fabrikanten van dergelijke porto’s met wie hij
zaken had gedaan, onbetrouwbaar was. Een
andere importeur bleef zitten met portofoons
waarin een firmwarefout zat. Ook zit het handelaren
niet lekker dat veel van deze fabrikanten
gewoon direct aan consumenten blijven
leveren, zelfs als zij een officiële importeur in
een land hebben zitten.
De portofoons zijn hierom vooral bij zendamateurs
in gebruik, die deze apparaten in
hoofdzaak toepassen in de 2 meterband (144
– 146 MHz) en op 70 cm (4 0 – 440 MHz). Het
merk Wouxun levert daarbij ook een apparaat
dat in de 4 meterband (rond 70 MHz) kan
worden gebruikt. Deze band is vooral in het
Verenigd Koninkrijk erg populair, maar die in
een flink aantal landen in Europa en in sommige
landen in Afrika sterk in opkomst is.
Enquête en reacties
Op de site www.zendamateur.com is een
kleine enquête opgezet om te kijken hoe de
ervaringen zijn met deze apparatuur. Door
deelnemers aan de enquête gekochte typen
zijn onder andere: Puxing 777+ UHF (70 cm),
Puxing 777 PRO, Feidaxin FD-160A, Weierwei
V1000 VHF (2 m), Jingtong JT-208. Van de in
totaal 41 deelnemers aan de enquête waren
er dertien die ervaring hebben met Chinese
portofoons. Twaalf van hen waren zeer tevreden.
Eén persoon meldt gematigd tevreden te
zijn. Ontevreden was er niemand…
Een greep uit de reacties: “Via eBay een
Puxing 777+ UHF (70 cm) gekocht. Ja, het
ding werkt prima. Eenvoudig programmeerbaar
vanaf de pc met een extra kabeltje ook
van eBay. Deze lijkt iets beter te ontvangen
dan mijn Yaesu FT-60E, maar dat moet ik
nog eens echt uitzoeken. Ten opzichte van
een Yaesu FT-60 heeft mijn Puxing 777+ nog
iets wat voor sommige amateurs erg handig
kan zijn: het ding is redelijk goed op de
tast te bedienen. Zo geeft memory 1 steeds
een piep als je die selecteert, zodat je blind
je gewenste preset kan vinden. Ook in de
menunavigatie kun je een Engelstalige stem
feedback laten geven. Voor mij irritant, maar
wel erg handig als je het even of permanent
niet kunt zien. Dus hoewel de stevigheid wel
onderdoet voor mijn Yaesu zitten er zeker
functies op die heel doordacht zijn. Dat je
alleen kan switchen tussen memory-mode en
VFO door het apparaat aan te zetten met de
entertoets ingedrukt, is wel duidelijk op de
tast maar toch iets minder logisch dan bij de
Yaesu. Maar je kan het in elk geval niet per
ongeluk uitzetten.”
Een andere deelnemer aan de enquête meldt:
“Via webshop in Hongkong een Puxing 777
PRO (2 m) gekocht voor 55 euro inclusief
verzendkosten. Het apparaat heeft wel een
repeatershift, maar geen 1.750 Hz-toon. De
gebruiksaanwijzing klopt niet helemaal. De
gevoeligheid is iets beter dan bijvoorbeeld
van een Kenwood TH-F7E. Modulatie was wat
dof, maar is opgelost na een modificatie. Voor
mij is het gewoon een degelijk ding.”
“Een 2-meterversie via internet gekocht voor
40 euro inclusief verzendkosten. Er zit een
lader en een oortje bij. Geen 1.750 Hz, wel
CTCSS. Ik hoor dat vooral de gevoeligheid erg
goed schijnt te zijn. Ik gebruik de portofoon in
de auto met een car-adapter, een kleefvoetantenne
en Bluetooth (Jabra a210). Ik heb geen
klachten over de modulatie. Prima geluid en
prima audiorapporten. Wel een negatieve
ervaring gehad met de speaker-mic die ik had
mee besteld. De goedkoopste was inderdaad
erg goedkoop. Geluid was bagger.”
Extra accu’s meegeleverd
“Een Weierwei V1000 VHF (2 m dus) gekocht
voor 70 euro inclusief verzendkosten. Je
moet goed lezen wat ze aangeven bij het
artikel. Soms leveren ze er extra accu’s bij,
een oortje, losse mic en meer van dat soort
spul. Tip: zoek altijd het apparaatje op via
Google, net als de leverancier. Daar haal je
veel informatie uit. Dit apparaat werd vrij kaal
geleverd, porto, lader en accu dus. Bij sommige
apparaatjes schijnt de microfoon nogal
in het apparaat weggestopt te zijn, wat een
erg slecht geluid geeft. Er is niet altijd een
Engelstalige handleiding aanwezig (om maar
te zwijgen over een Nederlandse).”
Weer een ander meldt: “Ik heb twee Puxing
777’s gehad. Binnen twee maanden viel bij
de ene de audio weg. De andere was uiterst
doof in de ontvangst en bij zenden had de
porto een zeer zwakke audio waardoor het
tegenstation zijn volume voluit moest zetten.
Dit is het nadeel van de massaporto’s. Vele
zijn goed, maar vaak zijn er nog meer die
slecht zijn. Volgens mij moet je bij dergelijke
porto’s het geluk hebben dat je er één uit een

goede productiepartij treft. Maar goed, dat is
mijn mening.”
“De mijne doet het behoorlijk goed. De
gevoeligheid had wat beter gekund, maar
porto zendt in elk geval netjes een watt of
vier uit (uiteraard getest met dummyload en
wattmeter). Qua functionaliteit zijn de porto’s
erg leuk. CTCSS is geen probleem, wide-narrowomschakeling,
verlichting werkt goed
en is lekker helder. Geen probleem bij mij in
elk geval. Ik weet dat sommige mensen last
hebben van de wat weggestopte microfoon.
Dat is op te lossen door een klein gaatje in de
behuizing te boren. Bij mijn Weierwei was dit
standaard goed. Dit probleem schijnt vooral
bij de Jingtang voor te komen. Bij mij ziet
alles er netjes uit, al moet je wel wat handigheid
krijgen om de portofoon in de lader
te zetten. Die moet namelijk naar achteren
worden gedrukt. Leuk is ook dat er op eBay
gigantisch veel extra’s te krijgen zijn voor
deze dingen.”
“Als beginnende radioamateur heb ik naar
aanleiding van deze enquête een Puxing 777porto
gekocht voor in totaal 55 euro inclusief
verzendkosten. Ik had de porto daarbij binnen
vijf dagen in huis. Het apparaat heeft een
handige scanfunctie en ik kon gelijk al twee
radioamateurs horen praten. Ik vond de audiokwaliteit
tot zo ver prima. Als je goed zoekt
op eBay (Radiofactory is aan te raden) kun je
er vele extra’s bij krijgen. Zo heb ik een oortelefoontje
en een oplader gekregen. Afwerking
ziet er prima uit en als ik m’n licentie binnen
heb, ga ik het apparaat zeker gebruiken. De
betaling heb ik via PayPal gedaan. Dat kan
tegenwoordig zonder creditcard. Tot zo ver
een aanrader!”
Verontrustende laderproblemen
Het enige, (werkelijk) verontrustende geluid
komt van een radioamateur met ernstige
problemen met de bijbehorende laders. Deze
Nederlandse reactie stond elders op internet:
“Ik heb ook een paar portootjes van Wouxung
en Quanseng. Uitstekende apparaatjes, daar
is niks mis mee. Alleen de opladers! Wanneer
je de porto erin steekt, zorg dan dat je thuis
bent en oogcontact houdt met de oplader!!
Bij mij is er een in brand geraakt en de andere
is als een druipkaars in elkaar gezakt. Quanseng-laders
stoppen ook niet wanneer de accu
vol is. De rode led op het apparaat geeft aan
‘lader vrij’, en de groene led geeft aan ‘porto
in lader’, verder niets. Je kunt van het volgende
uitgaan: na accu helemaal leeg, maximaal
acht uur aan de lader. En nogmaals: blijf
erbij!! Hoe het met de andere merken zit,
weet ik niet maar de Chinese kwaliteit geeft
mij niet veel vertrouwen.”
Een andere gebruiker beschrijft: “Ik heb nu
ook een heel stapeltje in huis, voor zowel
VHF als UHF. Ik ben best wel fan van deze
machientjes geworden. De gevoeligheid is
redelijk goed, en audio in en uit gaat goed.
Zittende in mijn huiskamer kon ik behoorlijk
goed over de repeater van Heerenveen werken.
Dat is hemelsbreed 27 km. De accu gaat
lang mee, er is zelfs een 1.600 mAh-versie te
koop. Standaard is dat een 1.200 mAh-versie.
Ze zijn volledig programmeerbaar, wat helemaal
een genot is als je de programmeerkabel
erbij hebt, zodat je pc het werk kan doen.”
“Ik ben in het bezit van een Puxing 777 en
het ding werkt gewoon subliem. Doet wat hij
moet doen. Ik heb hem nu een half jaar en
nog geen mankementen gehad. Very happy.
Het mooie is dat ze gewoon handmatig te
programmeren zijn (vergt wel enig zoekwerk
in de handleiding). Maar de porto is het geld
zeker waard.”
“In december deze portofoon gekocht via de
bekende 409shop. Snelle correcte levering.
Prima portofoon, erg gevoelig. De software
om deze 2-meterportofoon te programmeren
is helaas erg beperkt, minpuntje. Ik had
trouwens nog een Yaesu-microfoon liggen en
die past er prima op.”
Iemand anders schrijft nog: “Het portootje
voelt goed aan (niet goedkoop, maar stevig
en goed gebouwd) en ligt lekker in de hand.”
Jurist raadplegen
Concluderend kun je stellen dat sprake is van
een goede prijs-prestatieverhouding van deze
apparaatjes. Het lijkt wel of bijna iedereen
tevreden is. De ontevredenheid die er dan nog
is, is zeker niet groter dan bij de traditionele
fabrikanten. Wel lijkt de investering van een
extra rookmelder boven de laders geen overbodige
luxe, hoewel het maar één persoon
is die zo’n ernstig probleem met de laders
meldde.
Het mogelijk gemis aan makkelijk te krijgen
service, want ver weg is duur verzenden,
wordt goed gemaakt door de vaak ronduit
spectaculair lage prijzen. Koop drie stuks van
verschillende merken gunstig in en je bent
nog goedkoper uit dan met één concurrerend
westers apparaat. Bij problemen met een van
die drie geef je die gewoon direct mee met de
afvalverwerker.
Voor professionele toepassing is het misschien
toch verstandig eerst een jurist te
raadplegen wat de mogelijke implicaties zijn
van de import en het gebruik van een apparaat
zonder de benodigde Europese keurmerken.
Of om op zijn minst allereerst te checken
hoe solide de keurmerken bij de betreffende
apparaatjes zijn.
www.wouxun.com
www.409shop.com
www.bamiporto.nl
Door John Piek
Verbinding juni 2009 21
Wat opvalt is niet alleen de lage
prijs, maar ook de vele accessoires
die vaak standaard met de
apparaatjes worden meegeleverd
of achteraf leverbaar zijn.

