beeldschoon - Kunsthandel Mark Smit, Ommen

B e e l d s c h o o n

Omslag:
Piet van der Hem (1885 - 1961)
E E n a r t i E s t E i n h a a r k l E E d k a m E r
Olie op doek 72.5 x 51 cm, gesigneerd rechtsonder
Voor beschrijving zie pag. 27
Binnenzijde omslag:
Johan Bartold Jongkind (1819 - 1891)
W i n t E r i n h o l l a n d
Olie op doek 22 x 32.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1871
Voor beschrijving zie pag. 63
Mark Smit Kunsthandel, Ommen

V E r k o o p t E n t o o n s t E l l i n g 2 0 1 3
B e e l d s c h o o n
Z a t E r d a g 2 3 f E b r u a r i t / m Z o n d a g 1 0 m a a r t
Openingstijden tentoonstelling: dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur
(op maandag gesloten)
Voor informatie en prijzen kunt u contact opnemen met:
Mr. Mark H.G. Smit Anna S.J. Smit-Loor
Gecertificeerd Registertaxateur 0529 - 469 280
Lid Federatie TMV
0529 - 469 280
info@marksmit.nl
asmit@marksmit.nl
Adreswijzigingen: catalogus@marksmit.nl
Mark Smit Kunsthandel B.V.
Markt 5 7731 DB Ommen
T 0529 - 469 280 F 0529 - 469 282
www.marksmit.nl
Buiten tentoonstelling geopend:
woensdag t/m zaterdag van 11.00 - 17.00 uur en op afspraak

e e l d s c h o o n
B
SSchoonheid en schilder-
kunst. Deze woorden zijn
onlosmakelijk met elkaar
verbonden.
Kunstenaars hebben door de
eeuwen heen op verschillende
manieren uiting gegeven
aan schoonheidsidealen. Die
idealen veranderden regel-
matig. Zo ging schoonheid
in de klassieke schilderkunst
over traditie, harmonie en
symmetrie.
De romantische schilderkunst
bracht daar verandering
in. In de eerste helft van
de 19e eeuw schilderde BC
Koekkoek imposante landschappen,
Andries Schelfhout
weidse ijslandschappen
en Louis Meijer ruige zeegezichten.
In de ‘grootsheid’,
de ‘eeuwigheid’, het ‘ontembare’
van de natuur lag een
bevrijdende schoonheid die
de mens confronteerde met
zijn nietigheid.
04 05
De meesters van de Haagse
School trokken vanaf 1860
met hun schilderspullen de
natuur in. Ongerepte polderlandschappen
met koeien
en windmolens werden met
losse impressionistische
penseelstreken vastgelegd.
Het schone zat hem niet in
details, maar in de weergave
van lichteffecten en stemmingen
op verschillende
momenten van de dag.
De Amsterdamse impressionisten
vonden de schoonheid
in de stad. Hun snelle,
impulsieve manier van
schilderen reflecteerde de
Anna Smit-Loor en Mark Smit
dynamiek van het stadse
leven aan het einde van de
19e eeuw. Het schilderspalet
was realistisch en soms ingetogen.
De expressionisten
daarentegen gebruikten felle
en contrasterende kleuren
om hun gevoelens uit te
drukken.
Na de Tweede Wereldoorlog
experimenteerden de
COBRA schilders er flink op
los. De verf werd met grote
gebaren op het doek gedrukt
of gesmeten en de oude
schoonheidsidealen werden
definitief verworpen.

Uit het bovenstaande
blijkt dat de opvattingen
over wat aantrekkelijk en
mooi is verschillen per
persoon, tijd en plaats. Wij
vinden het belangrijk dat
de schilder een bepaalde
emotie teweegbrengt, ook
al is deze niet altijd onder
woorden te brengen. In
dat geval kun je ook van
een verborgen schoonheid
spreken. Uiteindelijk wil
je geraakt worden door
een kunstwerk en dat kan
zowel met klassieke- als
moderne kunst het geval
zijn.
Jacobus Willem ‘Jacob’ van Rossum (1881 - 1963)
b E Z o E k a a n E E n t E n t o o n s t E l l i n g
Olie op doek op paneel 16.3 x 8.8 cm, gesigneerd rechtsonder
Met die gedachte hebben wij
het afgelopen jaar kritisch
gezocht naar mooie 19e en
20e eeuwse kunstwerken
passend bij Beeldschoon, het
thema van deze tentoonstelling.
Daarbij past het zeer
gedetailleerd geschilderde
paardenschilderij van Wouter
Verschuur of een sfeervol
ijsgezicht van Andries
Schelfhout. Maar ook een
intrigerend meisjesportret
van Jan Toorop en een kleurrijk
landschap van Gerrit
Benner. Het schilderij van
een jonge vrouw die zich
opmaakt van Piet van der
Hem vinden wij ook beeldschoon.
De schilder legde
haar vast met veel gevoel
voor schoonheid. Daarom
prijkt dit werk op de cover
van onze catalogus.
Het merendeel van onze
aanwinsten is afkomstig
uit buitenlands bezit. De
globalisering gaat dus niet
voorbij aan onze kunsthandel.
Dankzij het internet
verwelkomen we steeds meer
buitenlandse klanten. De gehele
collectie is online zien
en de site wordt dagelijks
bijgehouden. Ook op face-
book kunt u onze activiteiten
volgen en ons ‘liken’.
Maar het liefst ontvangen
wij u persoonlijk in de
kunsthandel. Er gaat tenslotte
niets boven de totale
beleving van een schilderij
en dat kan alleen door er
zelf voor te staan.
Wij kijken er naar uit om u
te mogen verwelkomen op
onze tentoonstelling.
Graag tot ziens in Ommen!
Mark Smit

m o d E r n

Ger Lataster (1920 - 2012)
h E m E l E n V u u r
Olie op doek 50.5 x 50 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ’57
Herkomst: Kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co, Amsterdam; Galerie Paul Fachetti, Parijs.
Literatuur: Tent. cat. Kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co, Ger Lataster, Amsterdam 1961, cat. nr. 6.
Tentoonstelling: Amsterdam, Kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co, Ger Lataster, nov.-dec. 1961.
08 03 09

Gerrit Benner (1897 - 1981)
m E E r m E t a V o n d Z o n
Gouache 50 x 65 cm, gesigneerd rechtsonder met monogram en te dateren omstreeks 1966
Literatuur: E. van Dooren e.a., Gerrit Benner, Harlingen 2005, afbeelding pag. 84/85.

Lucebert (Lubertus Jacobus van Swaanswijk) (1924 - 1994)
d r a g E r s V a n m E E r l i c h t
Gemengde techniek op papier 49.5 x 64.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd mei ’63
Annotatie rechtsonder: ‘Lagrasse’.
Annotatie verso: ‘Dragers van meer licht’.
Herkomst: Kunsthandel Borzo, , s-Hertogenbosch.
10 11

‘Willem’ Frans Karel Hussem (1900 - 1974)
c o m p o s i t i E
Olie op doek 70 x 90 cm, gesigneerd linksonder met initialen en gedateerd ’64
Herkomst: Galerie Nouvelles Images, Den Haag.

CCorneille
was een van de
beroemdste kunstenaars van
de befaamde Cobra-groep
(een letterwoord naar de namen
van de drie hoofdsteden
Copenhagen, Bruxelles
en Amsterdam waar de oprichters
vandaan kwamen).
Afkomstig uit België woonde
Corneille tussen 1940 en
1950 in Amsterdam, waar
hij bevriend raakte met
Karel Appel. In 1950 verliet
Corneille Nederland om
zich definitief in Frankrijk
te vestigen. Corneille stond
aanvankelijk vooral onder
invloed van Klee en Miro.
Hij was ook een rusteloze
reiziger, zowel door Europa
als door Afrika, Azië en de
beide Amerika’s. De landschappen
die hij zag hadden
invloed op zijn werk. ‘In
tegenstelling tot Karel [Appel]
die alles eerst in kleur
ziet, en dan pas de vormen
12 13
en lijnen, treft mij de vorm
allereerst’, zegt hij van zijn
werkmethode. Die vormen
vult hij in met een passende
kleur.
Tussen 1961 en 1966 vertoefde
Corneille veel op
Mallorca of aan de Catalaanse
kust in Cadaques.
In die periode is dit schilderij
gemaakt en ontstond
bijvoorbeeld ook La fête
Espagnol. Het ‘sarabande’
uit de titel verwijst ook naar
Spanje: het is een dans die
vanuit Midden-Amerika
naar Spanje kwam en die
zich daarna over Europa
verspreidde. ‘De blijdschap
van de beweging’ – een van
de dingen die Corneille wilde
overbrengen – komt ook
hier goed tot uitdrukking.
Een andere Spaanse connectie
is het kleurenpalet dat
gebaseerd is op in Spanje
voorkomende kleuren. In
vogelvlucht kijk je neer
op wat aanwezig is op de
Spaanse aarde. De kronkelige
vormpjes lijken gebaseerd
op vormen van Miro,
de Spaanse schilder die een
van Corneille’s inspiratiebronnen
is geweest.

