ecocyclo Herentals - green valley kempen

Bereikbaarheid
Met de trein:
Het Station Herentals ligt op vijf minuten van
het startpunt. Heb je geen fiets? Geen probleem.
Je vindt een fietsverhuurpunt aan het station.
Meer op www.fietsenatelier.be
Met de bus:
In het centrum van Herentals of aan het station
stoppen vele lijnbussen. Een fiets huren, kan aan
het station.
Stippel je reisroute uit via www.slimopweg.be.
Je bent zo op weg met minder CO2!
Met de wagen:
Wie met de wagen komt, vindt ruime en gratis
parkeergelegenheid aan het Netepark en Blosodomein.
(zie plan achteraan)
Vertrekken aan Kamp C:
Wie met de fiets naar Kamp C komt, vind het
domein tussen knooppunt 65 en 66 (in deze
gids bezoekplaats 8).
Kamp C is makkelijk bereikbaar met de wagen
en beschikt over ruime parkeermogelijkheid.
Neem op de E313 afrit 20 (Herentals, Olen) en
rij door het centrum van Olen richting
Westerlo. Na ongeveer 1 km zie je rechts aan
de weg het bord van Kamp C staan.
Fietsstrook
Knip de fietsstrook uit en kleef ze op je fietsbuis.
Zo kan je makkelijk naar de verschillende
knooppunten rijden. Maar let op. Af en toe
wijken we af van het knooppuntennetwerk.
Op de fietsstrook staat bij het uitroepteken een
paginanummer vermeld. Ga dan kijken naar de
desbetreffende bladzijde om de wegbeschrijving
te vinden.
De nummertjes in de blokjes zijn de referentienummers
van de bezoekplaatsen in deze gids.
Heb je een Bikepointer? Op de site
www.bikepointer.be kan je een leaflet maken op
maat van je Bikepointer.
Veel fietsplezier!
& kleef dit op je fietsbuis
START
1 2 3 4 5
blz. 15
12
60
43
44
45
46
47
e c o c y c l o h e r e n t a l s
9
10
8
blz. 24 !
!
19
18
blz. 27 !
6
9
11
12
13
62
65
66
10
14 15
16
17 18
19
EINDE
7
8
15
14

&
GREEN VALLEY KEMPEN
Kempen, de duurzame regio!
Deze uitgave is een samenwerking tussen
De Natuurvrienden en Green Valley Kempen.
De Natuurvrienden werkt aan duurzame vrije
tijdsinvulling. Green Valley kempen heeft als doel de
Kempen te promoten als duurzame regio.
Alle projecten uit Ecocyclo zijn duurzaam, maar een
aantal van hen hebben zo’n uniek en innovatief karakter
dat ze nog eens extra gepromoot zullen worden door
Green Valley Kempen.
‘Green Valley Kempen’- projecten zullen ter
plaatse Met de herkenbaar steun van zijn aan het logo en meer
achtergrondinformatie vind je vanaf oktober 2011 op de
website www.greenvalleykempen.be
Green Valley Kempen - Expo C
We vertrekken in het centrum van Herentals.
Boskat en de Hellekens
De Hellekens bereik je het makkelijkst door de Nete-oever te volgen
vanaf de Nederrij (aan het ziekenhuis)
contact BosKat vzw
Projectcoördinator Paul Goossens
Kamergoor 33
2200 Herentals
Tel. 0495/57 98 67
info@boskat.be en www.boskat.be
Herentals - De Hellekens
Achteraan in dit boekje vind je een gedetailleerd plan van het
stadscentrum. In het centrum vind je immers vijf plekken die je al
een eerste idee geven van wat duurzaamheid in de praktijk kan
inhouden. En dan moet je tocht nog beginnen!
Je kan ze allemaal aandoen, of je kiest er enkele uit. Doe het rustig
aan: je bent toch met de fiets. Duurzamer kan haast niet!
Boskat is een bedrijf in de sociale economie.
Als vzw streeft Boskat geen financiële winst na, het wil duurzame
tewerkstelling creëren bij mensen die lang werkloos waren en een
lage scholing genoten.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
1

Herentals - De Hellekens
En met succes, dankzij intensieve begeleiding en opleiding
wordt er kwalitatief hoogstaand werk geleverd.
Boskat zorgt voor:
• aanleg en onderhoud van groenvoorzieningen (tuinen, industriële
of openbare groenvoorziening, …);
• vellen van bomen (vellen, knotten en snoeien van bomen, vellen
van gevaarlijke bomen met hoogwerkers, verhakselen van
takhout, uitfrezen van boomstronken);
• bosbeheer (beplantingswerken, onderhoud, dunningswerken,
bestrijding Amerikaanse vogelkers);
• natuurzorg (alle natuurwerkzaamheden, aanleg en onderhoud
van kleine landschapselementen).
Eén van de plaatsen waar zij prima werk geleverd hebben, is De
Hellekens, een uniek stukje groen in het midden van de stad
Herentals. Het was een samenwerking tussen de stad Herentals,
Natuurpunt vzw en Boskat vzw, ondersteund door het Aardgasnatuurfonds
van de Koning Boudewijnstichting.
De Hellekens is een stukje van de vallei van de Kleine Nete dat tot
in het stadscentrum van Herentals binnendringt. Het gebied De
Hellekens wordt afgebakend door de Kleine Nete in het noorden,
de Ring in het oosten, de St.-Jobsstraat in het zuiden en de
Begijnenvest in het westen. Het gebied, dat ongeveer 25 ha groot
is, bestaat vooral uit weilanden, akkerlanden, enkele braakliggende
percelen en verspreide bosjes. Het vormt een natuurverbindingsgebied
tussen het Peerdsbos en het natuurreservaat Langendonk
- Olens Broek.
In 2004 werd het gebied heringericht zodat het een sociale functie
kan vervullen en het natuuraspect de nodige aandacht krijgt. De
Hellekens werd zo een wandelgebied binnen de stadskern, waar
jong en oud kunnnen verpozen en mekaar ontmoeten.
De verwaarloosde gracht werd heraangelegd. Om het droogvallen
van de waterloop te voorkomen, werd een pomp geplaatst
aan de Kleine Nete. Die pompt water uit de Kleine Nete in de
Hellekensloop. Ze moet er enkel voor zorgen dat bepaalde stukken
gracht water houden om de waterfauna te laten overleven in droge
perioden. Ze wordt aangedreven door een windturbine, en dat
blijkt uniek in Vlaanderen.
De nieuwe waterloop werd gegraven om een verbinding te krijgen
tussen een oude waterloop (de Hellekensloop) en een bestaand
grachtenstelsel met verbinding naar de Kleine Nete. Zo maakt de
waterloop een verbinding met de Kleine Nete. Er zijn ook twee
vijvers aangelegd die bij wateroverlast als buffer dienen en die de
natuurwaarde in het gebied verhogen.
Zo moet het gebied meer aantrekkingskracht krijgen voor o.a.
roodborsttapuit, grasmus, torenvalk, alpenwatersalamander, groene
en bruine kikker, pad en weidebeekjuffer.
Door de hoge natuurwaarde en door het technische aspect
(de plaatsing van een vistrap en een zonne-energiepomp) wordt
het ook een interessante leerplaats voor de scholen uit de omgeving.
Oxfam Wereldwinkel
contact Begijnhof 29, 2200 Herentals
Tel. 014/2 57 75 en 014/23 02 67
www.oww.be
open woensdag 14u. - 16u.
vrijdag 15.30u. - 18u.
zaterdag 10u. - 12u. en 14u. - 16u.
zondag 10u. - 12u. + zondagsmarktje
Het Begijnhof is de moeite waard om te bezichtigen. Er zijn weliswaar
geen begijntjes meer, maar in de vroegere begijnhof-
infirmerie (het huis met nummer 13) heeft het Begijnhofmuseum
een passend onderkomen. Daar vind je heel wat informatie. In het
kader van deze tocht wilden we je echter iets anders laten zien: de
Wereldwinkel. Die vind je onmiddellijk links als je door de poort
het Begijnhof binnenwandelt.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
Herentals - Begijnhof
2