22
praktijk
Verbinding juni 2009
Zoals zoveel vliegvelden in Europa maakt
ook Munich Airport een forse groei door. Het
nog jonge vliegveld – het is in gebruik sinds
1992 – biedt inmiddels werk aan ruim 29.000
Vliegveld München verhuurt Tetra-oplossing aan klanten
“ Overstap naar digitaal
soms niet eenvoudig”
De servicedivisie van het vliegveld van München is enige tijd geleden
overgestapt op een Tetra-netwerk. Hoewel een dergelijke overstap
niet altijd even eenvoudig is, heeft het bedrijf inmiddels 1.700 Tetraterminals
in gebruik, waarvan een flink aantal wordt verhuurd aan
klanten als bagage-afhandelingsbedrijven, telecom-aanbieders en
luchtvaartmaatschappijen. Het door Motorola geleverde netwerk was
stabiel vanaf dag één, maar vooral het programmeren van de individuele
terminals kostte meer tijd dan verwacht.
mensen en kende in 2008 4 2.000 arriverende
en vertrekkende vliegtuigen. Het aantal
passagiers lag dat jaar op 4,5 miljoen, een
aantal dat naar verwachting van Michael
Zaddach, senior vicepresident IT van het
vliegveld, de komende jaren zal toenemen tot
circa 50 miljoen.
De IT-operatie van het vliegveld is redelijk

uitgebreid (zie afbeelding 1). In dit overzicht
vallen twee aspecten op. Allereerst valt het
inmiddels in gebruik genomen Tetra-netwerk
onder de verantwoordelijkheid van de IT-afdeling.
Bovendien is IT hier geen kostenpost,
maar een vorm van betaalde dienstverlening
aan klanten. Dat geldt interessant genoeg
ook voor het Tetra-netwerk.
Te groot en te zwaar
Gevraagd naar de redenen om het oude
analoge portofoonnetwerk te vervangen door
een modern en digitaal Tetra-netwerk vertelt
Zaddach: “Het oude analoge trunk-netwerk
was vanaf het begin op dit vliegveld in
gebruik. Ons belangrijkste probleem met dit
oude radionetwerk was dat we vrijwel geen
reserveonderdelen voor de apparatuur meer
konden krijgen. Terwijl het aantal storingen
steeds verder toenam. Hierdoor liepen de
supportkosten onverantwoord hoog op. Van
klanten en gebruikers hoorden we bovendien
steeds meer klachten over de terminals zelf:
te zwaar en te groot.”
Op Tetra-technologie gebaseerde oplossingen
boden bovendien een interessant alternatief.
“Denk aan de mogelijkheid met dynamische
call-groepen te werken, dat gesprekken
kunnen worden versleuteld, de kwaliteit
van de spraakverbinding beduidend beter is,
ruisonderdrukking aanwezig is, we dataapplicaties
over hetzelfde netwerk kunnen
aanbieden, er een goede interface tussen het
Tetra-netwerk, het telefonienetwerk en ITsystemen
mogelijk is, en noem maar op. Dan
is de keuze snel gemaakt.”
Het implementatieplan dat Zaddach vervolgens
liet opstellen, strekte zich uit van 2005
– het jaar waarin het pakket van eisen en
wensen werd opgesteld – tot dit jaar waarin
de laatste gebruikers worden aangesloten
en de laatste analoge radio’s een voor een
worden uitgefaseerd. Het Tetra-netwerk zelf is
in bedrijf sinds het najaar van 2007.
Kosten voor service
Het netwerk is gebaseerd op een Dimetra
IP-switch van Motorola. Hieraan zijn vijf
MTS-basisstations gekoppeld, evenals een vrij
uitgebreid antennesysteem. Zaddach: “Dat
laatste is nodig omdat vrij veel locaties op dit
vliegveld zich ondergronds bevinden en dus
eigenlijk onder de noemer ‘special location
coverage’ vallen.”
1. De communicatie- en it-systemen van het
vliegveld van München.
2. De drie servicelevels die bij het Tetra-netwerk
van het vliegveld van München mogelijk zijn.
3. De kosten per servicelevel (bedragen per
maand).
Verder is voorzien in een interface met de
telefooncentrale van het vliegveld en worden
gesprekken standaard opgenomen. Het team
van Zaddach heeft inmiddels CC-toepassingen
(control center) geïnstalleerd voor onder andere
de beveiligingsdienst en de brandweer.
Ook is een aantal dispatch-consoles geplaatst.
Er zijn twee typen radio’s in gebruik: de draagbare
MTP850 en de MTM800 voor gebruik in
voertuigen.
Zoals gezegd, treedt de IT-afdeling van het
vliegveld van München op als een serviceprovider.
IT-diensten, communicatiefaciliteiten,
maar ook het Tetra-netwerk zijn op commerciële
basis voor klanten beschikbaar. In afbeelding
2 is te zien uit welke serviceniveaus
“ Het duurt wel even voordat elke
individuele terminal volledig
correct is ingesteld.”
Tetra-klanten kunnen kiezen. In afbeelding
is bovendien een overzicht gegeven van de
kosten per servicelevel per maand.
Tetra en Wifi
Het netwerk wordt vooralsnog voornamelijk
voor spraak gebruikt. “We hebben bewust
voor Tetra 1 gekozen. De enige dataapplicatie
die we momenteel in gebruik
hebben is messaging. Ik kan me voorstellen
dat we op termijn Teds (Tetra enhanced
data services) implementeren, zodat we
snellere dataverbindingen krijgen. Maar
tot nu toe bestaat hier nog geen behoefte
aan bijvoorbeeld toegang tot gegevens in
databases via het Tetra-netwerk of aan foto’s
of video’s die via het Tetra-netwerk worden
verstuurd of opgehaald”, vertelt Zaddach.
Daar komt bij dat ‘München’ Tetra nadrukkelijk
combineert met Wifi. “We hebben een
uitgebreid WiLan-netwerk in gebruik”, zegt
Zaddach. “De meeste van onze voertuigen
hebben computers aan boord. Deze systemen
communiceren via Wifi met onze centrale ITsystemen.
Datzelfde draadloze netwerk willen
we ook gebruiken voor Voice over IP.”
Programmeren
Het project is Zaddach meegevallen. “De
reductie in kosten die we vooraf hebben
ingeschat, is zonder twijfel gerealiseerd.
Dat zien we ook terug in de kosten die we
doorberekenen aan onze klanten. In de
analoge tijd lag het bedrag per gebruiker per
maand op minimaal 72 euro. Nu zitten we
twintig euro lager.”
Wat Zaddach – met zijn achtergrond in IT
– erg is opgevallen, is dat het Tetra-netwerk
vanaf dag één stabiel was. “Desondanks
hebben we een lange migratieperiode
gekend, waarin we het digitale en analoge
netwerk naast elkaar in gebruik hadden.
Dat heeft vooral te maken met het feit dat
bij een analoog netwerk erg veel centraal
wordt geregeld, terwijl bij een Tetra-netwerk
veel op het niveau van individuele terminals
moet worden geprogrammeerd. Dat is op
zich heel handig, alleen moeten wij als
serviceprovider nu aan de gebruikers vragen:
Wat willen jullie per terminal precies aan
functionaliteit? En dat weten de gebruikers
vaak niet in één keer goed aan te geven.
Hierdoor moet de migratie soms in een aantal
stappen verlopen. De basisfunctionaliteit van
het digitale netwerk was dan ook zeer snel
geïmplementeerd. Maar het duurt wel even
voordat elke individuele terminal volledig
correct is ingesteld.”
Door Robbert Hoeffnagel
Verbinding juni 2009 2