Corneille (Cornelis Guillaume van Beverloo) (1922 - 2010)
l a s a r a b a n d E d E l ’ é t é / d E l a n g Z a m E d a n s V a n d E Z o m E r
Olie op doek 89.5 x 90 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ’66
Annotatie verso: ‘La sarabande de l’été Corneille ’66’.

Jan Cremer (geb. 1940)
c o m p o s i t i E
Gemengde techniek op doek 45 x 65 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’59
14 15

Kees van Bohemen (1928 - 1985)
b E W E g i n g 4
Olie op doek 150 x 44.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’58

Joseph Antoon ‘Anton’ Rooskens (1906 - 1976)
u i t V l i E g E n d E V o g E l s
Olie op doek 65 x 81 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’71
Annotatie verso: ‘No 442 Uitvliegen birds’.
16 17

Dolf Breetvelt (1892 - 1975)
c o m p o s i t i E
Olie op doek 178 x 139 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Kunsthandel Borzo, ’s-Hertogenbosch.

k l a s s i E k

m o d E r n

Jacoba ‘Jemmy’ van Hoboken (1900 - 1962)
W i t p a a r d
Olie op doek 42 x 75 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’39
Annotatie verso op etiket: ‘Wit paard’.
20 21

Jan Boon (1882 - 1975)
s t i l l E V E n m E t E i E r E n , m E s E n b l a u W E m a i l l E p a n n E t j E
Olie op doek 30 x 40 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1944

J
Jan Altink was in 1918 een
van de oprichters – en de
naamgever – van De Ploeg,
de befaamde schildersvereniging
in Groningen
die zoveel vooraanstaande
Nederlandse expressionisten
heeft voortgebracht. Na 1920
– Altink was toen al vijfen-
dertig en al lang werkzaam
in de kunst en de creatieve
vormgeving – bekeerde
hij zich onder invloed van
Ploeg-lid Jan Wiegers tot de
stijl van de Duitse expressionisten,
zij het in een
gemiddeld genomen wat
lichter kleurengamma. In de
jaren twintig ging hij ook experimenteren
met wasverf,
een mengsel van olieverf,
terpentine en bijenwas. Die
droogde heel snel, waardoor
de sfeer van een landschap
op het moment zelf heel
snel op het doek kon worden
gepenseeld, indien nodig
laag voor laag. Rond 1927
22 23
schilderde hij vaak met
collega’s van De Ploeg in de
openlucht langs het Reitdiep,
een kronkelig riviertje
dat van Groningen Stad
stroomde naar Zoutkamp,
gelegen aan de toenmalige
Lauwerszee.
Het sobere land op dit
schilderij is een van de
‘summiere landschappen’,
die Altink in het midden van
de jaren twintig schilderde,
dat wil zeggen landschappen
waarin mensen, vogels en
andere dieren waren weggelaten.
De volle aandacht valt
zo op kleuren en vormen
van het mooie Groninger
platteland: op de vele tinten
groen van de bochtige dijk
en de weiden daarachter, het
blauw en het grauw van het
diep, het donkerder blauw
van het boerderijdak en
het wazige blauwgrijs in de
verte, op het roodbruin van
de knotwilgen en het geel
van de rietkraag. Bijzonder
van dit schilderij is ook de
ongebruikelijke techniek:
het is met wasverf geschilderd
op markiezendoek, dat
gewoonlijk voor zonwering
wordt gebruikt. Ook dat
tekent de experimenteerlust
van Jan Altink.

Jan Altink (1885 - 1971)
g E Z i c h t o p h E t r E i t d i E p t E n n o o r d E n V a n g r o n i n g E n
Wasverf op markiezendoek 50 x 60 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’27

Jan Wiegers (1893 - 1959)
r o Z E n i n E E n V a a s
Olie op doek 55 x 45 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ’38
24 25

Johannes ‘Johan’ Dijkstra (1896 - 1978)
Z o m E r s l a n d s c h a p, Z W i t s E r l a n d
Olie op doek 60 x 100 cm, gesigneerd linksonder

PPiet
van der Hem wordt vanaf
ca. 1908 in één adem genoemd
met modernisten als
Leo Gestel (1881-1941) en Jan
Sluijters (1881-1957). Met Leo
Gestel trok Piet van der Hem
geregeld op. Invloeden van
het fauvisme zijn in beider
werk aanwezig, al bleef Piet
van der Hem dichter bij een
realistische stijl en had hij
niet de experimentele inslag
van Leo Gestel. Piet van der
Hem schilderde en tekende
aanvankelijk vooral theater-
en straattaferelen in
Amsterdam, Parijs, Rome
en Madrid. In zijn tweede
periode, vanaf ca. 1917 toen
hij in Den Haag een minder
bohemienachtig leven ging
leiden, legde hij zich vooral
toe op portretten van kunstenaars
uit de theaterwereld
naast staatsieportretten van
leden van het koningshuis
en van politici. Daarnaast
heeft Van der Hem in deze
tweede periode veel ontwerpen
gemaakt en getekend:
theateraffiches, reclameplaten,
boekillustraties en –omslagen
en spotprenten.
26 27
Dit schilderij van een jonge
vrouw die zich opmaakt voor
een theatervoorstelling is een
van de charmantste werken
van Piet van der Hem. Rechts
zien we een staande spiegel,
potjes voor make-up, doeken
en een handtas. Links hangt
een hesje dat bij haar roze
broek en kousen hoort. De
rieten mand op de voorgrond
en de onderkant van de
kaptafel zijn in het donker
gehuld. Het lichte bovenstuk
wordt gebroken door het
zwarte haar van het meisje,
het donkere vlak beneden
door haar roze kousen.
Maar wie is deze levenslustige
jonge vrouw? Is zij
zangeres in een operette of
een revue? Is ze een danseres
in een show? Van tenminste
één danseres is bekend dat ze
goede betrekkingen onderhield
met Piet van der Hem,
namelijk Mata Hari, die hij
in Parijs en Den Haag heeft
gekend. Haar postuur en gezicht
komen overeen met die
van de vrouw op dit portret.
De laatste portretten heeft hij
van haar gemaakt in december
1914, toen ze 38 jaar was;
andere portretten zijn spoorloos.
Hij kende haar al eerder,
toen ze in Parijs optrad als
Oosterse naaktdanseres in het
kader van de toen heersende
mode van het oriëntalisme.
Maar ze trad ook op als
Spaanse danseres.

Piet van der Hem (1885 - 1961)
E E n a r t i E s t E i n h a a r k l E E d k a m E r
Olie op doek 72.5 x 51 cm, gesigneerd rechtsonder

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters (1881 - 1957)
Z i t t E n d n a a k t
Aquarel, inkt en potlood 28 x 21.5 cm, gesigneerd linksonder
28 29

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters (1881 - 1957)
b l a u W E V a a s m E t k l E u r r i j k E b l o E m E n
Olie op doek 80 x 70 cm, gesigneerd rechtsonder

EEdgard
Tytgat groeide op
in Brugge, maar woonde
zijn hele verdere leven in
Brussel en de Brusselse
rand, behalve tussen 1914
en 1920. Toen woonde hij in
Londen vanwege de Eerste
Wereldoorlog en de gevolgen
daarvan voor België.
Na zijn studie aan de Brus-
selse Académie des Beaux-
Arts schilderde Tytgat eventjes
in symbolistische stijl.
Tussen 1907 en ca. 1912 deelde
hij een atelier met zijn
vriend Rik Wouters (1882-
1916). In die tijd en nog lang
daarna hanteert Tytgat een
(neo)impressionistische stijl,
maar ca. 1922 stapt hij over
op een naïeve stijl, die veel
ontleende aan volksprenten
uit de achttiende en negentiende
eeuw. Zijn favoriete
onderwerpen werden naakten,
dromen, circussen,
kermissen en interieurs, alles
met een verhalende inslag
en een zweem van humor.
30 31
De stijl uit deze periode, die
wel eens ‘schalks expressionisme’
is genoemd, is lineair
en zonder perspectief. Tytgat
maakte ook veel boekillustraties,
boekbanden, houtsneden
met tekst en ander
grafisch werk.
Dit onbezorgde zomerse
tafereel stamt uit Tytgats
neo-impressionistische periode.
Een man met een rode
puntbaard, een werkmanshoed
en laarzen zit langs
een jaagpad in het water te
staren, misschien tijdens
een pauze in het vissen.
Onder een paraplu zit een
jongen achter hem met een
strooien hoed in de hand. Op
de voorgrond een vrouw met
een zomers klokhoedje met
brede blauwe band; zij wacht
met gevouwen handen op de
dingen die komen gaan. Dan
is er nog een jonge man met
op zijn hoofd een strooien
hoed die staat te peinzen
en zijn aandacht eveneens
bij het water houdt. De vier
personen zijn erg op zichzelf
en hebben geen onderling
contact. Ergens verderop
wordt een sluiswachtershuis
weerspiegeld in het rimpelloze
water. Alles is bevroren
in contemplatie.

