Nr 13 – mei 2011 - Schreef - een nieuw verhaal

INGRADO
MAGAZINE
Plusvoorziening Schiedam:
Plenty problemen en
toch je diploma halen
En verder:
D e I n g r a d o L e d e n v e r g a d e r i n g
Passend onderwijs en bezuinigingen
Samen sterk tegen schoolverzuim
Mei 2011 | Nr. 13

• Recht op Onderwijs centraal
• Intake via RegieWijzer van DilemmaManager
• Persoonlijke uitslag Regiewijzer rode draad
bij Professioneel Handelen
• Doorstroom met gedeeltelijke vrijstelling voor
Post-HBO leergang Trajectbegeleiding en
Gedragsbeïnvloeding
De vakopleiding Leerplicht/RMC start in Zwolle op
maandag, 12 september, in Eindhoven op dinsdag,
13 september en in Utrecht op donderdag,
14 september 2011.
Advertentie
Advertentie
VAKOPLEIDING LEERPLICHT/RMC
Van Leerplicht naar Recht op Onderwijs
Intake
Inzet van
Regiewijzer
Vakopleiding Leerplicht/RMC
Professioneel handelen
Post-HBO Leergang
Gedragsbeïnvloeding en Trajectbegeleiding
Het uitgebreide cursusaanbod vindt u in onze brochure, op www.ingrado.nl of www.bestuursacademie.nl.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Will van den Ouden, tel. 06 - 542 622 86.
Keuze
+ Vakgebieden + modulen
Zelfreectie
Gedrags-
beïnvloeding

Inhoud
4 Kort
5 Van het bestuur
6 Algemene Ledenvergadering
Ingrado
9 Ambitie kabinet:
25.000 schoolverlaters in 2016
10 Landelijk Informatie- en
steunpunt Specifieke
doelgroepen
Vind niet zelf het wiel uit
11 Leerplicht en Inspectie:
Samen sterk tegen
schoolverzuim
12 Passend onderwijs en
bezuinigingen gaan niet samen
14 Plusvoorziening Schiedam
Plenty problemen en toch
je diploma halen
18 Rechten & plichten
19 Toegang tot Suwi en
Mens Centraal
Voortijdig schoolverlaters
nog beter in beeld
20 Filosoof Ronald Hünneman
Het etiket is dood.
Leve de verschillen!
22 Leerplicht in Caribisch
Nederland
Ellen de Wit gaat op reis
24 10 vragen aan…
Marc Dullaert,
Kinder ombudsman
26 Ziekteverzuim als signaal
Colofon
Ingrado Magazine
Mei 2011 | Nr. 13
www.ingrado.nl
Teksten:
Rob de Blok, Yolanthe van der Ree,
Bea Ros
Uitgelicht
Algemene Ledenvergadering Ingrado 6
Tijdens de ALV vroeg het bestuur de leden om vertrouwen in de voorgestane
koerswijziging. Een koerswijziging waarin het recht op onderwijs centraal zal
staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die nieuwe koers vraagt om een
nieuwe structuur die onder meer de positie van de rayons sterker maakt.
Lees de uitkomsten op pagina 6.
Leerplicht en Inspectie
Samen sterk tegen schoolverzuim
Door de complexe praktijk kunnen leerplichtambtenaren hun bevoegdheid
om een proces-verbaal tegen scholen op te maken nauwelijks eectueren.
Dankzij een wijziging in de Leerplichtwet kan de inspecteur scholen nu
uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke boete opleggen. Leerplicht en
Inspectie zullen hun samenwerking intensiveren, zoals te lezen is op pagina 11.
Passend onderwijs en bezuinigingen
gaan niet samen
‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen
waarmee ze gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Zo luidt, heel in het kort,
de reactie van Kees Kuijs op de recente ontwikkelingen en beleidsvoornemens.
Kuijs is deskundige op het gebied van speciaal onderwijs en speciale
leerlingenzorg. Hij vindt het onterecht dat de bezuinigingen geheel
voor rekening komen van het speciaal onderwijs. Meer op pagina 12.
Plusvoorziening Schiedam
Plenty problemen en toch je diploma halen
Op New Life, een plusvoorziening in Schiedam worden jongeren die niet langer
naar school gaan, er weer bijgetrokken. Dan gaat het niet alleen over onderwijs,
maar ook over het socialiseren van de leerlingen. Tien docenten en een keur
van hulpverleners zijn verenigd in het Zorg Doe Team. Lees meer op pagina 14.
Eindredactie:
Yolanthe van der Ree
Redactieadres:
Postbus 5113, 6802 EC Arnhem
info@ingrado.nl
Fotografie:
Judith Bender, Henk Loof, Jan Oelen,
Bart Versteeg, Ton van der Vorst
Illustraties:
Welmoet de Graaf i.s.m. Iris van Sen
(welmoet.nl en weez.nl)
Vormgeving:
Bouwmeester van Leeuwen,
Rotterdam
Druk:
JP Oset, Duiven
Als u teksten uit deze uitgave wilt
overnemen, neem dan contact
op met de redactie van Ingrado
Magazine.
Ingrado Magazine is een uitgave van
Ingrado, Vereniging voor Leerplicht
en RMC.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 3
11
12
14

Kort
Deze keer in Kort een compilatie van de enorme hoeveelheid artikelen en berichten in de
media op en rond de Dag van de leerplicht op 17 maart. Leerplicht, het recht op onderwijs
leeft niet alleen in onderwijsland, maar in heel Nederland! Heeft u een bijdrage voor deze
rubriek? Mail deze naar info@ingrado.nl.
4
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13

Van het bestuur
Een nieuwe lente en een nieuw geluid!
Niet alleen ligt er weer een nieuw
nummer van Ingrado Magazine voor u,
het bestuur en de medewerkers zijn
druk bezig met een herziening van de
website. Het ligt in de bedoeling deze
komende zomer te lanceren. Houd
dus de mailbox in de gaten voor het
‘geboortekaartje’.
Daarnaast wil het bestuur de missie
van Ingrado, het beschermen van het
recht op onderwijs, ook leidraad laten
Yvonne Kniese-van Scheindelen
zijn voor de structuur van de organisatie.
Zo is tijdens de Algemene Ledenvergadering
van 19 april jl. gesproken over de versterking
van de rayons, over het inrichten van een expertisebureau
binnen de vereniging, het instellen van een adviesraad en
het verbreden van de vereniging met partijen die ook het
beschermen van het recht op onderwijs hoog in het
vaandel hebben staan. De leden hebben het bestuur
toestemming gegeven deze zaken verder te onderzoeken
en tijdens de ledenvergadering van november met een
gedegen definitief voorstel te komen.
Naast deze ontwikkelingen op het gebied van organisatie
en structuur vraagt natuurlijk ook de inhoudelijke
actualiteit permanent de aandacht. Die inhoud is weer
volop te vinden in dit magazine. Te beginnen met de
kolommen naast dit stuk: krantenartikelen en
webpagina’s die naar aanleiding van de Dag van de
Leerplicht zijn verschenen. Leerplicht, recht op onderwijs,
voortijdig schoolverlaten: het leeft in het land!
Zo ook in dit nummer van Ingrado Magazine waarin
passend onderwijs speciale aandacht krijgt. Hoewel dit
zich grotendeels binnen de scholen en in de samenwerkingsverbanden
gaat afspelen, krijgen Leerplicht en
RMC hier in de praktijk natuurlijk ook mee te maken. In dit
kader onder meer een interview met de organisator van
Actietafels Thuiszitters, Kees Kuijs, over de eecten van
passend onderwijs op het thuiszitten en een goed
voorbeeld van een plusschool voor overbelaste jongeren.
Rest mij iedereen weer veel leesplezier te wensen met dit
magazine.
Yvonne Kniese-van Scheindelen
Secretaris Ingrado
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 5

Algemene Ledenvergadering Ingrado:
Zoeken naar verbinding
‘Haak je aan bij Ingrado?’ Met deze vraag en een stralende lach heet
voorzitter Carry Roozemond de leden welkom op de ALV van 19 april jl.
Ze deelt grote haken uit, bedoeld om bijvoorbeeld sleutels aan te hangen.
Deze voorjaarsledenvergadering van Ingrado heeft verbinden als
thema. Dat het maar meteen duidelijk is. Ingrado verbindt de leden en
gaat als vereniging verbindingen aan met partners die eveneens staan
voor het recht op onderwijs.
6
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13

Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto’s: Henk Loof
Het is een spannende dag. Het bestuur ziet een
koerswijziging voor zich waarin het recht op onderwijs
centraal zal staan met Leerplicht en RMC als pijlers. Die
nieuwe koers vraagt om een nieuwe structuur die onder
meer de positie van de rayons sterker maakt. Een
structuur waarin leden signalen kunnen afgeven en
informatie krijgen via de rayons en mee kunnen sturen
middels een adviesraad. Dit alles ondersteund door een
expertisebureau. Een koers kortom, richting een vereniging
die zich laat voeden door de praktijk en daarmee
op haar beurt beleid, politiek en onderzoek wil voeden.
Ruggengraat
Bestuursleden Ien Blaasse en Henk Loof lichten de
verschillende onderdelen van de nieuwe structuur toe.
‘De rayons zullen, meer nog dan nu, de ruggengraat
worden van de vereniging. Daar gebeurt het, dat is de
praktijk. De rayons leveren munitie voor het werk van
Ingrado. Daarnaast willen we een adviesraad inrichten
die dicht tegen het bestuur aanzit. Deze raad geeft
gevraagd en ongevraagd advies over het (te voeren)
beleid van Ingrado. Het expertisebureau dat we voorstellen
zal ondersteunende werkzaamheden voor de leden
verrichten.’
‘En welke plek geven we de stakeholders?’, vraagt
Roozemond de leden. ‘Ligt het niet voor de hand dat we
voorkomen dat werk dubbel wordt gedaan? Dat we
bijvoorbeeld Divosa adviseren met onze kennis van en
ervaring met jongeren? En wat te denken van het
Jongerenloket dat met alle beschikbare faciliteiten kan
meehelpen het recht op onderwijs te beschermen? Of
de mannen van Gedragswerk die in alle regio’s Actietafels
organiseren om de patstelling rond thuiszitters te
doorbreken? Moeten deze partners in het beschermen
van het recht op onderwijs een plek krijgen in onze
vereniging en zo ja, welke?’ Waarmee Roozemond en de
‘ De rayons zullen, meer
nog dan nu, de ruggengraat
worden van de vereniging.’
overige bestuursleden maar willen aangeven dat er de
komende tijd voldoende stof tot nadenken is. Op de
ALV vragen zij de leden input te leveren voor de nieuwe
structuur en mee te denken over de puzzel die gemaakt
moet worden.
Kansen en aandachtspunten
Daartoe roept Frank van der Endt, organisatieadviseur bij
Cordes en adviseur van Ingrado, de leden op in groepjes
‘ Het belang van de jongere
moet altijd voorop staan’
te discussiëren over twee vragen: waar zie je kansen en
wat zijn aandachtspunten bij de uitwerking? Al snel is
de grote ruimte een kakofonie van pratende leden. De
temperatuur stijgt minimaal enkele graden. Volgens van
der Endt door alle energie die vrijkomt. Het voorstel de
rayons te versterken wordt overal enthousiast ontvangen.
Wel geven sommige aan daar wat ondersteuning bij te
kunnen gebruiken. Wellicht kan die door het expertisebureau
geleverd worden. De inrichting van een adviesraad
wordt ook in de meeste groepjes positief onthaald, zij het
dat nog niet duidelijk is wie daar in moeten zitten. Zijn dat
alleen deskundige Ingradoleden of rekruteert Ingrado ook
experts uit partnerorganisaties?
Knelpunten ziet men ook. Zo is daar de eeuwige
wrijving tussen wat moet volgens de wet en wat kan in de
praktijk. Als voorbeeld wordt het tekort aan leerbedrijven
voor bbl-leerlingen genoemd. Hoe kan Ingrado dat
oppakken? Of het gevaar van privacyschending als
gegevens tussen partners uitgewisseld gaan worden.
‘Het belang van de jongere moet altijd voorop staan’,
wordt in dit groepje benadrukt. In een ander gezelschap
wordt de nog op te richten adviesraad alvast van advies
voorzien: zorg dat je open en helder communiceert; geef
een onderbouwing voor elk advies. En het aanstaande
expertisebureau zou ook moeten functioneren als een
helpdesk: toegankelijk en supersnel. Tot slot krijgt het
bestuur het advies de structuur niet te ingewikkeld te
maken door te veel lagen te creëren.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 7

Hoofdprijs
In de plenaire afsluiting van het ochtendgedeelte vraagt
Roozemond de leden toestemming om de voorgestelde
koerswijziging verder uit te werken. Op de ALV in november
zal er dan een concreet voorstel op de agenda staan. Met
ruime meerderheid stemmen de aanwezige leden voor
voortzetting van de ingeslagen weg. Een hoofdprijsgevoel
krijgt Roozemond hiervan en ze noemt dit een mijlpaal
voor de vereniging. Ze belooft de aanwezigen alle input
van de ochtend te gebruiken om de voorstellen te verfijnen
en verder in te vullen. ‘Ingrado zal vlak voor haar 30ste
verjaardag een vereniging zijn die staat voor het recht
op onderwijs!’ Roozemond bedankt de leden voor het
vertrouwen en sluit hiermee het ochtendprogramma af.
Workshops
Je snapt eigenlijk niet dat er nog leden zijn die niet naar de
ALV komen als je de keur van workshops ziet dat in de
middag op het programma staat. Deskundigheidsbevordering;
gratis en voor niets. Van technische onderwerpen
als Artikel 5a, b en c tot Het speelveld van het onderwijs
over de recente ontwikkelingen rond passend onderwijs.
Elf workshops in totaal.
Harry Bruijsten, RMC-coördinator in Venray volgde de
workshop over Bewust Aanwezig op School (BAS) van
Bureau VSV Parkstad Limburg. Dankzij de intensieve
fysieke inzet van Leerplicht en RMC op de vo-scholen en
het ROC zijn zowel schoolverzuim als voortijdig schoolverlaten
drastisch afgenomen. Alhoewel in de regio
Venray waar Bruijsten werkzaam is, gewerkt wordt
volgens een vergelijkbare aanpak, waren er wel eyeopeners.
‘Het convenant dat met scholen wordt afgesloten
vind ik wel een goed idee. Daarin staat onder meer dat als
BAS 134 uur investeert in de aanpak, de school eenzelfde
aantal uren moet investeren. Zo voorkom je dat je als
gemeente verantwoordelijk wordt gemaakt voor een
probleem dat ook de verantwoordelijkheid is van de
school. Ik vind dit wel iets om over na te denken.’
8
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Dorien Wijers
Bijgepraat
Ook Dorien Wijers, die leerplichtambtenaar is in
Doetinchem en dezelfde workshop volgde, vindt een
dergelijk convenant een interessante gedachte. De
andere workshop waaraan zij deelnam was een heel
praktische: de BOA-opleiding. Als leerplichtambtenaar
moet zij elke vijf jaar opnieuw de cursus volgen. In de
workshop is zij ‘bijgepraat’ en ontdekte ze dat de vernieuwde
opleiding veel meer is toegesneden op haar
beroepspraktijk. ‘Erg prettig’, noemt ze dat. ‘De inhoud
is nu echt gerelateerd aan ons werkveld en daarmee
wordt de opleiding interessanter.’
Hester Bergmans, leerplichtambtenaar in Eindhoven,
nam deel aan de workshop Het speelveld van het
onderwijs van Gedragswerk en het NJi. ‘Ik neem vooral
mee dat we binnen onze eigen werksfeer moeten
proberen zoveel mogelijk invloed uit te oefenen. Als
leerplichtambtenaar heb je geen ‘doorzettingsmacht’ als
het gaat om de plaatsing van jongeren. Je kunt geen
knopen doorhakken en plaatsing afdwingen, maar je kunt
wel de regie nemen en partijen bij elkaar brengen. De
boodschap van de workshop was dan ook: pak die regie!
Ik krijg daar wel energie van.’
Hester Bergmans

Ambitie kabinet: 25.000 schoolverlaters in 2016
Directeur VSV: ‘Het moet
niet alleen, het kan ook’
Het aantal voortijdig schoolverlaters daalt gestaag.
In het schooljaar 2009-2010 ligt Nederland op koers om
de 35.000 in 2012 te halen. Het huidige kabinet doet er
nog een schepje bovenop: 25.000 vsv’ers in 2016.
Volgens Fred Voncken, directeur Projectdirectie Voortijdig
Schoolverlaten van het Ministerie van OCW, is dat om twee
redenen haalbaar: er komt geld bij en het kán gewoon.
De 80 miljoen die jaarlijks voor de aanpak van schooluitval
beschikbaar was, wordt structureel en daarnaast is er - ook
structureel - jaarlijks 30 miljoen voor de plusvoorzieningen.
Tekst: Rob de Blok | Illustratie: Welmoet de Graaf
Er zijn grofweg drie oorzaken aan te wijzen voor
schooluitval: een school die de zaken niet op orde heeft,
problemen waar hulpverleners bij moeten helpen en
verzuim dat aangepakt moet worden. ‘Inmiddels weet
iedereen dat er geen silver bullet is, het is de combinatie’,
zegt Voncken. ‘Dat de uitgaven voor voortijdige schooluitval
intact blijven en zelfs structureel worden uitgebreid,
houdt ook in dat het beter moet gaan. Dat betekent dat
onderwijsinstellingen moeten zorgen voor kwalitatief
goed onderwijs dat goed georganiseerd is, met lesroosters
die kloppen.’
Verzuimbeleid
Voncken wil de zwarte piet niet neerleggen bij de ROC’s,
want er zijn mbo-instellingen die het uitstekend doen.
Maar, geeft hij toe, de sector als geheel is problematisch.
‘Sinds augustus 2009 zijn alle scholen bij wet verplicht
verzuim via het digitaal verzuimloket te melden. Dit werd
al een jaar eerder aangekondigd, maar bij de helft van
de ROC’s is de verzuimregistratie nog altijd niet op orde.
Wij houden niet van repressie, maar op een gegeven
moment is de maat wel vol.’
Hij vindt het dan ook zeer terecht dat scholen
binnenkort door de Inspectie aangesproken gaan worden
op hun verzuimbeleid. Het toezichtkader van de Inspectie
in het mbo wordt uitgebreid: zij zullen rendement en
schooluitval jaarlijks beoordelen en relateren aan de
kwaliteit van het onderwijs en aan de kwaliteit van de
organisatie (zie het artikel elders in dit nummer, red.).
Voor leerplichtambtenaren en RMC-medewerkers heeft
Voncken lof en waardering, maar ook daar valt winst te
behalen. ‘Het belang van regionale samenwerking staat
buiten kijf: waar Leerplicht en RMC regionaal zijn opgezet,
is het eect groter. Als gemeenten allemaal hun alle ingang
maken, gaat het fout. Ik noem nu geen namen,
maar in een aantal regio’s is de boel niet op orde.’
‘ Waar Leerplicht en RMC
regionaal zijn opgezet,
is het eect groter’
Scherp oog
Verder signaleert de VSV-directeur dat er grote behoefte
is aan generalisten in de dynamiek op en rond de scholen.
‘Het netwerk van professionals rondom de schoolverlaters
bestaat uit een bonte mengeling van specialisten. Daar
zijn mensen bij nodig, namelijk die van Leerplicht en RMC,
die met een scherp oog voor veiligheid en zorg het
overzicht behouden. Onlangs hoorde ik dat in Rotterdam
van 20 tot 25 procent van de schoolverlaters de reden
van uitval onbekend is. Dat vind ik veel. Als je niet weet
waarom iemand niet naar school gaat, kun je niets doen.’
Dat het soms lopen op eieren is om al die deskundigen
eectief aan het werk te krijgen, gelooft Voncken wel.
‘Maar een mens, in het bijzonder een jongere die de weg
kwijt is, is toch ook ingewikkeld? Daar moet je mee aan
de slag.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 9