24
technologie
Verbinding juni 2009
Veiliger Europa binnen handbereik
Europees project Suphice
géén brug te ver
Uit 170 voorstellen die zijn
binnengekomen bij het Europese
onderzoeksprogramma PASR, zijn
zeven onderzoeken daadwerkelijk
in gang gezet. Eén daarvan was
Suphice (Secure Unplanned
Provisioning of High Integrity
Communications across Europe).
De bedoeling van Suphice was
en is om tot een beveiligde
infrastructuur binnen Europa
te komen, die het mogelijk
moet maken op een ad-hocbasis
geclassificeerde informatie
Overzicht van de architectuur.
De Europese Commissie heeft in een reactie op de terroristische aanslagen
ingezien dat nieuwe technologie moet worden ingezet in de strijd tegen
terrorisme. In geval van calamiteiten moeten civiele en militaire organisaties
snel en veilig met elkaar kunnen communiceren. Ook wil de Europese
Commissie de economie stimuleren door de systemen volledig in Europa te
laten onderzoeken en bouwen. In 2004 is een eerste stap gezet met de instelling
van een driejarig Europees onderzoeksprogramma (PASR) naar beveiliging.
tussen en binnen de lidstaten uit
te wisselen.
Tien Europese bedrijven
Het onderzoek is uitgevoerd
door tien Europese bedrijven in
negen lidstaten. Avensus, een
systeemintegrator op het gebied
van onder andere beveiliging,
nam deel namens Nederland.
“In de periode van januari 2005
tot juli 2006 ging het erom te
bewijzen dat een dergelijk ambi-
Suphice als beveiligend element
voor I-Bridge
I-Bridge voorziet in flexibele en veilige IP-connecties
en services om ad-hocsamenwerking te bewerkstelligen
in crisissituaties.
C2000, Tetra, VHF, UHF, gsm, Marifoon, FM9000,
mobiele en vaste communicatieapparatuur worden
met elkaar verbonden en het resultaat kan worden
geïntegreerd met andere systemen voor informatie
uitwisseling en logging en/of recording.
tieus project mogelijk was: een gemeenschappelijk EU cryptoplatform,
met een ongeclassificeerd
ontwerp voor alle ‘STG’-beveiligingsniveaus
(staatsgeheim)”,
zegt Klaas Boshoven van Avensus.
“Ook lag er de eis voor meervoudige
certificeringen en onderzochten
we of niveau ‘Top Secret’
haalbaar was.” Alleen het laatste
was in 2006 niet haalbaar, omdat
niveau ‘Top Secret’ nog niet
bestond op Europees niveau.
Boshoven voegt eraan toe dat het
bereiken van de doelstellingen
niet zo’n eenvoudige zaak was.
“Je werkt met negen verschillende
nationaliteiten en culturen
uit verschillende – ook concurrerende
– bedrijven en je moet
natuurlijk vertrouwen opbouwen.
Je moet vaststellen welke doelgroepen
er zijn, wie werkt met
wie samen, welke contacten zijn
logisch en welke bevoegdheden
en verantwoordelijkheden spreek
je af? En zo waren er nog tientallen
factoren waarnaar moest
worden gekeken.”
Barrières overwinnen
Toen deze fase in 2006 was
afgesloten, lag er een basis
voor een infrastructuur, maar
moesten er technisch nog grote
barrières worden overwonnen.
De volgende stap was een nieuwe
aanpak te vinden voor hardware
en software die is gebaseerd

Overzicht architectuur nationaal verband.
op open standaarden. Die open
standaarden zijn nodig zodat
iedere leverancier en fabrikant
hun eigen hardware en software
kunnen ontwikkelen. Echter een
open of openbare infrastructuur
zonder highgrade-beveiliging,
zoals internet, is niet geschikt om
geclassificeerde informatie uit
te wisselen. Voor de beveiliging
van geclassificeerde informatie
tijdens transport zijn door de
meeste lidstaten eigen ‘highgrade
security’-oplossingen ontwik-
Architectuur van Suphice bestaat uit vier
bouwstenen
1. Het Cryptografische Services Registry
In dit ‘telefoonboek’ staan de aangesloten organisaties met hun
cryptomogelijkheden omschreven.
Suphice-services worden geregistreerd in een Uddi-register opdat
potentiële gebruikers deze kunnen vinden.
CSR registreert crypto-devices en publiceert specifieke endpoints
en securitylevels.
2. De Autorisatieserver en policy database
Hiermee kan worden gecheckt of de toegang tot een geselecteerde
service is toegestaan en in lijn is met de regelgeving van
de lidstaat of organisatie.
De AuthService voorziet Suphice cryptografische apparatuur van
een interface om autorisatie-aanvragen te doen. Een Suphiceapparaat
plaatst een request om aan een ander apparaat een
service te bieden of om een service af te nemen van een ander
apparaat.
Policy defined rules, acceptatie, weigering of menselijke interventie.
3. De Parameterserver
Deze server voorziet in de distributie van de cryptoparameters,
algoritmen en sleutels.
4. De Suphice IP-crypto-units
Een IP-crypto is een cryptografisch apparaat dat IP-pakketten kan
vercijferen en ontcijferen en tevens kan communiceren met de
andere elementen van Suphice.
Volledig ‘soft-loadable’.
Tamper resistant.
keld. Een gevolg daarvan is weer
dat beveiligde communicatie op
Europees niveau een uitdaging is.
Dit betekent dat Suphice moest
werken aan een flexibele
architectuur die gebruik
moest maken van bestaande
gestandaardiseerde methodieken.
Zo is de voor Suphice ontworpen
webservice-interface dan ook
gebaseerd op WSDL (webservices
description language). Met
uitzondering van de IP-cryptounits
zijn de bouwstenen van de
architectuur van Suphice dan
ook gebaseerd op standaard
webservicestechnologie.
Stand van zaken
Boshoven geeft inzicht in de
stand van zaken eind 2008.
“Avensus Delft is de vertegenwoordiger
in de Benelux voor
Thales e-Security. Soda (secure
on-demand architecture) is de
Thales implementatie van de
open Suphice-standaard. We
zijn nu bezig om met Ivent (de
voormalige DTO, Dutch Defence
Telematics Organization) om
aan te tonen dat Suphice als een
Ivent-dienst is te leveren, zodat
aangesloten organisaties hiervan
gebruik kunnen maken. Militaire
organisaties worden geconfronteerd
met uitdagingen als hoe
zij veilig kunnen communiceren
met civiele organisaties tijdens
calamiteiten (derde hoofdtaak).
Ze hebben ad-hoceisen tijdens
crisissituaties en traditionele
cryptologistieke en key-managementprocedures
zijn hier niet
voldoende.”
Verbinding juni 2009 25
Europees Suphice initiatief noodzakelijk
Als het om veiligheid gaat, dan kan het nationale belang niet
boven het gezamenlijke belang worden gesteld.
Als er een vorm van dreiging is, dan moeten veiligheidsinstanties
in verschillende landen ad hoc en snel informatie kunnen
uitwisselen op Europees niveau.
Elke lidstaat heeft nog steeds zijn eigen regelgeving.
Er bestaat nog steeds terughoudendheid tussen diensten als het
gaat om het delen van informatie, zelfs nationaal.
Er is geen standaard voor EU communicatiesystemen.
Highgrade security-oplossingen zijn nog steeds landspecifiek.
Er is geen gecertificeerd EU brede highgrade-crypto beschikbaar.
Militaire highgrade-oplossingen kunnen niet communiceren met
civiele systemen.
Tegen het einde van het jaar is
het Europese Thales highgradealgoritme
‘Vegas’ beschikbaar in
Thales datacryptors.
Avensus is ook bezig om
informatie uit te wisselen met
de KLPD, diverse politiekorpsen
en vtsPN (voorziening
tot samenwerking Politie
Nederland). Tot slot praat het
bedrijf met instanties, zoals de
veiligheidsregio’s (samenwerking
Brandweer, Politie, hulpdiensten,
Defensie) en ministeries.
Succesvol demonstreren
Het systeem is een aantal keren
al succesvol gedemonstreerd en
ingezet tijdens oefeningen. De
apparatuur van Suphice, met
name de cryptobox, is Fips 140-2
Level , common criteria EAL4
en Caps-gecertificeerd. Het is de
verwachting dat Nederlandse
en Europese certificeringen
begin 2009 zijn afgerond. “We
werken nu aan de ontwikkeling
van de mobiele Suphice-box,
die half zo groot is en bedoeld
is om aan de vraag voor meer
mobiliteit te voldoen. In het
verlengde hiervan wordt gewerkt
aan de ontwikkeling van mobile
Suphice in samenwerking met
Gannexion (mobile access router,
satellietcommunicatie). En tot
slot is er samenwerking met Ivent
voor het I-Bridge-project.
Door Ad Koolen
Ad Koolen is bij Avensus
manager van de Specialized
businessunit in Delft.