Edgard Tytgat (1879 - 1957)
E E n Z o m E r s g E Z i n s u i t j E
Olie op doek 100 x 100 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1913
Annotatie verso: ‘Peintre pêcheur Edgard Tytgat 1913’.
Literatuur: A. Dasnoy, Edgard Tytgat, Brussel 1965, pag. 111, afbeelding pag. 171, nr. 49.
Tentoonstelling: Brussel, Galerie Giroux, 1913, nr. 115; Brussel, Galerie Giroux, 1921, nr. 171; Brussel, La Centaure, 1923;
Antwerpen, Kunstkring, 1923, nr. 46.

HHet
schilderen van naaktmo-
dellen was voor Jan Sluijters
een geliefde bezigheid (niet
alleen hij, vele schilders
waren hem voor en volgden
hem). Al vanaf 1904, tijdens
zijn verblijf in Rome tot aan
het eind van zijn leven in de
jaren vijftig van de 20e eeuw,
kwam het naakt op zijn
doeken tot leven. De dame
in kwestie kleedde zich
voor hem uit en vlijde zich
bevallig op een divan. Soms
hadden de modellen een
doorschijnend hemdje aan
of een lap dunne stof over
zichzelf gedrapeerd. Dat
maakte het geheel een tikkeltje
spannender, erotisch
zo u wilt. Het model kon de
vrouw van de schilder zijn
of een dame die ‘toevallig’
32 33
aan belde. Schildersmodellen
kunnen immers zelf ook
beroemd worden.
Zijn ‘naakten’ werden destijds
bekritiseerd: “Steeds
werkt hij op effect…. Een
blank-rose naakt geeft hij
met blauwe contour tegen
licht paulveronèsen [smaragdgroene]
achtergrond....
Een naakt in een onkiesche
houding…” etc. Maar intussen
behoren deze schilderijen,
samen met de grote
portretten en de landschap-
pen, tot zijn meest geliefde
onderwerpen. Deze dame
ligt nakend op een sofa die
bedekt is met een groot
kleed. Vóór op het tafeltje
een vaasje met bloemen en
een boek. Best intrigerend
dat boek; is het een roman
en ligt zij nog eens na te
genieten over het gelezene?
Vandaar haar houding, nadenkend
met de armen omhoog,
de blik op het plafond
gericht. En de schilder krijgt
op deze manier precies wat
hij wilde schilderen!

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters (1881 - 1957)
l i g g E n d n a a k t o p E E n s o f a
Olie op doek op schildersboard 32 x 38 cm, gesigneerd linksboven met initialen
Herkomst: Kunsthandel M.L. de Boer, Amsterdam, nr. 6187.

Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters (1881 - 1957)
l a n d W E g
Aquarel en gouache 18.8 x 27.8 cm, gesigneerd linksboven
34 35

Leendert ‘Leo’ Gestel (1881 - 1941)
m E l k t i j d b i j d E b o E r d E r i j
Pastel 64 x 48 cm, met studiostempel linksonder en verso en te dateren 1927
Annotatie verso: ‘Vlaanderen 1927’.
Herkomst: Veiling Paul Brandt, Amsterdam, 25-26 mei 1965.
Literatuur: M. Estourgie-Beijer e.a., Leo Gestel - Schilder en tekenaar, Zwolle 1993, afbeelding pag. 83, nr. 73.
Tentoonstelling: Dussen, Kasteel-Raadhuis Dussen, Leo Gestel, 21 dec. 1966-18 jan. 1967; Schiedam,
Stedelijk Museum Schiedam, Een huis vol Gestels: Leo Gestel, 16 dec. 1970-11 jan. 1971, nr. 55; Laren, Singer
Museum, Leo Gestel - Schilder en tekenaar, 28 nov. 1993-30 jan. 1994, nr. 136.

TToorop
bezoekt Nijmegen
voor het eerst in oktober
1908. In een brief gericht
aan wijnhandelaar en mecenas
Antony Nolet schrijft
Toorop: “… Je moet weten,
wij denken erover de wintermaanden
in Nijmegen door
te brengen, daar ik zelf zo
verbazend slecht tegen de
Amsterdammer lucht kan.
Ik heb dadelijk last van de
lelijke atmosfeer, malariaachtig
en voel me daar steeds
zo naar en lusteloos om te
arbeiden…”. Nijmegen blijkt
voor Jan Toorop, zijn vrouw
Annie Hall en hun dochter
Charley, tussen 1908 tot
1916, een goede thuisbasis
te zijn. Het is een katholieke
(Toorop heeft zich in 1905
bekeerd tot het katholicisme),
welvarende en kunstlievende
stad.
Toorop tekent vele portretten
in opdracht. Hij vraagt drietot
vierhonderd gulden voor
36 37
een getekend schouderstuk,
een portret met handen kost
ongeveer zeshonderd gulden
en een groot portret in kleur,
kost tussen de duizend en
twaalfhonderd gulden. Hij
gebruikte potlood en zwart
krijt, een moeilijk medium
maar met het beste resultaat.
Miek Janssen, zijn latere
metgezel, vertelt dat Toorop
het liefst begon met het
tekenen van de ogen, ‘het
brandpunt der ziel’. Daarna
tekende hij het gezicht, de
haren en een deel van de
schouders. Toorop over zijn
portretten: “… Bij portrettekenen
heb ik soms het ge-
voel of ik onder de guillotine
zit, met het zwaard op mijn
nek. Ik word dan gedwongen
zoo scherp psychisch te
kijken als maar mogelijk is;
vaak lijkt het dat de heele
fantasie naar de bliksem is,
maar ik houd vol alles van
mij weg te bannen en alleen
maar de psyche van de mens
uit te beelden en de persoon
te doorboren zodat niets
voor mij verborgen blijft..”.
De geportretteerden kijken
direct naar de schilder,
zonder dat het te strak is.
Op deze manier laten zij
iets (zichzelf?) zien aan de
schilder.

Johannes Theodorus ‘Jan’ Toorop (1858 - 1928)
m E i s j E s p o r t r E t ( p o r t r E t V a n j o V o g E l )
Gekleurd krijt en potlood 32 x 24.5 cm, gesigneerd rechtsmidden en gedateerd 1910
Annotatie rechtsmidden: ‘Jo Vogel van JH Toorop Nijmegen 1910’.

i m p r E s s

i o n i s m E

HHendrik
Jan Wolter kreeg
zijn opleiding tussen 1895 en
1899 aan indertijd befaamde
kunst instellingen in Ant-
werpen. Zoals daar en toen
gebruikelijk begon hij met
schilderijen in een realistische
stijl die een verhaal vertelden.
In Antwerpen maakte
hij echter ook kennis met het
post-impressionisme van
Georges Seurat, Paul Signac
en Theo van Rijsselberghe. Na
enige tijd sloot hij zich aan
bij deze nieuwe stijl, die ook
gepaard ging met een lichter
palet. De verworven heden
van deze periode nam hij in
zijn latere werk mee. Hij ging
40 41
zich toe leggen op schilderijen
waarin water een (hoofd)
rol speelde, water in en rond
Amsterdam (waar hij van
1914 tot 1938 hoog leraar was
aan de Rijksakademie), maar
ook het water aan Engelse en
Italiaanse kusten.
Dit schilderij geeft treffend
de charme weer van het leven
op het water in een kleine
binnenhaven in Amsterdam-
Noord, vlak voor de sluizen
waar het Noord-Hollandsch
kanaal van Amsterdam naar
Den Helder begint. Voor in
het haventje liggen allerlei
woonbootjes zonder zeil,
waarop soms de was hangt te
drogen in de zon. Achter de
sluizen komen enkele grotere
schuiten met gehesen zeilen
aangevaren. De gemoedelijke
rommeligheid van het
leven in dit haventje wordt
door Wolter overtuigend
uitgebeeld.