Landelijk informatie- en steunpunt
Specifieke Doelgroepen
Vind niet zelf het
wiel uit
De bescherming van het recht op onderwijs
voor kinderen van woonwagenbewoners,
van Roma en Sinti, nieuwkomers en kinderen
van schippers, vraagt soms wat meer
inspanning dan gemiddeld. Er is weinig
onderwijscultuur, gezinnen verhuizen veel
of varen door Europa. Gemeentes, maar
ook scholen en individuele leerplichtambtenaren,
kunnen met vragen rond
onderwijs(deelname) van kinderen uit
deze doelgroepen terecht bij het
Landelijk informatie- en steunpunt
Specifieke Doelgroepen (LiSD).
Tekst: Yolanthe van der Ree | Foto: Ton van der Vorst
Het LiSD werkt in opdracht van het Ministerie van
OCW en overkoepelt vier organisaties: OWRS dat zich
richt op het onderwijs aan kinderen van woonwagenbewoners,
Roma en Sinti; Lowan-po en Lowan-vo voor
kinderen van nieuwkomers en BSOS voor schipperskinderen.
Het LiSD biedt ondersteuning, ontwikkelt
innovatieve projecten en doet aan beleidsadvisering.
Veel ervaring
Astrid van den Hurk en Simone Hoogenboom coördineren
het LiSD. ‘Wij maken kennis en expertise toegankelijk’,
vatten zij de taakstelling samen. Van den Hurk: ‘Het is
belangrijk dat niet iedereen het wiel gaat uitvinden. Er is
10
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
inmiddels zo veel kennis en ervaring met deze doelgroepen.
Daar kan iedereen z’n voordeel mee doen.’
Simone Hoogenboom is tevens coördinator van OWRS.
Zij spreekt geregeld leerplichtambtenaren die aanlopen
aan tegen schoolverzuim van Roma- en Sintikinderen
en problemen ondervinden bij het handhaven van de
Leerplichtwet. Hoogenboom: ‘Binnen de zogenoemde
Roma-gemeenten, de gemeenten die in 1978 Roma
hebben opgenomen, is veel ervaring met deze doelgroep.
Het OWRS heeft de ervaringen van deze gemeenten
gebundeld. Wat gaat goed en waarom? En wat kun je
beter laten? Hoe win je het vertrouwen en hoe ga je het
gesprek aan? Een onderwijsconsulent bijvoorbeeld die
fungeert als schakel tussen het onderwijs en de doelgroep
kan de onderwijsdeelname een enorme impuls geven.’
Nieuwkomers
Het grootste probleem met de groep kinderen van
nieuwkomers, vertegenwoordigd door Lowan, is dat ze
soms zomaar kunnen verdwijnen. Van den Hurk: ‘Zolang
ze in een AZC wonen, gaan kinderen naar school en
hebben we ze in beeld. Maar als het Centraal Orgaan
Asielzoekers (COA) een gezin herhuisvest, weet vaak
niemand waar het kind gebleven is. Ook de AZC-school
niet. De volgende school, weet niets van de onderwijsgeschiedenis
van de nieuwkomer. Vandaar dat er onder
de paraplu van het LiSD een leerlingvolgsysteem is
ontwikkeld: nieuwkomers in beeld. Dit stelt scholen in staat
de onderwijsgeschiedenis te achterhalen en een brug te
slaan tussen de het individuele niveau van een nieuwkomende
leerling en het niveau van zijn leeftijdgenoten.’
De ervaring leert dat knelpunten met doelgroepkinderen
vaak regiogebonden zijn. Dat zie je vooral bij de schipperskinderen
en Roma en Sinti. Dit heeft deels te maken
met beleid van de overheid dat specifieke groepen gehuisvest
worden in specifieke regio’s. Voor een deel zullen
deze regio’s overlappen met de rayons van Ingrado. Van
den Hurk en Hoogenboom zijn er daarom van overtuigd
dat het Lisd en Ingrado veel voor elkaar kunnen betekenen.
Meer informatie
Zie voor meer informatie www.lisd.nl. Van daaruit
doorklikken naar de specifieke doelgroep.

Leerplicht en Inspectie
Samen sterk tegen
schoolverzuim
Een school die z’n verzuimaanpak niet op
orde heeft? Reden voor actie en even tueel
sancties. Leerplichtambtenaren hebben
in uiterste instantie de bevoegdheid
proces-verbaal op te maken. Door de
complexe praktijk wordt deze bevoegdheid
echter nauwelijks geëectueerd. Dankzij
een wijziging in de Leerplichtwet komt dit
nu bij de Inspectie van het onderwijs te
liggen. De inspecteur kan scholen
uiteindelijk een zogenoemde bestuurlijke
boete opleggen. Leerplicht en Inspectie
zullen hun samenwerking intensiveren.
Inzet: het aantal voortijdig schoolverlaters
nog verder verminderen.
Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf
Carry Roozemond, voorzitter van Ingrado, noemt
verschillende redenen waardoor het voor Leerplicht lastig
is te sturen op de verzuimaanpak van scholen, laat staan
deze te corrigeren: ‘Leerplicht is in de meeste gevallen
gekoppeld aan een gemeente. Nu hebben we ruim 400
gemeentes in Nederland en nog geen 50 ROC’s. Leerlingen
uit verschillende gemeentes bezoeken dus dezelfde school.
Je kunt je de praktijk voorstellen; de ene gemeente zit
bovenop de verzuimaanpak van het ROC, de ander
besteedt er weinig tot geen aandacht aan. Zie dan maar
es een proces-verbaal rond te krijgen. Bovendien hebben
de leerplichtambtenaar en de school belang bij samenwerking.
Daar past het opleggen van sancties niet in.
Ik vind de wetswijziging daarom een goede zaak. Het zal
bovendien meer indruk maken als de verzuimaanpak
wordt meegenomen in het toezicht en het oordeel van
de Inspectie.’
Dossier
Els de Ruiter is coördinerend onderwijsinspecteur en
onder meer belast met het project voortijdig schoolverlaten.
Vanuit die functie is zij nauw betrokken bij de
herziening van de Leerplichtwet en de samenwerking
met Ingrado. ‘In principe kon elke leerplichtambtenaar
altijd al een signaal afgeven bij de Inspectie’, zegt zij.
‘Het verschil is dat er nu per onderwijssector iemand
verantwoordelijk is om die signalen te inventariseren
en te wegen. Het uiteindelijke inspectieoordeel wordt
toegevoegd aan het instellingsdossier.’
Hoe concreter en gedetailleerder een melding van
Leerplicht is, hoe eerder de Inspectie ermee aan de slag
kan en zal gaan. In de samenwerkingsovereenkomst die
al met Amsterdam en Den Haag is afgesloten, staat
onder meer welk voorwerk er door de leerplichtambtenaar
verricht moet worden. De Ruiter: ‘Het is de bedoeling
dat er een dossier van een school wordt aangelegd.
Daaruit moet blijken hoe ernstig de nalatigheid is.
Hoe completer dat dossier is, hoe groter de kans dat
de Inspectie een bestuurlijke boete zal opleggen.’
Tandem
Roozemond en De Ruiter benadrukken dat als de
leerplichtambtenaar z’n werk goed doet, het dossier
vanzelf tot stand komt. De inhoud van het werk zal dus
niet veel veranderen. De samenwerking tussen de
leerplichtambtenaar en de inspecteur zal wel intensiever
worden. Roozemond: ‘Zie het als een tandem.
De leerplichtambtenaar zit voorop, maar na een bepaald
traject geeft hij het stuur over aan de inspecteur.’
De Ruiter: ‘Nu al gaan in sommige gemeentes inspecteur
en leerplichtambtenaar samen op pad als dat nodig is.
Als we de ambitie van dit kabinet willen waarmaken
(maximaal 25.000 voortijdig schoolverlaters in 2016,
red.), moeten we er samen stevig tegenaan!’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 11

