maart - Schoner Nederland

S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Een jaar vol activiteiten
rond zwerfafval
februari
t/m maart
15 t/m 20
maart
20
maart
Vragen over zwerfafval?
Voor al uw vragen over zwerfafval kunt u contact opnemen met de Helpdesk
Afvalbeheer van NL Milieu en Leefomgeving. Deze helpdesk voor overheden
en bedrijven informeert u over de actuele zaken van het Focusprogramma
Zwerfafval en de webwinkel en heeft veel praktijkkennis binnen handbereik.
De helpdesk is elke dag van 9.00 tot 12.00 uur telefonisch te bereiken op
(088) 602 79 79. Mailen kan altijd naar afvalbeheer@agentschapnl.nl.
een initiatief van
Zet ! in uw
agenda
Ook in 2010 vinden regelmatig zwerfafvalactiviteiten plaats in het kader van het Focusprogramma
Zwerfafval. Aan veel van die projecten en activiteiten kunt u zelf meedoen. Of er op inhaken. Graag
zelfs. Hoe meer mensen er meedoen, hoe groter de kans op schone straten! In de agenda vindt u een
greep uit de activiteiten. Kijk voor meer informatie op de website www.samenwerkenaaneen-
schonernederland.nl en lees in de digitale nieuwsbrief iedere maand de actuele ontwikkelingen.
Webwinkel open. Bestel hier uw materiaal voor
Landelijke Opschoondag.
De Week van Nederland Schoon
Landelijke Opschoondag 2010
27
april
8 en 9
juni
13
oktober
Schakeldag NL Milieu en Leefomgeving
VNG-jaarcongres
Landelijk Zwerfafvalcongres
Wilt u voortaan elke maand gratis de digitale
nieuwsbrief van het het Focusprogramma Zwerfafval
ontvangen, met het allerlaatste nieuws over
effectieve zwerfafvalaanpak?
Vul dan het aanmeldformulier in op
www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl.
Boks het voor elkaar
met een buurtshow
1
nr.
februari
2010
I N F O R M A T I E F
• Focusprogramma van start • Doe mee aan Opschoondag!
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D

4
6
16
18
INHOUD
4
De wijk in
Nieuwe recepten tegen zwerfvuil
Landelijke Opschoondag.
Hoe meer actie, hoe krachtiger het signaal
Samen sterker in de natuur
Beheerders Drentsche Aa-gebied
bundelen de krachten
De meeuwbestendige vuilniszak
Getest in Leiden: meeuwen pikken gele zak
niet open
Colofon
Zwerfafval Informatief is een uitgave van NL Milieu en
Leefomgeving (voorheen SenterNovem) in het kader van het
Focusprogramma Zwerfafval 2010-2012.
Het Focusprogramma, de opvolger van het Impulsprogramma
2007-2009, is een gezamenlijk initiatief van de VNG en het
gezamenlijke bedrijfsleven (VNO-NCW). Stichting Nederland
Schoon en NL Milieu en Leefomgeving zorgen voor de uitvoering
van het programma.
Gemeenten, samenwerkingsverbanden, overige beheerders van
openbare ruimte, provincies en het ministerie van VROM ontvangen
het blad gratis. Indien u dit blad niet meer wenst te ontvangen,
kunt u dit melden aan de redactie.
2 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010
Zwerfafval
I N F O R M A T I E F
REDACTIEADRES
NL Milieu en Leefomgeving, Uitvoering Afvalbeheer,
Postbus 8242, 3503 RE Utrecht
Telefoon (088) 602 79 00
REDACTIE
Ageeth Boos, Johanna Minnaard (NL Milieu en
Leefomgeving), Daphne van den Berg (VNG) en
Ingeborg Biemans (Stichting Nederland Schoon).
PRODUCTIE
Vivian van Niekerk
VORMGEVING
www.zwietart.nl, Zwolle
9
Zwerfafvalprogramma nog drie jaar actief 3
ZAP-speldjes en ZAP-awards voor zwerfafvalpakkers 8
Nijmeegse jeugd scoort met NEC buurtbattle 9
Natuurlijk Schoon: succesvol proeftuinproject 10
Vlaams onderzoek wijst uit: doelgroepen bestaan niet 12
Pratende prullenbak wint in Eindhoven 15
Vol gas richting schone winkelgebieden 20
Vuurwerkafvalcampagne geslaagd: straten schoner 22
Ontwerpwijzer Zwerfafvalwijzer 23
Agenda 24
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:
Lucy Beker, Frits Overeijnder, Heleen Jansen en het
team van het Focusprogramma Zwerfafval.
Het Focusprogramma Zwerfafval is niet
verantwoordelijk voor meningen van externe schrijvers
die in dit blad zijn gepubliceerd.
Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen is
toegestaan op voorwaarde van bronvermelding.
3e jaargang – februari 2010
ISSN 1876-0538
10
12 22
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
NL Milieu en Leefomgeving helpt bij het borgen van lokale zwerfafvalaanpak
Zwerfafvalprogramma
nog drie jaar actief
Samenwerking
NL Milieu en Leefomgeving zal
bij de uitvoering van het programma
samenwerken met de
NVRD. Verder werkt naast NL
Milieu en Leefomgeving ook
Stichting Nederland Schoon
actief aan de uitvoering van het
focusprogramma. Zij richt zich
op met name op gedragsbeïnvloeding
van de burgers, onder
meer door de landelijke campagnes
en activiteiten voor
scholen, en op het voorkomen
van zwerfafval via innovatie van
verpakkingen door het bedrijfsleven.
Kijk voor meer informatie
op www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl.
In de
komende Zwerfafval Informatief
zullen wij u uitgebreid informeren
over wat u precies van ons
kunt verwachten.
Ook de komende drie jaar kunnen gemeenten rekenen op hulp bij het opstellen en
uitvoeren van hun lokale zwerfafvalaanpak. Uitgangspunt hierbij blijft een integrale
aanpak en de uitwisseling van kennis en ervaring. Nieuw is de focus op de vuilste
gebieden en uitbreiding van het dienstenpakket met advies op maat. Wat ook blijft is NL
Milieu en Leefomgeving (voorheen SenterNovem) als partij die gemeenten helpt bij het
aanpakken van hun zwerfafvalproblematiek.
Begin 2010 was het defi nitief. De VNG heeft opdracht
gegeven aan NL Milieu en Leefomgeving om de activiteiten
voor gemeenten bij het aanpakken van zwerfafval
voort te zetten in het kader van het Focusprogramma
Zwerfafval 2010-2012. Voor gemeenten betekent
dit dat zij de komende drie jaar kunnen blijven
rekenen op NL Milieu en Leefomgeving als organisatie
die gemeentelijke kennis en ervaring op het gebied van
zwerfafval samenbrengt en verspreidt en de uitvoering
ook faciliteert via onderzoek, nieuwe instrumenten en
hulpmiddelen. Wel verandert de werkwijze. Deze verandering
kan worden samengevat onder de noemer meer
focus: focus op gebieden en focus in de werkwijze.
Vier focusgebieden
De komende jaren richten de activiteiten in het
programma zich vooral op die gebieden waar de
meeste resultaten te behalen zijn. Deze zogenaamde
focusgebieden zijn: binnensteden en winkelgebieden,
schoolomgeving, de OV-gebieden en de de sterk stedelijke
woonwijken. De ontwikkelde aanpakken voor deze
gebieden zijn bijna beschikbaar voor alle gemeenten.
Hulp bij opstellen en uitvoeren
Ze geven snel inzicht in de verbetermogelijkheden en
concrete acties voor een verdere aanpak. De aanpakken
worden daar waar nodig samen met gemeenten verder
uitgebreid. Denk aan een communicatieaanpak per
gebied en regionale bijeenkomsten voor het uitwisse-
Focus op de
toekomst
len van kennis en ervaring. De aanpak voor OV-gebieden
is naar verwachting begin 2011 gereed.
Focus in werkwijze
Om te bereiken dat de focusgebieden over drie jaar
schoner zijn, gaat NL Milieu en Leefomgeving meer diensten
verlenen aan gemeenten. Nu de pilotfase voorbij is,
is het belangrijk dat het aantal gemeenten dat deze aanpakken
gebruikt nog verder stijgt en standaard opneemt
in de uitvoering. Daarom start NL Milieu en Leefomgeving
samen met, in eerste instantie, de grotere gemeenten
hiervoor implementatietrajecten. Dit betekent dat
we met deze gemeenten in kaart brengen waar verbeteringen
nodig zijn, vervolgens brengen we voor dit
gebied de situatie en verbetermogelijkheden in kaart.
Nieuw is dat we hier niet stoppen, maar ook samen met
de gemeente de uitvoering ter hand willen nemen. De
uitvoering wordt niet langer ondersteund met de hulp
van subsidies. Wel kunnen gemeenten die deelnemen
aan deze trajecten rekenen op extra begeleiding in de
vorm van advies op maat van externe deskundigen en
experts. De ervaringen en kennis die uit deze trajecten
worden verkregen, worden verspreid naar alle gemeenten.
De extra ondersteuning en eventueel middelen en
materialen worden ter beschikking gesteld vanuit het
Focusprogamma. Na de uitvoering van deze projecten is
er ook ondersteuning bij de opschaling en de verankering
in de gemeente. Uiteindelijk doel is de verbeterde
zwerfafvalaanpak te verankeren in het gemeentelijk
beleid en zo te borgen voor de toekomst. •
Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 3

Van Wijkscan tot Buurtshow
De wijk in
met nieuwe recepten tegen zwerfvuil
Fotografie Peter Wijnands
Veel hoogbouw?
Meer kans op
zwerfafval
Leren boksen van
Arnold Vanderlyde: een mooie
beloning na de opruimactie.
Zwerfafval in woonwijken, het is een van de grootste ergernissen van inwoners. U krijgt er
vat op met een gerichte wijkaanpak. Daar zijn tegenwoordig praktische methodes voor.