Hendrik Jan Wolter (1873 - 1952)
h a V E n t j E b i j d E b u i k s l o t E r W E g E n d E t o l h u i s W E g t E a m s t E r d a m
Olie op doek 42.3 x 81 cm, gesigneerd rechtsonder en te dateren omstreeks 1916

Hendrikus Matheus Horrix (1845 - 1923)
i n d E h a a g s c h E d i E r E n t u i n
Aquarel 35 x 50 cm, gesigneerd linksonder
42 43

Jean Louis Marcel Cosson (1878 - 1956)
b i j d E m a n i c u r E
Olie op schildersboard 65 x 54 cm, gesigneerd rechtsonder

EErnest
Godfrinon ontving
zijn opleiding aan de kunstacademies
van Elsene (of
Ixelles) en Brussel. Hij was
lid van de Brusselse kunstenaarsvereniging
Le Sillon.
Deze vereniging werd in
1893 opgericht en hield tot
1910 jaarlijkse tentoonstel-
lingen in het Museum voor
Moderne Kunst in Brussel.
Veelal jonge leerlingen van
de academies werden lid
van Le Sillon. Deze onderscheidde
zich van andere
kunstenaarsverenigingen
door haar ledenbeleid.
Iedereen kon toetreden;
geen jury die het werk zou
beoordelen op kwaliteit.
Gustave-Max Stevens, één
van de oprichters, ontwierp
het embleem van Le Sillon;
een gestileerde Japanse
lelie. Andere leden waren
o.a. Willem Paerels, Louis
Thevenet en Fernand Tous-
44 45
saint. Werk van Godfrinon
is te vinden in het Charliermuseum
in Sint-Joost-ten-
Node. Verzamelaar Henri
van Cutsem (hij kocht als
eerste in België werken van
Vincent van Gogh en Claude
Monet) liet in 1890 twee
naast elkaar gelegen huizen
samenvoegen door de toen
al beroemde Art Nouveauarchitect
Victor Horta. Na
de dood van Van Cutsem
in 1904 woonde en werkte
de beeldhouwer Guillaume
Charlier in het huis. In
1925 werden de collectie en
het huis aan de gemeente
gegeven; onder voorwaarde
dat hier een museum werd
gevestigd.
Het werk van Godfrinon is te
benoemen als postimpressionistisch.
Hij schilderde
in zijn korte leven, veelal figuren,
stillevens, interieurs
en landschappen. Godfrinon
schilderde dit zomertafereel
van twee dames, zittend aan
een tafel met heldere kleuren.
De één borduurt een
kleedje, de ander houdt haar
parasol vast. Samen praten
zij over het wel en wee in
deze rustige tijd.

Ernest Jean Joseph Godfrinon (1878 - 1927)
i n d E t u i n
Olie op doek 99 x 77 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1913
Annotatie verso: ‘Ernest Godfrinon Bruxelles’.

Georges Stein (1870 - 1955)
b E d r i j V i g h E i d o p d E W E s t m i n s t E r b r i d g E m E t Z i c h t o p d E b i g b E n t E l o n d E n
Olie op paneel 26.5 x 35.5 cm, gesigneerd linksonder
Annotatie middenonder: ‘London Westminster Bridge’.
46 47

Jean Louis Marcel Cosson (1878 - 1956)
a a n d E b a r
Olie op schildersboard 60.5 x 50 cm, gesigneerd rechtsonder

IIsaac
Israels was de zoon
van Jozef Israels, een van de
beroemdste schilders van
de Haagse School. Zelf werd
Isaac één van de belangrijk-
ste Nederlandse impressionisten.
Waar zijn vader Jozef
een thematische voorkeur
had voor plattelanders en
vissers met een droevige tragiek,
legde Isaac zich toe op
de zonzijde van het moderne,
vaak modieuze en stadse,
leven. Hij werkte veel in de
openlucht waar hij dan in
een schetsmatige stijl met
snelle en krachtige streken en
meestal in lichte kleuren de
sfeer van het ogenblik pro-
48 49
beerde weer te geven. En met
zijn technische bedrevenheid
lukte hem dat ook goed.
Dit schilderij is gemaakt in
Londen, waar Isaac Israels
in 1913-1914 een atelier
had. Hij werkte vaak in Hyde
Park, waar hij ruiters en
wandelaars schilderde op
de brede lanen waar geflaneerd
werd. De amazone in
het zwart lijkt voor Israels te
poseren om hem de gele-
genheid te geven een goed
ruiterportret te maken. Door
zijn impressionistische stijl
is haar identiteit echter niet
goed herkenbaar. De vele
ruiters die zich op de achtergrond
bewegen, zijn niet veel
meer dan stoffage. De goed
gesitueerde vrouw op het
paard heeft een zelfbewuste
uitstraling en gevoel voor
status, typerend voor de
gegoede klasse. Daar had
Israels een scherp oog voor.

‘Isaac’ Lazarus Israels (1865 - 1934)
a m a Z o n E i n h E t l o n d E n s E h y d E p a r k
Olie op doek 71.5 x 95 cm, gesigneerd rechtsonder en te dateren omstreeks 1913/15
Herkomst: Kunsthandel F. Buffa, Amsterdam, 1915; Veiling Mak van Waay, 1933, nr. 72; Kunsthandel
Borzo, , s-Hertogenbosch, 1975; Coll. L. Honsdrecht, Amsterdam.
Literatuur: A. Wagner, Isaac Israels, Rotterdam, 1967, afbeelding pag. 90; Singer Museum Laren,
Presentatie, Laren 1976, afbeelding pag. 69.
Tentoonstelling: Laren, Singer Museum, Isaac Israels de Schilder, 1965, cat. nr. 55; Enschede,
Rijksmuseum Twente, 1965, cat. nr. 53; Laren, Singer Museum, Presentatie, 1976, cat. nr. 82.

Conrad Kickert (1882 - 1965)
l i g g E n d n a a k t
Olie op doek 33.8 x 44 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’44
50 51

‘Johannes Evert’ Hendrik Akkeringa (1861 - 1942)
t r o s r o o s j E s i n E E n V a a s
Olie op paneel 31.7 x 25.5 cm, gesigneerd linksonder
Annotatie verso op etiket: ‘Roosjes J. Akkeringa 1926’.

Daniel ‘Daan’ Muehlhaus (1907 - 1981)
s c h a a t s E n r i j d E r s o p d E W i j n h a V E n t E d o r d r E c h t
Olie op doek 80 x 100 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’29
52 53

Willem Dooijewaard (1892 - 1980)
t W E E b a l l E r i n a ’ s
Olie op doek 62 x 40 cm, gesigneerd rechtsonder

Hermann Seeger (1857 - 1945)
m E i s j E s p o r t r E t
Olie op doek 27.5 x 21 cm, gesigneerd rechtsboven
54 55

Fernand Toussaint (1873 - 1956)
g E m E n g d b o E k E t i n E E n g l a Z E n V a a s j E
Olie op doek op schildersboard 37.5 x 46 cm, gesigneerd rechtsonder

IIn
1904 ondernam Isaac
Israels de reis naar Parijs. In
de jaren daarvoor mocht hij
in de ateliers en achter de
schermen van modeatelier
Hirsch & Co in Amsterdam
tekenen en schilderen; essa-
yeuses die een japon voorpasten,
naaisters die nog even
een zoom vastzetten en jonge
vrouwen die urenlang op een
raamwerk prachtige motieven
borduurden. Van de eigenaren
van Hirsch ontving Israels
introductiebrieven om ook
in de ateliers van de Parijse
modehuizen Paquin en
Decroll te mogen schilderen.
Isaac Israels schilderde
regelmatig midinettes, jonge
vrouwen die in de ateliers
werkten of japonnen ver-
56 57
kochten aan de geachte
clientèle. Op zijn schilderijen,
pastellen en aquarellen
zijn zij gekleed in een japon
waarover heen een kort jasje
of een blauwe lange rok, een
witte blouse en een hoed
op het opgestoken haar.
Soms samen zittend op een
bankje, of alleen met een
doos met rollen stof naast
zich. Ze wandelden in hun
pauze naar het nabijgelegen
Jardin de Tuileries, de
Tuilerieën. Een wandeling
van ongeveer tien minuten.
Het park was oorspronkelijk
de tuin horende bij het paleis
de Tuilerieën, gebouwd voor
Catharina de Medici in 1553.
Dit paleis stond tussen de
lange armen van het Louvre;
het is tijdens de opstand in
1871 in brand gestoken en
vervolgens afgebroken. Ook
de dame op dit schilderij is
vermoedelijk aan het pauzeren
in Jardin de Tuileries
en leest rustig een krantje
voordat zij richting de modehuizen
aan de Rue de la Paix
loopt.