Passend onderwijs
en bezuinigingen gaan
niet samen
‘De uitgangspunten van passend onderwijs deugen. Maar de bezuinigingen waarmee ze
gepaard gaan, zijn zeer onverstandig.’ Korter kan Kees Kuijs zijn reactie op de recente
ontwikkelingen en beleidsvoornemens niet samenvatten. ‘Deskundige op het gebied
van speciaal onderwijs en speciale leerlingenzorg’. Korter kunnen wij op onze beurt Kuijs’
expertise en betrokkenheid bij het thema niet introduceren.
12
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13

Tekst: Yolanthe van der Ree | Illustratie: Welmoet de Graaf
Na invoering van de wetgeving passend onderwijs zijn
scholen verplicht een adequaat onderwijsaanbod te
verzorgen voor leerlingen die op hun school zitten of die
door ouders worden aangemeld. Volgens Kuijs gaat die
invoering jammerlijk samen met de bezuiniging van
300 miljoen. Deze komen namelijk nagenoeg geheel voor
rekening van het (voortgezet) speciaal onderwijs. ‘Drie
keer onverstandig vind ik dat. Feit is dat we sinds 2003
een enorme toename zien van het aantal leerlingen in
met name het cluster 4-onderwijs en van de ambulante
begeleiding vanuit datzelfde cluster. Maar daar mag je
het speciaal onderwijs niet op afrekenen. Ten eerste is
het speciaal onderwijs niet de veroorzaker van de uit de
hand gelopen groei van het (v)so en de toename van de
rugzakjes. Er zit geen enkele leerling zonder indicatie in
het speciaal onderwijs, het is allemaal keurig volgens de
‘ 300 Miljoen bezuinigen in
het speciaal onderwijs is
drie keer onverstandig’
regels gegaan. Ten tweede heeft het speciaal onderwijs
de handen vol aan de eigen kwaliteitsverbetering die als
gevolg van de eveneens in te voeren nieuwe kwaliteitswetgeving
in volle gang is. Ten derde is het onlogisch om
mensen uit het speciaal onderwijs op straat te zetten als
je in het regulier onderwijs zorgplicht wilt invoeren. De
deskundigheid die je daarmee weggooit, hebben we de
komende jaren juist keihard nodig.’
Draagvlak
Kinderen zoveel mogelijk thuisnabij onderwijs bieden is
het uitgangspunt van passend onderwijs. Kuijs kan er
alleen maar achter staan. En ook in het speciaal (voortgezet)
onderwijs is er veel draagvlak voor passend
onderwijs. De slogan gewoon waar het kan en speciaal
waar het moet is er niet voor niets al jaren. Het kind moet
daarbij altijd centraal staan, meent Kuijs. ‘Wat is het
ontwikkelingsperspectief van dit ene kind? En wat heeft
zijn juf of meester nodig om met dit kind te kunnen
werken? Dat zijn de vragen die leidend zouden moeten
zijn bij de invulling van passend onderwijs. Maar het
wordt moeilijk op die vragen een antwoord te vinden
als alle deskundigheid is wegbezuinigd. Ambulante
begeleiding verdwijnt uit het speciaal onderwijs.
Er blijft een kleine capaciteit over die wordt ondergebracht
bij het samenwerkingsverband. Dit samenwerkingsverband,
dat straks ongeveer 20.000 leerlingen vertegenwoordigt,
is verantwoordelijk voor de zorgtoewijzing en de verdeling
van het zorgbudget. Samenwerkingsverbanden kunnen
eigen criteria en procedures hanteren bij de zorgtoewijzing.
Daardoor kan, veel flexibeler dan tot nu toe,
ondersteuning op maat worden georganiseerd. Maar
tegelijkertijd zal er een spanningsveld ontstaan tussen
de zorgplicht van individuele scholen enerzijds en de
zorgtoewijzing vanuit het samenwerkingsverband
anderzijds. Zeker gezien de enorme schaalvergroting.’
‘ De slogan gewoon waar
het kan en speciaal waar
het moet, is er niet voor
niets al jaren’
Thuiszitters
Terwijl de zorgplicht van scholen in theorie dus dé
oplossing zou moeten zijn voor de thuiszittersproblematiek,
zullen we ons ook in toekomst zorgen moeten
maken om de thuiszitters, zegt Kuijs. ‘Ik adviseer alle
partijen dan ook gebruik te blijven maken van onder meer
de systematiek die door Gedragswerk is ontwikkeld in
de zogenoemde Actietafels (zie Ingrado Magazine,
nr.12 - red.). Zet alle betrokkenen bij de problematiek
om tafel en accepteer niet dat er geen plek is voor een
jongere. Zorg dat alle thuiszitters in beeld zijn, ontwikkel
een structurele aanpak en regel dat daarvoor middelen
vanuit het samenwerkingsverband beschikbaar worden
gesteld. Leerplicht en RMC kunnen in deze aanpak
namens de gemeente een regisserende rol spelen.’
’De wetgeving passend onderwijs is momenteel
volop in voorbereiding. De verwachting is dat de wet per
1 augustus a.s. definitief in route zal worden gezet en per
1 augustus 2012 van kracht zal worden. ‘Dat betekent’,
zegt Kuijs, ‘dat er in een jaar nog ongelooflijk veel moet
gebeuren. Geloof me, veel scholen zijn echt van goede
wil. Een deel van de kinderen uit het (voortgezet)
speciaal onderwijs kan onder de juiste omstandigheden
echt in het regulier onderwijs opgevangen worden. Maar
geef scholen en leerkrachten wel de tijd zich voor te
bereiden en de omstandigheden voor deze leerlingen
te optimaliseren.’
Naschrift redactie: Na het afnemen van dit interview werd bekend
dat de minister heeft besloten de voorgenomen bezuinigingen op
passend onderwijs te temporiseren. In plaats van per 2012 worden
de bezuinigingen een jaar later (2013) gedeeltelijk geëectueerd en
in de daaropvolgende jaren in een lager tempo doorgevoerd dan
eerder voorgesteld. Hoewel het veld hierdoor meer tijd krijgt de
pijnlijke eecten van de maatregelen op te vangen, zal toch zeer
fors worden gesneden in het onderwijs aan leerlingen met extra
zorgbehoeften.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 13

Plusvoorziening Schiedam
Plenty problemen en
toch je diploma halen
Het is tien uur in de ochtend als een leerling de klas binnenstapt om vervolgens weer naar
buiten te gaan om een peuk te roken. De docente treedt op: zo werkt dat niet. Je kunt best
een goede reden hebben om te laat te komen (inderdaad heeft ergens die ochtend een
metro in brand gestaan), maar dan stap je niet meteen doodleuk weer naar buiten.
Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg
Zo gaat dat op New Life, een
plusvoorziening in Schiedam.
Jongeren die niet langer naar school
gaan, worden er weer bijgetrokken.
Dan gaat het niet alleen over
onderwijs, maar ook over het
socialiseren van de leerlingen. ‘Deze
groep is er lastig bij te halen en te
houden’, zegt directeur Paul Lakens
van het Life College, waar New Life
deel van uitmaakt. ‘Zij hebben de
neiging te zeggen: het is jullie
probleem, ik weet het ook allemaal
niet meer.’ Niemand houdt van ze,
schreef Pieter Winsemius in zijn
WRR-rapport Vertrouwen in de
school, over de uitval van over belaste
jongeren, uit januari 2009. Maar
als je op New Life in Schiedam
rondloopt, komt dat toch over als
een dichterlijke overdrijving.
‘Wij zijn de enigen die hen iets
substantieels kunnen aanbieden’,
vertelt RMC-coördinator Nadja
Mager. Waarbij ‘wij’ staat voor een
team van tien docenten en een keur
van hulpverleners, verenigd in het
Zorg Doe Team. ‘Inderdaad, geen
Zorg- en adviesteam’, zegt Lakens.
‘Het Zat is in mijn beleving verworden
tot een club deskundigen die
aan de school vertelt wat er beter
moet. Ik heb meegemaakt dat er
14
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
‘ Verslavingszorg is cruciaal voor
deze jongeren; ze lusten namelijk
nog wel eens wat’
Patrick (op de voorgrond): ‘Ze zullen me wel pushen als ik wil stoppen
dus ja, daar wacht ik dan maar op.’
‘Ik vind het niet zo’n goeie school. Ik leer niet zo veel en het is ook niet wat
ik wilde. In de zomer word ik 18 en dan ga ik ook niet meer. Dan ga ik naar
de opleiding sport en beweging en als dat niet lukt naar een andere
school. Ik heb minder problemen dan de meesten hier; het enige was dat
ik niet naar school kon.’
Ivan (op de achtergrond): ‘Misschien moet ik maar model gaan
worden, lijkt me ook wel gaaf.’
‘Op de havo ben ik blijven zitten. Het ging gewoon niet goed in de lessen, ik
kwam te laat en vergat mijn huiswerk. Daarna ben ik op de rebound
terechtgekomen. Op deze school hebben we eerst gesproken over wat er
allemaal mis ging enzo. Dat was bij mij de concentratie en de motivatie.
Buiten is het gewoon leuker, vooral als het lekker weer is. Hier hebben we
kleinere groepen, zodat ik mij beter kan concentreren. Het gaat hier automatisch
beter. Ik wil zo snel mogelijk mijn diploma halen. Mijn opleiding is
Urban Trade, dat is detailhandel. Toch? Ik hoor verschillende namen,
ik weet niet hoe het precies heet.’

Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 15

mensen in het Zat zitten met alleen
uren om de vergaderingen bij te
wonen. Onzin, aan die vergadertafel
los je helemaal niets op. Ons
uitgangspunt is: docenten moeten
doceren. Met hulpverleners die op
jouw school aan het werk gaan, sla
je een dubbele slag. Je voorkomt dat
docenten gaan hobby-en en dat
hulpverleners op zoek moeten naar
hun cliënten. Samen werk je aan
concrete doelen.’
Successen
Maatschappelijk werker Smiljan en
verslavingsdeskundige Samila, die
beiden in het Doe-team zitten,
vinden het naar eigen zeggen een
geweldige manier van werken. Samila
verwoordt het zo: ‘Verslavingszorg is
van cruciaal belang voor deze
jongeren; ze lusten namelijk nog wel
eens wat. Het goede hier is, dat je
concreet werkt aan successen voor
de jongeren. Je hebt een termijn om
je doel te halen en dat doel is: naar
boven. Hier beneden werken wij aan
opvang en hulpverlening, maar de
jongeren moeten na een paar
maanden naar de tweede verdieping,
naar het mbo.’
Als RMC-coördinator heeft Nadja
Mager de organisaties bij elkaar
gekregen. ‘Ik was er om de inzet
vanuit de gemeentelijke diensten en
andere gesubsidieerde organisaties
16
Directeur Paul Lakens:
‘ Ga maar lekker stapelen in
je onderwijs; voor onze
jongeren is dat het mooiste
dat ze kunnen bereiken.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
te coördineren. Het Ministerie van
OCW geeft een pot met geld voor
een ingewikkelde doelstelling en wie
meedoet kan er een deel van krijgen.
Het sympathieke van dit project is
dat we mensen aanspreken op hun
professionaliteit. Dat geeft veel
energie.’
Meer dan botte pech
En zo haalt de jongerenwerker de
leerlingen uit bed als dat nodig is en
is er schuldhulpverlening beschikbaar,
verslavingszorg, maatschappelijk
werk, een psychologe en voor de
tienermoeders een kinderdagverblijf.
De jongeren worden geselecteerd
door het plaatselijke Steunpunt
Jongeren en kampen allemaal met
multi-problematiek. Zij hebben
problemen op drie of meer van
negen leefgebieden (al geven ze dat
vaak niet graag toe - zie kaders).
‘Getalenteerden met alleen botte
pech hebben wij hier niet’, zegt Paul
Lakens. ’Alleen tienermoeder zijn is
niet voldoende om hier toegelaten te
worden.’
De eerste drie maanden brengt het
team van New Life de problemen
van de jongere in kaart en wordt een
begin gemaakt met het op niveau
brengen van de vakken Nederlands,
Engels en wiskunde. Maar vooral
wordt de vraag gesteld: waar wil je
nou eigenlijk heen met je leven?
‘Vaak is er niemand die ze dat ooit
gevraagd heeft’, zegt Lakens. ‘We
brengen bezoeken aan bedrijven
en organiseren een kleine stage. Er
wordt gewerkt aan sociale vaardigheden
en ook de vrijetijdsbesteding
komt aan bod. Na drie maanden valt
het besluit: zo ga je verder. Voorzien
van een begeleidingsplan gaan ze
voor een diploma op mbo-niveau 2.
Vóór de zomervakantie zullen de
eersten zo ver zijn.’

Stapelen
New Life heeft een jaar na de start
105 deelnemers; men verwacht te
kunnen doorgroeien naar 200.
Van hen moet tachtig tot negentig
procent niveau 2 van het mbo
kunnen halen. Doorstroom naar het
reguliere mbo valt tegen, vooral
vanwege instroombeperkingen op
het ROC. Overleg met het ROC is
gaande. Lakens denkt aan afspraken
in de richting van: zij de lessen,
New Life de problemen. Lakens:
‘Wij hebben makkelijk praten met
onze kleinschalige school, waar
iedereen elkaar kent. Ik zie niet hoe
Lisa: ‘Het is jammer dat dit een
groencollege is, anders was ik
hier graag gebleven’
‘Ik heb bijna twee jaar geen school
gehad. Daarvoor zat ik op het
Grafisch Lyceum, niveau 4, maar
dat bleek te zwaar. Mijn droom
stortte in. Ik woonde toen bij een
instelling, dus ik moest alles zelf
doen. Dat was heel zwaar. Nu ben
ik arbeidsongeschikt verklaard en
heb ik een wajong-uitkering. Op
deze school gaat het goed.
Op alle scholen waar ik heb gezeten was ik al een buitenbeentje en
dat ben ik hier ook. Het maakt mij niet uit. Uit een beroepskeuzetest
kwam dat ik iets met kunst kan doen of iets met mensen. Nu de kunst is
mislukt, wil ik in september beginnen met het mbo-maatschappelijk werk
op niveau 4. Ik woon in een dak lozenopvang; dat betekent dat ik van half
negen tot vijf uur de deur uit moet. Ik hoop dat ik binnenkort in een
begeleid-wonenproject kan komen. Alles moet wel op zijn pootjes staan
als ik in september de opleiding ga beginnen.’
een gemiddeld ROC een dergelijke
plusvoorziening zou kunnen aanbieden.
Denk alleen aan het feit dat
we met één vaste docent per klas
werken, omdat deze jongeren dat
nodig hebben. Voor nu raden we de
meeste leerlingen aan een niveau
2-opleiding bij ons af te ronden,
zelfs als ze meer aan zouden kunnen.
Laat eerst maar eens zien dat je
de opleiding aankunt en ook kunt
afmaken, zeggen we tegen ze.
Daarna ligt de wereld aan je voeten:
ga maar lekker stapelen in je
onderwijs; voor onze jongeren is dat
het mooiste dat ze kunnen bereiken.’
‘ Het sympathieke van dit
project is dat we mensen
aanspreken op hun
professionaliteit.’
Meer informatie
Het rapport van de WRR is te
downloaden van: www.wrr.nl >
publicaties > rapporten aan
de regering > 2008 - 2011
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 17

Rechten & plichten
In deze rubriek informeert Carolien de Bruin, juridisch adviseur van Ingrado, u over actuele
juridische zaken. Heeft u ook een vraag? Gebruik het vragenformulier op www.ingrado.nl
en u krijgt per mail of telefoon antwoord.
Holistisch
thuisonderwijs
Een moeder die zich onlangs
‘bekeerd’ had tot een holistische
levensovertuiging, deed een beroep
op artikel 5b van de Leerplichtwet: er
is geen passende school in de buurt,
dus geef ik mijn kinderen thuis zelf
les. Onterecht, oordeelde het college
van B&W, want het kind stond
ingeschreven bij een school. Toen
moeder volhardde in haar standpunt,
kwam het tot een rechtszaak
tot aan de Hoge Raad toe. Deze
oordeelde dat een nieuwe levensovertuiging
ouders niet van de plicht
ontslaat hun kind in te schrijven bij
een school. En nee, deze verplichting
staat niet haaks op het recht op
vrijheid van godsdienst en levensovertuiging.
Leerplichtambtenaren
kunnen met dit arrest van de Raad
een beroep op artikel 5b voortaan
strenger toetsen.
Omzeilen Leerplicht
ontkracht
Op diverse websites voor reislustige
ouders valt het te lezen: wil je op
wereldreis en krijg je geen toestemming
van de leerplichtambtenaar,
schrijf je kind dan uit bij de gemeen-
18
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
telijke basisadministratie. Volgens de
wet zou het kind dan niet langer in
Nederland wonen en dus niet langer
onderworpen aan de Nederlandse
Leerplichtwet. Daar heeft de
Bossche kantonrechter nu een stokje
voor gestoken. Hij bepaalde dat
minder jarigen die niet ingeschreven
staan een afgeleide woonplaats
hebben, te weten die van hun ouders.
De ouders in de Bossche zaak zijn
in hoger beroep gegaan, maar
vooralsnog geldt de uitspraak van
deze kantonrechter.
Niet zo gewichtige
omstandigheden
Artikel 15 (vrijstelling wegens
onderwijs elders) en artikel 11g
(vrijstelling wegens gewichtige
omstandigheden) van de Leerplichtwet
worden nogal eens rekkelijk
opgevat. Bijvoorbeeld om 16- en
17-jarigen die wegens een verkeerde
studiekeuze een opleiding staken,
de rest van het schooljaar vrijstelling
te verlenen Niet doen, adviseert
Carolien de Bruin, want er is geen
sprake van alternatief onderwijs of
van gewichtige omstandigheden.
Een gedoogbeschikking is een beter
alternatief: we weten dat je enige
maanden geen onderwijs volgt, maar
je toont aan dat je werkt (arbeidsovereenkomst)
en dat je het komend
schooljaar weer ingeschreven staat
bij een school. We staan het oogluikend
toe. Collega’s in het land
hebben hier al voorbeelden van.
Uniform
proces-verbaal
Eind januari is de SAS, Strafrechtelijke
Aanpak Schoolverzuim,
vastgesteld door het Openbaar
Ministerie. De SAS legt vast wat de
rollen van alle partijen zijn en is een
belangrijke stap naar meer uniformiteit.
Zo verschaft de SAS leerplichtambtenaren
richtlijnen voor het
komen tot en opstellen van een
proces-verbaal. Waren tot voor
kort diverse formats voor een
proces-verbaal in omloop, nu geldt
een uniform format. Verder is de
strafmaat voor overtredingen
verhoogd, de boete voor luxe verzuim
gaat bijvoorbeeld van 50 naar
75 euro per dag per kind.
Meer informatie
www.om.nl > organisatie >
beleids regels > overzicht > jeugd