Gemeente - Omschrijving
Herentals - Wereldwinkel Herentals - Alterna
Oxfam-Wereldwinkels is de voornaamste organisatie van eerlijke
handel in België. In Vlaanderen alleen al zijn er meer dan 200 winkels
die draaien door de inzet van 7.500 vrijwilligers.
Door hun strijd voor een rechtvaardige wereldhandel komen ze op
voor ieders recht op een menswaardig leven.
De Oxfam-Wereldwinkels verkopen producten van eerlijke handel
waarbij de producenten een menswaardig inkomen verwerven. Alle
producten komen uit het Zuiden. Oxfam-Wereldwinkels zijn het
best bekend om hun voedingsproducten zoals koffie, wijn, chocolade,
honing, rijst, fruitsap en chips.
Het assortiment bevat meer dan 170 producten van 90 partners in
Afrika, Azië en Latijns- Amerika. Daarnaast verkopen ze gebruiks-
en siervoorwerpen, juwelen en textiel, speelgoed, keramiek, …
producten die op een traditionele manier en met duurzaam
materiaal gemaakt zijn. Met de verkoop van solidariteitsproducten
zoals wenskaarten, kalenders en kaarsen steunen ze organisaties
die werken rond milieu, mensenrechten en verdraagzaamheid. In
de winkel en op de zondagsmarkt tellen ze een steeds groeiend
aantal vaste en bewuste klanten. Daarnaast plaatsen verenigingen,
bedrijven en scholen regelmatig grote bestellingen of houden ze
een standverkoop. In de wereldwinkel op het Begijnhof is de stad
Herentals de beste klant!
Eerlijke handel dus, of ‘fair trade’. Daarbij gelden bepaalde sociale
en ecologische regels, in het bijzonder bij de export van arme
landen naar het geïndustrialiseerde westen. Belangrijk daarbij is
dat een eerlijke prijs voor een product wordt geboden: die staat in
verhouding tot de productiekosten, en die wordt niet bepaald door
de verhoudingen op de internationale markt.
Eerlijke producten krijgen een Max Havelaarcertificaat. Dat staat
voor:
• een eerlijke en stabiele prijs die de productiekosten dekt;
• de kans voor boeren en plantagearbeiders om hun levensstandaard
te verbeteren;
• meer respect voor het milieu;
• betere arbeidsvoorwaarden (geen kinder- of gedwongen arbeid),
democratie en emancipatie;
• toegang tot de wereldmarkt en een betere, krachtigere handelspositie
voor kleine boeren.
TIP!
Loop eens binnen bij de Wereldwinkel! Maar
ook bij Spar, Delhaize, Colruyt, Carrefour,
Super GB, Alvo, … vind je eerlijke producten.
Je herkent ze aan dit logo:
Alterna
contact Vaartstraat 3, 2200 Herentals
info@natuurhuisalterna.be
www.natuurhuisalterna.be
open ma - vrij 9.15u. - 12.15u. en 14u. - 18.30u.
zaterdag 9u. - 12.30u.
do en zo gesloten
Deze winkel wil in de eerste plaats mensen in contact brengen
met biologische en ecologische alternatieven voor de bestaande
producten op de markt.
Biologische producten worden geteeld zonder kunstmest en
chemische bestrijdingsmiddelen en bevatten geen chemisch-synthetische
geur-, kleur- en smaakstoffen en conserveringsmiddelen.
Ze voldoen aan landbouwnormen die gebaseerd zijn op het
behoud van milieu, natuur en landschap en het welzijn van dieren.
Die gelden in de hele Europese Unie. Biologische producten zijn
herkenbaar aan een keurmerk. In België worden ze gecontroleerd
door Biogarantie, een door de Belgische overheid erkende controleorganisatie.
(www.biogarantie.be)
Het Biogarantie-label is tot nu het belangrijkste herkenningspunt
voor de consument. Het label garandeert het biologische karakter
van het product en boezemt vertrouwen in. In de Biogarantie vzw
beheren de beroepsverenigingen van telers, verwerkers, distributeurs
en verkooppunten samen het merk.
• Kies zoveel mogelijk voor streekproducten: hoe
dichter bij huis het voedsel werd geproduceerd,
hoe minder schadelijk de effecten op het leefmilieu.
Het meest duurzame transport is namelijk
geen transport
• Best kies je dus voor seizoensproducten:
als je midden in de
winter aardbeien koopt, weet
je zeker dat ze van de andere
kant van de wereld komen of uit
energieverslindende serres. In de
meeste biowinkels kan je terecht voor seizoens-
en streekgebonden groenten en fruit.
• Wil je weten welke groente of fruit in welk seizoen
groeit? Kijk dan op www.velt.be - groenten
- groente/fruitkalender.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
TIP!
3

Herentals - De Kringwinkel
De Kringwinkel
4
contact lierseweg 136, 2200 Herentals
Tel. 015/23 73 93
www.dekringwinkelzuiderkempen.be
open maandag 13u. - 17u.
di - za 9.30u. - 17u.
Deze Kringwinkel maakt samen met de kringloopcentra van Geel
en Heist-op-den-Berg deel uit van het fusiebedrijf ‘De Kringwinkel
Zuiderkempen’. Met een werkingsgebied van over de 300.000
inwoners verdeeld over 18 Kempense gemeentes en met meer
dan 130 personeelsleden is dit sociaal economiebedrijf één van de
grotere sociale werkplaatsen in Vlaanderen.
Sociale tewerkstelling creëren, de afvalberg verkleinen en basisgoederen
aanbieden aan een lage prijs zijn de belangrijkste doelstellingen
van deze organisatie. Sociale en milieuwinsten primeren
boven financiële resultaten.
Deze sociale werkplaats is trouwens een vzw. Dat betekent dat het
bedrijfsresultaat rechtstreeks terug in de organisatie geïnvesteerd
wordt: om bijkomend personeel aan te trekken, of voor het verfraaien
van de winkels, investeren in goede werkkleding, personeelsactiviteiten,
enz.
De activiteiten in Herentals zijn de klassieke activiteiten van een
kringloopcentrum: afgedankte herbruikbare goederen inzamelen,
verwerken en verkopen in De Kringwinkel. Dat dit arbeidsintensieve
werkzaamheden zijn, wordt bewezen door het groeiende
personeelsaantal: in minder dan tien jaar tijd verdubbelde het
aantal medewerkers. De ophaalploeg is dagelijks op de baan om
afgedankte herbruikbare goederen op te halen.
De magazijnmedewerkers zorgen voor de behandeling van die
goederen: proper maken, monteren, haalbare herstellingen uitvoeren
en prijzen. Het winkelpersoneel zorgt voor een mooie
winkel, doet het kassawerk en de verkoopsadministratie.
Constant wordt getracht om een aantrekkelijke winkel aan te kunnen
bieden die openstaat voor een zo ruim mogelijk publiek: hoe
meer verkoop, hoe minder goederen op de afvalberg en hoe hoger
de omzet, des te meer er in personeel kan geïnvesteerd worden.
Gemeente - Omschrijving
Producten opnieuw gebruiken is absoluut toe te
juichen. Maar in feite moeten we beginnen met afval
te voorkomen. De eerste stap daartoe zet je al in de
winkel. Winkel daarom afvalarm: je hebt niet alleen 63%
minder afval. Je betaalt ook 34% minder!
Afvalarm kopen doe je zo:
• koop zoveel mogelijk in grote verpakkingen;
• koop los fruit en groenten in plaats van voorverpakte producten;
• verse producten zijn lekkerder en gezonder dan producten uit
conserven of glazen bokalen;
• opteer voor statiegeldflessen en hervulbare verpakkingen;
• gebruik een herbruikbare boodschappentas.
De Dorpel/De Fakkel
contact Sint-Waldetrudisstraat 37-39, 2200 Herentals
dedorpel@skynet.be of dedorpel@gmail.com
Tel. 014/21 40 73
open maandag gesloten
dinsdag 13u. - 15u.
wo - vr 13u. - 16.30u.
zaterdag gesloten
zondag 14u. - 17u.
Tijdens de openingsuren kan je hier iets drinken. Een consumptie
kost er 0,25 cent. Er is ook een tweedehands kledingsshop om
de noden van bezoekers te vervullen en om mensen die graag
snuisteren te plezieren.
open woensdag van 13.30u. - 16.30u.
vrijdag van 13.30u. - 16.30u.
Armoede is in België een grotendeels verborgen probleem. Wie
zelf in armoede leeft, komt er niet graag mee naar buiten. Wie niet
in armoede leeft, is zich nauwelijks van het probleem bewust. Meer
dan 15% van de bevolking van ons land krijgt echter vroeg of laat
te maken met armoede. Meer dan 700.000 Belgen leven vandaag in
armoede.
Ze zijn extra kwetsbaar: ze zijn dikwijls laaggeschoold, komen uit
een gebroken gezin, worden ziek of invalide, komen zonder werk te
staan, ... en belanden in de armoede.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
TIP!
5
Herentals - Begijnhof