‘Isaac’ Lazarus Israels (1865 - 1934)
l E Z E n d E d a m E i n j a r d i n d E t u i l E r i E s , p a r i j s
Aquarel 50 x 35 cm, gesigneerd rechtsonder en te dateren omstreeks 1906-1910
Literatuur: A. Wagner, Isaac Israels, Rotterdam 1967, afbeelding pag. 57, nr. 80; Jacob H. Reisel, Isaac
Israels, portret van een Hollands impressionist, Amsterdam 1967, afbeelding pag. 158.

Pieter Florentius Nicolaas Jacobus ‘Floris’ Arntzenius (1864 - 1925)
g E Z i c h t o p d E b i E r k a d E t E d E n h a a g m E t V r a c h t s c h E p E n u i t u t r E c h t , a m s t E r d a m E n l E i d E n
Aquarel, gouache en krijt 43.5 x 63 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Veiling Paul Brandt, Amsterdam, 11-14 dec. 1973, lot 884.
58 59

Pieter Florentius Nicolaas Jacobus ‘Floris’ Arntzenius (1864 - 1925)
f i g u r E n i n d E s p u i s t r a a t t E d E n h a a g
Olie op paneel 34.8 x 25 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie verso op etiket: ‘de Spuistraat bij regenweer te ’s-Gravenhage’.
Herkomst: Kunsthandel R. Noortman, Hulsberg.
Literatuur: Kunst & Antiek Revue, sep. 1978, afgebeeld op de cover; C.A. Schilp, Floris Arntzenius,
Kunst & Antiek Revue, nov. 1979, afbeelding pag. 32.

Cornelis Vreedenburgh (1880 - 1946)
E E n a f g E m E E r d Z E i l s c h i p b i j E E n b o E r d E r i j
Olie op paneel 20.3 x 30.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1928
60 61

Hans von Bartels (1856 - 1913)
b o l l E n V E l d E n b i j h a a r l E m
Aquarel en gouache 32 x 45 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ’13
Annotatie linksonder: ‘Haarlem’.

DDe
Nederlands-Franse
schilder Jongkind wordt beschouwd
als een voorloper
van het impressionisme of
zelfs als een vroege vertegenwoordiger
ervan. Maar
anders dan veel impressionisten
maakte Jongkind zijn
schilderijen in het atelier,
overigens op grond van wel
in de openlucht gemaakte
schetsen en aquarellen. Zijn
eerste opleiding kreeg Jongkind
in Den Haag bij de romantische
schilder Andreas
Schelfhout (1787-1870),
schilder van Hollandse
wateren en luchten, van molens
en schepen. Schelfhout
bracht zijn talentvolle pupil
in contact met de romantische
Franse zeeschilder
Louis Gabriel Eugène Isabey
(1803-1886), die Jongkinds
tweede leermeester zou
worden. Een andere inspiratiebron
werd Camille Corot
(1797-1875). Isabey nam
Jongkind mee om te schilderen
langs de Normandische
kusten bij Le Havre. Jongkind
zou daar nog vaak komen,
samen met zijn vriend
62 63
Eugène Boudin (1824-1890)
en de jongere schilders
Alfred Sisley (1839-1899) en
Claude Monet (1840-1926).
Met een onderbreking tussen
1855 en 1860, toen hij in
Rotterdam en omgeving verbleef,
zou Jongkind van 1846
tot 1891 altijd in Frankrijk
wonen en werken. In Frankrijk
stond hij al bij leven in
hoog aanzien; in Nederland
kwam er pas waardering in
de twintigste eeuw.
Dit schilderijtje heeft een
oer-Hollands thema. Het is
een klein maar charmant
wintergezicht in de trant
van zijn eerste leermeester
Schelfhout, maar het is in
1871 in Frankrijk geschilderd.
In Frankrijk waren
dergelijke Hollandse werken
toen heel gewild. De compositie
met de lage horizon en
de schuine lijnen en verticale
accenten, de stoffage met
mensen en dieren is typisch
voor Schelfhout en vele generaties
Nederlandse landschapsschilders
voor hem.
Maar Jongkind is geen fijnschilder
zoals zijn voorgangers.
Hij is niet zo geïnteresseerd
in een gedetailleerde
en verfijnde weergave, veel
meer belangstelling heeft hij
voor de lichteffecten op een
winterse dag die hij met een
suggestieve en losse toets
weergeeft.

Johan Bartold Jongkind (1819 - 1891)
W i n t E r i n h o l l a n d
Olie op doek 22 x 32.5 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd 1871
Herkomst: Galerie Allard, Parijs; Galerie Schmit, Parijs, 1966; Kunsthandel P.A. Scheen, Den Haag, 1977;
Kunsthandel Noortman, Maastricht/Londen.
Literatuur: Tent. cat. Jongkind, Galerie Schmit, Parijs 1966, pag. 53, afbeelding nr. 41; V. Hefting,
Jongkind, Parijs 1975, afbeelding pag. 226, nr. 548; Tent. cat. Pieter A. Scheen Najaarstentoonstelling,
afbeelding nr. 13; P.A. Scheen, Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1880, Den Haag 1981,
afbeelding nr. 780.
Tentoonstelling: Galerie Schmit, Exposition Jongkind, 4 mei-4 jun. 1966; Kunsthandel Pieter A. Scheen,
Najaarstentoonstelling, 25 nov.-3 dec. 1977.
Dit schilderij zal worden opgenomen in de catalogue raisonné als cat. nr. H0412, op dit moment in
voorbereiding door het Comité Jongkind, Parijs/Den Haag.

h a a g s E

s c h o o l

J
Johannes’ vader Solco Walle
Tromp was in de koloniale
tijd bestuursambtenaar op
Java. De familienaam van
zijn moeder was Zoetelief.
Grootmoeder Zoetelief ontdekte
dat Johannes doofstom
was. Toen hij drie was, reisde
ze met hem van Java naar
Europa, bezocht allerlei specialisten
en bracht hem ten
slotte onder in een doofstommeninrichting
te Rotterdam.
Daar leerde hij liplezen en
gebarentaal. Pas in 1884
keerde hij met zijn oma naar
Java terug. Daar veranderde
hij in 1886 als dankbetuiging
aan zijn oma zijn achternaam
officieel in Zoetelief Tromp.
Nog in 1886 keerde de hele
familie terug naar Nederland.
Daar werd Tromp leerling
van de Amsterdamse Academie.
Na zijn afstuderen ging
hij naar Den Haag en zocht
hij aansluiting bij de schilders
van de Haagse School.
66 67
In 1899 trouwde hij met
een dochter van de Haagse
School-schilder Bernard
Blommers, die een onmiskenbare
invloed heeft gehad op
de onderwerpskeuze en de
stijl van Tromp. Na Den Haag
woonde en werkte Zoetelief
Tromp in Katwijk en Blaricum
(Het Gooi). In 1928 vertrok hij
voorgoed naar Breteuil, een
dorpje in Haute Normandie
waar zijn zoon een kippenboerderij
was begonnen.
Kinderen zijn een geliefd thema
van de impressionistisch
schilderende Zoetelief Tromp.
Het oudste meisje in het
blauw maakt met een schop
het zandgat dicht waarin ze
een Nederlandse vlaggetje
heeft geplant. Het kleinste
meisje in het wit zit voor een
ligstoel en schept met een
pollepel zand heen en weer.
Op de achtergrond een wandelaar
en een vrouw met twee
kinderen. Alles simpel vermaak.
Naar het voorbeeld van
zijn schoonvader heeft Tromp
de horizon hoog gehouden.
De toets van Tromp is grover
dan die van Blommers en
nog meer dan die van Jozef
Israels, die beiden hetzelfde
thema schilderden, en zijn
coloriet is lichter.