26
management
Verbinding juni 2009
“TetraNed is opgericht om C2000 binnen te
halen, te bouwen en te onderhouden”, vertelt
algemeen directeur Bert Garlich. “Die blik is
inmiddels breder geworden. Onze hoofdzaak
blijft efficiënt beheer, maar we willen onze
kennis ook verder uitbouwen en toepassen.”
TetraNed actief in Duitsland en België
“ De blik is breder
geworden”
TetraNed is verantwoordelijk voor de bouw en het onderhoud van het
Nederlandse C2000-netwerk. Eind mei was het bedrijf een van de opvallende
aanwezige tijdens het Tetra World Congress in München. Maar wat heeft
TetraNed te zoeken op een internationaal evenement? Verbinding vroeg het
aan algemeen directeur Bert Garlich.
TetraNed is in 1997 opgericht als een joint
venture van KPN en Getronics en is inmiddels
een volle dochter van KPN. Tien jaar na
de oprichting werd het besluit genomen dat
TetraNed zich ook zou gaan richten op de ‘extended
home markets’ van het moederbedrijf,
te weten Duitsland en België. “We kregen
twee jaar de tijd om met ‘trial and error’ die
nieuwe markten binnen te stappen. Duitsland
is bijvoorbeeld een enorme markt, maar het
is in vele opzichten anders dan Nederland. We
maken gedegen keuzen en afwegingen, want

Binnenhuisdekking
C2000 ligt de afgelopen maanden fel onder vuur. In de praktijk blijkt de C2000portofoon
in direct mode (DMO) niet optimaal bruikbaar voor de brandweer en
dat zou vooral binnenshuis gevaarlijke situaties opleveren. Deze beperking was
voor diverse regio’s aanleiding voor DMO op analoog over te stappen.
“In enkele brandweerregio’s lijkt er inderdaad een probleem te zijn”, zegt ook
algemeen directeur Bert Garlich van TetraNed. “Maar het is een DMO-probleem
en DMO is geen onderdeel van C2000. De Tweede Kamer heeft destijds gekozen
om niet te voorzien in binnenhuisdekking. Nu, zeven jaar later, wordt daarover
genuanceerder gedacht. Het is goed dat we nu tot in de diepste kelder willen
communiceren, maar om die wens te realiseren moet geld worden vrijgemaakt.”
Garlich heeft zich duidelijk geërgerd aan de recente berichtgeving rondom
C2000. “De media koppen dat de brandweer C2000 in de ban heeft gedaan,
maar dat is natuurlijk niet juist. In deze gevallen gaat het uitsluitend over
DMO, en niet over C2000. En C2000 voldoet nu juist aan alle gestelde eisen. De
discussie wordt daarnaast met veel emotie gevoerd, terwijl het uiteindelijk over
geld gaat. Je kunt de dekkingsproblemen prima oplossen door de DMO-functie
te verbeteren, of door repeaters te plaatsen op brandweerwagens. Maar de
plaatselijke of de landelijke belanghebbenden zullen dan het geldlaatje moeten
open trekken. Als die discussie eenmaal rond is kan TetraNed snel verbeteringen
doorvoeren.”
je kunt wel iets willen, maar het moet vooral
haalbaar zijn”, zegt Garlich.
Tetra in Duitsland
TetraNed heeft inmiddels een eigen vertegenwoordiging
in Duitsland waarmee het
bedrijf uit Gouda beter kan inspelen op de
stormachtige ontwikkelingen bij onze oosterburen.
Duitsland bouwt momenteel aan wat
het grootste Tetra-netwerk ter wereld moet
worden en bevindt zich midden in de transitie
van analoog naar digitaal. Duitsland is daarmee
zo’n tien jaar later dan Nederland. “Ten
tijde van C2000 was Tetra geen wijdverbreide
keuze”, vertelt Garlich. “In Duitsland zie je dat
veel markten niet meer kunnen wachten met
de overstap, omdat de analoge apparatuur
letterlijk uit elkaar valt.”
TetraNed heeft er wel voor gekozen zich in
Duitsland niet primair te richten op de OOVsector.
“Dat is een markt waar je erg moeilijk
tussenkomt”, stelt Garlich. “Grote opdrachten
worden toch al snel gegund aan de lokale partijen.
Wat je wel in Duitsland ziet, is dat de
markten buiten de OOV-sector direct overstappen
op digitaal.” HIj doelt dan op bijvoorbeeld
energiebedrijven, mijnen en havens. TetraNed
richt zich daarom vooral op deze markten
met specifieke Tetra-oplossingen, zoals een
‘Tetrametrie’-systeem om telemetriegegevens
terug te koppelen via het Tetra-netwerk.
Onderhoud Astrid
Een tweede aandachtsgebied voor TetraNed is
België, waar de situatie volgens Garlich heel
anders is dan in Duitsland. “België is een stuk
verder en de contracten zijn al vergeven.” Wel
hebben onder andere de Europese Commissie
en de Navo aanbestedingen uitgeschreven
voor de vervanging van de huidige analoge en
Tetra-netwerken.
“In Duitsland kunnen veel
markten niet meer wachten
met de overstap, omdat de
analoge apparatuur letterlijk
uit elkaar valt.”
De grote uitdaging voor TetraNed in België
is echter het onderhoud van het landelijke
Tetra-netwerk Astrid. Momenteel is dit
onderhoud in handen van een consortium
dat bestaat uit Telindus en Eads. “Twee jaar
geleden is het onderhoud echter in de etalage
gezet en werd er een aanbesteding uitge-
schreven”, zegt Garlich. Die aanbesteding
bevindt zich momenteel met vier partijen in
de laatste fase.
Een van die laatste vier partijen is ‘Amadeo’,
dat staat voor Astrid Maintenance Engineering
Development Expert Organization. Dit
consortium staat onder leiding van TetraNed
en bestaat verder uit Getronics, Koning &
Hartman, AEG Tranzcom, Intergraph en
Newtel Essence. TetraNed volgt daarmee een
model dat ook in Nederland is toegepast. Het
werk wordt deels uitgevoerd door een aantal
subcontractors. TetraNed voert de regie en is
het aanspreekpunt voor de opdrachtgever.
De gunning voor het onderhoud van het
Astrid-netwerk moet in september van dit jaar
worden afgegeven, waarna het daadwerkelijke
onderhoud na een overgangsperiode op
1 juli 2010 van start kan gaan. Garlich heeft
er vertrouwen dat het Amadeo-consortium
als winnaar uit de bus komt. “Astrid heeft
goed in de wereld rondgekeken en zegt onder
de indruk te zijn van de manier waarop het
onderhoud in Nederland is geregeld.”
Als de opdracht eenmaal binnen is, dienen
zich op beheergebied volgens Garlich diverse
uitdagingen aan. De algemeen directeur
noemt onder andere het samenvoegen van
de meldkamers voor politie en brandweer tot
‘multidisciplinaire meldkamers’ die via 112
zijn te bereiken. “Op dit gebied kunnen wij
goed meedenken als businesspartner.” Ook
is België volgens hem ontvankelijker voor
breedband. “België gelooft niet in Teds (Tetra
enhanced data services, red.), zeker niet met
het huidige spectrum. Met Teds kun je op 25
kHz-kanaaltjes geen potten breken.”
Upgrade C2000
De activiteiten over de grens dragen volgens
Garlich bij aan de ontwikkeling van TetraNed
tot een ‘onafhankelijke systeemintegrator’.
Het onderhoud van het C2000-netwerk blijft
wel een hoofdactiviteit. Als onderdeel van
‘Renatus’ voert TetraNed momenteel een upgrade
uit op de core van het C2000-netwerk,
een upgrade die ervoor moet zorgen dat
C2000 in elk geval tot 2014 is voorbereid op
de invoering van nieuwe functionaliteiten.
Volgens Garlich heeft de upgrade onder
andere tot gevolg dat meldkamers anders
worden aangesloten op het Tetra-netwerk.
“De eerste upgrade is feitelijk de meldkamer
die momenteel in Drachten wordt gebouwd.”
Deze gezamenlijke meldkamer voor
Groningen, Friesland en Drente moet in de
zomer 2010 operationeel zijn. “Maar een
belangrijke vraag is dan nog wel welke gms
je gaat gebruiken, en hoe je de meldkamer
aansluit op C2000.”
Door Ferry Waterkamp
Verbinding juni 2009 27

28
praktijk
Verbinding juni 2009
Halve minuut tijdwinst bij uitrukken
Brandweer Lelystad
integreert beveiliging
kazerne met C2000
Op 8 november 2008 werd in de brandweerkazerne in Lelystad een uniek
systeem opgeleverd. Door het bestaande beveiligingssysteem te integreren
met het alarmering- en communicatiesysteem zijn twee tegenstrijdigheden
verzoend. Want een betere beveiliging van de kazerne gaat nu hand in hand
met een belangrijke tijdwinst bij het uitrukken.
“In 2005, een dik jaar na de invoering van
C2000 kwamen twee concrete vragen bij elkaar”,
vertelt plaatsvervangend commandant
Jan Wiebe Land. “Om te beginnen vroegen
de protocollen van de randapparatuur rond
C2000 om een stevig onderzoek naar de beveiliging
van de kazerne en de bereikbaarheid
van deze apparatuur. We willen een open,
dienstverlenende organisatie zijn naar de
burgers, maar we constateerden tegelijkertijd
dat het in geval van diefstal wel eens 96 uur
kon duren voor dat aan het licht kwam. Ook
maakten we ons er sterk voor de opkomsttijd
terug te brengen tot acht minuten. De uit-
ruktijd is daarbij zeer cruciaal. Hiervoor liep
een pilot waarbij we 24 uur per dag zes man
op de kazerne hadden. Die pilot is overigens
omgezet in een structurele voorziening.
’s Nachts slapen de brandweermensen daar
en kunnen zo nodig direct in actie komen.
Maar de beide vragen: betere beveiliging en