Toegang tot Suwi en Mens Centraal
Voortijdig schoolverlaters
nog beter in beeld
Leerplichtambtenaren en
RMC-medewerkers kunnen
hun voordeel doen met
gegevens uit de keten werk
en inkomen, bijvoorbeeld
via Mens Centraal en Suwi.
Het voorkomt dubbel werk
en versoepelt samen werking
met ketenpartners.
Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf
Als ze bij RMC Noord- en Midden-Drenthe een melding
binnenkrijgen over een voortijdig schoolverlater, kijken ze
tegenwoordig altijd eerst in de Suwi-databank. Werkt deze
jongere, zo ja waar en voor hoeveel uur? Dat is waardevolle
informatie, vertelt RMC-coördinator Monique Otten.
‘Je hebt altijd piekbelasting en als je dan prioriteiten kunt
stellen, is dat heel prettig. Iemand die 32 uur bij Defensie
werkt, is minder urgent dan iemand zonder werk of met
een uitzendbaantje van enkele uren.’
Gerichtere actie
De Suwi-gegevens bestaan al langer. In eerste instantie
zijn ze bedoeld voor werkgevers en UWV. Na een pilot is nu
wettelijk geregeld dat RMC’s gratis (beperkte) toegang
krijgen tot Suwi-gegevens. Otten is daar blij mee. ‘Ik weet
dat sommige collega’s, die voorheen via een omweg de
gegevens raadpleegden, het beschouwen als een stapje
terug. Het is misschien even wennen, maar we hebben
toegang tot alle relevante gegevens. Suwi is een waardevolle
aanvulling op de onderwijsgegevens uit Duo. Dankzij
de informatie kunnen trajectbegeleiders gerichter actie
ondernemen. Ze kunnen werkende jongeren bijvoorbeeld
wijzen op de mogelijkheid om via een leerwerkplaats
alsnog een startkwalificatie te halen.’
Betere afstemming
Via Mens Centraal krijgen RMC’s ook extra informatie,
maar dit systeem gaat een stapje verder. Doel is een
betere afstemming te realiseren tussen diverse dienstverleners
in een gemeente of regio. ‘Van de jongeren die bij
het Jongerenloket komen, heeft bijvoorbeeld de meerderheid
geen startkwalificatie. In het systeem kunnen
medewerkers zien of er al een leerplichtambtenaar of
RMC-medewerker met een jongere bezig is’, vertelt
Femke Blokker, beleidsmedewerker bij de gemeente
Alkmaar. ‘Zo voorkom je dat je dienstverlening opstart
die elders al begonnen is.’
Werkafspraken
Partners krijgen alleen informatie te zien die voor hun
werkveld van belang is en iedereen bepaalt zelf welke
informatie ze wel en niet wil vrijgeven. Blokker, als
projectleider nauw betrokken bij de invoering van Mens
Centraal, ziet grote meerwaarde voor RMC-medewerkers
en leerplichtambtenaren. ‘Als een jongere zegt ‘val me
niet lastig, ik ben lekker aan het werk’, kunnen wij dat
checken. Of, een ander voorbeeld, als we iemand een
capaciteitentest willen laten afnemen, zetten we die taak
in het systeem klaar voor onze contactpersoon bij het
ROC.’ Dit laatste kan de zwakke schakel zijn, vertelt
Blokker. ‘Mens Centraal werkt alleen als je goede
werkafspraken hebt binnen de keten. Het vraagt
onderhoud, je moet regelmatig in de gaten houden of
er taken voor je klaarstaan.’
Suwi en Mens Centraal zijn geen vervanging van de
basisregistratie, maar vormen wel een goede aanvulling
daarop, stellen Otten en Blokker. ‘Het levert je in een
handomdraai extra informatie waardoor je je werk beter
kunt doen.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 19

Filosoof Ronald Hünneman:
Het etiket is dood.
Leve de verschillen!
ADHD, dyslexie, PDD-Nos; er wordt nogal met
etiketten gestrooid in het onderwijs. Maar als
leerplichtambtenaar doe je er goed aan die etiketjes
niet als leidraad te nemen, betoogt de Groningse
filosoof Ronald Hünneman. ‘Het is je ethische
plicht het kind achter het etiket te zien.’
20
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13

Tekst: Bea Ros | Illustratie: Welmoet de Graaf
Opposional Defiant Disorder. Dat is een van de
nieuwste takken aan de weelderig groeiende boom der
leer- en opvoedingsstoornissen. ‘Tegenwoordig voor
meisjes erg populair’, zegt Ronald Hünneman met lichte
ironie in zijn stem. De jongens hadden al ADHD, voor
meisjes is er nu een eigen, agressieve variant, ODD.
Volgens het diagnoseboekje zijn er acht kenmerken en
als iemand er daarvan vier heeft, is hij goedgekeurd als
ODD-er. ‘Maar dat etiketje zegt niet welke vier kenmerken
aanwezig zijn.’
Het is slechts een voorbeeld voor Hünneman om zijn
boodschap duidelijk te maken. ‘Mensen zijn geobsedeerd
door etiketjes en stellen op basis daarvan handelingsplannen
en protocollen op. Maar aan die etiketjes heb je
in de praktijk helemaal niks, want ze verklaren niet de
oorzaak van gedrag. Wie zich toch door dergelijke
etiketjes laat leiden, is moreel eigenlijk op de verkeerde
weg. Het is je ethische plicht het kind achter het etiket
te zien.’
Lastige gevallen
Hünneman gebruikt met opzet forse woorden als moreel
en ethische plicht, want het onderwerp ligt hem na aan
het hart. Drie jaar was hij zelf leerplichtambtenaar en tien
jaar werkte hij in het speciaal onderwijs, op een zmokschool.
‘Als leerkracht kon ik nog wel eens denken: deze
leerling valt wel mee. Als leerplichtambtenaar heb ik dat
nooit gedacht. Je hebt namelijk altijd te maken met de
lastige gevallen, leerlingen bij wie de protocollen en
handelingsplannen niet hebben gewerkt. Juist daarom
zijn ze uitgevallen op school.’
‘ Aan algemene richtlijnen
heb je niks’
Hoe je een leerling met gedragsstoornissen of
leerproblemen helpt, kun je niet uit een boekje halen,
vindt Hünneman. Je moet zelf kijken hoe de leerling die jij
voor je neus krijgt, in elkaar steekt. Maar een diagnose
kan toch helpen om een leerling beter te begrijpen? Het is
toch handig en verhelderend om te weten dat autisten
sociaal anders in elkaar steken? ‘Klopt, je moet autisten
inderdaad anders benaderen dan doorsnee leerlingen’,
antwoordt Hünneman. ‘Maar de ene autist is de andere
niet. In het speciaal onderwijs heb ik autisten gezien die
structuur nodig hadden en autisten die daar gek van
werden, autisten die nooit iets zeiden en autisten die je
de oren van de kop kletsten. Aan algemene richtlijnen
heb je dus niks.’
Ronald Hünneman
‘ Het is je ethische plicht het
kind achter het etiket te zien’
Goed doorvragen
Als leerplichtambtenaar moet je de tijd en ruimte nemen
om in beeld te krijgen wat er nu precies met deze ene
jongere aan de hand is. ‘Dat vraagt om een uitmuntende
gesprekstechniek. Je moet met verschillende mensen
praten, van directeur tot drugsdealer en goed doorvragen.
Vraag hoe iemand zich gedraagt in de wiskundeles en
hoe bij gymnastiek. Gaat het thuis anders dan op school
of op de voetbalclub? Zo ontstaat een veel interessanter
en bruikbaarder plaatje dan een etiketje als ADHD.’
Verder ben je als leerplichtambtenaar geen hulpverlener,
maar een autoriteit, stelt Hünneman, iemand die de
jongere ter verantwoording roept. ‘Zelf zette ik vaak
streng in. Dan barstte de bom en vertelden jongeren en
ouders meer dan ze ooit aan leerkrachten hadden willen
vertellen. Dat maakt het beroep van leerplichtambtenaar
heel zwaar, want je hoort de ergste dingen en vaak als
eerste. Dat kun je niet zomaar naast je neerleggen.’
Hünneman heeft meegemaakt dat een jongere als autist
werd weggezet, terwijl de werkelijke reden voor haar
probleemgedrag was dat moeder het huishouden en
gezin verwaarloosde. ‘Dat kom je niet te weten als je blind
blijft varen op etiketten.’
En daarmee is hij weer terug bij zijn eerste en belangrijkste
boodschap voor leerplichtambtenaren: benut alle
kennis die voorhanden is en blijf vooral zoeken en kijken
naar de jongere die achter dossiers, handelingsplannen
en etiketten schuilgaat.
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 21