Ga eens aan de slag met de Wijkscan of de Wijkcreator, of organiseer een Buurtshow.
Dat zijn instrumenten die in de praktijk hun waarde hebben bewezen. U kunt ook het
Receptenboek Zwerfafval bestellen: een boek vol inspiratie, tips en ‘recepten’ voor een
creatieve wijkaanpak.
De Wijkscan
De Wijkscan is een instrument waarmee u een analyse
maakt van het zwerfafvalprobleem in een bepaalde
stadswijk. Aan de hand van de resultaten geeft de
scan ook mogelijke oplossingsrichtingen.
De Wijkscan beperkt zich niet tot de vraag waar het
vuil ligt. Er wordt veel meer onderzocht: wat voor
woningen staan er in die wijk, hoeveel groen is er,
waar staan afvalbakken, hoe vaak worden die
geleegd en hoe vaak wordt huisvuil opgehaald? “Aan
de hand van dat soort kenmerken is een risicoanalyse
voor zwerfafval te maken”, vertelt Johanna
Minnaard van NL Milieu en Leefomgeving (voorheen
SenterNovem). De Wijkscan is gebaseerd op de theorie
dat de gebouwde en de sociale omgeving van
invloed zijn op het gedrag van mensen. Hoe meer
hoogbouw, hoe meer kans op zwerfafval. Meer sociale
cohesie leidt juist tot minder zwerfafval. Veel
‘grijs gebied’ zoals achterpaden, portieken en braakliggende
terreintjes geven weer meer zwerfafval.
Een aantal steden, waaronder Amsterdam, Arnhem,
Enschede en Zwolle, zijn onlangs als eerste begonnen
met de Wijkscan. De eerste reacties zijn positief,
vertelt Minnaard. ‘Dit stappenplan maakt duidelijk
dat je per wijk een andere inzet nodig hebt’, is een
veelgehoorde reactie.
Op basis van de eerste ervaringen wordt de scan verder
geoptimaliseerd. Daarna komt het instrument ter
beschikking van gemeenten. Zwerfafval Informatief
en de digitale nieuwsbrief houden u op de hoogte.
De Wijkcreator
De Wijkcreator is een concreet stappenplan om
belanghebbenden in een wijk te motiveren iets te
gaan doen aan zwerfafval. Het gaat erom contacten
te leggen met de belanghebbenden in de wijk en
hen te betrekken. Zwerft er veel rommel in een winkelcentrum?
Leg dan contact met de winkeliers. Is er
overlast van afval op schoolpleinen? Spreek de scholen
aan. Organiseer een bijeenkomst en maak afspraken.
Leg vast wie wat kan doen.
In de praktijk blijken zulke gesprekken soms verrassende
wendingen te nemen. Zoals in Wassenaar,
waar Marcel Solleveld, beheerder afvalstoffen van de
gemeente, op basis van de Wijkcreator in gesprek
ging met de eigenaren van de strandpaviljoens op
de Wassenaarse Slag. Het bleek dat zij meer moeite
hadden met de rotonde bij de strandopgang en een
kunstwerk, dan met het zwerfafval. De gemeente
wilde de ondernemers daarin tegemoet komen, op
Wethouder G. IJff van Roermond geeft met bokser Arnold
Vanderlyde het startsein voor de eerste buurtshow.
Uit de
praktijk
voorwaarde dat de paviljoenhouders het zwerfvuil
op het strand opruimden. Met geven en nemen valt
succes te behalen.
Ook in Zaanstad is de Wijkcreator als pilotproject
ingezet, voor de wijk Kogerveld. Daar zijn scholen,
bedrijven, winkels en huizen van verschillende
woningcorporaties. Het kostte moeite om al die partijen
rond de tafel te krijgen, maar het is wel gelukt,
want de reacties waren steeds positief.
De wil is er meestal wel om de wijk schoon te krijgen
en de Wijkcreator brengt het proces op gang. Dat
moet uitmonden in een convenant, waarin alle partijen
beloven bij te dragen aan het schoner maken
van de wijk. “Zo’n convenant is belangrijk, want de
afspraken die erin staan zijn bindend. De betrokken
kunnen elkaar erop aanspreken”, zegt Karin Braams
van NL Milieu en Leefomgeving, die de Wijkcreator
heeft laten ontwikkelen. Het stappenplan Wijkcreator
komt binnenkort beschikbaar op de website
www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl.
De wil is er, de Wijkcreator
brengt het proces op gang
De Buurtshow
De Buurtshow is een concrete aanpak om bewoners
in een woonwijk in beweging te krijgen. In Schiedam
en in Roermond is het al gedaan en met succes.
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Plaatselijke helden,
sporters of artiesten,
komen naar de wijk
om buurtbewoners te
stimuleren gezamenlijk
de straten op te ruimen.
In Roermond was dat bijvoorbeeld
Arnold
Vanderlyde, voormalig
Europees kampioen boksen, die
zelf uit Limburg komt. “Hiermee wilden
we als gemeente aan de buurt laten
zien dat we de klachten over zwerfafval serieus
nemen”, zegt Marion Buurman van de gemeente
Roermond. “Wij wilden ook iets nieuws uitproberen.
Met bekende Nederlanders die de buurtbewoners echt
aanspreken, bereik je individuele burgers, die daardoor
meer betrokken worden bij hun wijk. Het is de bedoeling
dat de wijkbewoners het concept gaan overnemen,
dat de wijkvereniging zelf iets soortgelijks gaat
organiseren, wat wij dan faciliteren.”
Kijk voor meer informatie op www.buurtshow.nl.
Het Receptenboek
Het Receptenboek Zwerfafval rolt binnenkort van de
pers. Het is een inspirerend voorbeeldboek, waarin
allerlei projecten voor wijkaanpak worden beschreven.
Dit alles in de vorm van een kookboek: er zijn
hoofd- en bijgerechten, de benodigdheden en de
bereidingstijd worden aangegeven, en ook staat bij
elk gerecht hoe pittig het is, want het ene project is
intensiever dan het andere. De recepten hebben één
ding gemeen: ze zijn allemaal bedoeld om wijken
schoner te krijgen en de uitstraling te verbeteren.
Ook laat het boek zien welk project geschikt is voor
een bepaalde wijk; welke randvoorwaarden er bijvoorbeeld
nodig zijn. Op de website www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
is het boek gratis
te bestellen. U kunt ook mailen naar
secretariaat.UA.programmas@agentschapnl.nl,
onder vermelding van ‘receptenboek wijken’.
Vergeet niet uw naam en adres te vermelden. •
Meer weten over de
methodes voor
wijkaanpak?
Kijk op www.buurtshow.nl of
www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl.
4 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 5

Afsluiting van de Week van Nederland Schoon op 20 maart
Doe mee aan de
Landelijke Opschoondag!
De Landelijke Opschoondag op zaterdag 20 maart is het hoogtepunt van de jaarlijkse
actieweek tegen zwerfafval. Tijdens deze dag gaan in honderden gemeenten de mensen de
straat op voor een schoonmaakactie. De dag start dit jaar in Enschede. Haak ook aan bij de
Opschoondag! Kijk snel op de website en in de webwinkel voor campagnemateriaal en ideeën.
Van 15 tot en met 20 maart is het weer de Week van
Nederland Schoon. Deze jaarlijks terugkerende
actieweek staat in het teken van de strijd tegen
zwerfafval en wordt altijd afgesloten met de
Landelijke Opschoondag. Gemeenten kunnen via
een schoonmaakactie gemakkelijk aanhaken bij
deze dag en het onderwerp ook lokaal op de agenda
plaatsen.
In de webwinkel op www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
zijn weer tal van gratis campagnemiddelen
beschikbaar. Vorig jaar deden er 250
gemeenten en andere organisaties in Nederland
mee! Nieuw dit jaar is dat ook de veertig gemeenten
landelijke
Opschoon
Dag
20maart
meedoen die dit najaar het manifest voor de aanpak
van overlast en verloedering hebben ondertekend.
Tijdens de week wordt iedere dag voor de zwerfafvalaanpak
in een focusgebied aandacht gevraagd (zie
kader). Voor gemeenten die niet mee kunnen doen
aan de Opschoondag zijn deze zogenaamde themadagen
een extra kans om lokaal aandacht te vragen
voor de zwerfafvalproblematiek en mee te liften op
de landelijke media-aandacht.
De Opschoondag valt samen met Make-a-differenceday
oftewel NLDoet, de landelijke vrijwilligersdag. De
organisatie daarvan besteedt dit keer ook aandacht
aan zwerfafval. •
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Programma van de
Week van Nederland Schoon
Wijken
De eerste dag van de Week van Nederland Schoon 2010 staan de wijken centraal.
Het begint in Schiedam, waar de dag in het teken staat van een nieuwe
buurtshow. Deze activiteit, waarbij plaatselijke helden zich inzetten voor het
opruimen van zwerfafval, is in Schiedam al eerder succesvol gebleken. Minister
Ter Horst loopt op 15 maart ook mee met een (kinder)optocht met zwerfafvalkleding
onder leiding van Tjerk Ridder en de Zwerfafvalkoningin. Onderweg
ruimen de deelnemers zwerfafval op.
Winkelgebieden
Op dinsdag staan de winkelgebieden centraal. In de Amsterdamse wijken
Geuzenveld/Slotermeer gebeurt dit door een bijeenkomst met winkeliers,
waar de resultaten van het project Schoon=veilig worden gepresenteerd. De
winkeliersvereniging krijgt het Keurmerk Veilig Ondernemen Plus (waarin
zwerfafval is opgenomen) uitgereikt. Na de bijeenkomst gaat iedereen aan de
slag om het plein schoon te maken. Gemeenten kunnen eenvoudig aanhaken
door hun winkeliers op te roepen deze dag een actie te organiseren.