Natuurlijk bestaan er uitkeringen en bestaansminima, maar onze
welvaartstaat functioneert lang niet perfect. En er is meer aan de
hand: de familiale banden zijn minder hecht dan vroeger, het sociale
weefsel rafelt uit, niet iedereen kan de flexibiliteit opbrengen die
onze 24-uurseconomie vereist ... Allemaal factoren die ertoe
bijdragen dat mensen soms door de mazen van het net vallen.
Verenigingen waar Armen het Woord Nemen, werken met mensen
in armoede om hen uit hun isolement te halen en om hun slagkracht
te vergroten. Ze willen dat mensen in armoede volwaardige
gesprekspartners worden in de samenleving. Ze organiseren
vormingsactiviteiten en zoeken actief partners in de samenleving
om kennis over armoede, vanuit de ervaring van de armen, uit te
wisselen en misverstanden, vooroordelen en uitsluitingsgedrag
bloot te leggen.
Vanaf hier sluiten we aan op het fietsknooppuntennetwerk.
Je rijdt naar knooppunt 12, en je steekt het kanaal over naar 60.
Knooppunt
12 60
Herentals - Kanaal
Scheepvaart 6
Het goederenvervoer via de kanalen is duurzaam: binnenschepen
van 1 350 ton verbruiken vier tot zeven keer minder brandstof
per tonkilometer dan vrachtwagens. En één tonkilometer is het
vervoer van één ton over een afstand van één kilometer.
Met 5 liter brandstof kan een binnenschip één ton goederen 500
km ver vervoeren. De trein raakt daarmee slechts 333 km ver, een
vrachtwagen slechts 100 km en een vliegtuig nauwelijks 6,6 km.
Of: een binnenschip van 1 200 ton kan een lading vervoeren die gelijk
staat aan 40 wagons op het spoor en 50 vrachtwagens op de weg.
Ook de maatschappelijke kost van de binnenvaart en van de kanalen
is lager dan elke andere soort van vervoer. De kanalen nemen
relatief weinig ruimte in beslag, er is nauwelijks geluidsoverlast en
er gebeuren weinig ongevallen. De voorbije jaren hebben steeds
meer bedrijven dan ook de overschakeling naar de binnenvaart
gemaakt.
Elke ton vracht die niet via de weg wordt vervoerd, maar wel via
de kanalen, levert dus milieuwinst op en draagt bij tot de veiligheid
en het behoud van de mobiliteit op de wegen.
Daarom doen zowel de Vlaamse regering als de Europese Commissie
inspanningen om de binnenvaart te bevorderen. Over heel het
Albertkanaal worden jaarlijks meer dan 40 miljoen ton goederen
vervoerd. Het kanaal verbindt de haven van Antwerpen en het
industriebekken van Luik. Op de oevers van het kanaal kwamen
belangrijke industriezones met een aanzienlijke bedrijvigheid.
Naast de vervoersfunctie hebben de kanalen ook andere functies:
• een recreatieve functie voor fietsers, wandelaars, vissers; langs
de kanalen zijn ook heel wat watersportclubs actief;
• een natuurfunctie: onder meer door de bevloeiing van droge,
zanderige gebieden;
• drinkwater: de kanalen voorzien in drinkwater voor heel wat
gezinnen in Vlaanderen;
• proceswater en koelwater: heel wat bedrijven hebben water nodig
voor hun productieproces. Elektriciteitscentrales gebruiken
grote hoeveelheden water als koelwater.
Hier moet je kiezen.
Doe je vandaag liever wat minder kilometers? Dan rij je ineens naar
Knooppunt
60 43
(kortere route)
Knooppunt 60 62 (langere versie)
knooppunt 43 (2.9 km). Dan kan je verder lezen vanaf pag. 12
Of maak je graag een ommetje van 12 km langs Kamp C? Lees dan
hieronder gewoon verder.
Van knooppunt 60 rijd je verder naar 62. Aan je linkerkant kom je langs
het ‘klein saske’ van Olen.
Knooppunt
62 via Olen 65
Herentals - Kanaal
Van 62 rijd je door naar 65. Let op: voor de bezienswaardigheid hieronder
moet je eerst 100 meter heen en daarna weer naar het centrum
van Olen aan de lichten links.
0 e c o c y c l o h e r e n t a l s
e c o c y c l o h e r e n t a l s

Olen - Guatemalteekse muurschilderingen
Stedenband Olen – Ixcàn
adres Dorp (naast café Mac Bol)
In het centrum van Olen (links, op een muur naast café Mac Bol)
kom je langs Guatemalteekse muurschilderingen. Olen heeft immers
een stedenband met Ixcàn sinds maart 2001.
Een stedenband is een verzustering, een vriendschapsakkoord of
een samenwerkingsband tussen twee gemeentebesturen. Het is
niet zomaar een verzustering. De bedoeling is om het lokaal bestuur
en de dienstverlening te verbeteren en de lokale democratie
te versterken zowel in de eigen, als in de zustergemeente. Het is
daarbij de bedoeling om zowel de gemeente als de inwoners te
betrekken.
De gemeente Ixcán behoort tot het departement El Quiché in het
noordoosten van Guatemala, dichtbij de grens met Mexico. De
gemeente telt ongeveer 70 000 inwoners.
Dat Olen een stedenband aangaat met de gemeente Ixcán is niet
onlogisch gezien de jarenlange solidariteit met Guatemala en meer
specifiek met Primavera del Ixcán, een van de gemeenschappen in
het zuiden van de gemeente.
Sinds 1991 heeft Olen nauwe banden met de CPR (Comunidades
de Población en Resistencia of Dorpen in Verzet), interne vluchtelingengroepen
die tijdens de militaire repressie begin jaren ‘80 naar
het oerwoud vluchtten.
In 1996 vestigde een van de uit de jungle teruggekeerde groep zich
in een gebied wat later ‘Primavera del Ixcán’ (letterlijk: de Lente
van Ixcán), zou genoemd worden.
De gemeente Olen verleende de verantwoordelijke voor externe
relaties van de groep, Carmelita Ross, een ereburgerschap in 1994.
Haar foto hangt nog steeds naast de andere Olense ereburgers in
de inkomhal van het gemeentehuis. Carmelita Ross werkte jaren
samen met Marcos Ramírez, de huidige burgemeester van Ixcán.
7
Een ereburgerschap voor mensen als Carmelita is niet onbelangrijk:
zolang de repressie in Guatemala haar gang blijft gaan, kan
internationale solidariteit en aandacht de speelruimte van die
repressie wat inperken. Dit is ook een van de doelstellingen van
de stedenband Olen-Ixcán: zich solidair tonen met het huidige
gemeentebestuur van Ixcán en zijn bevolking.
Het is belangrijk dat gemeenten, naast regeringen, bezig zijn met
ontwikkelingssamenwerking. Uiteindelijk is de gemeente het beleidsniveau
dat het dichtst bij de mensen staat. Een gemeente kan
door haar beleidsdaden duidelijke keuzes maken die een signaal
geven aan haar bewoners. Vele Vlaamse gemeenten doen dat al wat
betreft ontwikkelingssamenwerking.
Keer terug naar het paadje richting 65.
Knooppunt
65 66
Kamp C - 8
Provinciaal Centrum Duurzaam Bouwen en Wonen
contact Britselaan 20, 2260 Westerlo
Tel. 014/27 96 50
info@kampc.provant.be - www.kampc.be
open di - vrij van 9u. -17u.
eerste do/maand van 9u. - 21u.
derde za/maand van 9u. - 17u.
Wil je meer weten over duurzaam bouwen of energievriendelijk
wonen? Bezoek Kamp C en haar nieuwe interactieve tentoonstelling
Expo C. Je leert over de energie- en waterproblematiek
en wat je concreet kan doen bij de bouw of verbouwing van je
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s