Leerplicht in Caribisch Nederland
Tekst: Ellen de Wit en Yolanthe van der Ree | Foto’s: Ellen de Wit
Het contact met de werkvloer versterken; voeling houden met de dagelijkse praktijk van
Leerplicht en RMC. Om dit te bewerkstelligen besloot Ingrado in 2010 medewerkers uit
een Ingrado-rayon steeds voor een jaar aan te stellen als beleidsmedewerker. Ellen de Wit
is leerplichtambtenaar in de Gooi- en Vechtstreek en was de eerste ‘geleende’
beleidsmedewerkster. Met een frisse en kritische blik keek zij rond, de praktijk altijd in
het achterhoofd. Haar inzet richtte zich vooral op de verdere ontwikkeling van de rayons.
Daar komen praktijk en beleid bij elkaar. Inmiddels is ze weer terug op haar oude stek.
‘Ik heb heel veel geleerd en ik denk dat ik het beleid van Ingrado heb kunnen voeden met
mijn praktijkervaring.’
Naar Bonaire
Ellens laatste activiteit voor Ingrado was deelname aan
de onderwijsconferentie voor de BES eilanden (Bonaire,
St. Eustatius en Saba) op Bonaire. Ingrado was door de
Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) gevraagd een
workshop over Leerplicht te geven. ‘Er moest iemand heen
en toen stak ik m’n vinger op’, zegt Ellen de Wit na terugkeer.
Voor Ingrado Magazine hield zij een dagboek bij.
22
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
Ellen de Wit
gaat op reis
‘ De onderwijsagenda blijkt
politiek gevoelig te liggen’
Woensdag 23 maart 2011
Als de wekker gaat ben ik klaarwakker. Bonaire!
Onderwijsconferentie, vanavond vlieg ik al. De afgelopen
dagen werd ik volledig in beslag genomen door de
voorbereidingen. Enige research bleek op zijn plaats.
Er geldt bijvoorbeeld een aparte Leerplichtwet BES die
toch enigszins afwijkt van onze wet.

Donderdag 24 maart 2011
De eerste dag staat er niets gepland dus ik besluit rond
te kijken op het resort. De ontbijtzaal kijkt uit over de
Caribische zee en tijdens het eten zie ik twee tuimelaars
spelen in het water. De pier wordt feestelijk versierd met
vlaggen van Nederland en de BES eilanden. De Govener
van Bonaire geeft een receptie voor de delegatie van
Saba en St. Eustatius die overkomen voor de onderwijsconferentie.
Vrijdag 25 maart 2011
Vroeg op, snel wat ontbijten en dan hup, in de taxi naar
de conferentielocatie. Er heerst een beladen sfeer. De
onderwijsagenda blijkt politiek gevoelig te liggen. Het
lijkt me het beste om me bescheiden op te stellen. Mijn
workshop ging leuk. Grappig om te horen dat spijbelen
eigenlijk overal hetzelfde is. Aan het eind van deze dag
voelde ik me geweldig opgeladen. Wat een voorrecht dat
ik ervaringen met deze mensen mag delen en wat staat
hen veel te wachten: DUO, lumpsum, verhuizingen,
nieuwe leerplichtwet en onderwijswetten, nieuwe namen
voor hun onderwijsvormen en ga zo maar door.
Zaterdag 26 maart 2011
De laatste dag van de conferentie. De sfeer is veranderd.
De aanwezigen weten nu wat er van hen verwacht wordt
en zijn klaar om met de onderwijsagenda aan de slag te
gaan. Aan mijn tweede workshop namen meer schoolleiders
en bestuurders uit de samenwerkingsverbanden
deel. Mijn presentatie kreeg meer ruimte inhoudelijk te
zijn en ik heb onze boodschap, het recht op onderwijs
voor ieder kind, goed kunnen benadrukken.’
Zondag 27 maart 2011
Hele dag vrij. Na het ontbijt ben ik met vertegenwoordigers
van de PO- en de VO-raad meegegaan naar de
Noordkant van het eiland. Hier hebben we in het oude
centrum, Rincon, heerlijke pastei gegeten. Het Washington
Slagbaai nationaal park was fantastisch. Prachtige
rotsen, vegetatie en allerlei wilde dieren gezien.
Maandag 28 maart 2011
Om 8.30 uur heb ik collegiaal overleg met de leerplichtambtenaren
van de eilanden en vertegenwoordigers van
de Rijksdienst Caribisch Nederland waarbinnen de
verschillende ministeries samenwerken. De leerplichtambtenaren
hebben vooral behoefte aan professioneel
overleg en scholing. Er is geen registratiesysteem, wat het
werk enorm bemoeilijkt. De grootste belemmerende
factor is echter dat de GBA-gegevens niet op orde zijn.
Voor alle onderwijsvernieuwingen op de eilanden heeft
OCW een potje geld ter beschikking gesteld. Leerplicht is
echter geen onderwijsaangelegenheid en kan daardoor
geen aanspraak maken op deze gelden. De noodzaak om
Leerplicht te profileren is dus nadrukkelijk aanwezig.
Tegen 1 uur beëindig ik het overleg. Bonaire doet de
toezegging vanaf 2012 bijzonder lid van Ingrado te worden.
Dinsdag 29 maart 2011
De laatste ochtend, voor de laatste keer ontbijten, taxi
bellen en naar het vliegveld. Ik ga naar huis. Wat was het
een voorrecht om deze onderwijs conferentie mee te
mogen maken. En wat was het een mooie gelegenheid
om dit eiland te ontdekken. Maar vooral: wat heb ik een
fijne, inspirerende mensen leren kennen.
Mashi Danki Ingrado voor deze fantastische
ervaring!
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 23

10 vragen aan...
Marc Dullaert,
de Kinderombudsman
24
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
‘Als kinderen met moeilijk
gedrag geen school vinden
is dat ernstig, want kinderen
hebben niet alleen een leerplicht,
maar ook een leerrecht’

1. Waarom is er een
Kinderombudsman?
‘Kinderen en jongeren hebben een
speciale positie door hun leeftijd en
door de mate waarin zij voor hun
rechten kunnen opkomen. De
Kinderombudsman controleert of de
kinderrechten in Nederland worden
nageleefd door de overheid, maar
ook in het onderwijs, de kinderopvang,
jeugdzorg en de gezondheidszorg.
We kunnen het parlement en
organisaties gevraagd en ongevraagd
adviseren. Ook wil ik mensen bewust
maken van de kinderrechten.’
2. Wat zijn die kinderrechten?
‘In 1989 hebben de Verenigde Naties
(VN) het Verdrag inzake de Rechten
van het Kind (IVRK) opgesteld. Dit
wordt het Kinderrechtenverdrag
genoemd. Nederland heeft dit
verdrag, samen met bijna alle landen
in de wereld, ondertekend. Vrijwel
alle aspecten van het leven komen
in het verdrag aan de orde. Kinderen
hebben bijvoorbeeld recht op gratis
en goed onderwijs, goede en
bereikbare gezondheidszorg en op
bescherming tegen mishandeling en
verwaarlozing. Daarnaast is participatie
een belangrijk recht. Kinderen
mogen dus meepraten en meebeslissen
over zaken die hen aangaan.
Dat is in Nederland helaas nog niet
altijd het geval.’
3. Waarom bent u de
Kinderombudsman geworden,
wat is uw achtergrond?
‘Ik ben Kinderombudsman geworden
omdat ik het belangrijk vind dat
kinderrechten worden nageleefd,
waar ook ter wereld. Ik zet me al
jaren in voor de rechten van het
kind en ben oprichter en bestuursvoorzitter
van Stichting KidsRights.
KidsRights heeft als doel het
verbeteren van kinderrechten voor
kinderen in de armste landen van de
wereld. KidsRights reikt elk jaar de
Kindervredesprijs uit aan een kind
dat zich op bijzondere wijze heeft
ingezet voor kinderrechten. In
Nederland gaat het meestal goed
met de kinderrechten, maar ook hier
komen soms schrijnende gevallen
voor. Ik vind het dus belangrijk dat er
ook in Nederland aandacht is voor de
kinderrechten. Daarom ben ik nu de
Kinderombudsman.’
4. Bent u er alleen voor
kinderen?
‘Ik ben er als Kinderombudsman om
de rechten van kinderen te beschermen.
Dat betekent dat ik de zaken
die ik krijg voorgelegd toets aan het
Kinderrechtenverdrag. Iedereen
die vindt dat kinderrechten worden
geschonden, kan bij mij terecht:
kinderen, jongeren en volwassenen.
Dus ook ouders, leraren, leerplichtambtenaren
en grootouders kunnen
schending van kinderrechten melden
bij de Kinderombudsman.’
5. Waarmee kun je bij de
Kinderombudsman terecht?
‘Je kunt bij de Kinderombudsman
terecht met signalen, vragen en
klachten over (schending van) de
kinderrechten. Klachten kunnen
gaan over een individueel geval,
maar mensen kunnen ook een
signaal afgeven over het structureel
schenden van kinderrechten. Zo’n
signaal is bijvoorbeeld de zorgen die
mensen hebben over het wijzigen
van de leerlinggebonden financiering.
Het is wel belangrijk dat mensen
indien mogelijk eerst een klacht
hebben ingediend bij de desbetreffende
instantie. Pas als ze daar geen
gehoor krijgen kunnen ze bij de
Kinderombudsman terecht.’
6. Maar wat kunt u in de
praktijk doen?
‘Ik kan met overheden en de instanties
gaan praten om oplossingen te
zoeken en ik kan adviezen uitbrengen.
Ik wil een spreekbuis zijn voor
kinderen zodat ik hun problemen
zichtbaar kan maken voor de
organisaties die hen moeten helpen.
En ik ben een soort antenne die
problemen signaleert. En dan vooral
de ernstige problemen. Het gaat niet
om een speeltuin of een schoolreisje.’
7. Hoe is het gesteld met de
kinderrechten in Nederland?
‘Aan de ene kant zeg ik we doen het
best goed. Er is veel aandacht voor
kinderen en over het algemeen
functioneert de overheid goed. Maar
op sommige gebieden zijn er echt
grote problemen. De nationale
ombudsman kwam onlangs nog
tot de conclusie dat er voor veel
kinderen die moeilijk gedrag vertonen
geen plaats op een school
gevonden kan worden. Dat is ernstig,
want kinderen hebben niet alleen
een leerplicht, maar ook een
leerrecht.’
8. Wat gaat u als eerste aanpakken?
‘Ik ben aan het onderzoeken hoe we
een onafhankelijke kinderrechtenmonitor
kunnen opzetten. Hiermee
kunnen we meten welke kinderrechten
al dan niet worden geschonden
en welke vooruitgang we boeken.’
9. Wat zijn uw dromen wat
betreft de onderwijsdeelname
van kinderen?
‘Het is mijn droom dat alle kinderen
in Nederland zich maximaal kunnen
ontwikkelen. Dat betekent dat
kinderen onafhankelijk van hun
situatie, goed en passend onderwijs
moeten krijgen. Het is daarnaast
belangrijk dat de onderwijsinstellingen
zich er samen met de ouders
voor inzetten dat kinderen naar
school gaan en hun opleiding
afmaken.’
10. Wat heeft u nodig van
organisaties op het gebied
van Leerplicht en RMC?
‘Ik zou van de leerplichtambtenaren
graag signalen ontvangen over
knelpunten rond het recht op
onderwijs. De leerplichtambtenaren
zijn de antennes voor misstanden
op dit gebied, dus als zij ernstige
zaken signaleren hoor ik dat graag.’
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13 25