een hogere reactiesnelheid beten elkaar toen
nog. Zoals eigenlijk altijd en overal.”
Koppelen alarmering en
beveiliging
Installatiebedrijf en ingenieursbureau Koldijk
is al sinds jaar en dag huisinstallateur van
de brandweer in Lelystad en had in 2004 nog
een paar aanpassingen aan de beveiliging
gedaan. Samen met leverancier Keyprocessor
was een geïntegreerd beveiligingssysteem
geïnstalleerd, dat bestaat uit camerabewaking,
toegangscontrole en inbraakbeveiliging.
Maar als je als brandweerman op weg van
de slaapkamers naar buiten op verschillende
plaatsen het licht moet aandoen, een aantal
zware deuren door moet en de beveiliging
moet in- en uitschakelen, dan ben je al snel
een paar minuten kwijt voordat je met de
auto de straat op kunt. Dat moest dus anders.
De cruciale vraag bleek te zijn: “Hoe koppel
je de alarmering via C2000 aan een intern
beveiligingssysteem met alleen al twintig
deuren.” Zenitel, marktleider op het gebied
van randapparatuur en applicaties binnen
het C2000-netwerk, had behalve digitale
portofoons ook verschillende andere applicaties
(claxon, stoplichten en lichtkrant
met kerninformatie) en beschikte over een
systeem met acht aanstuurpunten, maar dat
was lang niet voldoende. De wens was om de
alarmering van de kazernebezetting via C2000
te regelen. Want dat was sneller dan de tot
dan toe gebruikelijke manier via P2000.
Partijen bij elkaar brengen
Tijd dus om de leveranciers bij elkaar te
brengen. De beveiligings- en communicatiespecialisten
kenden elkaar niet, maar
dat bleek uiteindelijk geen belemmering. Al
snel zagen de drie partijen de mogelijkheden
en de perspectieven en werd besloten
tot een samenwerking die moest leiden tot
een geïntegreerd systeem. Dat bleek nog
behoorlijk wat voeten in de aarde te hebben.
Koos Nomden, projectleider bij businessunit
Koldijk Beveiligingstechniek, formuleert het
zo: “Zeker in het begin leek het of de ene
partij Schots sprak en de andere Iers. Het had
allemaal wel wat weg van Engels, maar echt
verstaan deden we elkaar niet.”
Veel tijd is gestoken in het testen en in het
garanderen van back-ups. “Het kan niet zo
zijn – ook niet in de aanloopfase – dat een
deur op een cruciaal moment niet opengaat.
We werken in een reële situatie waarbij
inderdaad elke seconde telt en dan mag er
absoluut niets mis gaan. Dat vroeg veel van
ons als ontwerpers en bouwers, maar stelde
soms ook wel het geduld van de brandweer in
Lelystad op de proef”, vertelt Nomden.
Aansprekende resultaten
Maar het was het geduld waard. Het resultaat
op 8 november 2008, toen het complete systeem
werd opgeleverd, stemt de brandweer
in Lelystad zeer tevreden. Alleen al in de tijd
tussen alarmering via C2000 en het oppiepen
(P2000) is acht seconden winst geboekt. Tel
daarbij op dat ’s nachts een halve minuut is
gewonnen en er binnen twee minuten wordt
uitgerukt – overdag zelfs binnen anderhalve
minuut – dan is sprake van een winst die
levensreddend kan zijn.
Bij een alarm ’s nachts gaan direct alle lichten
aan, van de slaapkamers tot in de hal met
voertuigen. Zowel de interne als de externe
deuren worden ontgrendeld en de brandweerlieden
kunnen dus direct en ongehinderd naar
de voertuigen en vervolgens de kazerne uit.
Na het uitrijden is een druk op de statusbox in
de wagen voldoende om de deuren te sluiten
Verbinding juni 2009 29
“Hoe koppel je de alarmering
via C2000 aan een intern
beveiligingssysteem met alleen
al twintig deuren?”
en de vergrendeling en beveiliging weer op
scherp te stellen.
Uiteraard is er een heel arsenaal aan extra
faciliteiten mogelijk, nu de integratie daadwerkelijk
tot stand is gekomen. Denk aan een
statusbox in de voertuigen, waarmee informatie
en sturing mogelijk is. Een pop-up op
alle computerschermen op de werkplekken,
waarin onder andere de alarmering staat,
maar ook of het voertuig ter plaatse is of
alweer terugkomt. “Dergelijke extra’s blijken
motiverend te werken voor brandweerlieden.
Ze verhogen de onderlinge betrokkenheid en
creëren draagvlak voor het nieuwe systeem”,
is de ervaring van Jan Wiebe Land. Maar
denk ook aan een koppeling met de verwarming
in de uitrukhal, die automatisch wordt
uitgeschakeld als de roldeuren open zijn. De
bevelvoerder kan door camera’s op afstand
bepalen of het gebouw goed is afgesloten en
ook zien wie er voor de deur staat.
Unieke integratie op
datacommunicatieniveau
Kern van de hele operatie is dat er niet op
contactniveau is gekoppeld, maar dat de
systemen op het niveau van datacommunicatie
zijn geïntegreerd. In feite gaat alles over
C2000, maar wordt het netwerk niet extra
belast. Er zit een knip in de communicatie
van meldkamer naar kazerne en voertuigen
enerzijds en de aansturing van het interne
beveiligings- en voorzieningensysteem anderzijds.
De bestaande protocollen bij Zenitel en
Keyprocessor zijn zodanig gestandaardiseerd,
dat ook bij toekomstige updates de integratie
van beide systemen gegarandeerd blijft. En
dat maakt het systeem, zoals dat in Lelystad
functioneert, veel meer dan een lokale
ad-hocoplossing.
De leveranciers zijn ervan overtuigd dat dit de
basis vormt voor toepassingen waarmee alle
brandweerkorpsen en ook andere hulpverleningsdiensten
in heel Nederland hun voordeel
kunnen doen.
Door Peter Knol
Peter Knol is manager
Beveiligingstechniek bij installatiebedrijf
en ingenieursbureau Koldijk
(www.koldijk.eu).

0
praktijk
Verbinding juni 2009
Naast de organisatorische aspecten betekent
regionalisering ook dat de Veiligheidsregio
Flevoland een eigen ict-infrastructuur moet
opzetten, inclusief een eigen spraak- en
datacommunicatienetwerk. De brandweer in
Flevoland koos voor samenwerking met de
Galaxy Group en haar partner Datel Access
om de veiligheid en beschikbaarheid van de
Veiligheidsregio Flevoland altijd veilig bereikbaar
“ Ict en communicatie
zoveel mogelijk
één geheel”
De regionalisering van de veiligheidsdiensten moet de veiligheid van
burgers tijdens rampen en crisissen verhogen. In Flevoland zijn al flinke
stappen gezet bij het opzetten van de veiligheidsregio. Een belangrijk
onderdeel van dit proces is de regionalisering van de brandweerkorpsen
die voorheen aan de gemeenten waren gekoppeld.
mobiele en datacommunicatie te garanderen.
“Het ontkoppelen van de brandweerkorpsen
en gemeenten, en het opzetten van een
eigen organisatie is een omvangrijk proces
met veel verschillende aandachtspunten,
zowel organisatorisch als technisch”, zegt
Wim Maas, hoofd bedrijfsvoering Veiligheidsregio
Flevoland. “Op het gebied van ict en
communicatie is het uitgangspunt dat we de
regio zoveel mogelijk als één geheel zien. We
willen dan ook een centrale communicatie-infrastructuur
en een centraal nummer voor de
brandweer in Flevoland. De vraag was echter
hoe we alle losse onderdelen op een effectieve
manier kunnen samenvoegen tot een
goed werkend communicatienetwerk dat ook