Jongeren
De woensdag is de dag om samen met jongeren aan de slag te gaan. De dag
valt samen met de Nationale Boomfeestdag. Samenwerking is goed mogelijk.
In Zwolle is er samen met de afvalinzamelaar Rova en de de Stichting Nationale
Boomfeestdag een leuk programma georganiseerd met muziek, een
kindersongfestival en een milieudebat.
OV-gebieden
Op donderdag staan de openbaar vervoersgebieden centraal. Op (bus)stations
ligt vaak veel zwerfafval. Vervoersbedrijf Connexxion lanceert een chauffeurscampagne,
waarbij chauffeurs – en anderen - wordt gevraagd mee te denken
over de vraag: hoe houd je de bus schoon? Andere OV-bedrijven kunnen aanhaken.
Ook u kunt aanhaken door samen met de vervoerders in uw gemeente
aandacht te vragen voor het zwerfafval op straat en in het vervoer.
Snelwegen/verzorgingsplaatsen/tankstations
Vervuilde parkeerplaatsen langs snelwegen staan op vrijdag in de schijnwerpers.
Op 18 maart wordt een grote schoonmaakactie georganiseerd op een
parkeerplaats bij Delft. Dit in het kader van een pilot van Stichting Nederland
Schoon samen met Rijkswaterstaat en Koninklijke Horeca Nederland om de
betrokkenheid van commerciële exploitanten te vergroten, zodat de parkeerplaatsen
minder anoniem worden.
Landelijke Opschoondag
De dag waarop in vele gemeenten in Nederland de mensen zwerfafval opruimen.
Het startsein voor de Landelijke Opschoondag wordt dit jaar gegeven in
Enschede, met activiteiten als een zwerfafvalquiz, een zwerfafvalwedstrijd en
nog veel meer.
Download campagnemateriaal!
Kijk op de website
www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
voor het bestellen van campagnemateriaal en
andere ondersteuning.
6 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 7
Maandag
15
maart
Dinsdag
16
maart
Woensdag
17
maart
Donderdag
18
maart
Vrijdag
19
maart
Zaterdag
20
maart

Zwerfafvalpakkers in Amersfoort in het zonnetje gezet
Cheque van 2500 euro voor
vrijwilligersorganisaties
Vrijwilligers geëerd
met ZAP-awards
en ZAP-speldjes
8 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010
De jaarlijkse alternatieve speldjesregen voor Zwerfafvalpakkers
(ZAP-ers) beloont vrijwilligers die zich
regelmatig inzetten voor het schoonhouden van hun
leefomgeving. Uit handen van hun gemeentebestuur
ontvangen de vrijwilligers het ZwerfAfvalPakkersspeldje
(afgekort ZAP-speldje) en een bijbehorende
oorkonde. Maar liefst vijftien inwoners van
Amersfoort werden beloond met een speldje en
een oorkonde. De ZAP-ers varieerden van basisschoolleerlingen
tot gepensioneerden en werden
hartelijk bedankt voor hun inzet door wethouder Van
Daalen. “Schoon trekt schoon aan”, is de redenering.
Gemeenten nemen zelf de verantwoordelijkheid om
de straten schoon te houden. Niet alleen door op te
ruimen, maar net zo goed door de betrokkenheid
van burgers te vergroten. De ZAP-awards zijn een initiatief
van de partners van het Focusprogramma
Zwerfafval.
ZAP-award
Nieuw in Amersfoort was de uitreiking van de ZAPaward.
Een initiatief van de partners van het
Focusprogramma Zwerfafval. De cheques ter waarde
van 2500 euro werden uitgereikt aan de vertegen-
ZAP
speldjes
Met een cheque van 2.500 euro zijn twee
groeiende vrijwilligersorganisaties
beloond voor hun inspanningen om
zwerfafval op te ruimen. Het zijn de
Stichting Vrijwillige Zwerfafval Opruimers
(SVZO) en ikprikmee.nl. Zij ontvingen de
cheques tijdens de uitreiking van de ZAP-
awards in het stadhuis van Amersfoort.
Meer burgerparticipatie is een van de
onderwerpen in het Focusprogramma
Zwerfafval.
woordigers van de vrijwilligersorganisaties SVZO en
ikprikmee.nl. Het geld kunnen de organisaties besteden
aan hun activiteiten rondom het bestrijden van
zwerfafval. De SVZO telt al 1100 actieve vrijwilligers.
“Niet de hele dag, niet de hele week, maar zo nu en
dan een papiertje of blikje opruimen maakt al een
wereld van verschil”, aldus Willem Vos van SVZO. Ook
Nico van Paridon van ikprikmee.nl heeft veel vrijwilligers
weten te enthousiasmeren: naast particulieren
hebben al zo’n veertig organisaties zich bij zijn initiatief
aangesloten.
Nieuw website-onderdeel
Tijdens de bijeenkomst in Amersfoort werd daarom
ook een nieuw websiteonderdeel van www.nederlandschoon.nl
gepresenteerd, genaamd
‘Vrijwilligersinitiatieven’. Vrijwilligers kunnen hier zoeken
naar opruimactiviteiten in hun woonomgeving,
of contact zoeken met andere vrijwilligers. Ook kunnen
vrijwilligersorganisaties als SVZO of ikprikmee.nl
een eigen pagina creëren en beheren. “We willen
hiermee meer zwerfafvalvrijwilligers enthousiasmeren
en bij elkaar brengen”, aldus Uli Schnier van
Stichting Nederland Schoon.•
Nijmeegse jeugd scoort in NEC BuurtBattle
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Voetballen, maar ook je buurt opruimen
‘Ik heb de indruk
dat Nederland
opbloeit waar het
gaat om
maatschappelijke
initiatieven.’
Opfleuractie in de Nijmeegse
wijk Kolping.
Meer weten?
Kijk voor meer informatie over de
buurtbattle in de kennisbank op
www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
Hoe werk je op een speelse maar doeltreffende manier aan meer
leefbaarheid in wijken? Nijmegen doet dat onder andere door de
schooljeugd nadrukkelijk in dat ‘spel’ te betrekken. Een combinatie van
sport en spel én schoonmaken en opruimen…
In de wijk aan de slag met zwerfafval kan op vele ver-
schillende manieren. Gemeenten doen dit ook niet
alleen. Een voorbeeld is de samenwerking van
gemeente Nijmegen met voetbalclub NEC. Het gaat
om strijden voor je wijk! Laat zien dat je er trots op
bent en dat je je van de beste kant laat zien. Net zoals
Wesley Sneijder voor Nederland speelt en Lorenzo
Davids voor NEC., speelt de jeugd voor de wijk!
De NEC Buurtbattle is gericht op het vergroten van
de betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de
jeugd. In de battle gaan jeugdploegen (9-12 en 13-16
jaar) uit de verschillende wijken de strijd met elkaar
aan in een zaalvoetbalcompetitie, maar ook door het
uitvoeren van klusjes, zoals het opruimen van zwerfafval
in hun buurt. Deze ‘BuurtBijdragen’ leveren
extra punten op. Ook adopteren alle teams een eigen
stadsbus. Hiermee zijn leuke prijzen te winnen, waaronder
een dagje uit met het hele team en een ‘meet
and greet’ met een speler van NEC. Dit seizoen wordt
de competitie voor de tweede maal georganiseerd. Er
nemen circa tweehonderd jongens en meisjes aan deel.
NEC
buurt
battle
‘Beloning werkt’
“Opruimen is niet de favoriete bezigheid van de jongelui”,
zegt projectleider Joep Goessens van de in
2008 opgerichte stichting ‘Wij staan voor de Wijk’.
“Maar een beloning werkt wel. Bedrijven en andere
partijen kunnen dergelijke klussen bij ons aanmelden.
De jeugdteams mogen kiezen welke ze willen
uitvoeren. Zelf bedenken we ook BuurtBijdragen. Zo
hebben we na oud en nieuw vuurwerkafval-opruimacties
gehouden rond de buurthuizen.”
Resultaten dankzij krachtenbundeling
‘Wij staan voor een wijk’ is een samenwerking van de
gemeente Nijmegen, voetbalclub NEC, afvalverwerker
DAR, ROC Nijmegen, woningcorporatie Talis en
busbedrijf Breng. Met maatschappelijke projecten
wordt geprobeerd de sociale cohesie in de wijken te
vergroten. Sport, gezondheid en veiligheid staan
daarbij centraal. De voetballers van NEC fungeren als
rolmodel voor de jeugd.
“Ook in Breda, Tilburg, Deventer en Eindhoven lopen
soortgelijke samenwerkingen die ook door de KNVB
worden gestimuleerd”, vertelt Goessens. “Juist die
krachtenbundeling zorgt voor concrete resultaten. Ik
heb de indruk dat Nederland opbloeit waar het gaat
om maatschappelijke initiatieven.”
Jaarlijkse Opfleurdag
Een andere activiteit is de jaarlijkse Opfleurdag in
mei of juni, waarbij een buurt of wijk wordt opgeknapt.
Dit project is een initiatief van DAR. Bewoners
worden gemotiveerd om mee te helpen met zwerfafval
opruimen, onkruid verwijderen en andere klusjes
waarvan de buurt opknapt. “Aan het einde van de
dag worden bloemen rondgebracht, zodat de wijk er
ook daadwerkelijk fleuriger uitziet!” •
Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 9

Meer impact, meer aanhakers, meer publiciteit
Proeftuinproject Natuurlijk Schoon
bewijst de kracht van samenwerken
Astrid van Voorst:
‘belangrijk is het netwerk,
de contacten...’
foto rechtsonder:
Opruimen is leuk én leerzaam...