Ziekteverzuim
als signaal
Ziek is ziek. Of toch niet? In het bedrijfsleven is controle en begeleiding meestal goed geregeld,
maar als een leerling vaak of langdurig ziek is, gebeurt er na een ziekmelding… niets.
De jeugdartsen van de GGD zijn bereid in dat gat te stappen. Op een aantal plaatsen in het
land gebeurt dat al, zoals in West-Overijssel. ‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend.’
Tekst: Rob de Blok | Foto’s: Bart Versteeg en Judith Bender
Een leerling meldt zich ziek. Kan gebeuren. Maar nu: een
leerling meldt zich vaak, zorgwekkend vaak ziek. Zolang
hij of zij een briee heeft van de ouders, is er voor de
school geen aanleiding actie te ondernemen. Ook de
leerplichtambtenaar kan niets doen, want ziekteverzuim
is een vorm van geoorloofd verzuim. Handelingsverlegenheid
noemen we dat tegenwoordig. De GGD ziet
ziekteverzuim als een helder signaal: alle leerlingen die
verzuimen, hebben een probleem, medisch of anderszins.
Verzuimt een leerling zorgwekkend vaak, dan moet je
niet wachten op hulpvragen, stelt de GGD.
In 2005 startte de Jeugdgezondheidszorg van de GGD
in West-Overijssel op drie scholen de pilot Ziekteverzuim
als signaal (Zas). De jeugdarts van de GGD nodigde
kinderen (en hun ouders) uit die vaker dan driemaal
in een schooljaar of langer dan twee weken ziek zijn.
Concludeerde de jeugdarts dat er voor de ziekmelding
geen goede verklaring was of kwam de leerling na een
tweede oproep niet opdagen, dan ging er een melding
26
Ingrado Magazine | Mei 2011 | Nr. 13
‘ Klopt het niet helemaal,
dan komt de jeugdarts
in actie’
naar school. Die schakelde op zijn beurt de leerplichtambtenaar
in. De resultaten van de pilot waren
uit stekend: het ziekteverzuim daalde aanzienlijk
(en steeg meteen weer na afronding).
Regie bij school
In 2008 kon ZAS structureel in de hele regio worden
ingevoerd. Tachtig procent van de scholen voor
voort gezet onderwijs doet er inmiddels aan mee.
Marita Spauwen, beleidsadviseur bij GGD IJsselland en
verantwoordelijk voor het programma Zas, vertelt dat
één belangrijke aanpassing heeft plaatsgevonden: ‘In
eerste instantie neemt nu de mentor contact op met de
zieke leerling en de ouders. Als die een bevredigende
verklaring hebben voor het verzuim, gebeurt er niets.
Klopt het niet helemaal, dan komt de jeugdarts in actie.
Dat de regie hiermee bij de school zelf ligt, maakt dat
die zich verantwoordelijk voelt. De verzuim protocollen
zijn op orde en vaak is er zelfs een verzuimcoördinator
aangesteld.’

Betrouwbare cijfers dat het ziekteverzuim daadwerkelijk
afneemt, zijn er niet. Op de meeste scholen bestond
geen registratie van het ziekte verzuim, dus een nul-
meting was niet aan de orde. Toch is Spauwen ervan
overtuigd dat deze manier van werken vruchten afwerpt.
‘Het verzuimprotocol is hiermee sluitend. We krijgen
de psycho sociale problematiek die er bij twee van de
drie leerlingen achter zit sneller in beeld. En, nog zo’n
“onbewezen stelling”: we voorkomen ook het afglijden
naar een lager schoolniveau.’
Snel terug naar school is veel beter
Veel scholen vinden het lastig om met ziekteverzuim om te gaan. Zij kunnen zich laten bijstaan door de jeugd-
gezondheidszorg en leerplichtambtenaren. In het vinden van de geschikte aanpak kunnen scholen, jeugdartsen,
leerplichtambtenaren en andere professionals gebruik maken van de landelijke handreiking Snel terug naar school
is veel beter die eind 2010 is verschenen. Daarin staan onder meer criteria voor het oproepen van leerlingen door
de mentor en het doorverwijzen naar de jeugdarts.
Meer informatie
De handreiking is te downloaden van: www.nji.nl/publicaties/Handreiking_Schoolziekte verzuim.pdf
Advertentie

• Leerplicht-administratie
• RMC-administratie
• Sluitende aanpak
• Jongerenloket
• Werkprocesondersteuning
• Zaak- en taakgestuurde dossiervorming
• Verwijsindex/ Signalering
• Leerlingenvervoer
Flexibel Cliëntvolgsysteem van 0 tot 28 jaar
In het doorlopend cliëntdossier van het Jeugdvolgsysteem
(JVS) staat de jongere van 0 tot 28 (inclusief Wet WIJ)
centraal. Het JVS maakt het bijhouden van uw leerplicht-
en/of RMC administratie snel en gemakkelijk. Het helpt u
overzicht te verkrijgen. Indien gewenst kan het cliëntdossier
volledig papierloos worden gemaakt, zodat makkelijk buiten
kantoor kan worden gewerkt en case-overdracht tussen
collega’s wordt vereenvoudigd. Werkelijk alle relevante informatie
kan gekoppeld worden aan één jongere of school.
Goed georganiseerd zijn, en blijven!
Het Jeugdvolgsysteem ondersteunt u niet alleen bij de uitvoering,
maar ook bij de inrichting van een goede leerplicht
en/of RMC-organisatie. Ook als u regionaal of in ketenverband
wilt samenwerken is het JVS uniek. Iedere organisatie
krijgt zijn eigen virtuele omgeving waarin alleen de voor die
Advertentie
partij relevante gegevens zichtbaar zijn. Ideaal dus om een
sluitende aanpak te realiseren. De beveiliging staat als een
huis met onder andere uitgebreide autorisatiemogelijkheden
en dataencryptie.
De mensen van MetaObjects zien het einde van de implemen-
tatie niet als het einde van de relatie, maar juist als de
eigenlijke start. We gaan flexibel om met veranderingen en
uitbreidingen. Met behulp van het JVS faciliteren wij u om
goed georganiseerd te zijn en dat ook te blijven!
Contact
Nieuwsgierig geworden? Bezoek dan de JVS-website
www.jeugdvolgsysteem.nl voor nadere informatie en
bel ons voor een afspraak met demonstratie (Wim Cuijten:
040 750 1617).
MetaObjects Benelux B.V. | Telefoon: 040 – 750 1618 | E-mail: jvs@metaobjects.nl | www.metaobjects.nl | Adres: Croy 7P, 5653 LC Eindhoven