weinig beheerinspanningen vergt. Met het
oog op de flexibiliteit en mobiliteit is het uitgangspunt
bovendien om alle medewerkers
een online werkplek aan te bieden. Een goede
breedbandinfrastructuur is dan noodzakelijk.
Tot slot groeit onze organisatie de komende
periode zeer snel en ook daar moet de nieuwe
infrastructuur op voorbereid zijn.”
Uit de eerste contacten met de Galaxy Group
en Datel Access bleek dat het brede pakket
aan eisen en wensen snel was te realiseren.
De samenwerking startte met een uitvoerige
analyse van de bestaande situatie. “Hieruit
kwam naar voren dat de verschillen per locatie
nogal groot zijn, in elk geval wat betreft
telefooncentrales. Daarom is ervoor gekozen
een nieuwe beheerde breedbandinfrastructuur
aan te leggen. Daarbij hebben we de
bewuste keuze gemaakt de inrichting van de
breedbandinfrastructuur en het noodzakelijke
beheer en de monitoring uit te besteden aan
All IP Europe, onderdeel van de Galaxy Group,
en haar partner Datel Access. Onze kernactiviteiten
richten zich op veiligheid en brandbestrijding.
We hebben niet de capaciteit en
kennis alle ontwikkelingen op het vlak van
communicatie bij te houden.”
Online werkplek
Voor de inrichting van de online werkplekken
is een betrouwbare dataverbinding cruciaal.
“We hebben straks vijftien locaties en willen
dat onze mensen in die kazernes en thuis
veilig toegang hebben tot bedrijfsgegevens en
applicaties. Op die manier kunnen ze efficiënter
en flexibeler werken”, zegt Maas. De verbindingen
die hiervoor nodig zijn, maken deel
uit van het maximaal beveiligde en private
datacommunicatienetwerk van All IP Europe.
“Zij zijn verantwoordelijk voor de beveiliging
van de verbindingen en zorgen dat er
voldoende bandbreedte op de lijnen beschikbaar
is. Daarvoor monitoren ze standaard het
totale externe communicatieverkeer. Op basis
van die gegevens kunnen ze de beschikbare
bandbreedte efficiënter indelen. Zo kan er
ook voor de verschillende verkeerstypen,
zoals spraak en e-mail, bandbreedte worden
toegewezen. Met de nieuwe infrastructuur
kunnen we zorgen dat al onze mensen altijd
veilig toegang hebben tot de informatie die
ze nodig hebben. We hoeven ons op dat vlak
geen zorgen te maken. We hebben altijd
een goed beeld van de bandbreedte die we
nodig hebben en dus ook van de bijbehorende
kosten.”
Spraak
Ook het vaste spraakverkeer binnen de
Veiligheidsregio Flevoland verloopt via het
All IP-datanetwerk. En voor de inrichting en
monitoring is VoIP-specialist Datel Access
ingeschakeld. Hierbij wordt gebruikgemaakt
van de dienst SIPconnect managed voice van
dit bedrijf. “Na de technische inventarisatie
bleek dat de managed voice-oplossing het
beste aansluit op onze wensen. Omdat het
spraakverkeer via het vaste netwerk verloopt,
hebben we op locatie geen telefooncentrales
meer. Dat biedt kostenvoordelen en vermindert
beheer’, vertelt Maas. Door deze keuze
hoeven op de verschillende locaties alleen
VoIP-toestellen te worden ingeplugd, waarna
de medewerkers beschikken over alle aangeboden
telefoniefunctionaliteit. Ze hoeven
alleen op het toestel in te loggen met hun
eigen gebruikersnaam en wachtwoord.
De twee bedrijven werken nauw samen om de
kwaliteit van het spraakverkeer te garanderen.
Daarnaast heeft de brandweer een 0900nummer
aangevraagd om de bereikbaarheid
te optimaliseren en gesprekken snel en goed
te kunnen verwerken. Er is ook een nummerplan
ontwikkeld om de bereikbaarheid te
optimaliseren. Dat zorgt ervoor dat iedereen
die belt snel bij de juiste persoon terecht
komt. De keuze voor managed voice levert
de veiligheidsregio de flexibiliteit waarnaar
ze op zoek is. “Inmiddels is de brandweer in
Almere opgenomen in de veiligheidsregio en
zijn de voorbereidingen voor de integratie
van Lelystad in volle gang. Op termijn zullen
dan ook de korpsen van Zeewolde, Dronten,
Noordoostpolder en Urk volgen”, zegt Maas.
“Het is voor ons dus belangrijk dat we snel
extra locaties aan onze communicatie-infrastructuur
kunnen koppelen.”
Mobiele communicatie
Als brandweerlieden onderweg zijn, moeten
ze ook bereikbaar zijn. Naast mobiele
telefoons zijn er ook medewerkers uitgerust
met smartphones en laptops met een mobiele
verbinding. “De Galaxy Group levert als
totaalleverancier abonnementen en toestellen
voor mobiele telefonie, inclusief datamodules.
Dit alles op basis van het KPN-netwerk.
In eerste instantie hebben we de bestaande
mobiele abonnementen van de gemeente en
de GGD omgezet naar Galaxy-abonnementen.
Het gebruik van mobiele datatoepassingen
vereist echter ook aandacht voor beveiliging.
We willen niet dat de bedrijfsgegevens of
e-mails eenvoudig te onderscheppen zijn. Ook
op dat vlak kon onze communicatiepartner
ons helpen. De mobiele data die onze mensen
versturen, gaan standaard via het private access
point van All IP Europe. Daardoor weten
we zeker dat onze gegevens en e-mails niet in
verkeerde handen vallen.”
Hoewel de veiligheidsregio diverse spraak- en
datadiensten afneemt, gaat dit niet ten koste
van het overzicht. “We ontvangen voor alle
“ Onze organisatie groeit de
komende periode zeer snel
en ook daar moet de nieuwe
infrastructuur op voorbereid zijn.”
diensten maandelijks één factuur met een gedetailleerd
overzicht van alle communicatiekosten.
Maar belangrijker”, vervolgt Maas, “is
dat we elk kwartaal een analyse ontvangen,
waardoor we altijd een goed beeld hebben
van onze communicatiebehoeften. Op basis
van die analyses kunnen we steeds kijken of
we de afspraken moeten aanpassen. In dat
geval is het heel prettig dat we samenwerken
met een specialist op alle communicatiedisciplines.
Op die manier zijn onze medewerkers
verzekerd van optimaal telefoonverkeer en
betrouwbare verbindingen. Bovendien weten
we zeker dat onze communicatie-infrastructuur
meegroeit met onze ontwikkeling,
zonder concessies aan de beschikbaarheid en
veiligheid.”
Door Petrick de Koning
Verbinding juni 2009 1

2
technologie
Verbinding juni 2009
Supersnelle verbindingen tussen radiotelescopen
Jive deelt data
over lichtpaden
Het Joint Institute for VLBI in Europe (Jive) in Dwingeloo was begin
april het toneel van een demonstratie van ‘electronic transmission
of VLBI’. VLBI (very long baseline interferometry) is de techniek om
verscheidene telescopen te gebruiken als één grote supertelescoop.

De ‘control room’ van Jive met op
de achtergrond de correlator.
De demonstratie was onderdeel
van de internationale sterrenkundemarathon
‘Rond de wereld
in tachtig telescopen’. Tijdens de
demo in Dwingeloo is ingezoomd
op het actieve melkwegstelsel
C120, waarvan het licht er 450
miljoen jaar over heeft gedaan
om vandaag te worden waargenomen.
Het gedeelte waarop
door de zestien telescopen wordt
ingezoomd, is zo klein dat Jivedirecteur
Huib-Jan van Langeveld
het vergelijkt met een telescoop
die vanuit Nederland een tennisbal
waarneemt in New York.
Superradiotelescoop
In vroegere tijden brachten
koeriers harde schijven en
banden naar Jive voor astronomieonderzoek.
Gezien het feit dat
veel radiotelescopen op afgelegen
plekken op de wereld staan,
zoals in woestijnen in Afrika
en Australië, duurde het erg
lang voordat de data konden
worden geanalyseerd en radioastronomen
de beelden konden
bekijken.
Door alle radiotelescopen op
een stuk heelal te richten en de
verkregen data te combineren,
vormen de telescopen als het
ware één grote superradiotelescoop.
Jive in Dwingeloo vormt
het centrum, omdat de centrale
processor daar staat, maar ook
omdat de gebruikers en het
netwerk van daaruit worden ondersteund.
De gegevens komen
via het glasvezelnetwerk direct
samen en radiosterrenkundigen
kunnen vandaag de dag in realtime
zien wat hun telescopen
waarnemen. Ze hoeven dus niet
meer te wachten tot de data
weken later voorhanden zijn.
Glasvezelnetwerk
Door het glasvezelnetwerk
van Surfnet heeft Jive de
capaciteit gelijktijdig de
signalen van zestien telescopen
te verwerken. De aangesloten
radiotelescopen produceren
per stuk ongeveer 1 Gbps aan
data. Het lichtpadenknooppunt
NetherLight ligt in Amsterdam.
Hier komt de informatie uit het
buitenland binnen en die wordt
rechtstreeks doorgestuurd naar
Dwingeloo.
De lichtpaden lopen over het
glasvezelnetwerk van Surfnet,
dat in staat is gegevens met een
zeer hoge snelheid te verzenden.
“Op een enkele glasvezel
gebruiken we tot 72 kanalen: één
kanaal voor gewoon internetgebruik
en de andere 71 kanalen
voor de wetenschappelijke
grootgebruikers”, vertelt Erik-Jan
Bos, directeur van Surfnet. “Elk
van de 71 kanalen vormt een
lichtpad: een eigen optische
snelweg die buiten het reguliere
internet valt.” Via deze lichtpaden
kan in totaal 72x10 Gbps per
golflengte aan informatie worden
verzonden.
GigaPort
Lichtpaden zijn het resultaat
van het project GigaPort
Next Generation Network,
dat door een consortium van
onderzoeksinstellingen in
2004 is gestart met als doel
supersnelle internetverbindingen
te ontwikkelen om grote
hoeveelheden data mee te
versturen. “Een netwerk mag
geen hinder zijn voor onderwijs
en onderzoek. Netwerken zijn
katalysatoren voor voorruitgang
en dat heeft ons, mede
geïnspireerd door de discussies
met de mensen van Jive, tot de
ontwikkeling van lichtpaden
Verbinding juni 2009
gebracht”, zegt Bos en hij
vervolgt: “Lichtpaden maken een
directe dataverbinding mogelijk
tussen twee punten in het
netwerk zonder tussenkomst van
routers van internet.”
Een belangrijke hindernis die
moest worden genomen, is het
snel en betrouwbaar bedienen
van de wetenschappelijke
grootverbruikers zonder de
prestaties van het netwerk voor
andere internetgebruikers aan
te tasten. De resultaten van
het GigaPort NG-project zijn
voor veel netwerkorganisaties
in de rest van de wereld een
voorbeeld geweest voor hoe
de volgende generatie van hun
netwerk eruit moet zien. Met
zijn ruim 8.000 km glasvezel is
het netwerk beschikbaar voor
onderzoekcentra, universiteiten,
hogescholen en academische
ziekenhuizen in Nederland en
is het via NetherLight goed
gekoppeld aan soortgelijke
netwerken wereldwijd.
De nieuwste ontwikkeling zijn
de zogenoemde dynamische
lichtpaden. Hierbij staan de
lichtpaden niet continu open,
maar vormen een netwerk dat
kan worden gebruikt op het
moment dat de behoefde daar
is. Zo krijgt de gebruiker zelf
controle over zijn deel van het
netwerk.
Door Hans Vandam
De ‘Westerborktelescoop’
die ook
is gebruikt tijdens
de demo.