De ‘Duurzame Drievuldigheid’:
• beperk de vraag naar energie tot het essentiële, tot de
werkelijke behoeften;
• gebruik zo veel mogelijk duurzame materialen en bronnen;
• ga zo efficiënt mogelijk om met energie, water, ruimte en
materialen;
• met de juiste keuze van verlichting kan je het elektriciteitsverbruik
hiervan tot 50% terugdringen;
• door regenwater te gebruiken kan je (de helft van je)
drinkwater besparen;
• door een snelkookpan te gebruiken bespaar je 50 tot 60%
energie bij het koken!
TIP!
Knooppunt 66 43 (vanuit de lange route)
Knooppunt
Windmolen
43 44
adres Hogeweg 5, 2200 Noorderwijk-Herentals
Westerlo - Kamp C
woning. Expo C is gratis te bezoeken maar je kan ook in groep een
gids aanvragen.
Daarnaast kan je bij Kamp C terecht voor gratis planadvies of voor
specifieke informatie op maat over o.a. isolatie, waterzuivering,
zonne-energie, materiaalgebruik, verwarmingssystemen,…
Kamp C organiseert regelmatig workshops en infosessies rond
deze thema’s.
Je bent altijd welkom tijdens de openingsuren maar je kan gerust
ook je vraag per mail of telefoon stellen.
TIP: Aan de fietsenstalling van Kamp C bevindt zich een drinkfonteintje
voor fietsers.
De Basis is het laagenergetisch bedrijven- en conferentiecentrum
van Kamp C. De Basis is een uniek voorbeeld met talloze duurzame
toepassingen. Je kan hier een kantoor of vergaderlocatie
huren.
9
contact Rudi Hoeben, Van Notenstraat 78, 2100 Deurne
Tel. 03/366 45 39
rudi@neiden.ugent.be - www.hogewegmolen.be
Je ziet aan je linkerkant een windmolen, gebouwd rond 1840. Hij
is overgebracht uit Antwerpen-Dam, waar hij rond 1768 nieuw
gebouwd werd. Het is een standaardmolen die gebruikt werd voor
het malen van graan. Om de twee weken is de molenaar aanwezig
op zondag om de molen te laten draaien. Zijn contactgegevens vind
je hierboven. Je kan hem contacteren voor een groepsbezoek.
Wind is een onuitputtelijke bron van energie. Vroeger werd windenergie
direct omgezet in mechanische arbeid. Tegenwoordig wordt
windenergie vooral gebruikt voor de elektrische energie Gemeente die - Omschrijving met
een turbine uit de wind gewonnen wordt: groene stroom, zoals
men wel eens zegt.
Belangrijk is dat daardoor het gebruik van fossiele brandstoffen (en
dus vervuiling en CO -uitstoot) verminderd wordt en dat landen
2
dus minder afhankelijk worden van de olieproducerende landen.
Enkelen nadelen zijn de helaas hoge prijs, het feit dat het niet altijd
evenveel waait, de inpassing van windmolens in het landschap, …
In de Kempen vind je al moderne windmolens aan Bobbejaanland
(Lichtaart) en op het Nike-terrein (Laakdal). Bij Nike wordt een
productie van 20 gigawattuur op jaarbasis nagestreefd. Nu zitten ze
al aan 12.5 gigawattuur.
1 gigawattuur = hoeveelheid elektriciteit die overeenkomt met het
jaarlijks verbruik van enkele honderden huishoudens = 1 miljoen
kilowattuur = 1000 000 000 watt per uur.
Je kan op je factuur nakijken waar de elektriciteit van jouw elektriciteitsmaatschappij
vandaan komt.
• In België wordt zo’n 2% van de elektriciteit uit
hernieuwbare energiebronnen gewonnen. Dat is
weinig vergeleken met Nederland (5%) en Duitsland
(9%).
• Ook jij kan kiezen voor groene stroom.
Op www.vreg.be vind je meer info over energieleveranciers.
• Als maar meer steden en gemeenten plannen een
collectieve aankoop van groene stroom om zo
grote kortingen af te dwingen bij de leveranciers.
Informeer bij je gemeente, stad of provincie.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
Noorderwijk - Windmolen
TIP!

In elk geval wensen wij je tijdens de rest van deze tocht de wind
van achter!
Hier moet je alweer kiezen:
Knooppunt 44 45 (korte route)
Knooppunt
44 via Herenthout 45
(3 km langere route via Herenthout, lees verder op
pag. 14 bij ‘Zonnige Kempen’. Daar verneem je ook hoe je een folder
over het educatieve wandelpad aldaar kan verkrijgen)
Kleurrijke akkers (korte route)
adres Bergen, 2270 Herenthout
contact Julien Bouwen en Paula corthout
Tel. 014/51 61 57 of julienbo@scarlet.be
In de straat ‘Bergen’ zie je rechts een bordje van Natuurpunt.
Zij beheren hier 2 akkers (een met haver en een met rogge),
gescheiden door een mooie houtkant.
In de Kempen werd traditioneel zeer veel rogge - maar ook gerst
en haver - geteeld, omdat dat graan best gedijde op de armere
zandgronden. Deze korenvelden werden uitbundig gekleurd door
vele soorten akkerbloemen. Door het quasi verdwijnen van de roggeakkers
in de Kempen, werd hun specifieke akkerflora ook steeds
zeldzamer.
Akkerbloemen vereisen kale grond. Elk jaar moet dus de grond
gespit of geploegd worden. Als dat niet gebeurt, daalt het aantal
akkerbloemen zienderogen.
Op de graanvelden tegenwoordig tracht men trouwens zoveel
mogelijk bloemen van de velden te vermijden (door vooraf de
bloemzaden weg te selecteren van de andere zaden en door het
gebruik van (on-)kruidverdelgers en door overbemesting), om een
zo groot mogelijke opbrengst te hebben.
Natuurpunt tracht echter hier op de Bergen enkele akkers in hun
glorie te herstellen … met succes! De alombekende korenbloem
bloeit hier nog prachtig en massaal, evenals de zeer zeldzame bolderik.
Dat is een anjer met een prachtige paarse bloem
10
Gemeente - Omschrijving
Gemeente - Omschrijving Gemeente - Omschrijving
Kleurrijke akkers - de bolderik
(met giftige zwarte bolvormige zaden). Klaproos en echte kamille
maken de kleurenrijkdom compleet.
Op deze akkers vind je onder andere gele ganzenbloem, roggelelie,
akkerleeuwenbek, rood en blauw guichelheil, groot spiegelklokje,
klaproos, gewone reigersbek, kleine leeuwenklauw, grote ratelaar, …
Korte route: lees verder op pag. 17
Herenthout - Zonnige Kempen
Zonnige Kempen, sociale woningbouw (lange route) 11
Je bent op de baan ‘Oosterhoven’. In plaats van de knooppuntenroute
te volgen door rechts af te slaan naar knooppunt 45, sla je linksaf
(Herentalse Steenweg, gaat over in Molenstraat) tot aan de kerk in het
centrum van Herenthout.
Achter de kerk begint de wandeling. Na 200 meter op het gele pad is
er een overdekte fietsparkeerplaats die je ook op de terugweg weer
tegenkomt.
De sociale bouwmaatschappij C.V. Zonnige Kempen (i.s.m. gemeente
Herenthout en provincie Antwerpen) heeft hier een educatief
wandelpad van 5 kilometer door de sociale woonwijk uitgewerkt.
Het is een wandelpad dat je ook met de fiets kan doen. Je maakt
kennis met verschillende soorten huisvesting, de grote hoeveelheid
groen in Herenthout en pilootprojecten rond energiezuinig
bouwen.
Je krijgt een overzicht van sociale huisvestingsprojecten op een beperkte
oppervlakte met als kenmerken: ecologisch en energiezuinig
bouwen, inbreiding in de kern, basisnormwoningen en vermenging
van huur- en koopwoningen.
Het wandelpad wordt aangegeven door gekleurde tegels met nummers
en pijlen in de stoep en begint aan de kerk. Je kan over dat
educatief wandelpad een folder aanvragen bij de Zonnige Kempen:
• met een briefje naar de Zonnige Kempen, Grote Markt 39,
2260 Westerlo;
• of even bellen: 014/54 19 41;
• of op de website www.zonnigekempen.be;
• of in het gemeentehuis van Herenthout.
Als je uit de groene zone komt, zie je in de Albertstraat aan nummer 25
een VIC-container.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s