Johannes ‘Jan’ Zoetelief Tromp (1872 - 1947)
s p E l E n d E m E i s j E s o p h E t s t r a n d
Olie op doek 35 x 50 cm, gesigneerd linksonder

Pieter Florentius Nicolaas Jacobus ‘Floris’ Arntzenius (1864 - 1925)
s t i l l E V E n V a n o o s t i n d i s c h E k E r s i n E E n g l a Z E n V a a s j E
Olie op doek 37.5 x 44.5 cm, gesigneerd rechtsonder
68 69

Hendrik Johannes Weissenbruch (1824 - 1903)
k o E i E n b i j E E n p o l d E r V a a r t
Olie op doek op paneel 42.5 x 30.5 cm, gesigneerd rechtsonder

Willem Bastiaan Tholen (1860 - 1931)
W a n d E l a a r s o p d E W i t t E b r u g t E d E n h a a g i n d E W i n t E r
Olie op doek 37.7 x 58.5 cm, gesigneerd rechtsonder
Literatuur: Mr.Dr. R.S. Bakels, W.B. Tholen, , s-Gravenhage 1930, cat. nr. 65, met afbeelding; Ir.G. Knuttel,
W.B. Tholen, , s-Gravenhage 1955, cat. nr. 32, met afbeelding; T. de Liefde-van Brakel, Schilderen en wonen
op Scheveningen in de Belle Epoque, Scheveningen 2008, afbeelding pag. 66 en 67.
Tentoonstelling: Scheveningen, Muzee Scheveningen, Schilderen en wonen op Scheveningen in de Belle
Epoque, 4 jul.-28 sep. 2008.
70 71

Emma Amalia Ekwall (1838 - 1925)
k o p j E s o E p E t E n
Olie op doek 23 x 35.5 cm, gesigneerd linksboven

J
Johannes de Haas was gespe-
cialiseerd in het schilderen
van koeien. Hij was zo goed
in het weergeven van de
textuur en de houding van
deze runderen dat hij vaak
door landschapsschilders
als Willem Roelofs, Constant
Gabriël e.a. werd gevraagd
om zijn koeien in hun landschappen
te schilderen. Hij
was een leerling van de dierschilder
Pieter Frederik van
Os en vestigde zich na zijn
leerjaren in Oosterbeek, het
Nederlandse Barbizon aan
de Veluwerand. Hij trouwde
met een dochter van de daar
woonachtige landschapsschilder
J.W. Bilders (1811-
1890). Vanaf 1857 woonde
De Haas in het internationaal
georiënteerde Brussel, maar
hij kwam nog vaak voor stu-
72 73
die naar Gelderland. De Haas
ontwikkelde een uitstekend
Europees netwerk, woonde
en werkte een tijdlang in
Duitsland en werd internationaal
bekend als schilder van
koeien. Zoals vele schilders
voor hem gebruikte De Haas
door hemzelf in de natuur
gemaakte schetsen (hij heeft
er honderden gemaakt) als
zetstuk voor de veestukken,
die hij in zijn atelier maakte.
De Haas schilderde het hiernaast
afgebeelde werk op een
paneel van groot formaat. De
dag is bewolkt en er staat een
matig windje, afgaande op
de rietstengels links. Drie
roodbonte en twee zwartbonte
koeien staan compositorisch
verantwoord in de
uiterwaarden van een rivier.
Sommige koeien staren ons
onverschillig aan zoals koeien
dat kunnen, eentje graast.
Ook aan de overkant van de
rivier loopt een kudde runderen.
Een zeilbootje komt
voorbij en nog één. Alles
ademt de charme van een
rust zonder mechanische
geluiden.

Johannes Hubertus Leonardus de Haas (1832 - 1908)
k o E i E n b i j Z o m E r i n d E u i t E r W a a r d E n V a n d E i j s s E l
Olie op paneel 96.5 x 130 cm, gesigneerd rechtsonder
Literatuur: Max Rooses, Het Schildersboek, Nederlandse schilders der negentiende eeuw, Amsterdam 1895, afbeelding pag. 215.

Johan Frederik Cornelis Scherrewitz (1868 - 1951)
V i s s E r s m E t t r E k p a a r d E n o p h E t s t r a n d
Olie op doek 80.5 x 125.5 cm, gesigneerd rechtsonder
Herkomst: Part. bezit, Schotland.
Tentoonstelling: Kortenhoef, Stichting Kunst aan de Dijk, Man en Paard, 29 mei-20 jun. 2010.
74 75

(5207)
Jozef Israels (1824 - 1911)
m E i s j E i n d E b r a n d i n g
Aquarel 32 x 22 cm, gesigneerd linksonder

CConstant
Gabriël werd in
Amsterdam geboren als
zoon van de beeldhouwer
Paulus Joseph (‘Paul’)
Gabriël. Constant maakte
carrière als schilder, eerst
van de Romantische en later
van de Haagse School. Hij
hanteerde echter niet het
overwegend donkere – grijze
en bruine – palet van andere
Haagse School-schilders.
Volgens Gabriël was ons land
‘gekleurd, sappig, vet’ en was
‘ons land niet grijs, zelfs niet
bij grijs weer’. Gabriël was
bevriend met de dierschilder
Johannes de Haas en de
landschapsschilders Willem
Roelofs en Anton Mauve. Hij
specialiseerde zich in het
schilderen van de polders
rond Den Haag. Gabriël is
weergaloos zowel in de weergave
van waterpartijen en
wolken als van weilanden en
molens, die hij zo natuurlijk
mogelijk probeerde over te
brengen, bij verschillende
weertypen en dus in verschillende
belichting.
76 77
Het hiernaast afgebeelde
landschap is vermoedelijk
geschilderd op een
vroege zomeravond in een
polder bij Den Haag. De
nauwelijks bewolkte hemel
beslaat zoals in de Gouden
Eeuw bijna tweederde
van het schilderij en is
van een teer blauw-wit.
In het spiegelend water
glijden de wolkjes ook
voorbij. De waterplanten
in de wetering zijn summier
weergegeven, de
eenden nauwelijks meer
dan aangestipt. De stroken
waterplanten herhalen
de lijn van de horizon.
Door de molens en de
hooiberg van de boerderij
links worden er verticale accenten
gelegd. Perspectief
wordt gesuggereerd middels
eeuwenoude methodes: de
schuine weideranden lijken
in de verte samen te komen
en de horizon is nevelig
en blauwig. Die horizon
is laag en ligt op ongeveer
een derde vanaf de onderkant
van het schilderij, dat
vermoedelijk is geschilderd
tussen ca. 1884 en 1895,
na het fijnschilderen in de
romantische beginperiode
van Gabriël maar voordat
hij omstreeks 1895 begon
met het hanteren van een
grovere verfstreek.

Paul Joseph Constantin Gabriël (1828 - 1903)
h o l l a n d s p o l d E r l a n d s c h a p m E t E E n W E t E r i n g , E E n Z u i d - h o l l a n d s E W a t E r m o l E n E n E E n W i p W a t E r m o l E n
Olie op doek 30 x 46.5 cm, gesigneerd rechtsonder

Lodewijk Franciscus Hendrik ‘Louis’ Apol (1850 - 1936)
b o E r m E t p a a r d E n W a g E n i n W i n t E r s l a n d s c h a p
Olie op doek 35 x 50 cm, gesigneerd linksonder
78 79

Jan Willem van Borselen (1825 - 1892)
k o E i E n b i j h E t W a t E r
Olie op paneel 30 x 43 cm, gesigneerd linksonder
Herkomst: MacConnal-Mason, Londen; William Rodman & Co., Belfast.

o m a n t

i E k

OOtto
Eerelman vormde met
vader en zoon Verschuur
de top van de Nederlandse
paardenschilders in de
negentiende eeuw. Eerelman
schilderde paarden in
allerlei situaties: paarden-
markten en paardenkeuringen,
paarden die zijn
aangespannen voor allerlei
typen van rijtuigen en arren,
ruiters te paard, portretten
van paarden ten voeten uit,
paarden bij officiële plechtigheden
en voorstellingen
met ‘indianen en cowboys’
uit de circussen van Buffalo
Bill en Pawnee Bill.
Deze aquarel-gouache geeft
een harddraverij van amazones
in een circustent weer:
acht schrijlings gezeten
82 83
jockeydames galopperen
in lange rokken over de
renbaan voor een volgepakte
tribune langs. De zit en kleding
van de sportieve dames
is door Eerelman met gevoel
voor variatie uitgebeeld. En
dat geldt ook voor de typen
paarden: we menen voorop
een bruin te zien, gevolgd
door een moor met bles, een
grauwschimmel en een witte
schimmel en nog zo wat.
Dat het hier om een circus
gaat, wordt waarschijnlijk
gemaakt door de constructie
van de ruimte en het podium
boven de ‘artiesteningang’
waar de musici zitten, de
vier hoornblazers in de binnenste
cirkel, de merkwaardige
reus in Chinese kledij
rechts met zijn bediende en
de drie heren met zwepen
links. Voor een circus pleiten
ook de brandende lichten;
gewone paardenraces
vinden gewoonlijk overdag
plaats. Het is de charme van
pretentieloos vermaak die
Eerelman hier overtuigend in
beeld brengt.