AMCOM
Luzernestraat 24
Postbus 215
2150 AE Nieuw Vennep
Distributeur voor
de Benelux van ICOM
radiocommunicatie
T +31 (0) 252-629370
F +31 (0) 252-629371
E info@amcom.nl
I www.amcom.nl
VERHUUR-VERKOOP-ONDERHOUD
(Ex)PORTOFOONS & TRUNKING
www.flash-services.com
WWW.GLOBAL.NL
WWW.GLOBAL.NL
WWW.GLOBAL.NL
IN-CAR LAAD
EN MONTAGE
OPLOSSINGEN
Televisieweg 26, 1322 AL Almere
Telefoon: 036 538 70 70
MULTIMEDIA EN
COMMUNICATIE
OPLOSSINGEN
Televisieweg 26, 1322 AL Almere
Telefoon: 036 538 70 70
GPS, C2000
EN GSM
ANTENNE
OPLOSSINGEN
Televisieweg 26, 1322 AL Almere
Telefoon: 036 538 70 70
KPN BMS
Postbus 16118
2500 BC Den Haag
T (010) 457 27 27
F (084) 222 01 36
E bms@kpn.com
I www.kpn.com/portofoons
Microlinks
Wireless systems
Ceintuurbaan 28
1271 BJ Huizen
Tel: +31 (0)35 5250153
Fax:+31 (0)35 7851639
. Licentiestraalzenders
. Licentievrij 2.4/ 5.4 GHz
. Hotspot
. turn-key of alleen hardware www.microlinks.nl
. onderhoud & service (SLA) info@microlinks.nl

productnieuws
Motorola Team VoWlan beschikbaar in Europa
Motorola Enterprise Mobility Solutions maakt haar
Team-oplossingen voor Voice over Wireless Lan in Europa
beschikbaar. De oplossing biedt behalve spraak mobiele
e-mail, gesynchroniseerde contact- en agendafuncties,
verzending en ontvangst van tekstberichten en toegang
tot internet of intranetten.
Met de oplossing is het mogelijk via Windows Mobile
6.1 draadloos gebruik te maken van bedrijfsapplicaties.
De Team-apparatuur is te integreren in bestaande
PBX-telefoonsystemen en is terug te vinden in pushto-talk-toepassingen.
Ook kan de apparatuur worden
gecombineerd met Motorola tweeweg radiosystemen.
Meer informatie: www.motorola.com
Edimax Technology, producent van netwerk-
en connectiviteitsoplossingen, komt met
de IC-7000PTn, een 802.11n dual mode
IP-camera. De camera is voorzien van
pan-tiltfunctie en 1. megapixel lens. De
IC-7000PTn is makkelijk aan te sluiten op
een netwerk. Gebruikers kunnen met de
ontwikkeling camerabeveiligingssystemen
opzetten die via een webbrowser op afstand
kunnen worden bestuurd.
De IC-7000PTn is dankzij de hoge snelheid
en een stabiel signaal in staat kwalitatief
goede videobeelden door te sturen. De
camera ondersteunt twee manieren van
videocompressie; Mjpeg en Mpeg-4. Dankzij
de pan-tiltfunctie kunnen gebruikers de
kijkhoeken van de camera aanpassen. De
camera ondersteunt een horizontale kijkhoek
Tetra Crypto voorkomt
afluisteren
De encryptie die standaard zit ingebouwd in
Tetra-terminals is volgens beveiligingsspecialist
Sectra onvoldoende. Het Zweedse bedrijf heeft
daarom samen met de Zweedse overheid een
nieuwe oplossing ontwikkeld die afluisteren van
Tetra-verkeer onmogelijk moet maken.
Sectra Tetra Crypto bestaat uit een sim-kaart
die in nagenoeg elke portofoon kan worden
geschoven. De versleuteling is daardoor volledig
onafhankelijk van het merk portofoon, aldus de
leverancier.
Meer informatie: www.sectra.com
Op afstand bestuurbare dual mode IP-camera
van Edimax
van 55° en een
verticale hoek van
120°.
Een andere
handige functie
van de IC-7000PTn is
de multi-area motion
detection. Hierdoor
kunnen verschillende
plekken in het kijkveld
worden aangewezen,
waarna de camera een
momentopname verstuurt
zodra hier beweging wordt
waargenomen. De opnamen kunnen worden
opgeslagen op SD-geheugenkaarten, een
harde schijf, e-mail en FTP.
Meer informatie: www.edimax.nl
Verbinding juni 2009 5

Raca Batteries Nederland B.V.
Satellietbaan 10A
2181 MH HILLEGOM
Postbus 75
2180 AB HILLEGOM
Tel: +31 (0)252-227070
Fax: +31 (0)252-533922
Internet: www.racabatteries.nl
M I SSION C R ITIC A L IT SYSTEMS
C OMPUTERWEG 5
P OSTBUS 8 3 07
3503RH U T RECHT
T: 0 3 4 6 – 5 817 3 0
F : 0 3 4 6 – 5 8174 0
INFO@ TRIOPSYS. NL
W W W.TRIOPSYS. N L
Utrechtseweg 2 Postbus 14
3732 HB De Bilt 3730 AA De Bilt
telefoon 030 - 635 34 63
www.vtspn.nl

Raca Batteries Nederland B.V.
Satellietbaan 10A
2181 MH HILLEGOM
Postbus 75
2180 AB HILLEGOM
Tel: +31 (0)252-227070
Fax: +31 (0)252-533922
Internet: www.racabatteries.nl
M I SSION C R ITIC A L IT SYSTEMS
C OMPUTERWEG 5
P OSTBUS 8 3 07
3503RH U T RECHT
T: 0 3 4 6 – 5 817 3 0
F : 0 3 4 6 – 5 8174 0
INFO@ TRIOPSYS. NL
W W W.TRIOPSYS. N L
Utrechtseweg 2 Postbus 14
3732 HB De Bilt 3730 AA De Bilt
telefoon 030 - 635 34 63
www.vtspn.nl

column 8
Verbinding | juni 2009
Total black-out
Hulpdiensten worden traditioneel ingezet om te assisteren bij nood-
situaties en rampen. En in die situaties communiceren ze via legio vaste en
mobiele netwerken. Niets nieuws. Ook niet dat we al tijden kibbelen over
welke systemen nou het geschiktst zijn en dus hebben we verschillende
netwerken die letterlijk en figuurlijk langs elkaar heen communiceren. Wat
doen we dan, als al die bestaande communicatienetwerken van de hulpdiensten
ons in de steek laten. Het gebeurt niet vaak, maar het kan wel.
Afgelopen oud en nieuw ging het wonderlijk goed met het mobiele
netwerk. Maar eind mei hebben we het weer eens meegemaakt, toen het
ADSL-netwerk van KPN uit de lucht ging. Het was niet dramatisch, want het
duurde maar drie uurtjes en het was in de avond. Toch kan het vervelend
zijn en het is natuurlijk niet de eerste keer dat dit gebeurt. Dus wat doen
we als meerdere vaste en mobiele systemen simultaan uitvallen?
In de Verenigde Staten weten ze daar wel raad mee. Ze hebben ook wel
eens rampen meegemaakt. En dus heeft Verizon Business een dienst
met de naam ERMCS (Emergency response mobile communications
service). Laat het maar aan de Amerikanen over om fantastische namen
te verzinnen voor hun diensten, maar dat terzijde. De dienst van de
mondiaal opererende operator is alleen beschikbaar in de VS en heeft als
doel ongeacht welk kritisch communicatiesysteem in een mum van tijd te
herstellen. Vooral in noodsituaties en tijdens rampen rukken de mannen
van de ERMCS uit, die hofleverancier is van de Amerikaanse Fema (Federal
Emergency Management Agency).
De ERMCS beschikt over een aantal vrachtwagens die werkelijk tot de nok
zijn gevuld met allerhande communicatieapparatuur en voedingssystemen
voor elektriciteit. Ze zijn geheel zelfvoorzienend en natuurlijk zijn alle systemen
volledig redundant uitgevoerd. De joekels van wagens hebben ruimte
voor 24 werkplekken en zijn onder andere ingezet tijdens 9/11 in New York,
de orkanen Katrina en Rita en de bosbranden in Californië. Daarnaast heeft
Verizon afgelopen maand haar MCC (mobile command center) geïntroduceerd.
Dit systeem zit eveneens in een kolossale vrachtwagen en fungeert
als commandocentrale tijdens rampen en noodsituaties. Voor degenen die
plaatjes willen zien, kijk op www.flickr.com en zoek op Verizon Business.
Aan de palmares van de vrachtwagens blijkt dat de heren mobiele
hulpverleners al een tijdje rondrijden in de Verenigde Staten. Misschien
heb ik het gemist, maar in Europa kan ik me een dergelijk initiatief niet
herinneren, laat staan in Nederland. En ik begrijp dat niet. Want in geval
van nood is communicatie toch het eerste wat in de lucht moet zijn. En als
juist die communicatie uitvalt, moet die zo snel mogelijk worden hersteld
of vervangen.
De vraag is of we in Nederland voldoende zijn ingericht op communicatierampen.
Oefeningen en testen suggereren van wel, maar we hebben recent
geen rampen meegemaakt op de schaal van Katrina of 9/11, waarin echt
alle of in elk geval meerdere systemen tegelijkertijd uitvielen. Ik kan het
me niet herinneren. Toegegeven, de Amerikanen kunnen van ons ook nog
wel wat leren op het gebied van andere typen infrastructuur en dat doen ze
gretig. Zie de bezoeken vanuit New Orleans aan onze dijken en stormvloedkering.
Hoe dan ook zij lijken voorbereid te zijn op een meervoudige uitval
van bestaande communicatie-infrastructuren. Op een totale black-out. Zijn
wij dat ook?
René Frederick
Colofon
Verbinding is een vakblad over mobiele
communicatie in de openbare orde &
veiligheidssector.
Jaargang 30, juni 2009, nr 6
Verbinding verschijnt tienmaal per jaar. Toezending
geschiedt op abonnementsbasis en middels
controlled circulation.
Uitgever
Robbert Hoeffnagel
Hoofdredactie
Ferry Waterkamp
Eindredacteur
M. Rubel
Redactie Postadres
Postbus 82, 2460 AB Ter Aar
Telefoon: 079-3416632
Administratie: info@fenceworks.nl
Abonnementen: abonnementen@fenceworks.nl
Redactie: verbinding@fenceworks.nl
Website: www.verbindingonline.nl
Advertentie-exploitatie
Bureau van Vliet B.V.
Postbus 20, 2040 AA Zandvoort
Telefoon: 023-5714745
Zandvoort@bureauvanvliet.com
In dit nummer bijdragen van
Hans Borgonjen, René Frederick, Robbert
Hoeffnagel, Wouter Hoeffnagel, Peter Knol,
Petrick de Koning, Ad Koolen, Hans Steeman,
Hans Vandam, Ferry Waterkamp en John Piek
Druk
drukkerij JB&A van driel, Rotterdam
Een jaarabonnement op VERBINDING kost € 51,95
inclusief 6% BTW, over te maken op bankrekening
1062.74.619 t.n.v. FenceWorks B.V. in Alphen aan
den Rijn, onder vermelding van ‘jaarabonnement
Verbinding’. Een jaarabonnement loopt gelijk
met het kalenderjaar. Een jaarabonnement wordt
aangegaan tot schriftelijke wederopzegging en
automatisch gecontinueerd indien niet voor één
november van het lopende jaar schriftelijk is
opgezegd.
Kopij kan worden ingezonden in overleg met
de redactie. Geplaatste artikelen hoeven niet
noodzakelijkerwijs de mening van de redactie te
vertegenwoordigen. De redactie noch de uitgever
aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de
inhoud van artikelen van derden, ingezonden
mededelingen, advertenties en de juistheid van
genoemde data en prijzen.
Fotokopie en overname van artikelen, geheel of
gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend
toegestaan na schriftelijke toestemming van de
redactie en onder vermelding van: ‘Overgenomen
uit Verbinding, vakblad voor professionele
telecommunicatie’. Met de vermelding van het jaar
en het nummer.
ISSN-nummer 1386-4300
VERBINDING is een uitgave van FenceWorks BV.