Herenthout - kledingcontainer
Kledingcontainer VIC
adres Albertstraat 25, 2270 Herenthout
contact laanbrugstraat 11, 1000 Brussel
Tel. 02/203 42 40
info.vicngo.be www.vicngo.be
“Niet alleen goed voor het milieu, ook voor de Derde Wereld!” is
het motto achter deze kledij-inzameling van het Vlaams Internationaal
Centrum vzw. Het VIC is een erkende NGO voor ontwikkelingssamenwerking
en wil dat de lokale bevolking in het zuiden zijn
lot in eigen handen kan nemen en door zelf initiatieven te nemen,
het proces van ontwikkeling op gang brengt. Het VIC ondersteunt
deze mensen daarbij door vorming en bewustmaking, zowel op
sociaal, economisch als cultureel vlak.
Maar het zuiden ondersteunen, volstaat niet. Er is immers ook een
verband tussen onze rijkdom en de armoede daar. Dat is het gevolg
van een aantal scheef gegroeide relaties. Een ernstige aanpak van
het ontwikkelingsprobleem in het zuiden vraagt dan ook een verandering
in onze eigen leefwereld: eerlijke prijzen voor producten,
respect en belangstelling voor andere culturen en samenlevingen,
uitwisseling van ideeën en inzichten, verdeling van middelen en
mogelijkheden. De kledinginzameling past dan ook in dit kader en
zorgt bovendien voor de inzameling van fondsen. Tot in de verste
uithoeken van Vlaanderen vind je deze kledingcontainers. Per werkdag
wordt er meer dan 20 ton gedragen kleding ingezameld in alles
samen meer dan 2.000 containers.
TIP!
12
• Over kleding gesproken, wist je dat je 0,6 à 0,7
kWh verbruikt bij het wassen op 40°C? Wassen
op 60 graden kost twee keer zoveel en wassen
op 90 graden vier keer zoveel stroom. En dat
terwijl de meeste wasmiddelen goed werken bij
een temperatuur van 40 graden!
• We dragen en kopen allemaal kleren. We
letten dan op kwaliteit, prijs, of het goed zit,
kleur, wasvoorschriften ... maar zelden waar ze
gemaakt werden. En nog veel minder in welke
omstandigheden dat gebeurde. De Schone Kleren
Campagne maakt ons hier attent op.
Op www.schonekleren.be vind je meer informatie
over waar je ‘schone’ kleren kan vinden!
Terug aan de kerk van Herenthout volg je vanaf hier knooppunt 45
(via Zwanenberg. Als deze straat naar rechts draait, houd je links aan:
Ristenstraat).
Knooppunt
Trage wegen
45 46
adres Postdreef, 2280 Bouwel-Grobbendonk
contact vzw Trage Wegen
Tel. 02/204 09 72
info@tragewegen.be
www.tragewegen.be
Bouwel - Trage wegen
Gemeente - Omschrijving
Vlak voor het knooppunt 46 kijk je goed links, rechts, voor en achter
(zonder tegen je buurman te botsen!). Je fietst namelijk over de ‘trage
wegen’ van Bouwel.
Je kent ze wel, die kleine wegjes tussen gehuchten, van een wijk
naar de dorpskern of tussen de velden en de bossen. Verscholen
tussen een van Europa’s dichtste autowegennet zijn het tegenwoordig
haast de enige wegen waar Koning Auto niet heer en meester
is. Vele voetgangers, fietsers of ruiters vinden er nog hun rust; vrij
van alle claxongedruis. Het zijn Vlaanderens ‘Trage wegen’. Vele
buurt- en voetwegen bestaan al sinds mensenheugenis en worden
sinds 1841 ingeschreven in de Atlas der Buurtwegen. Omdat de
mensen zich vroeger enkel te voet verplaatsten, lag Vlaanderen dan
ook bezaaid met dergelijke trage wegen. De gewijzigde leef-, woon-
en vooral mobiliteitspatronen zorgden er echter voor dat een
groot deel van die trage wegen verdwenen of in onbruik raakten.
Zo werden er reeds heel wat voet- en buurtwegen omgevormd tot
autowegen of verdwenen ze door de aanleg van nieuwe verkavelingen.
Bovendien konden vele gemeenten ze ongestraft afsluiten
of werden ze ingepalmd door aanpalende eigenaars. Vandaag ligt de
nadruk in onze samenleving steeds meer op levenskwaliteit, vrijetijdsbesteding,
duurzame mobiliteit, natuur- en landschapsbeleving
en onthaasten. We hebben deze trage wegen vandaag en morgen
dus meer dan nodig. Trage wegen vzw strijdt voor het behoud,
herstel en de ontwikkeling van trage wegen.
Ook jij kan eraan meewerken. Vaak zie je immers dit: een prachtig
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
13

Grobbendonk
stukje wandelpad met een groot hek ervoor. Of verdwenen onder
de ploegijzers. Wat moet je daarmee? De trage-wegen-lijn kan je
hierover advies geven. Je staat immers niet voor voldongen feiten.
In de meeste gevallen draagt de gemeente de verantwoordelijkheid
om de zogeheten trage wegen open te houden. Laat dus je stem
horen, want alleen dan kan wandelpatrimonium bewaard worden.
De vzw Trage Wegen helpt je hierbij, dankzij de trage-wegen-lijn,
de hulplijn voor voet- en buurtwegen. Hun website staat bol van
voorbeeldbrieven en ze geven advies op maat. Zo beschik je over
alle kennis en argumenten om van een overleg met de lokale overheid
een succes te maken.
Knooppunt
46 47
Honderd meter voor het ADB Huis vind je het diamantmuseum.
Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van deze streek, kan gerust een
kijkje gaan nemen.
Aan de linkerkant van de weg ligt het ADB Huis. Even verder aan de
rechterkant (na het tankstation) rij je de Dennenlaan in om naar Kerkeheide
ter fietsen.
ADB Huis - Grobbendonk
adres Vrijheidstraat 5, 2288 Bouwel-Grobbendonk
contact www.adbhuis.com, adbhuis@telenet.be,
www.natuurvriendenhuizen.net
open enkel op afspraak
Dit Natuurvriendenhuis (nog open tot eind 2011) wordt gerund
door enkele vrijwilligers. Je kan er genieten van de rust of een
drankje in de schaduw van een boom. Jarenlang kwamen hier
vakantiegangers genieten van de Kempen in het huis of op de
camping.
Naast het ADB Huis telt Europa nog een duizendtal andere
Natuurvriendenhuizen. Leden kunnen er aan democratisch tarief
overnachten. In de meeste huizen kun je zelf je potje koken
waardoor het een ideale plek is om te verblijven voor gezinnen of
groepen.
14
Hier zijn alvast enkele tips voor wie duurzaam op reis wil:
• Bescherm natuurgebieden door het gebruik van
bewegwijzerde paden.
• Koop geen souvenirs zoals schelpen, koralen, ivoor,
dieren en planten. Je bewijst er de natuur een grote
dienst mee.
• Wees zuinig met water. Besef dat alles wat je
verbruikt ten koste is van de lokale voorraden.
• Vraag toestemming als je een foto neemt.
• Slaap zoveel mogelijk bij lokale aanbieders.
• Informeer je over de plaatselijke gebruiken in verband
met kledij, sociale omgang, fooien, enz.
• Leer enkele woordjes van de plaatselijke taal. Je komt
niet alleen sympathieker over, het maakt contacten ook
vlotter en aangenamer.
• Neem zoveel mogelijk het openbaar vervoer.
• Proef de plaatselijke keuken. Je leert iets nieuws kennen
en je steunt meteen de lokale economie.
Wanneer je aan de Dennenlaan bent, rij je de straat in. Op het einde
van dit straatje werkt Natuurpunt aan het herstel van een mooi stukje
echte Kempense heide. Voor wie hiervan wil genieten: een kort wandelingetje
van 1 000 meter. Een echte aanrader.
Kerkeheide – Heideherstel
adres Dennenlaan, 2280 Grobbendonk
Grobbendonk -ADB-huis
contact Julien Bouwen en Paula corthout, tel. 014/51 61 57
of julienbo@scarlet.be
In de Dennenlaan kom je aan de rechterkant langs de villa
Minnekepoes, waar Felix Timmermans tijdens de zomer wel eens
verbleef.
De Kerkeheide is een uitloper van een groot landduincomplex
tussen Kasterlee en Nijlen: de Kempense Heuvelrug. Het is het
0 e c o c y c l o h e r e n t a l s
e c o c y c l o h e r e n t a l s
TIP!
15