Vijf jaar geleden startte milieu-voorvechter Wolter van Hasselt een grote schoonmaakactie
in de kop van Overijssel. Anno 2010 is zijn initiatief uitgegroeid tot een grootscheeps
meerjarig anti-zwerfafvalproject, waaraan 16 gemeenten, honderden scholen en duizenden
schoolkinderen en scholieren meedoen. Proeftuinproject ‘Natuurlijk Schoon’ is nu al een
begrip in Oost- en Midden-Nederland, en binnenkort wellicht ook in de rest van Nederland.
12.000 leerlingen, 213 scholen
Natuurlijk Schoon is een jaarlijks terugkerende
opruimactie, in samenwerking met scholen, vrijwilligersorganisaties,
milieu- en natuurorganisaties en
gemeenten. Vorig jaar deden tijdens de Week van
Nederland Schoon en Landelijke Opschoondag
12.000 leerlingen van 213 basis- en middelbare scholen
mee aan schoonmaakacties in zestien gemeenten,
aangesloten bij afvalregie-organisatie ROVA in
Zwolle, die het project namens die gemeenten aanstuurt.
Daarnaast waren bij die acties ook nog eens
tweeduizend vrijwilligers betrokken. Tijdens de
komende Week van Nederland Schoon wordt wederom
een vergelijkbaar hoge opkomst verwacht.
Het door het Impulsprogramma Zwerfafval ondersteunde
proeftuinproject wil basisschoolleerlingen
en middelbare scholieren via schoonmaakacties, lesen
stageprojecten in de openbare ruimte bewust
maken van het belang van een schone leefomgeving.
Uit de
praktijk
Het resultaat van dit proefproject is een draaiboek
voor schoonmaakacties, dat binnenkort voor alle
gemeenten beschikbaar is.
‘Zwerfafval leeft bij gemeenten’
De massale en enthousiaste deelname van gemeenten,
scholen en plaatselijke organisaties is opmerkelijk. Hoe
is dat succes te verklaren? Astrid van Voorst, beleidsmedewerker
afvalvraagstukken bij ROVA: “Je merkt gewoon
dat het onderwerp echt leeft bij gemeenten. Men is
actief bezig met het verbeteren van de leefomgeving en
het leggen van dwarsverbanden tussen onderwerpen
als openbare ruimte, afval en verloedering. Men doet al
heel veel, en ons project sluit daar perfect op aan. Het is
een goede manier om samen te werken, zowel met
externe partijen als met andere afdelingen binnen de
eigen gemeentelijke organisatie.”
Inzetten van lokale voortrekkers
Ook de rol van lokale ‘voortrekkers’ moet niet worden
onderschat. “Wij struikelen bijna over de mensen die
lokaal al actief zijn met opruimacties en zich spontaan
bij ons aanmelden”, aldus Van Voorst. “Die kun je dus
inzetten in je eigen netwerk om ook andere partijen in
de betreffende gemeenten enthousiast te krijgen. En
dat gebeurt op brede schaal. De een steekt de ander
aan.” En wat ook meehelpt: “Alle gemeenten die meedoen,
zijn aangesloten bij de ROVA. Er wordt al op zo
veel terreinen samengewerkt, er is geen enkele drempel
meer. Als ROVA hebben we ons al jaren bewezen
bij die gemeenten. Hierdoor kom je overal makkelijk
binnen en krijg je dingen snel voor elkaar.”
Die medewerking beperkt zich overigens niet tot de
milieuafdeling alleen. Van Voorst: “Ook andere
gemeentelijke afdelingen worden bereikt.
Medewerkers van Openbare Ruimte doen enthousiast
mee. Zij zorgen ervoor dat de grijpers en hesjes bij
scholen rouleren en regelen dat het bij de acties
ingezamelde afval wordt opgehaald.”
Scholen vroeg benaderen
En de scholen? “Die moet je zo vroeg mogelijk benaderen.
Ze worden elk jaar overspoeld met aanvragen om
mee te doen aan activiteiten. Daarom benaderen wij ze
altijd vóór de zomer, zodat ze het in hun lesprogramma
voor het komende schooljaar al kunnen meenemen.
Met veel scholen hebben we al jaren contact. Ze weten
vooraf al dat je komt en ruimen daar tijd voor in.”
De ROVA ondersteunt de scholen met aantrekkelijk
lesmateriaal, zoals een ‘afvalkwartetspel’. Vooral de
leerlingen van groep zeven en acht blijken daar erg
ontvankelijk voor. “Wij bieden ze de middelen om
iets maatschappelijks te doen in de openbare ruimte,
zonder opgeheven vingertje. Kinderen vinden dat
leuk en uitdagend, én ze steken zo wat van op van
de zorg voor de openbare ruimte. De middelbare
scholieren zijn een wat lastigere doelgroep. Daar wil-
‘Door krachtenbundeling
ontstaat er daadwerkelijk een
schone leefomgeving!’
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
len we meer mee doen, in de vorm van uitdagende
opdrachten in het kader van de maatschappelijke
stage of zo. Wellicht dat we interne stagecoördinatoren
bij de gemeenten gaan benaderen om hierin
meer voor elkaar te krijgen. Belangrijk is het netwerk,
de contacten. Dat je mensen direct kunt benaderen,
zo van: weet je nog van toen en toen? Dat maakt het
allemaal een stuk makkelijker.”
‘Einde aan versnipperde aanpak’
Natuurlijk Schoon maakt volgens Astrid van Voorst een
einde aan de versnipperde aanpak van zwerfafval. “Eén
partij met één en dezelfde boodschap heeft gewoon
veel meer impact, met veel meer aanhakers en veel
meer publiciteit. Bovendien krijg je door krachtenbundeling
makkelijker medewerking van belangrijke partijen
zoals de provincie, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.
Inmiddels hebben zich ook al andere
partijen aangemeld die het project willen overnemen en
landelijk willen uitrollen, te weten de Stichting Nederland
Schoon, de Vereniging Afvalbedrijven en de Vereniging
voor afval- en reinigingsmanagement (NVRD).”
De bereidheid van partijen om in dit project over de
eigen grenzen te kijken en het zwerfafvalprobleem
gezamenlijk aan te pakken, is volgens Van Voorst echt
opvallend. Het belang van een eenduidige boodschap
en goede samenwerking tussen gemeenten, gemeentelijke
afdelingen, reinigingsdiensten, scholen en
andere organisaties kan niet worden overschat. “Goed
samenwerken en een goede rolverdeling maken het
makkelijker voor iedereen. Niemand zit immers op
extra werk te wachten.” •
Vorig jaar deden 12.000 schoolkinderen
mee aan de opruimactie.
Download draaiboek voor
eigen schoonmaakacties
Natuurlijk Schoon kan één op één
worden ‘gekopieerd’ en uitgevoerd
in uw eigen regio. De ROVA
komt met een draaiboek dat ook
door anderen kan worden
gebruikt als werkplan voor eigen
regionale schoonmaakacties. Het
draaiboek kunt u vanaf maart
2010 gratis downloaden op www.
samenwerkenaaneenschonernederland.nl
10 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 11

Vlaams onderzoek naar weggooigedrag wijst uit:
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
‘Enkel doelgroepgericht werken heeft geen zin’
Iedere Vlaming kent de campagne
‘Zwerfafval in de vuilbak, en nergens
anders’.
‘Wie een banaan op straat gooit is een aap.’ En: ‘Wie een flesje op het strand gooit is een
kwal’. Met deze en andere prikkelende slogans sluit de Vlaamse zwerfafvalcampagne aan
op de opmerkelijke uitkomsten van een eigen onderzoek naar de motieven van
zwerfafvalveroorzakers. Vooral de ‘gezelligheidszoekers’ hebben heel wat rommel op hun
geweten, zo blijkt.
Doelgroepen bestaan niet
In het onderzoek geeft de helft van de ondervraagde
Vlamingen toe wel eens afval op straat te gooien. Of
het blikje, bakje, flesje of peukje in de afvalbak of op
straat terecht komt, hangt volledig af van het gezelschap
en de situatie waarin men op dat moment verkeert.
De belangrijkste conclusie van het onderzoek
naar de psychologische en sociologische drijfveren van
Het komt door de
omgeving...
‘Op deze plaats doet
iedereen het …het ligt hier
altijd wel vol …alsof het
toegelaten is.’
‘In een propere buurt
waar je het gevoel hebt dat
er mensen wonen …
hou je je wel wat in.’
weggooigedrag? ‘Doelgroepen’ bestaan niet. Daarom
sorteren doelgroepgerichte campagnes vaak weinig
effect. Het is vooral de situatie ter plekke die bepaalt of
iemand zich al dan niet netjes gedraagt. “Zodra u of ik
de deur achter ons dicht trekken, worden we een ander
persoon als het om zwerfafval gaat”, stelt woordvoerder
Jan Verheyen van de Openbare Vlaamse Afvalstoffen
Maatschappij, die het onderzoek heeft laten uitvoeren.
Op zoek naar de drijfveren
De OVAM is ‘trekker’ van de Vlaamse tegenhanger van
het Nederlandse Focusprogramma Zwerfafval. Regelmatig
is er tussen de OVAM en NL Milieu en Leefomgeving
uitwisseling van kennis en ervaring. Met de slogan
‘Zwerfvuil in de vuilbak, en nergens anders’ bindt de
OVAM, samen met het Vlaamse gewest, gemeenten en
bedrijfsleven, de strijd aan met het ook daar alom aanwezige
zwerfafval. Jan Verheyen: “We voeren al enkele
jaren campagnes tegen zwerfafval. Ze werken wel, merken
we uit de effectmetingen, maar minder snel dan
we zouden willen. Daarom wilden we meer weten over
hoe het probleem nu precies in elkaar steekt. Wat zijn
de drijfveren voor het veroorzaken van zwerfafval?”
Het onderzoek omvatte interviews met 140 burgers
onder wie een groot aantal dat op ‘heterdaad’ was
Als iedereen dat
gaat doen...