column 8
Verbinding | juni 2009
Total black-out
Hulpdiensten worden traditioneel ingezet om te assisteren bij nood-
situaties en rampen. En in die situaties communiceren ze via legio vaste en
mobiele netwerken. Niets nieuws. Ook niet dat we al tijden kibbelen over
welke systemen nou het geschiktst zijn en dus hebben we verschillende
netwerken die letterlijk en figuurlijk langs elkaar heen communiceren. Wat
doen we dan, als al die bestaande communicatienetwerken van de hulpdiensten
ons in de steek laten. Het gebeurt niet vaak, maar het kan wel.
Afgelopen oud en nieuw ging het wonderlijk goed met het mobiele
netwerk. Maar eind mei hebben we het weer eens meegemaakt, toen het
ADSL-netwerk van KPN uit de lucht ging. Het was niet dramatisch, want het
duurde maar drie uurtjes en het was in de avond. Toch kan het vervelend
zijn en het is natuurlijk niet de eerste keer dat dit gebeurt. Dus wat doen
we als meerdere vaste en mobiele systemen simultaan uitvallen?
In de Verenigde Staten weten ze daar wel raad mee. Ze hebben ook wel
eens rampen meegemaakt. En dus heeft Verizon Business een dienst
met de naam ERMCS (Emergency response mobile communications
service). Laat het maar aan de Amerikanen over om fantastische namen
te verzinnen voor hun diensten, maar dat terzijde. De dienst van de
mondiaal opererende operator is alleen beschikbaar in de VS en heeft als
doel ongeacht welk kritisch communicatiesysteem in een mum van tijd te
herstellen. Vooral in noodsituaties en tijdens rampen rukken de mannen
van de ERMCS uit, die hofleverancier is van de Amerikaanse Fema (Federal
Emergency Management Agency).
De ERMCS beschikt over een aantal vrachtwagens die werkelijk tot de nok
zijn gevuld met allerhande communicatieapparatuur en voedingssystemen
voor elektriciteit. Ze zijn geheel zelfvoorzienend en natuurlijk zijn alle systemen
volledig redundant uitgevoerd. De joekels van wagens hebben ruimte
voor 24 werkplekken en zijn onder andere ingezet tijdens 9/11 in New York,
de orkanen Katrina en Rita en de bosbranden in Californië. Daarnaast heeft
Verizon afgelopen maand haar MCC (mobile command center) geïntroduceerd.
Dit systeem zit eveneens in een kolossale vrachtwagen en fungeert
als commandocentrale tijdens rampen en noodsituaties. Voor degenen die
plaatjes willen zien, kijk op www.flickr.com en zoek op Verizon Business.
Aan de palmares van de vrachtwagens blijkt dat de heren mobiele
hulpverleners al een tijdje rondrijden in de Verenigde Staten. Misschien
heb ik het gemist, maar in Europa kan ik me een dergelijk initiatief niet
herinneren, laat staan in Nederland. En ik begrijp dat niet. Want in geval
van nood is communicatie toch het eerste wat in de lucht moet zijn. En als
juist die communicatie uitvalt, moet die zo snel mogelijk worden hersteld
of vervangen.
De vraag is of we in Nederland voldoende zijn ingericht op communicatierampen.
Oefeningen en testen suggereren van wel, maar we hebben recent
geen rampen meegemaakt op de schaal van Katrina of 9/11, waarin echt
alle of in elk geval meerdere systemen tegelijkertijd uitvielen. Ik kan het
me niet herinneren. Toegegeven, de Amerikanen kunnen van ons ook nog
wel wat leren op het gebied van andere typen infrastructuur en dat doen ze
gretig. Zie de bezoeken vanuit New Orleans aan onze dijken en stormvloedkering.
Hoe dan ook zij lijken voorbereid te zijn op een meervoudige uitval
van bestaande communicatie-infrastructuren. Op een totale black-out. Zijn
wij dat ook?
René Frederick
Colofon
Verbinding is een vakblad over mobiele
communicatie in de openbare orde &
veiligheidssector.
Jaargang 30, juni 2009, nr 6
Verbinding verschijnt tienmaal per jaar. Toezending
geschiedt op abonnementsbasis en middels
controlled circulation.
Uitgever
Robbert Hoeffnagel
Hoofdredactie
Ferry Waterkamp
Eindredacteur
M. Rubel
Redactie Postadres
Postbus 82, 2460 AB Ter Aar
Telefoon: 079-3416632
Administratie: info@fenceworks.nl
Abonnementen: abonnementen@fenceworks.nl
Redactie: verbinding@fenceworks.nl
Website: www.verbindingonline.nl
Advertentie-exploitatie
Bureau van Vliet B.V.
Postbus 20, 2040 AA Zandvoort
Telefoon: 023-5714745
Zandvoort@bureauvanvliet.com
In dit nummer bijdragen van
Hans Borgonjen, René Frederick, Robbert
Hoeffnagel, Wouter Hoeffnagel, Peter Knol,
Petrick de Koning, Ad Koolen, Hans Steeman,
Hans Vandam, Ferry Waterkamp en John Piek
Druk
drukkerij JB&A van driel, Rotterdam
Een jaarabonnement op VERBINDING kost € 51,95
inclusief 6% BTW, over te maken op bankrekening
1062.74.619 t.n.v. FenceWorks B.V. in Alphen aan
den Rijn, onder vermelding van ‘jaarabonnement
Verbinding’. Een jaarabonnement loopt gelijk
met het kalenderjaar. Een jaarabonnement wordt
aangegaan tot schriftelijke wederopzegging en
automatisch gecontinueerd indien niet voor één
november van het lopende jaar schriftelijk is
opgezegd.
Kopij kan worden ingezonden in overleg met
de redactie. Geplaatste artikelen hoeven niet
noodzakelijkerwijs de mening van de redactie te
vertegenwoordigen. De redactie noch de uitgever
aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de
inhoud van artikelen van derden, ingezonden
mededelingen, advertenties en de juistheid van
genoemde data en prijzen.
Fotokopie en overname van artikelen, geheel of
gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend
toegestaan na schriftelijke toestemming van de
redactie en onder vermelding van: ‘Overgenomen
uit Verbinding, vakblad voor professionele
telecommunicatie’. Met de vermelding van het jaar
en het nummer.
ISSN-nummer 1386-4300
VERBINDING is een uitgave van FenceWorks BV.

Flash Services Nederland
Moezelweg 136-C Haven 5602
3198 LS Europoort Rotterdam
Tel +31 (0)181 25 00 25
E-mail info@flash-services.com
Web www.flash-services.com
Bart?!
Koud dat het is! En mistig! Maar dat
beton moet vandaag gestort worden.
Je kijkt omhoog en ziet dat Bart de
kubel te laag heeft hangen. Dat gaat
mis. Je weet wat je te doen staat en
je roept via de portofoon: “Bart!”
Wat volgt is een kakofonie aan
gesprekken en Bart geeft net aan
zijn maat door, hoeveel pintjes hij
gisteren gedronken heeft.
Daar moet je toch niet aan denken!
Flash zorgt ervoor dat je bereik optimaal is. Altijd en overal
P.S. En met Bart is het goed gekomen
hoor! Hij is een café begonnen op het
industriegebied.