laatste restant van een uitgestrekt heidegebied, de Lambertusheide.
Die ontwikkelde zich in vroegere eeuwen tussen Bouwel, Nijlen,
Grobbendonk en Herentals. Geleidelijk werd de heide ontgonnen
en omgezet naar hooilanden en akkers. Door de toename van de
bewoning en de verkeersinfrastructuur veranderde het gebied
grondig.
Enkel op Kerkeheide en het militair domein van Grobbendonk
bleef het vroegere landschap deels bewaard.
Door het aanplanten van dennen en door verbossing dreigde ook
op de Kerkeheide de typische heidevegetatie en de heidefauna te
verdwijnen. Daarom streven enthousiaste vrijwilligers van Natuurpunt
naar het herstel van de open heidevegetatie, afgewisseld met
struweel en eikenberkenbos om zeldzame dieren als boompieper
en gekraagde roodstaart en planten als struikheide, dopheide en
tormentil opnieuw kansen te geven. Om dit te realiseren worden
in bepaalde zones bomen verwijderd en de bovenste humuslaag
afgegraven. Zo krijgen planten van open zand zoals heide, buntgras
en korstmossen nieuwe kansen. Langs de randen ontwikkelt zich
een nieuw struweel.
Knooppunt 47 09 10 08
Demopark Thuis Composteren
adres Troon, 2280 Grobbendonk
16
contact Tel. 014/50 70 02 of
compostmeesters@grobbendonk.be
1 km voor je aan knooppunt 8 bent, zie je het gemeentelijk groenmagazijn
van Grobbendonk. Daar vind je ook het demonstratiepark over
composteren.
Niet bepaald een idyllisch plekje om te stoppen op een ontspannend
fietstochtje, denk je? Uiteraard wel omdat er over afval heel
wat zinnigs te vertellen valt.
Composteren is een bijzondere vorm van afvalpreventie. Het is
een natuurlijk proces waarbij talloze organismen (bacteriën en
schimmels) en kleine ongewervelde beestjes (mijten, pissebedden,
springstaarten, miljoenpoten …) zorgen voor de vertering van je
groen- en/of GFT-afval. Het is belangrijk dat grof materiaal versnipperd
wordt en er een goed evenwicht tussen “groen”-afval (voedsel
en vocht) en “bruin” (lucht) structuurmateriaal heerst.
Bij de juiste vochtigheid, voedsel en goede beluchting zal de temperatuur
in de compost stijgen tot 50 à 60 graden. Dit is noodzakelijk
om de onkruidzaden en ziektekiemen te doden.
Na een aantal maanden ontstaat compost, een donker bruinzwart
licht vochtig humusachtig product en een uitstekende bodemverbeteraar.
Hoe begin je daar nu aan? Afhankelijk van de oppervlakte, hoeveelheid
afval en behoefte aan compost, kies je een compostsysteem
op maat van je tuin. Beschikbare systemen zijn de composthoop,
de compostbak, het compostvat, de wormenbak, composteren met
kippen…
Een team van compostmeesters kan je daarbij op weg helpen. Het
zijn vrijwilligers die een speciale opleiding volgden en samenwerken
met de gemeentelijke milieudienst. Compostmeesters geven vooral
praktische uitleg over hoe composteren en ecologisch afvalarm tuinieren.
Hier in het demopark kan je alle vormen van thuiscomposteren bezichtigen
(composthoop, compostvat, compostbakken, wormenbak,
composteren met kippen) en allerlei tips terugvinden over composteren:
hoe mulchen met grasmaaiers, de insectenmuur, vlechtwallen
van snoeihout, …
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
Composteren

Grobbendonk - watermolen
De compostmeesters kunnen je uitgebreid informatie geven over
composteren, ecologisch afvalarm tuinieren en je op weg helpen
voor het kiezen van een geschikt composteringssysteem. Breng je
graag een bezoek aan de demoplaats ‘thuiscomposteren’ in aanwezigheid
van een compostmeester? Hierboven vind je hun contactgegevens.
Tijdens de maand juni wordt er trouwens jaarlijks een opendeurdag
georganiseerd en extra aandacht besteed aan ‘thuiscomposteren’.
Alle activiteiten worden in het gemeentelijk infoblad Groboscoop
bekend gemaakt.
Knooppunt
Let op: we rijden niet volledig tot aan 15. Neem een kijkje aan de watermolen.
Het is een waardevol monument. Daarna keer je terug naar 8.
Watermolen
8 15
17
adres Watermolenweg 1, 2280 Grobbendonk
open door de drukke bezigheden van de eigenaars, kan je
hier niet op elk moment terecht voor extra uitleg.
eén keer per jaar is er een opendeurdag.
Vitruvius, een Romeins architect, die werkte in de laatste eeuw
voor onze tijdrekening, beschreef een type watermolen met
verticaal rad. Werkelijk revolutionair: het ging hier immers om
een eerste vorm van ‘overbrenging’. De kracht van het water op
het verticale rad werd overgebracht op de horizontaal geplaatste
stenen. Die energie werd gebruikt om graan te malen.
De watermolen in Grobbendonk behoorde in de 13de eeuw toe
aan de Heren van Grobbendonk en aan de abdij van Sint-Bernardop-de-Schelde,
die deze streek van de Hertogen van Brabant in
leen hadden. Deze watermolen maalt op waterkracht. De molen
staat op de eigenlijke Nete (de zijarm en de grote arkuil zijn
gegraven). In 1268 brandde hij af. In 1597 werd hij opnieuw totaal
verwoest en in 1919 werd hij weerom door brand ernstig geteisterd.
In 1921 werd hij helemaal vernieuwd en later tot monument
geklasseerd. Het feit dat hij nog steeds maalt met de kracht van
water is uniek.
Tegenwoordig wordt de kracht van water niet meer opgewekt via
ouderwetse molens, maar via waterkrachtcentrales of hydrau-
lische centrales. Dat zijn elektriciteitscentrales die stromend of
neerstortend water gebruiken om een turbine in beweging te
brengen. Ze bevinden zich op stromen en rivieren, al dan niet met
een kunstmatige dam. Het verval en het debiet van de stroom zijn
bepalend voor de werking.
In Zuid-Amerika komt driekwart van de elektriciteit van waterkrachtcentrales.
Het gebruik van waterkracht (ook wel ‘witte
steenkool’ genoemd) brengt geen vervuiling met zich mee en geen
gevaarlijk radioactief afval. Daarom worden waterkrachtcentrales
gezien als opwekkers van groene energie.
• Om duurzaam te wonen moet je niet meteen
een watermolen of waterkrachtcentrale in je tuin
installeren. Wist je dat je ook al veel energie kan
sparen door je gloeilampen te vervangen door
spaarlampen? Een spaarlamp van 15 Watt geeft
immers evenveel licht als een gloeilamp van 75
Watt!
Het is trouwens een fabeltje dat het niet goed is voor een spaarlamp
om ze vaak aan en uit te schakelen. Ze kan 20.000 keer aan
en uit gaan zonder dat dit effect heeft op de levensduur. Best
is om ze pas uit te doen als je langer dan 3 minuten de kamer
verlaat.
• Een bad verbruikt 150 à 200 liter, een douche slechts 50 à 80
liter
• Met een douche met spaarkop halveer je dit gebruik nog eens!
• Herstel een lekkende kraan meteen: een werkje dat we nogal
eens durven uitstellen terwijl het toch ooit moet gebeuren. Een
kraan die 10 druppels per minuut lekt, zorgt voor een jaarlijks
verlies van bijna 2 000 liter!
• Een lekkende kraan die druppelt, verspilt gemiddeld 35 000 liter
water per jaar. Een lekkende kraan die een fijne waterstraal laat
lopen, verspilt gemiddeld 140 000 liter water per jaar. Een lekkende
toiletspoeling verspilt tussen 200 000 liter en 1 000 000
liter per jaar!
Knooppunt
8 19
Tussen 8 en 19 kom je langs de ruïne van O.-L.-V. Ten Troon. De moeite
om eventjes te bekijken!
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
TIP!