‘Regels zijn regels …je bent
lid van een samenleving …
je moet je
verantwoordelijkheid
nemen.’
Blik
over
de
grens
‘Als iedereen dat
gaat doen …dan is
het geen
leven meer!’
betrapt, en een enquête onder duizend willekeurige
personen. Uit de enquête kwam naar voren dat 90%
van de Vlamingen afval op straat gooien afwijst. Maar
de helft van diezelfde burgers geeft tegelijkertijd toe
zich ook wel eens te bezondigen aan die ondeugd.
Het wordt
toch wel
opgeveegd...
‘Er lopen toch mensen
rond die alles opvegen …
ergens zorgt het toch voor
werk? …ik betaal toch
ergens belastingen voor !?’
‘Het zijn toch maar kleine
dingetjes …dat kan toch
geen kwaad …
er zijn ergere
dingen dan dat!’
‘Gezelligheidszoekers’ zijn hofleveranciers
Uit de interviews destilleren de onderzoekers het volgende
overtredersprofiel:
‘Gezelligheidszoekers’ zijn de belangrijkste leveranciers
van zwerfafval. Zij weten doorgaans heel goed dat het
niet hoort, maar gooien hun rommel toch op straat,
omdat ze het gemak laten prevaleren boven het maatschappelijk
belang. De onderzoekers: “Normen moeten
wel buitengewoon sterk en dwingend zijn, willen
ze de bovenhand halen op het onmiddellijke persoonlijke
voordeel.”
Volgens de onderzoekers gaat het meestal niet om
doelbewuste overtredingen. Het is eerder egocentrisch
gedrag. Verheyen: “Van het ene op het andere ogenblik
kan de sociale norm plots wegvallen. Bijvoorbeeld bij
een druk evenement of muziekfestival. Jan Modaal die
anders nooit iets op de grond gooit, ziet dat anderen
hun afval gewoon laten vallen, en doet het ook.”
Ook degenen die van mening zijn dat afval op straat
gooien niet hoort, tillen niet heel zwaar aan de norm.
Een forse boete vinden ze al snel overdreven. De norm
is ronduit zwak, concluderen de onderzoekers. Het
directe voordeel van op straat gooien (geen vieze
afvalbak hoeven aanraken) weegt voor velen zwaarder
dan de fatsoensregels. Zeker als er ook nog eens
onvoldoende geschikte afvalbakken voorhanden zijn
en de anonieme onprettige omgeving, zoals een duistere
steeg of een lelijk ongezellig plein, als het ware
‘uitnodigt’ tot normloos gedrag.
Wanneer er anderen
in de buurt zijn...
‘Wanneer er andere mensen
in de buurt zijn en het
kunnen zien ...dan doe ik
het niet …anders wel.’
‘Ik bekijk het wel geval
per geval… niet alles is
écht zwerfvuil…
niet overdrijven !’
Focus op snelwegen
De inkt van het onderzoeksrapport is nog nat. Op de
plannen voor 2010 wordt bij de OVAM nog gebroed.
Verheyen: “De studie laat in elk geval zien dat enkel
doelgroepgericht werken weinig zin heeft. Of we de
boodschap nu gericht gaan afstemmen op de locatie,
is nog niet duidelijk.” Wel is de OVAM inmiddels een
(lees verder op bladzijde 14)
12 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 13

Jan Verheyen (OVAM): “Van het ene op het
andere ogenblik kan de sociale norm plots
wegvallen.”
Meer weten?
Meer weten over het Vlaamse oorzakenonderzoek
en de zwerfafvalaanpak
van onze zuiderburen?
Kijk op www.indevuilbak.be.
(vervolg van bladzijde 13)
samenwerkingsverband aangegaan met andere overheidspartijen
voor het aanpakken van het zwerfvuil
langs de snelwegen, parkeerplaatsen en op- en afritten.
Verheyen: “Ook daar gaat het om een locatiegebonden
aanpak die bestaat uit een mix van communicatie,
sensibiliseren (bewustmaking), goede voorzieningen
en handhaving. Maar nu blijkt dat die keurige
meneer er niet altijd en overal dezelfde normen op na
houdt als het gaat om zwerfafval, zal het nog een hele
kluif worden om dat om te zetten in activiteiten. Daar
moeten we ons nog goed op bezinnen.”
Netheidsbarometer
Voor Vlaamse gemeenten die precies willen weten hoe
het gesteld is binnen de eigen grenzen, is er een ‘netheidsbarometer’
beschikbaar. Met deze rekenmodule
kunnen lokale bestuurders de zwerfafvalsituatie op
straat in kaart brengen en volgen, zodat ze tijdig de
juiste maatregelen kunnen treff en.
Daarnaast krijgen gemeenten subsidie voor lokale
acties en de aankoop van veegwagens, afvalbakken,
peukenpalen en andere voorzieningen tegen zwerfafval.
Verheyen: “Daar wordt zeer gretig gebruik van
gemaakt.”
Boete van € 250,-
En sinds vorig jaar mogen gemeenten overtreders een
boete van maximaal € 250,- opleggen. En dat gebeurt
in de praktijk ook, aldus Verheyen. “Aan de andere kant
moeten we uitkijken voor het omgekeerde eff ect. De
boete moet pijn doen, maar ook als redelijk worden
ervaren. Mensen vinden zwerfafval vervelend, maar er
zijn ergere dingen.” •
Iedere Vlaming weet: ‘Zwerfvuil in de vuilbak’
Vrijwel iedereen in Vlaanderen kent de slogan ‘Zwerfvuil in de vuilbak, en nergens anders’.
De campagne heeft belangrijk bijgedragen aan de bewustwording van het zwerfafvalprobleem,
blijkt uit onderzoek. Gaf in 2007 nog 63% van de Vlamingen aan hun afval in de
afvalbak te gooien, in 2008 (na de communicatiecampagne) was dat 70% en na de campagne
van dit jaar zelfs 73%.
Toch is er volgens Jan Verheyen nog het nodige werk aan de winkel. “De attitude is verbeterd.
Maar of dat ook tot schoner gedrag heeft geleid, is moeilijker te bewijzen. De cijfertjes
die aantonen dat er ook echt minder zwerfafval ligt, ontbreken nog. Daar moet nog de
nodige aandacht aan worden besteed.”
Onderzoekers
bevelen aan:
• Niets op de grond,
alles in de afvalbak:
De norm rond zwerfvuil moet (opnieuw)
duidelijk worden gecommuniceerd en
algemeen worden herkend en aanvaard.
• Het zwerfafvalprobleem
moet blijvend op de agenda worden
gezet via acties en campagnes.
Van zwerfafvalaanpak moet een sterk
‘merk’ worden gemaakt met autoriteit.
• Zorg voor maatwerk als het
gaat om voorzieningen.
Afvalbakken moeten worden aangepast
aan de situatie, de behoefte en het consumptiegedrag
ter plekke.
• Zichtbaar, systematisch en
continu handhaven.
Potentiële overtreders moeten het gevoel
hebben dat ze betrapt kunnen worden.
• Redelijk straffen
Geen onredelijk hoge boetes om ‘blind
verzet’ te voorkomen. Wellicht kan een
soort BOB-campagne bijdragen aan de
acceptatie.
• Zorg voor een schone en
‘hele’ omgeving,
In Nederland beter bekend als schoon,
heel en veilig (geen anonimiteit, geen
leegstand, nette bestrating en plantsoenen,
veiligheid en bewoning). Plekken
moeten duidelijk ‘geclaimd’ worden.
• Buurtwerking/participatie:
Het aanpakken van zwerfafval moet worden
gekaderd binnen een ‘verder reikend
doel’ (zoals een prettige, schone en veilige
buurt).
De blij verraste winnaars van de
ontwerpwedstrijd met hun beker.
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Vernieuwende techniek om mensen te verleiden tot goed gedrag
Pratende prullenbak wint in Eindhoven
Prullenbak op
zonnepanelen
Een pratende prullenbak, genaamd P.I.E.T., is de winnaar geworden in de
ontwerpwedstrijd ‘Strijp-S, simply the cleanest’ van de gemeente
Eindhoven. Vier eerstejaarsstudenten van de Industrial Design Opleiding
aan de Technische Universiteit Eindhoven hebben dit ontwerp bedacht.
Het voldoet letterlijk aan de opdracht ‘Welke prullenbak schreeuwt om
design-
Eindhoven
14 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 15
aandacht?’
P.I.E.T. ziet er uit als een robotachtig wezentje met twee
poten en twee ogen en hij reageert op mensen die
langslopen. Als hij afval ziet liggen vraagt hij vriendelijk
aan een voorbijganger of die het wil oprapen en in
de bak gooien. Wie dat doet, krijgt een welgemeend
dankjewel te horen. De prullenbak werkt op zonnepanelen,
waardoor geen elektrische stroomvoorziening
nodig is.
De studenten hebben P.I.E.T. (wat staat voor Persuasive
Innovative Emotional Trashcan) al getest en wat bleek:
de meeste mensen reageren positief als de prullenbak
tegen hen praat. Ze gaan dan vaak afval in de vuilnisbak
gooien: de bak verleidt hen tot goed gedrag.
Juist vanwege die interne software was de jury gechar-
wedstrijd
meerd van het ontwerp. P.I.E.T. heeft veel mogelijkheden:
hij praat niet alleen maar geeft ook licht en trekt
op allerlei manieren de aandacht. Dat was precies waar
Eindhoven naar zocht. Het ontwerp moest voldoen
aan een reeks voorwaarden, waaronder vernieuwende
techniek en vormgeving, eenvoudig te legen, duurzaam,
veilig en hufterproof. De eerstejaarsstudenten
hebben al die elementen verwerkt in hun ontwerp.
47 inzendingen
In totaal kwamen er 47 inzendingen voor deze ontwerpwedstrijd,
waarvan er 21 zijn genomineerd. Via de website
van de gemeente kon ook het publiek zijn stem
uitbrengen op een van de genomineerden. De publieksprijs
ging uiteindelijk naar het ontwerp Tri XS van het
Belgische ontwerpbureau Bast-Ateljee, met 365 van de
ruim tweeduizend stemmen. Tri XS bestaat uit een zwarte
kolom met licht en een sensor die aangeeft of hij vol is.
De twee winnende ontwerpen worden uitgevoerd en
geplaatst in de Eindhovense wijk Strijp-S, een levendige,
hippe buurt op het voormalige Philipsterrein,
met moderne woningen, winkels en kantoren en veel
culturele uitingen. Daar zullen P.I.E.T. en Tri XS goed tot
hun recht komen.
De ontwerpwedstrijd is onderdeel van een groter project,
waarbij ook een gedragsonderzoek wordt gedaan.
Daarin wordt onderzocht welke elementen invloed
hebben op het wegwerpgedrag van mensen. Met
name wordt gekeken naar persuasieve (overredende)
technologie, zoals deze prullenbak die is ontworpen
om mensen te verleiden hun afval erin te gooien.
NL Milieu en Leefomgeving (voorheen SenterNovem)
heeft het project gesubsidieerd. •

Beheerders in uitgestrekt Drentsche Aa-gebied vinden elkaar
Samen sterker
tegen afval in de natuur
‘Nu ziet iedereen
in dat we
gezamenlijke
belangen hebben’
“Het is niet te geloven wat mensen achterlaten in een natuurgebied”, zegt boswachter Kees
van Son van Staatsbosbeheer. Hij werkt in het uitgestrekte Drentsche Aa-gebied, waar hij
regelmatig met zwerfafval en afvaldumpingen wordt geconfronteerd. Er zijn meer
beheerders actief in dit grote gebied en ook zij blijken te vechten tegen de troep. Sinds
kort werken ze samen: wel 15 organisaties die hun activiteiten nu op elkaar afstemmen.
Dat heeft een enorm versterkend effect op onder meer de handhaving.
Het Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche
Aa omvat 30.000 hectare en ligt in vier verschillende
gemeenten: Assen, Haren, Tynaarlo en Aa en Hunze.
Staatsbosbeheer is eigenaar van het natuurgebied,
maar ook organisaties als het waterschap Hunze en
Aa’s, de veld- en milieupolitie, de Algemene Inspectiedienst,
het Waterleidingbedrijf Drenthe en de Hengelsport
Federatie zijn er actief.
“Al die instanties hebben hun eigen regels en eigen
registratiesystemen. Iedereen doet van alles, maar het
was tot voor kort heel erg verdeeld”, vertelt Benno
Klapwijk, beleidsadviseur afvalbeheer bij de gemeente
Tynaarlo. Hij heeft vorig jaar samen met boswachter
Kees van Son het initiatief tot samenwerking genomen.
Geld: een gevoelig onderwerp
Klapwijk legde contact met NL Milieu en Leefomgeving
(voorheen SenterNovem) en in het kader van het
Impulsprogramma Zwerfafval ging adviseur Johanna
Minnaard aan de slag in het Drentsche Aa-gebied. “Zij
heeft ervoor gezorgd dat alle verschillende partijen
aan tafel kwamen”, zegt Klapwijk. “Dat was nog niet
makkelijk. De meesten kenden elkaar niet, terwijl we
allemaal met hetzelfde probleem zaten: afval in de
natuur.”
Al die organisaties zaten ook met het kostenprobleem.
Wie betaalt het opruimen? Een gevoelig onderwerp.
Drentsche
AA
Johanna Minnaard koos er daarom voor in de eerste
bijeenkomsten de discussie over geld voorlopig uit te
stellen, om te voorkomen dat de partijen de hakken in
het zand zouden zetten. “Dat werkte, want nu er niet
over geld werd gepraat, gingen de deelnemers inhoudelijk
met elkaar in gesprek”, verklaart Minnaard.
Klapwijk en Van Son zijn achteraf blij met die aanpak.
“Nu ziet iedereen in dat we gezamenlijke belangen
hebben.” Al pratend kwamen de deelnemers snel tot
de conclusie dat het handig is om samen te werken in
de strijd tegen het afval. Bijvoorbeeld met een centraal
registratiesysteem. “Zo ver is het nog niet, maar we
weten elkaar nu al wel te vinden”, zegt Van Son. “We
houden elkaar nu op de hoogte als we iets geks tegenkomen”.
Dumpingen
Naast zwerfafval zijn illegale afvaldumpingen een
groot probleem in het natuurgebied. Boswachter Van
Son: “Op afgelegen parkeerplaatsen kom ik hele rare
dingen tegen: van bouwafval tot een stapel oude
matrassen! Natuurlijk erger ik me daaraan. Heel vaak
ligt er ook ineens tuinafval, snoeihout bijvoorbeeld, of
‘Mensen denken dat
groenafval wel verteert’
een berg oud riet van een rieten dak. Mensen die dat
komen dumpen, beseffen meestal niet dat ook groenafval
slecht is voor de natuur. Ze denken dat het niet
erg is, omdat het verteert”, zegt Van Son. “Maar het
duurt jaren voor gft-afval is verteerd, intussen ziet het
er niet uit en het verstoort de flora in het natuurgebied.”
Ook Klapwijk kent het probleem: “Wij blijven het opruimen,
maar we kunnen er beter voor zorgen dat mensen
gaan snappen dat groenafval gewoon huishoudelijk
afval is dat in de afvalbak hoort. Het is een mentaliteitskwestie
en daar moeten we met elkaar aan werken.”
Gezamenlijke communicatie richting de inwoners over
afval staat nu dus hoog op de agenda. Het misverstand
dat organisch afval geen kwaad kan in de natuur, moet
de wereld uit. Daarnaast wordt gekeken naar mogelijkheden
om de afvoer van grofvuil en gft-afval te vereenvoudigen,
bijvoorbeeld door ruimere openingstijden
van de brengstations. Ook over de kosten van
aanbieden bij de stortplaats wordt nagedacht en over
de handhaving worden onderling pragmatische
afspraken gemaakt.
Aan de slag
De allereerste concrete activiteit van het samenwerkingsverband
wordt het meedoen aan de Week van
Nederland Schoon. Staatsbosbeheer en de gemeente
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
‘Zwerfafval?
Niet in mijn gebied!’
Het boek ‘Zwerfafval? Niet in mijn gebied!’ bevat tips
voor schone natuur- en recreatiegebieden. In deze
uitgave heeft SenterNovem (nu NL Milieu en Leefomgeving)
in kaart gebracht welke aanpakken er al
zijn, ter inspiratie van beheerders van natuur- en
recreatiegebieden. Ook de samenwerking in het
Drentsche Aa-gebied staat erin. Verder vindt u veel
tips in het boek, bijvoorbeeld over inzamelen en
opruimen, handhaven, voorlichting en preventie.
Bestel het boek ‘Zwerfafval? Niet in mijn gebied!’
gratis via de website www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl.
U kunt ook een mail sturen naar
secretariaat.UA.programmas@agentschapnl.nl.
onder vermelding van ‘Zwerfafval, niet in mijn
gebied’. Vergeet niet uw naam en adres te vermelden!
Tynaarlo trekken de kar en ook de lokale Scoutinggroep
doet mee. In overleg is besloten om die activiteiten
al op 13 maart te organiseren in plaats van op de
Landelijke Opschoondag van 20 maart.
“Dat doen we omdat op 20 maart het broedseizoen al
is ingegaan, en dan zijn delen van het natuurgebied
ontoegankelijk”, vertelt Van Son. “Een week eerder hebben
we meer mogelijkheden om op te ruimen in het
natuurgebied.”
‘Korte lijntjes zijn belangrijk’
Van Son is blij met de nieuwe samenwerking. “Korte
lijntjes zijn belangrijk. Als ik bijvoorbeeld een geval
van oppervlaktewatervervuiling tegenkom omdat een
boer zijn giertank heeft gespoeld in de Drentsche Aa,
weet ik de betreffende mensen bij het waterschap en
het waterleidingbedrijf snel te vinden. Zo kunnen we
elkaar helpen.” •
foto’s met dank aan Staatsbosbeheer
16 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 17

Extra sterke zak is moeilijker open te pikken
Leiden vestigt hoop op
meeuwbestendige vuilniszak
“Opvallend is dat de zilvermeeuwen de gele vuilniszakken, ruim 70% van alle zakken,
duidelijk minder interessant vinden. Er wordt wel wat in gepikt, maar kapot maken blijft
een uitzondering”, aldus een nachtelijk ooggetuigenverslag in het rapport over de Leidse
proef met ‘meeuwbestendige’ vuilniszakken.
De afgelopen zomer gehouden proef moest uitwijzen
of de extra sterke afvalzakken een oplossing bieden
voor het ernstige zwerfafvalprobleem, veroorzaakt
door hongerige meeuwen die volle afvalzakken open
pikken, waardoor het afval op straat terecht komt.
De bevindingen zijn veelbelovend, maar overtuigen
(nog) niet. Vandaar dat Leiden medio dit jaar opnieuw
een ‘ultieme’ proef wil houden in de hele binnenstad
(3200 huishoudens). Andere gemeenten die kampen
met meeuwenoverlast, waaronder Den Haag, volgen
de Leidse ontwikkelingen met veel interesse.
Zak biedt dubbele bescherming
De ‘meeuwbestendige’ vuilniszak is ontwikkeld op initiatief
van de gemeente Leiden, in samenwerking
met NL Milieu en Leefomgeving, Dimensio
Verpakkingen in Almere en Stich-
Dimensio:
ting MilieuNet, met een financiële
‘lagere reinigingskosten’
bijdrage vanuit het Impulspro-
De meeuwbestendige vuilniszak wordt speciaal gramma Zwerfafval. Afgelo-
voor de Leidse proef vervaardigd door verpakkingspen zomer werd de zak in
fabrikant Dimensio in Almere. Volgens woordvoerder de praktijk beproefd bij
Peter Baan gaat het om een bestaande zak die - bij dezelfde zo’n duizend huishou-
dikte - bijna twee keer zo sterk is als een ‘gewone’ grijze zak. dens in de omgeving
De zak is weliswaar duurder (€ 2,74 om € 2,- voor 20 stuks), van de Hoge Woerd nabij
“maar daar staan lagere reinigingskosten tegenover, omdat de binnenstad. De zak
er minder zwerfafval ligt.” Baan heeft goede hoop dat zijn biedt - in theorie - dub-
product in de toekomst breed wordt ingezet. Diverse bele bescherming tegen
gemeenten hebben al interesse getoond, waaron- hongerige meeuwen. De
der Den Haag en Schiedam. “Maar die wachten vogels vinden de gele kleur
eerst af hoe men in Leiden vaart.”
kennelijk minder ‘appetijtelijk’,
terwijl de extra stevige kunststof
het open pikken bemoeilijkt.
Uit de
praktijk
‘Duidelijk minder zwerfafval’
De praktijk is echter weerbarstiger dan de theorie, zo
blijkt. Enkele passages uit de verslagen van de nachtelijke
waarnemingen: “De gele vuilniszakken zijn niet
aantrekkelijk voor (zilver)meeuwen en zijn een stuk
moeilijker kapot te krijgen. Bovendien verhindert het
dikkere plastic dat het afval over grote afstand wordt
verspreid. Er ontstaat duidelijk minder zwerfafval. ” En:
“In tegenstelling tot de verspreiding van afval bij
andere zakken, bleef de rommel rond de kapotte gele
zakken zeer beperkt. Het kost duidelijk veel meer
moeite om er afval uit te trekken.”
Maar ook: “Al eerder werd de conclusie getrokken dat de
gele zakken niet 100% meeuwbestendig zijn. Naar nu is
vastgesteld zijn er midden in de nacht ook veel katten
die vuilniszakken, ongeacht kleur of dikte, zonder enige
moeite kapot trekken. Opvallend daarbij is dat het afval
niet wordt verspreid. Een kat graaft in de zak en het
afval ligt ernaast. Er ontstaat vrijwel geen zwerfafval.”
Conclusie: de gele zakken zijn behoorlijk meeuwbestendig,
maar niet bestand tegen kattennagels. Door
de tijden voor het aanbieden van afval te wijzigen van
‘s avonds tien uur naar ‘s ochtends vroeg, kan de
invloed van katten op het ontstaan van zwerfafval
‘Opvallend is dat de
zilvermeeuwen de gele
vuilniszakken duidelijk
minder interessant vinden.’
wellicht worden terug gedrongen. De resultaten van
de proef rond de Hoge Woerd zijn in elk geval hoopgevend
genoeg om wellicht nog dit jaar de gele vuilniszakken
in de hele binnenstad uit te zetten.
‘Gele zak komt er, hoe dan ook’
Mieke Timmer: “Bij de Hoge Woerd zijn grijze, blauwe
en gele vuilniszakken door elkaar heen gebruikt. Maar
wat gebeurt er als er straks alleen gele zakken staan en
meeuwen en katten geen keuze hebben? Laten ze de
gele zakken dan ook met rust? Dat willen we met de
nieuwe proef in de binnenstad te weten komen.”
Over de toekomst van de gele zak in Leiden laat Mieke
Timmer echter geen misverstand bestaan. “De gele zak
kómt er, hoe dan ook.” •
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
... ‘de gele zakken zijn een stuk
moeilijker open te krijgen’...
(foto: Stichting Milieunet)
Den Haag:
nepeieren
Ook de gemeente Den Haag neemt maatregelen
tegen de overlast die meeuwen geven in de stad, zoals
poep, geluid en zwerfafval. Bij het ministerie van Landbouw en
Visserij wordt ontheffing aangevraagd voor het vervangen van
meeuweneieren door nepeieren in het broedseizoen, zodat de vogels
zich niet kunnen voortplanten. En als de proef in Leiden positief uitpakt,
gaat ook Den Haag onderzoeken hoe de meeuwbestendige vuilniszak in
de Residentie kan worden ingevoerd.
Verder wil de gemeente met communicatie bewoners ervan doordringen
dat ze hun brood en andere etensresten niet meer op straat
gooien. Er komt zelfs een proef met een wekelijkse broodophaaldag.
Nanny Yap-Hilhorst van Dienst Stadsbeheer: “Veel inwoners
mogen om geloofsredenen geen eten weggoooien. Men
gooit het oude brood op straat, wat vogels en andere
dieren aantrekt. Er is ons dus veel aan gelegen om
dit probleem op te lossen.”
Meer weten?
Mieke Timmer van de gemeente
Leiden vertelt u graag meer over
de Leidse ervaringen met de
meeuwbestendige vuilniszakken.
E-mail: m.timmer@leiden.nl
18 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 19

Winkel
gebieden
‘Vooral een grotestadsprobleem’
In 2010: vól gas richting
schone winkelgebieden
Rotterdam: alle wijken op niveau 4
“Wij sturen volledig op resultaat”, aldus
Nathalie Lemmers van de Rotterdamse
reinigingsorganisatie Roteb. En die scherpe
focus werpt vruchten af, zo lijkt het. Alle 77
wijken in de Maasstad ‘scoorden’ vorig jaar
al een schoonheidsgraad 4 (op een schaal
van 5).
Kenmerkend is de gebiedsgerichte aanpak,
waarbij alle werkzaamheden in het teken
staan van de ‘driehoek’ schoon, heel en
veilig. Met de deelgemeenten en andere
Alle Rotterdamse wijken scoorden vorig
jaar een 4 of hoger (op een schaal van 5).
Winkelstraten en winkelcentra zijn echte ‘hotspots’ als het gaat om
zwerfafval. Niet voor niets staan schone winkelgebieden hoog in de top
vijf van speerpunten in het nieuwe Focusprogramma 2010-2012. Met de
vorig jaar gehouden quickscans werd alvast een fors voorschot genomen
op die gefocuste, gebiedsgerichte aanpak. En vanaf 1 januari is het echt:
vól gas richting brandschone winkelgebieden.
organisaties in de wijken zijn managementcontracten
afgesloten. De werkzaamheden
voor het schoonhouden van de wijken zijn
opgenomen in wijkactieprogramma’s
(IWAP’s), waarbij de accountmanagers voortdurend
overleggen met alle relevante partijen
in de wijken. Wat ook helpt, is dat de
Roteb een kleine 120 buurtserviceteams in
stelling kan brengen voor het schoonhouden
van de wijken. Het geheim? “Out-of-thebox
denken en een directeur die zelf ook het
liefst de straat op gaat”, aldus Lemmers.
Gemeenten nemen teveel
verantwoordelijkheid
Adviseur Folkert Starreveld voerde vorig jaar in
opdracht van NL Milieu en Leefomgeving, samen met
de betrokken gemeenten, quickscans uit in meer dan
dertig winkelgebieden in heel Nederland. Daaruit trok
hij de conclusie dat veel gemeenten meer verantwoordelijkheid
nemen dan nodig is. Het is niet alleen de
gemeente die moet schoonmaken, ook ondernemers
zijn verplicht de omgeving van hun winkel schoon te
houden. “Ze kunnen de krachten bundelen”, zegt
Starreveld. Bij winkelcentrum Binnenban in Hoogvliet,
de Haagse Paul Krugerlaan en diverse andere winkelgebieden
wordt bijvoorbeeld gewerkt volgens het
Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO). Daar ‘lift’ het
schoonhouden automatisch mee in de totale leefbaarheidsaanpak,
en zijn er met ondernemers goede
afspraken gemaakt over wie wat opruimt en schoonhoudt.
“Op die manier sta je niet meer alleen als
gemeente of buurtbeheerder.”
Ondernemers doen zelf ook wat
In sommige winkelgebieden is al te zien dat ondernemers
bereid zijn zelf hun verantwoordelijkheid in deze
te nemen. In Segbroek in Den Haag huren onderne-
‘Burgers zien dingen die er
helemaal niet zijn.’
mers bijvoorbeeld voor eigen rekening het reinigingsbedrijf
in om in de weekeinden schoon te maken.
Andere gemeenten zijn niet zo ver, zo bleek op de laatste
evaluatiebijeenkomst bij NL Milieu en Leefomgeving.
Sommige bezoekers toonden zich verbaasd dat
ondernemers zelf zoveel willen doen voor een schoon
winkelcentrum. Toch is dat niet onlogisch: winkeliers
hebben belang bij een aantrekkelijke, schone omgeving
en willen daarom vaak de verantwoordelijkheid
wel delen.
Op zoek naar de ultieme preventiecampagne
Wat in elk geval duidelijk werd tijdens de bijeenkomst
in Utrecht, is dat het onderwerp ‘schone winkelgebieden’
leeft bij veel gemeenten. Zij willen de puntjes op
de i gaan zetten. Hoe kan het winkelgebied ‘reinigingsvriendelijk’
worden ingericht, hoe mobiliseer je de
betrokkenheid van winkeliers, omwonenden en
bezoekers, wat valt er te doen tegen zwerfafval in
boomperken (die vaak als afvalbak worden gebruikt),
rondslingerende winkelwagens, kauwgomplakken,
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
overlast van duiven, meeuwen en bezoekers die hun
afval op straat gooien. Maar bovenal is men op zoek
naar de ‘heilige graal’ als het gaat om zwerfafvalbestrijding:
de ultieme preventiecampagne.
‘Toch weer wat knusser maken’
In winkelcentrum Ypenburg (Den Haag) hebben ze
weer een ander probleem. Zonder hinderlijke bomen
en banken is het winkelcentrum goed schoon te houden,
getuige de schoonheidsgraad 4 (A+). Maar de
bezoekers vinden het maar een kale, winderige boel.
“Dus we gaan het toch wat knusser maken”, aldus Arie
Lankhorst (gemeente Den Haag). Waarop Jan Huisman
van de gemeente Zwolle een belangrijk punt aanroerde:
de achterblijvende beleving van burgers. Volgens
hem zit er een volle schoonheidsgraad verschil
tussen objectieve metingen en de beleving van burgers.
“Die zien dingen die er helemaal niet zijn. Hondenpoep
staat bij ons in de top drie van ergernissen,
maar ik daag iedereen uit: in de Zwolse binnenstad
vind je die niet.” •
Karin Braams: ‘10 gouden tips voor schone winkelgebieden’
Wat de winkelgebieden betreft, gaat het Focus- effectieve winkelgebiedenaanpak en zetten die
programma door op de ingeslagen weg. Ook ter lering van andere gemeenten op de site
dit jaar staan er weer de nodige ondersteu- (www.samenwerkenaaneenschonernederland.
ningsactiviteiten op het programma om
nl). Daar komt ook een lijst met ‘10 gouden tips
gemeenten te helpen bij hun streven naar voor schone winkelgebieden’ en een digitale
schonere winkelgebieden.
tool voor het uitvoeren van een online quick-
Karin Braams van NL Milieu en Leefomgeving:
“We gaan meer doen met ‘intervisie’, ofwel
scan met concrete aanpakadviezen op maat.”
leren van elkaar. Verantwoordelijke gemeente- Geleerde in de praktijk brengen
ambtenaren begeleiden bij het proces van Stond het Impulsprogramma vooral in het
onderhandelen met ondernemers, buurtbewo- teken van kennis vergaren en uitwisselen, het
ners en andere partijen. Daarnaast verzamelen Focusprogramma begeleidt gemeenten en
we succesvolle praktijkvoorbeelden van een gebiedsbeheerders vooral bij de implementa-
Schonere winkelgebieden in
uw gemeente?
Kijk op www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
voor de
online quickscan, de 10 gouden
tips en de succesvolle praktijkvoorbeelden.
Voor meer info kunt
u ook terecht bij Karin Braams
van NL Milieu en Leefomgeving.
Tel. (088) 602 78 95. E-mail:
karin.braams@agentschapnl.nl
tie, zodat ze het geleerde ook daadwerkelijk in
de praktijk kunnen brengen. “Het accent zal
daarbij vooral liggen op gedragsbeïnvloeding
en burgerparticipatie. Wij ondersteunen dat
met gerichte gedragscampagnes die precies
zijn afgestemd op de situatie en de doelgroepen”,
aldus Karin Braams van NL Milieu en Leefomgeving.
“Veel aandacht gaat ook uit naar de
beleving van zwerfafval. Zo komt er bijvoorbeeld
een toolbox beschikbaar waarmee de
beleving van burgers positief kan worden beïnvloed.”
20 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 21

De twee milieustewards in Groningen in
de zeecontainer, die op 2 januari klaar
stond voor het vuurwerkafval.
Links Wally Schepers, rechts Kars Ottens.
(Fotografie Gert Bron)
Milieustewards
22 • Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010
Vuurwerk
Campagne op veel plaatsen succesvol
campagne
Vuurwerkresten
zoeken in de sneeuw
Het valt niet mee om vuurwerkresten op te ruimen als er een dik pak sneeuw ligt, zoals dit jaar
in Groningen. Desondanks heeft de intensieve vuurwerkafvalcampagne daar succes gehad.
Met 750 kilo afval is er meer opgeruimd dan vorig jaar. Ook elders in het land zijn gemeenten
tevreden. Zeker 150 organisaties hebben actie gevoerd met de posters, flyers en banieren van
het Impulsprogramma. Zij vonden veel straten schoner dan anders na de jaarwisseling.
Groningen had zich met zijn twee milieustewards Kars
Ottens en Wally Schepers goed voorbereid. In de Vogelaarwijk
De Hoogte zijn vooraf flyers bezorgd en op 2
januari werden twee inzamelpunten ingericht met
banieren en speciale zakken en zelfs een complete
zeecontainer. Maar op de bewuste dag liep alles
anders dan verwacht, want er lag ineens een dik pak
sneeuw.
“Zo maagdelijk schoon hadden we deze volksbuurt
nog nooit gezien”, zegt Gert Bron. “Maar de vuurwerkresten
lagen natuurlijk onder dat witte tapijt”. Het bleef
de hele dag sneeuwen in Groningen, maar dankzij de
enthousiaste milieustewards kwamen toch nog bijna
veertig bewoners in de benen om vuurwerkresten in
de sneeuw te zoeken. Als beloning was er voor hen
warme chocolademelk met marshmellows. “Gezien de
omstandigheden waren we blij verrast met het resultaat
van 750 kilo”, zegt Bron. “Zonder die sneeuw was
het zeker meer geweest”. Vorig jaar, toen de actie voor
het eerst werd georganiseerd, is – zonder sneeuw - 457
kilo opgeruimd in Groningen.
Flyers in vuurwerkpakketten
Niet alleen gemeenten hebben extra aandacht
besteed aan het vuurwerkafval, maar ook veel vuurwerkverkopers.
In Midden-Delfland kwam Petto Koop
‘Zonder die sneeuw hadden we zeker meer opgehaald’
van verkooppunt Benfried in actie. Hij hing de posters
op in zijn bedrijf en liet in elk verkocht vuurwerkpakket
een flyer stoppen. “Ik hoop dat we zo een bijdrage
hebben kunnen leveren”, zegt Koop. “Ik vind echt dat
we met elkaar de troep wat moeten intomen”. Koop wil
graag meedenken over mogelijke acties in samenwerking
met de gemeente. Hij heeft het idee dat de straten
in zijn dorp Den Hoorn dit jaar toch iets schoner
leken dan andere jaren.
‘Al scheelt het maar 10 procent…’
Vuurwerkcampagne Hyves groot succes
De vuurwerkafvalcampagne op Hyves, rond de
jaarwisseling, heeft veel aandacht getrokken.
Maar liefst 3,5 miljoen ‘vuurwerkshow’s gingen
eind december virtueel de lucht in. Zo konden
Hyvers hun vrienden een knallend en vooral
megaschoon 2010 wensen. Het spel Rocketmatch,
waarbij de deelnemers een waveboard konden
winnen, is ruim 90.000 keer gespeeld. Ongeveer
50.000 Hyves-profielpagina’s zijn rond de jaarwisseling
opgeleukt met een speciale vuurwerkachtergrond
en aftelklok: onderdelen van de vuurwerkafvalcampagne.
Na afloop van de actie kregen
alle deelnemers een opruimboodschap via
hun mailbox van Hyves. Zo zijn heel veel (jonge)
mensen bereikt.
Dat gevoel heeft Bas Raeijmaekers, projectleider openbare
ruimte in Roosendaal, ook. Hij heeft posters en
tweeduizend flyers besteld via de webwinkel. De posters
werden opgehangen in buurthuizen en de flyers
zijn afgegeven bij de verkopers van vuurwerk, die ze
vervolgens in de (eerste tweeduizend) verkochte pakketten
stopten. Raeijmaekers is positief over de campagne.
“Het kost de gemeente weinig tijd om eraan mee
te doen en je kunt toch veel mensen attenderen op de
rommel. Al scheelt het maar tien procent afval, dat is
toch weer wat. Je moet mensen hierop blijven wijzen”.
Ook in Maastricht lag minder vuurwerkafval dan
anders, volgens Ron van de Meijs van de afdeling VTH
(Vergunnen, Toezicht en Handhaven). Hij heeft in twee
probleemwijken voor
de jaarwisseling een
brief laten bezorgen
en is op twee
basisscholen met
de leerlingen
gaan praten over
het opruimen van
vuurwerkresten.
“Het is absoluut
een goede campagne
en het
heeft effect. Dit
doen we volgend
jaar weer”, aldus
Van de Meijs. De landelijke campagne in de strijd
•
tegen vuurwerkafval.
S A M E N W E R K E N A A N E E N S C H O N E R N E D E R L A N D . N L
Ondanks de sneeuw waren er toch
enthousiaste vuurwerkopruimers in
Groningen. Rechts Kars Ottens.
(Fotografie Gert Bron)
Ook maakten gemeenten gebruik van de
mogelijkheid om eenvoudig zelf afvalzakken
te laten drukken.
Ontwerpwijzer
Zwerfafval:
ontwerp- en
beheertips
Sinds kort kunnen beheerders van
openbare ruimte, zoals gemeenten,
gebruik maken van de Ontwerpwijzer
Zwerfafval. Een handig online instru-
ment met ontwerp- en beheertips voor
de inrichting van een gebied met min-
der zwerfafval.
De Ontwerpwijzer bestaat uit een encyclopedie
en een checklist. In de encyclopedie vindt u een
serie factsheets met tips voor een handige inrichting
van de openbare ruimte. Bijvoorbeeld: zorg
voor een duidelijke scheiding tussen openbaar en
privaat gebied, zodat het duidelijk is wie welk
deel moet schoonhouden, en maak daar afspraken
over met de private eigenaar. Met de checklist
kunt u snel uw eigen plannen toetsen op de
kansen op zwerfafval.
Zowel beheerders als ontwerpers en reinigingsdiensten
kunnen de digitale tool inzetten voor
‘Beheerbewust Ontwerpen en Ontwerpbewust
Beheren’ (BOOB). Het instrument is een product
van het Impulsprogramma Zwerfafval en u kunt
hem vinden op www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl
(in de rubriek Gemeenten en
gebiedsbeheerders).
Zwerfafval Informatief • nummer 1 • februari 2010 • 23