Otto Eerelman (1839 - 1926)
d E h a r d d r a V E r i j V a n d E a m a Z o n E s ( h i p p o d r o m E , p a r i j s )
Aquarel en gouache 51 x 73 cm, gesigneerd linksonder

Everardus Benedictus Gregorius Pagano Mirani (1810 - 1881)
W i n t E r s b o s g E Z i c h t m E t h o u t s p r o k k E l a a r s
Olie op paneel 42.5 x 54 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’52
84 85

Andreas ‘Andries’ Schelfhout (1787 - 1870)
i j s g E Z i c h t m E t h o u t s p r o k k E l a a r E n s c h a a t s E r s
Olie op paneel 16.7 x 22.4 cm, gesigneerd rechtsonder en gedateerd ’52

SSpringer
begon zijn loop-
baan als schilder van geheel
of gedeeltelijk gefantaseerde
stadsgezichten. Maar
vanaf ca. 1855 kwamen zijn
schilderijen uitsluitend tot
stand op basis van studies
naar de werkelijke situatie
ter plekke, al maakte
hij de details soms wel wat
mooier. Kenmerkend voor
hem is ook het spel met
licht en schaduw. Springer
legde zich toe op het
uitbeelden van architectuur
uit de zestiende en
zeventiende eeuw. Classicistische
gebouwen uit
de achttiende of neostijlen
uit de negentiende eeuw
komen op zijn schilderijen
niet voor. Springer is zijn
romantisch-realistische
stijl tot zijn dood trouw
gebleven; hij stierf een jaar
na tijdgenoot Vincent van
Gogh, die juist een van de
aartsvaders werd van het
modernisme.
86 87
Op dit schilderij laden linksvoor
twee sterke mannen
een vrachtslede in of uit. Een
jongen met een draagblad
aan een zeel hoopt iets te
verkopen. Aan de wallekant
komen twee zeventiendeeeuwse
heren aangelopen,
vergezeld van een eveneens
deftig geklede jongen en
een zelf bewust hondje. Een
kajuitsloep wordt van de wal
geduwd en zet koers naar de
Herengracht, waar net een
half-afgetuigd schip voorbijvaart.
Over de brug kraakt
een huifkar. De compositie
lijkt onnadrukkelijk, maar is
volgens een bepaald schema
tot stand gekomen. De verticale
lijn van de vier bomen
deelt het schilderij in tweeën:
links de aarde en haar huizen,
rechts het water en zijn
schepen. De horizon wordt
afgesloten door de huizen aan
de overkant van de Herengracht
en de daarmee parallel
lopende brug. De schuine
lijnen links suggereren diepte.
Het licht komt van rechts en
zet de huizen links in het zonnetje;
het is rond het middaguur
en de sfeer lijkt rustig en
vredig. Knap om een zo architectonisch
opgezet schilderij
het aanzien te geven van een
charmante zomermiddag.

Cornelis Springer (1817 - 1891)
g E Z i c h t o p d E n l E i d s c h E g r a c h t n a a r d E h E E r E n g r a c h t o m s t r E E k s h E t j a a r 1 6 7 0
Olie op paneel 48 x 63 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd 1884
Annotatie verso op etiket: ‘De ondergeteekende verklaard dat deze schilderij, voorstellende
Gezicht op den Leidschegracht naar de Heerengracht te Amsterdams omstreeks het jaar 1670 door hem
is vervaardigd 1884 C. Springer’.
Literatuur: Zal worden opgenomen in het supplement op de oeuvrecatalogus van Cornelis Springer
door Willem Laanstra als cat. nr. 84-4.

Johannes ‘Jan’ Weissenbruch (1822 - 1880)
d E W a a l k a d E m E t d E k r a a n , n i j m E g E n
Olie op paneel 9.4 x 14.3 cm, gesigneerd rechtsonder
Schilderij op ware grootte afgebeeld
88 89

Conradijn Cunaeus (1828 - 1895)
p a a r d r i j d E n o p h E t s t r a n d
Olie op paneel 51.5 x 70.5 cm, gesigneerd rechtsonder

Petrus Renier Hubertus Knarren (1826 - 1869) & David de Noter (1825 - 1875)
i n t E r i E u r m E t E l E g a n t E d a m E
Olie op paneel 78 x 63 cm, gesigneerd rechtsonder
90 91

Henriëtte Ronner-Knip (1821 - 1909)
d r i E j o n g E p o E s j E s
Olie op paneel 18.7 x 24.5 cm, gesigneerd linksonder en gedateerd ’95

MMari
ten Kate kreeg al vroeg
schilderles van zijn oudere
broer Herman (1822-1891),
een schilder die veel militairen
in zeventiende-eeuwse
kroegen en andere historische
taferelen schilderde.
Mari zelf was evenmin afkerig
van een historieschilderij
(De plundering van Geertruidenberg
door de Fransen
in 1795 bijvoorbeeld), maar
hij werd specialist in het
uitbeelden van ‘kinder lief
en leed’. Mogelijk werd hij
in dat opzicht geïnspireerd
door zijn oudste broer, de
dominee-dichter J.J.L. ten
Kate (1819-1899) en diens
collega’s, die veel ‘innige’
poëzie schreven, ook over
kinderen. Zowel de poëzie
van de dominee-dichters als
het werk van Mari ten Kate
kunnen gerekend worden
tot de Romantische stroming
van de Biedermeier.
De schilderijen van Ten
Kate belichten meestal de
positieve kanten van het
gezinsleven maar vooral de
charme van de onbekommerdheid
en onbedorven-
92 93
heid van de jeugdjaren. Allerlei
aan die levensperiode
gebonden situaties worden
licht sentimenteel en/of met
een vleugje humor in beeld
gebracht. Zijn doeken staan
model voor de prenten van
beroemde illustratoren als
Cornelis Jetses (1873-1955)
en J.H. Isings (1884-1977)
en hebben een sfeer die
men ook aantreft in de
kinder boeken van W.G.
van de Hulst (1879-1963).
Op de achtergrond van het
hiernaast afgebeelde schilderij
ligt een kleine boerderij
met een hooiberg en een
schuur, omringd door bomen
en struiken. Het graan ervoor
is goudgeel, het is zomer. Op
het voorplan woeste grond
en een beekje met een simpel
planken bruggetje, waarop
een klein meisje, blootsvoets.
Ze kijkt naar haar
oudere broertje dat probeert
een in het water gevallen
mutsje van het hondje aan
te pakken. Haar oudere zusje
straalt naar de kleine uit dat
alles weer goed komt. De interactie
tussen de vier levende
wezens is heel natuurlijk
in beeld gebracht. Let ook op
de gedetailleerde weergave
van de planten op de voorgrond,
van het mandje met
de doek en de kruik water en
de klompjes ernaast. Het is
prachtig geschilderd.

Johan ‘Mari’ Henri ten Kate (1831 - 1910)
d r i E k i n d E r E n E n E E n h o n d j E m E t E E n m u t s j E d a t i n h E t W a t E r d r E E f
Olie op doek 68 x 95 cm, gesigneerd linksonder

Adrianus Eversen (1818 - 1897)
g E Z i c h t o p d E k o l k s l u i s i n s p a a r n d a m
Olie op doek 37 x 46.5 cm, gesigneerd rechtsonder
Annotatie linksonder: ‘Spaarndam’.
Herkomst: W.H. Patterson Gallery, Londen, 1998.
Literatuur: P. Overduin, Adrianus Eversen, Schilder van stads- en dorpsgezichten, Wijk en Aalburg 2010,
afbeelding pag. 229, cat. nr. 37-4.
94 95

Adriana Johanna Haanen (1814 - 1895)
s t i l l E V E n m E t f r u i t
Olie op paneel 24.7 x 38.5 cm, gesigneerd linksonder

WWouterus
Verschuur is een
van de belangrijkste vertegenwoordigers
van de late
Nederlandse Romantiek.
Hij was gespecialiseerd in
het schilderen van paarden
en andere boerderijdieren.
Meestal waren het
stilstaande paarden die hij
schilderde, in stallen en op
pleisterplaatsen, in de stad
en op het platteland. Hij
stoffeerde de voorstelling
vaak met honden, kippen
en geiten en met ruiters of
stalknechten. Verschuur was
weliswaar geboren in de
grote stad Amsterdam, maar
schilderde bij voorkeur
paarden in Brabant of in
Gelderland, in welke laatste
provincie hij ook is gestorven.
Zijn grote voorbeeld
was Philips Wouwerman
(1619 – 1668), de paardenschilder
bij uitstek van de
Gouden Eeuw.
96 97
In het middelpunt van dit
schilderij staat een wit-grijze
schimmel die zijn hoofd
naar de toeschouwer heeft
gedraaid, zodat er een direct
contact wordt gesuggereerd
tussen het dier en de kijker.
Het paard is wel uitgespannen,
maar niet afgetuigd. Het
gareeltuig met het halsjuk
maar ook zijn postuur
wijzen erop dat het om een
trekpaard gaat. De schimmel
deelt zijn verblijf in
een vervallen stal met twee
peuzelende geiten links en
een snuffelend hondje rechts.
Links op de achtergrond een
voederbak met een ruif voor
het hooi. Het licht valt op
het paard als het stralende
middelpunt van het schilderij;
hij is helder afgetekend
tegen een veel donkerder
omgeving. Andere lichtaccenten
vallen op de beide geiten
en de snuit van het hondje.
Het paard is niet alleen goed
belicht maar ook gedetailleerd
weergegeven met alle
eigenaardigheden van zijn
huid en een bijna menselijke
blik. De charme van dit voor
de Nederlandse economie zo
belangrijke dier is door Verschuur
heel goed getroffen.

Wouterus Verschuur (1812 - 1874)
s c h i m m E l i n E E n s t a l
Olie op paneel 45 x 60 cm, gesigneerd linksonder

EEldschoon
& aantrekkelijk geprijsD
Gerard Victor Alphons Röling (1904 - 1981)
a a r d b E i E n i n E E n s c h a a l
Olie op schildersboard 18.3 x 26.5 cm, gesigneerd
rechtsboven met initialen en gesigneerd
linksonder en gedateerd ’42
Petrus Gerardus Vertin (1819 - 1893)
d E V i s m a r k t i n u t r E c h t
Olie op paneel 23.9 x 19.6 cm, gesigneerd
rechtsonder en gedateerd ’88
98 99

Robert Völcker (1854 - 1924)
l E Z E n d d a m E o p E E n s o f a
Olie op paneel 23 x 31.8 cm, gesigneerd rechtsboven en gedateerd 1911
Evert Moll (1878 - 1955)
r o t t E r d a m s h a V E n g E Z i c h t
Olie op doek op paneel 14.2 x 18.2 cm,
gesigneerd linksonder
Jan Voerman Jr. (1890 - 1976)
r o Z E r o o s j E s
Olie op doek op paneel 21 x 17 cm,
gesigneerd rechtsonder

EEldschoon
& aantrekkelijk geprijsD
Antonius Bernardus ‘Anton’ Dirckx
(1878 - 1927)
k l E u r r i j k E b o l l E n V E l d E n
Olie op doek 30.3 x 40 cm,
gesigneerd linksonder
100 101
Albert Ludovici II (1852 - 1932)
p i a n o l E s
Olie op paneel 12.3 x 16.7 cm,
gesigneerd linksonder en gedateerd 1883

Evert Pieters (1856 - 1932)
s c h E l p E n V i s s E r s i n d E b r a n d i n g
Olie op schildersboard 34.5 x 24.5 cm,
gesigneerd rechtsonder
Heinrich Pützhofen-Esters (1872 - 1957)
b E d r i j V i g h E i d i n a m s t E r d a m s s t r a a t j E
Tempera op papier 48.5 x 59.5 cm,
gesigneerd rechtsonder
Arthur ‘Gerald’ Ackermann (1876 - 1960)
l a t h y r u s ( p r o n k E r W t ) i n E E n g l a Z E n V a a s j E
Aquarel 24.5 x 22 cm, gesigneerd rechtsonder

EEldschoon
& aantrekkelijk geprijsD
Bernhard Anton ‘Anton’ Funke (1869 - 1955)
102 103
V l i E g E n Z W a m m E n
Aquarel 22 x 12.5 cm, gesigneerd rechtsonder
‘Harm’ Henrick Kamerlingh Onnes
(1893 - 1985)
E E n r i t j E m E t p a a r d E n W a g E n
Aquarel 17 x 24 cm, gesigneerd linksonder
met initialen en gedateerd ’72

‘Jan’ Gerrit Jordens (1883 - 1962)
c o m p o s i t i E
Olie op schildersboard 25 x 30 cm
Johannes Carolus Bernardus ‘Jan’ Sluijters (1881 - 1957)
Jan van der Zee (1898 - 1988)
i j s s E l l a n d s c h a p
Gouache 48.5 x 63 cm, gesigneerd rechtsonder
d a n s E n
Aquarel 18.3 x 9 cm, gesigneerd linksonder

i n dEX
Ackermann, A.G. ........................................................101
Akkeringa, J.E.H. ........................................................51
Altink, J. ......................................................................23
Apol, L.F.H. .................................................................78
Arntzenius, P.F.N.J. ...........................................58, 59, 68
Bartels, H. von ............................................................61
Benner, G. .....................................................................9
Bohemen, K. van .........................................................15
Boon, J. .......................................................................21
Borselen, J.W. van .......................................................79
Breetvelt, D. ................................................................17
Cremer, J. ...................................................................14
Corneille .....................................................................12
Cosson, J.L.M. .......................................................43, 47
Cunaeus, C. ................................................................89
Dijkstra, J. ..................................................................25
Dirckx, A. ..................................................................100
Dooijewaard, W. ..........................................................53
Eerelman, O. ...............................................................83
Ekwall, E.A. ................................................................71
Eversen, A. .................................................................94
Funke, B.A. ...............................................................102
Gabriël, P.J.C. .............................................................77
Gestel, L. ....................................................................35
Godfrinon, E.J.J. .........................................................45
Haanen, A.J. ...............................................................95
Haas, J.H.L. de ...........................................................73
Hem, P. van der ..........................................................27
Hoboken, J. van ..........................................................20
Horrix, H.M. ...............................................................42
Hussem, W.F.K. ...........................................................11
Israels, I.L. ...........................................................49, 57
Israels, J. ....................................................................75
Jongkind, J.B. .............................................................63
Jordens, J.G. .............................................................103
Kamerlingh Onnes, H. ..............................................102
Kate, J.M.H. ten ..........................................................93
Kickert, C. ..................................................................50
Knarren, P.R.H. ...........................................................90
Lataster, G. ..................................................................8
Lucebert ....................................................................10
Ludovici, A. II ..........................................................100
Mirani, E.B.G.P. ..........................................................84
Moll, E. ......................................................................99
Muelhaus, D. ..............................................................52
Noter, D. de ................................................................90
Pieters, E. ................................................................101
Pützhofen-Esters, H. .................................................101
Röling, G.V.A. .............................................................98
Ronner-Knip, H. .........................................................91
Rooskens, J.A. ............................................................16
Schelfhout, A. ............................................................85
Scherrewitz, J.F.C. ......................................................74
Seeger, H. ...................................................................54
Sluijters, J.C.B. ....................................28, 29, 33, 34, 103
Springer, C. ................................................................87
Stein, G. .....................................................................46
Tholen, W.B. ...............................................................70
Toorop, J.T. ................................................................37
Toussaint, F. ...............................................................55
Tytgat, E. ....................................................................31
Verschuur, W. .............................................................97
Vertin, P.G. .................................................................98
Voerman, J. Junior ......................................................99
Völcker, R. ..................................................................99
Vreedenburgh, C. .......................................................60
Weissenbruch, H.J. .....................................................69
Weissenbruch, J. ........................................................88
Wiegers, J. ..................................................................24
Wolter, H.J. ................................................................41
Zee, J. van der ..........................................................103
Zoetelief Tromp, J. .....................................................67

C OLOFON
Samenstelling: Anna Smit-Loor
Kunsthistorisch onderzoek: Arie Bakker
Teksten: Willemien de Vlieger (pagina 32, 36, 44, 56) en Murk Salverda
Fotografie interieur: Hans Westerink, Zwolle
Vormgeving & dtp: FIZZ marketing + communicatie, Meppel
Fotografie, lithografie en druk: Èpos | press, Zwolle
Met dank aan: Miluska van ’t Lam, Hanneke Loor-Salverda en Katy Smit-Schulting

Mark Smit Kunsthandel B.V. | Markt 5 7731 DB Ommen | T 0529 469 280 | www.marksmit.nl