LIFE-project DANAH
adres tussen knooppunt 8 en knooppunt 19, naast ruïne
Ten Troon
contact Tel. 011/45 01 95 of www.danah.be
18
Grobbendonk - DANAH
Naast de ruïne van O.-L.-V. Ten Troon ligt het militair domein van
Grobbendonk. Hier mag je helaas niet zomaar binnenfietsen, maar
we willen toch even kwijt dat daar aan het LIFE-project DANAH
wordt gewerkt.
DANAH staat voor Defensie + Agentschap voor Natuur en Bos
= NAtuurHerstel. Het is een Europees Natuurherstelproject op
12 militaire domeinen in Vlaanderen waarvoor het Ministerie van
Landsverdediging en het Agentschap voor Natuur en Bos van de
Vlaamse overheid de krachten bundelen. Eén doel staat centraal:
natuurherstel op militaire domeinen.
Het militair oefendomein in Grobbendonk is naast een militair domein
ook een uitzonderlijk natuurgebied. Het domein behoort tot
het NATURA 2000-netwerk. Zo geniet het van Europese bescherming.
We treffen er nog uitzonderlijke fauna en flora aan. De aanwezige
landduinen zijn zeker uniek, net als de waardevolle heiderestanten,
de orchideeënwei, de broekbossen en diverse vlindersoorten
die we hier terugvinden.
Om het natuurlijke potentieel van dit gebied nog te vergroten en
om het een zekere toekomst te geven, worden tijdens het DANAHproject
een aantal natuurherstelwerkzaamheden uitgevoerd:
• exotenbestrijding: in het verleden werd met het oog op bodemverbetering
en houtwinning Amerikaanse vogelkers aangeplant.
Die soort heeft echter een zeer expansief karakter en vormt
een rechtstreekse bedreiging voor de aanwezige soortenrijkdom.
Over relatief grote oppervlakten wordt deze boomsoort
verwijderd.
• heideherstel: om de heide te herstellen, wordt het landschap op
bepaalde plaatsen terug opengemaakt. Als die huidige begroeiing
verwijderd of uitgedund is, gaat men de percelen plaggen.
Dat betekent dat de bovenste voedselrijke toplaag (zo’n 5 cm)
verwijderd wordt. Zo krijgen de zaden van de oorspronkelijke
heidebegroeiing opnieuw de kans om te kiemen. De zaadjes van
heideplanten behouden hun kiemkracht immers bijna honderd
jaar!
• venherstel: ook de vennen raakten stilaan dichtgegroeid. Door
de oever op te schonen en het plantenmateriaal op de bodem
te verwijderen, kunnen de vennen zich terug herstellen. Ze zijn
immers van groot belang voor verschillende amfibieën.
Knooppunt 18 14 Hidrodoe
Als je de pijlen ziet staan, volg je ‘Hidrodoe’.
Hidrodoe
contact: Haanheuvel 7, 2200 Herentals
Tel. 014/44 26 44
info@hidrodoe.be
www.hidrodoe.be
open ma, di, do, vr, zo: 9.30u. - 17u.
let op: In Hidrodoe moet je inkom betalen.
Het Watercafé is wel vrij toegankelijk.
Een absolute must als je houdt van actief experimenteren, gecombineerd
met een tikkeltje wetenschap, doorspekt met de juiste
hoeveelheid boodschap over rationeel watergebruik.
Water is voor veel mensen een vanzelfsprekend verschijnsel.
In een handomdraai stroomt het uit de kraan. We staan er nauwelijks
nog bij stil. En toch: zonder water is er geen leven.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
19
Herentals - Hidrodoe

Herentals - Hidrodoe
Water is een van de belangrijkste grondstoffen ter wereld, een
cruciale factor in de wereldeconomie. Denken we maar aan de
waterschaarste in bepaalde gebieden en aan het toenemend belang
van waterzuivering. Pidpa wil het publiek op dit vlak sensibiliseren
en richtte Hidrodoe op: een innovatief watercentrum, gebaseerd
op ideeën over duurzame ontwikkeling en levenslang leren. Met Hidrodoe
wil Pidpa op een educatieve en tegelijk speelse manier aan
het grote publiek informatie bieden over alle facetten van water.
Informatie, interactie, fun en emotie zijn hierbij de kernwoorden.
Laat je betoveren door een magische multimediashow over de onschatbare
waarde van water in het dagelijkse leven. Ga op ontdekking
in de rijke historie van het water. Ontdek de toekomst van het
water in het futuristische Aqua Station. In de Watermaker ontdek
je hoe water wordt gemaakt. Je ervaart er het hele productiepro-
ces van drinkwater zoals je het nog nooit eerder hebt gezien. In de
inforuimte vind je een schat aan informatie over de productie van
drinkwater. Stap voor stap ontdek je hoe water nu precies wordt
gemaakt.
In de Blauwe Watertuin kan je in openlucht experimenteren met
water: het pompenspel, de waterparaplu, de springfontein, de
hydraulische lift, ... staan hier op jou te wachten.
In het Watercafé kan je achteraf genieten van koude of warme
dranken. Je kan er ook je eigen lunchpakket opeten. Bij mooi weer
kan je uitblazen op het tuinterras.
Na een bezoek aan Hidrodoe ben je gegarandeerd heel wat wijzer
over water en duurzaam waterverbruik.
Hidrodoe is steeds gesloten op woensdag en zaterdag. De exclusieve
huurprijzen op sluitingsdagen liggen uiteraard vrij hoog.
Soms gebeurt het wel dat wij op uitzonderlijke vraag het watercafé
wat vroeger openen op openingsdagen.
Gratis toegang tot het EcoHuis
Geldig voor 2 personen
Turnhoutsebaan 139
2140 Borgerhout
Tel. 03/217 08 11
www.antwerpen.be/ecohuis
ecohuis@stad.antwerpen.be
1 molengebak met ko e voor 4 euro
(ipv 4,80 euro)
Restaurant De Molen
Jachthavenweg 2
2050 Antwerpen Linkeroever
Tel. 03/219 32 08
www.restaurant-demolen.be
De Natuurvrienden
Provinciestraat 53
2018 Antwerpen
info@natuurvrienden.be
www.natuurvrienden.be
www.ecocyclo.org
03/270 02 80
Met ondersteuning van
© kaart TPA 2011
Bedankt!
Ziezo! Deze Ecocyclotocht rond Herentals zit er op voor jou.
Hopelijk heb je ervan genoten en er wat van opgestoken? Als
je nog zin hebt in gelijkaardige routes: er zijn nog identieke
fietstochten en brochures uitgewerkt. Je kan ook van Ecocyclo
genieten in en rond Westerlo en Antwerpen. Vanaf september 2011
vind je Ecocyclo ook rond Kalmthout. Ook in Hoogstraten kan je
terecht voor Ecocyclo (meer info via de toeristische dienst van
Hoogstraten).
En De Natuurvrienden blijven Ecocyclotochten uitbouwen. Ook in
2012 lanceren we nieuwe routes!
Wil je graag op de hoogte blijven van andre activiteiten van
De Natuurvrienden?
Neem dan een kijkje op onze website www.denatuurvrienden.be
Met dank aan Vormingplus Kempen voor de educatieondersteuning,
Toerisme Provincie Antwerpen voor de netwerkkaarten en de vele
vrijwilligers die aan dit project meewerkten.
Foto’s: www.bartvandermoeren.com, De Natuurvrienden,
Hidrodoe, De Kringwinkel, www.kuleuven-kortrijk.be/nl/algemeen/
natuur & www.flickr.com, bunchofpants/Lisa B
Ook in deze reeks:
De Natuurvrienden
De Natuurvrienden is een socio-culturele vereniging die zich actief
inzet voor een duurzame ontwikkeling door het promoten van zacht
toerisme en sociale recreatie. Natuurbeleving en verbondenheid met
elkaar FIETSTOCHT staan hierbij centraal. LANGS De Natuurvrienden ECOVRIENDELIJKE maakt deel uit van PLEKJES de
Internationale Natuurvrienden, opgericht in 1895 in Wenen.
IN KALMTHOUT EN ESSEN
De organisatie telt wereldwijd ruim een half miljoen leden. De vereniging
organiseert onder meer reizen, uitstappen, cursussen en natuurlijk ook
fi etstochten zoals deze Ecocyclo.
Wie lid is van De Natuurvrienden krijgt steeds korting op het volledige
activiteitenaanbod.
Ben je op zoek naar andere activiteiten of ledenvoordelen van
De Natuurvrienden, kijk snel even op www.natuurvrienden.be
Ecocyclo
Duurzaamheid is een woord dat de jongste jaren wel erg hip is. Maar
wat betekent het precies? Dat leggen we je aan de hand van praktische
voorbeelden en tal van tips uit in deze brochure. Tijdens deze fi etstocht
kan je meteen de theorie meteen aan de praktijk toetsen. Wie deelneemt
aan onze tochten zal zien dat duurzaamheid in de Kempen geen
dode letter is.
Deze tocht kan zowel individueel als in groep worden gefi etst. Je kan
ook boeken voor een volledige dagtocht waarbij je onder begeleiding
van een gids enkele bezienswaardigheden bezoekt. Als individuele fi etser
kan je op vaste data aansluiten bij een groep of indien gewenst ook zelf
je bezoekjes plannen.
Praktisch
Van de plekken die we met de fi etstocht aandoen, geven we telkens
adres en openingsuren. Zo kan je vooraf je tocht goed plannen.
Hou rekening met je fi etstempo en je plannen: ga je enkel de info in het
boekje lezen of wil je soms ook stoppen om ergens binnen te wandelen?
De basistocht is 34 km lang. Heb je nadien nog zin om nog wat extra
kilometers te fi etsen, kan je een tiental kilometer verder fi etsen tot aan
Kamp C.
Uiteraard kan je op basis van de knooppunten hier en daar zelf een
stukje eraan breien of eruit laten.
Duurzaamheid
Duurzaamheid gaat om het evenwicht tussen drie grote pijlers of de
drie grote - Engelse - P’s:
• People, of de sociale pijler: die verwijst naar het bestrijden van alle
vormen van sociale uitsluiting, naar gelijke kansen voor bijv. armen,
zieken, minderheden, laaggeschoolden, personen met een handicap,
vrouwen, enz.
• Profi t, of de economische pijler: die verwijst naar een eerlijke verdeling
van welvaart en het bestrijden van armoede.
• Planet, of de ecologische pijler: die verwijst naar natuurbehoud en
het bestrijden van milieuproblemen.
Als er een evenwicht is tussen deze drie pijlers, spreken we van een
duurzame maatschappij.
e c o c y c l o h e r e n t a l s e c o c y c l o h e r e n t a l s
www.tpa.be
v.u.: Greet Van Gool, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen - uitgave 2011
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD
De Natuurvrienden
Provinciestraat 53
2018 Antwerpen
info@natuurvrienden.be
www.natuurvrienden.be
Met ondersteuning van
© kaart TPA 2007
Ecocyclo Antwerpen
FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES
IN ANTWERPEN, KRUIBEKE EN BURCHT
www.tpa.be
v.u.: Greet Van Gool, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen - uitgave 2010
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD
De Natuurvrienden
De Natuurvrienden is een vereniging die ijvert voor een duurzame en
actieve vrije tijd. Dat betekent dat je bij De Natuurvrienden terecht
kunt voor tal van ecovriendelijke Ecocyclo activiteiten Westerlo
zoals fi etsen, wandelen,
reizen, bergsport, fotografi e en natuurlijk ook deze Ecocyclotochten.
De Natuurvrienden maakt deel uit van Naturefriends International
en telt wereldwijd ruim een half miljoen leden. In Europa, maar ook
daarbuiten, FIETSTOCHT vind je een duizendtal LANGS Natuurvriendenhuizen ECOVRIENDELIJKE waar je PLEKJES aan
zeer democratische IN WESTERLO, prijzen kunt overnachten. HERSELT Wie EN lid HULSHOUT is geniet tal van
voordelen. Kijk snel op www.denatuurvrienden.be
Duurzaamheid & Ecocyclo
Duurzaamheid gaat om het evenwicht tussen drie grote pijlers of de
drie grote - Engelse - P’s:
• People, of de sociale pijler: die verwijst naar het bestrijden van alle
vormen van sociale uitsluiting, naar gelijke kansen voor bijv. armen,
zieken, minderheden, laaggeschoolden, personen met een handicap,
vrouwen, enz.
• Profi t, of de economische pijler: die verwijst naar een eerlijke verdeling
van welvaart en het bestrijden van armoede.
• Planet, of de ecologische pijler: die verwijst naar natuurbehoud en
het bestrijden van milieuproblemen.
Als er een evenwicht is tussen deze drie pijlers, spreken we van een
duurzame maatschappij.
Parcours
Op enkele uitzonderingen na loopt het parcours over (verharde)
fi etspaden. Hierbij maken we gebruik van het fi etsknooppuntennetwerk.
Alhoewel de tocht ook door de Antwerpse binnenstad gaat, fi ets je
dikwijls langs een groen en/of fi etsvriendelijk parcours.
De totale lengte van het basistraject bedraagt ongeveer 39 km. Voor
wie meer kilometers onder de wielen wil, is er een extra lus van 11 km
voorzien. Een afkorting van het traject is ook mogelijk.
In de brochure stellen we interessante bezoekplaatsen voor die iets te
vertellen hebben over duurzaamheid en ecologie. Kies zelf hoeveel tijd
je er aan wil besteden. Bijkomend advies nodig?
Contacteer De Natuurvrienden,
Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen, tel. 03/270 02 80.
Belangrijk
Ecocyclo kan je elke dag van de week individueel of in groep fi etsen.
Mocht je één van de adresjes, opgenomen in deze gids, willen bezoeken,
dien je De zelf Natuurvrienden
contact op te nemen.
Voor fi Provinciestraat etsbegeleiding 53 en een uitgestippelde dagtocht, kan je een beroep
doen op 2018 vrijwilligers Antwerpen van ‘De Natuurvrienden’.
info@natuurvrienden.be
www.natuurvrienden.be
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD
Ecocyclo Kalmthout
Antwerpen kaft.indd 1 Westerlo kaft 1.indd 1 17/05/2011 15:37:50
16/05/2011 10:32:15
kalmthout kaft proef 2.indd 1
Met ondersteuning van
© kaart TPA 2007
www.tpa.be
v.u.: Greet Van Gool, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen - uitgave 2010
53
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD
De Natuurvrien
De Natuurvrienden is
inzet voor een duurzam
toerisme en sociale re
elkaar staan hierbij cen
Internationale Natuurv
De organisatie telt we
organiseert onder mee
fi etstochten zoals deze
Wie lid is van De Natu
activiteitenaanbod.
Ben je op zoek naar an
De Natuurvrienden, ki
Ecocyclo
Duurzaamheid is een w
wat betekent het prec
voorbeelden en tal van
kan je meteen de theo
neemt aan onze tochte
dode letter is.
Deze tocht kan zowel
ook boeken voor een
van een gids enkele be
kan je op vaste data aa
je bezoekjes plannen.
Praktisch
Van de plekken die we
adres en openingsuren
Hou rekening met je fi
boekje lezen of wil je s
De basistocht is 34 km
kilometers te fi etsen, k
Kamp C.
Uiteraard kan je op ba
stukje eraan breien of
Duurzaamheid
Duurzaamheid gaat om
drie grote - Engelse - P
• People, of de soci
vormen van social
zieken, minderhed
vrouwen, enz.
• Profi t, of de econo
deling van welvaar
• Planet, of de ecolo
het bestrijden van
Als er een evenwicht i
duurzame maatschapp

GREEN VALLEY KEMPEN
Kempen, de duurzame regio!
Green Valley Kempen-projecten zijn gerangschikt onder de
duurzame thema’s:
We geven enkele voorbeelden als inspiratie:
Energie Passief huis
WKK - Warmte kracht koppeling
Windmolen
Ruimte Hergebruik van een kerk
Natuurontwikkeling op de site
Biodiversiteit
Water Regenwateropvang
Kokosveld
Groene muur
Materiaal Pellets
Cradle to cradle
Bio-ecologisch huis
Sociaal Kringwinkel
Co-housing
In Europa streven we er naar om in 2020:
• 20 procent hernieuwbare energie te genereren
• 20 procent energiebesparing toe te passen
• 20 procent minder broeikasgassen uit te stoten
Dit kan alleen met jouw hulp en inzet! Durf in je
eigen woon- en leefomgeving te investeren in de duurzame thema’s.
Gezocht
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD
Heb je een mooi voorbeeldproject, geef dit aan ons door!
We zijn benieuwd naar jouw ervaringen en misschien kan jouw
project opgenomen worden in één van de Ecocycloroutes.
Hoe deelnemen? Stuur ons een mail en voeg een korte beschrij-ving
van je project en een foto toe. Of nog beter: kom langs bij kamp C
en maak van de gelegenheid gebruik om onze nieuwe tentoonstelling
EXPO C te zien of voor een gratis plan- en bouwadvies.
Deelnemen en informatie opvragen:
jet.groen@admin.provant.be of tel. 014/27 96 50
info@natuurvrienden.be of tel. 03/270 02 80
Green Valley Kempen wordt gerealiseerd door:
Kamp C | Provinciaal Centrum Duurzaam Bouwen en Wonen
Zonnige Kempen | Sociale Bouwmaatschappij
vzw Kempens Landschap | Landschapsvereniging
Beleef ARGUS.
Vandaag nog.
ARGUS informeert en inspireert voor een duurzame en
milieu vriendelijke samenleving. Sinds 1970 het frisse, groene
buitenbeentje van KBC en sinds 2006 ook dat van Cera.
Doe mee aan onze etstochten, fotowedstrijd en wandelzoektochten.
Geniet van onze fototentoonstellingen
en lmvoorstellingen. Informeer u via debatten, lezingen
en op de milieunieuwssite: www.argusactueel.be
Kijk snel op
www.denatuurvrienden.be
en ontdek
de uitgebreide lijst
voordelen.
Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen, 03 202 90 70
info@argusmilieu.be www.argusmilieu.be

Kijk snel op
www.denatuurvrienden.be
en ontdek
de uitgebreide lijst
voordelen.
DE NATUURVRIENDEN
VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD