Met Andere Woorden - Alliade

Met Andere Woorden
1 jaar Alliade
> interview
Voorzitter Raad van Toezicht
Alliade, Hans Ouwerkerk
‘Kwaliteit in
zorg is kwestie
van beleving’

Colofon:
Concept en vormgeving: de Bey communicatie & vormgeving b.v., Franeker
Tekst: Amber Boomsma, Tekstlabel
Fotografie: Fotobureau Hoge Noorden, Leeuwarden

Verrassend, kritisch, beschouwend, inspirerend of gewoon duidelijk
over zorg?
‘Met Andere Woorden’ is een serie digitale nieuwsbrieven van zorggroep Alliade,
bestaande uit Talant, Meriant, Drievers Dale, Baanplus en Zorgkompas.
Iedere maand leest u hierin hoe een prominente Nederlander vanuit zijn of haar eigen
invalshoek kijkt naar de zorg. We starten deze reeks, omdat we het belangrijk vinden met
open vizier de meningen uit de maatschappij tegemoet te treden en deze met u te delen.
Samenwerken is immers de basis voor vernieuwing en verbetering.
Met vriendelijke groet,
Erik Kuik en Wilfred Juurlink
Raad van Bestuur
Zorggroep Alliade
1 jaar Alliade

‘Kwaliteit in zorg
is kwestie van
beleving’
> interview
voorzitter Raad van Toezicht Alliade,
Hans Ouwerkerk
Zorg is volgens Hans Ouwerkerk één van de mooiste waarden
in het leven. ‘We zijn pas iemand in samenhang met anderen
en daarom hoort niemand er alleen voor te staan’, stelt de
voorzitter van de Raad van Toezicht van Alliade. ‘Overheid en
maatschappij maken zich er te gemakkelijk vanaf door vaker
te wijzen op eigen verantwoordelijkheid. Prachtig idee hoor,
maar alleen voor wie het (nog) aan kan. Het gaat mij om de
mensen die geen verantwoordelijkheid kunnen nemen op de
manier die van hen gevraagd wordt door elitaire denkers.
Want we zijn niet allemaal gezegend met eenzelfde basisuitrusting
en het leven is voor de één grilliger dan voor de ander.’
Ouwerkerk vindt het hameren op eigen verantwoordelijkheid een vorm van elitair denken. ‘Het toont
aan dat het onmogelijk is om je als mens écht te verplaatsen in iemand die andere vermogens heeft
dan jij. Wie een soepel leven leidt, heeft geen idee wat zelfredzaamheid betekent als het niet meer
vanzelfsprekend is om jezelf te redden. We mogen mensen die afhankelijk zijn van zorg nooit laten
zakken. Beschaving is voor mij: de sterken steunen de zwakkeren. Daar hebben we met elkaar voor
gevochten. Maar nu het een verworvenheid is en voor de laatste generaties vanzelfsprekend, zie je
dat het solidariteitsgevoel afneemt. We praten alleen over wij als het Nederlands elftal speelt, een
feestelijk incident van oranje saamhorigheid. Maar wat doen we als het er echt op aan komt?
Als we beseffen dat een oprecht wij-gevoel betekent dat we voor elkaar zorgen als dat nodig is?’

1 jaar Alliade

Gevormd door handicap
Aandacht en zorg voor anderen is voor Ouwerkerk
altijd vanzelfsprekend geweest. ‘Dat zit in de aard
van het beestje, al ben ik ook gevormd door mijn
eigen beperking. Ik voel me niet zo, maar formeel
ben ik gehandicapt. Een gevolg van het bombardement
van Bezuidenhout in maart 1945, door
de Engelsen, die verkeerde coördinaten hadden
opgekregen. Mijn vader kreeg een scherf in zijn
hoofd en overleed. Ik werd geraakt in mijn rechterarm
en later bleek in het ziekenhuis dat mijn
rechterbeen verlammingsverschijnselen had. In
mijn kindertijd ben ik gelukkig prima op de rails
gekomen en mijn beperkingen hebben me nooit
echt in de weg gestaan. Lopen gaat moeilijk en
ik zal nooit kunnen schaatsen, hoe graag ik dat
ook wil. Maar mijn focus lag altijd op wat ik wél
kan. En ik ben dankbaar dat mijn moeder nooit
al te beschermend is geweest. Ondanks haar
zorgen liet zij me toch mijn eigen pad gaan.
Daardoor heb ik veel kunnen bereiken.’
Ouwerkerk werd landelijk bekend als VARAombudsman
en haalde later als burgervader
regelmatig het nieuws, onder meer door de
Lekkerkerk-affaire. ‘Als burgemeester krijg je
met alle facetten van de samenleving te maken.
Mijn drijfveer was altijd iets voor mensen te willen
betekenen. Nog steeds heb ik dat, daarom heb ik
gesolliciteerd bij de Raad van Toezicht (RvT) bij
Alliade. Ik leef al zeventig jaar en wil mijn kennis
en ervaring graag ten dienste blijven stellen aan
de samenleving. Zolang mijn gezondheid dat
toelaat althans. Ik ben me bewust dat ik in mijn
laatste levensfase zit. Zeker sinds ik in 2010 drie
> interview voorzitter Raad van Toezicht Alliade, Hans Ouwerkerk
nieuwe omleidingen voor mijn hart heb gekregen.
Door mijn beperking heb ik een weinig sportief
leven geleid, maar nu zit ik regelmatig op de
hometrainer omdat het goed is voor mijn hart.
Zo kan ik blijven functioneren. Mijn tempo ligt
wel lager. Maar het voordeel van deze fase is
dat ik meer reflecteer en verbindingen leg.
Daarmee hoop ik vanuit mijn rol als RvT-lid bij
Alliade bij te dragen aan nieuwe inzichten.’
Moment stil staan
Dat reflectie broodnodig is in de zorgsector, werd
door Gerrit Breteler al benoemd in de eerste
aflevering van deze interviewserie. Ouwerkerk
begrijpt zijn betoog, maar realiseert zich ook dat
de gelegenheid om stil te staan zeer beperkt is
in de dagelijkse werkpraktijk. ‘Als burgemeester
van Almere had ik wel eens de behoefte om een
jaar lang niet te bouwen. Om de balans op te
maken en van daaruit pas weer keuzes te maken.
Maar dat ging niet. Je zit in een bepaalde stroom,
in processen die allemaal met elkaar in verbinding
staan. Op de rem trappen kon niet, terwijl
het eigenlijk niet klopte dat die bouwprocessen
leidend waren voor onze gedachten en keuzes.
Bij Alliade stroomt het ook door, we zijn aan alle
kanten gebonden aan eisen en verwachtingen.
Toch doen we moeite om momenten in te bouwen
voor reflectie. Om stil te staan bij de vraag: zitten
we nog in de goede stroom? Deze serie is daar
een voorbeeld van. Ik ben dankbaar dat zoveel
bijzondere deelnemers de tijd hebben genomen
om hun visie te geven en ons daarmee aan het
denken zetten.’

‘Zo vragen wij ons bij de Raad van Toezicht op dit
moment af: hoe weten wij eigenlijk of de kwaliteit
van zorg net zo goed op orde is als de structuur
en de resultaten van de organisatie? We willen
graag de beweging maken naar de resultaten van
de daadwerkelijke zorg. Voor zover dat meetbaar
is natuurlijk. Voor ons is helder dat het resultaat
bij Alliade niet primair om geld draait, maar om
tevreden en gelukkige cliënten. Dat we eerst de
structuur en financiële basis kloppend willen
hebben, is logisch, want dat is de basis van waaruit
we überhaupt zorg kunnen bieden. We kunnen
wel doen alsof zorg geen bedrijf is, maar dat is
het wel degelijk. Er werken onder de paraplu van
Alliade honderden mensen en er zijn miljoenen
gemoeid met zorg. Natuurlijk moeten wij het
geheel dan netjes in de hand houden en ons glashelder
verantwoorden. Nu Alliade dat deel goed
op orde heeft, is het tijd voor een nieuwe fase
met extra aandacht voor de kwaliteit van zorg.’
Paradox in zorg
Ouwerkerk twijfelt in ieder geval niet aan de
intenties van de mensen die bij Alliade werken.
‘Als je intrinsiek geen verbinding hebt met deze
sector, dan houd je het niet lang vol’, is zijn stel-
lige overtuiging. ‘Veel medewerkers verlenen
zorg vanuit hun hart, ze kozen dit beroep omdat
ze iets willen betekenen voor anderen. Dus aan
de betrokkenheid en toewijding hoeven we niet
te twijfelen. Dat betekent alleen niet dat alles
automatisch perfect verloopt. Vergis je niet, door
de toenemende mogelijkheden in de zorg zijn de
eisen van mensen fors opgeschroefd. Maar ze
vergeten dat de kosten daarmee óók stijgen.
Eigenlijk is het een rare paradox: er kan meer en
‘Veel medewerkers verlenen zorg vanuit hun hart, ze kozen dit beroep
omdat ze iets willen betekenen voor anderen. Dus aan de betrokkenheid
en toewijding hoeven we niet te twijfelen. Dat betekent alleen niet dat
alles automatisch perfect verloopt. Vergis je niet, door de toenemende
mogelijkheden in de zorg zijn de eisen van mensen fors opgeschroefd.’
toch ook niet, omdat de prijskaartjes te hoog
worden. Bovendien groeit de groep die zorg
nodig heeft, dus budgetten worden over steeds
meer mensen uitgesmeerd. Tel daar de bezuinigingen
bij op en het is helder dat de zorgsector
voor een uitdaging staat die niet mals is.’
‘De wil om kwaliteit te leveren is er in de zorg
volgens mij altijd’, stelt Ouwerkerk. ‘Alleen heeft
kwaliteit ook te maken met beleving. De ene
cliënt is met minder tevreden dan de ander en
dat heeft invloed op de manier waarop kwaliteit
wordt beoordeeld. Ik denk dat sommige kritische
noten over de sector ook te maken hebben met
het feit dat cliënten niet in alles hun zin krijgen.
Dat is niet onvriendelijk bedoeld, maar meer
1 jaar Alliade

mondigheid leidt niet automatisch tot meer
mogelijkheden. Laat voorop staan dat ik als
sociaaldemocraat heel blij ben dat de burger
mondiger is geworden. Het is goed dat informatie
breed toegankelijk is en dat we voor onszelf opkomen,
ook in de zorg. Alleen zit er een keerzijde
aan de medaille: de kosten zijn een beperkende
factor. En we zijn zo druk met rechten, dat we
de plichten lijken te vergeten. Uiteindelijk is het
een kwestie van prioriteiten stellen. Wat hebben
we als samenleving voor elkaar over? Privé geldt
hetzelfde: hoe verzekeren mensen zich, welke
risico’s nemen ze en wat hebben ze zelf voor
goede zorg over?’
Lasten verdelen
Ouwerkerk ziet daarbij een duidelijk verschil tussen
de groep gezonde mensen die in staat is om
zelf verantwoordelijkheid te nemen en mensen die
dat niet of nauwelijks kunnen. ‘De kern van zorg
draait voor mij om de mensen die echt afhankelijk
zijn van anderen. Die fysiek of mentaal niet
in staat zijn om maatregelen te nemen voor een
zo zelfredzaam mogelijk leven en die weinig steun
in hun eigen omgeving hebben. Voor die groep
hoort het sociale vangnet primair beschikbaar
te zijn. Ik realiseer me dat er ook een hele grote
groep in het grijze gebied zit. Mensen die hun
leven goed op poten hadden, maar die door omstandigheden
opeens in een lastig parket zitten.
De eigen omgeving is bovendien niet altijd in staat
om problemen helemaal zelf op te vangen. Ik heb
van dichtbij gezien hoe zwaar mantelzorg is.
Daarom zeg ik: eigen verantwoordelijkheid nemen
is mooi, maar soms kunnen mensen niet meer.
> interview voorzitter Raad van Toezicht Alliade, Hans Ouwerkerk
‘Kijk eens wat we hebben
neergezet. Van massaliteit
naar individualiteit, van
wegstoppen in de bossen naar
zichtbaar maken. Bovendien
hebben we veel keuzevrijheid en
dat is pure rijkdom.’
Dan is steun welkom, al is het maar af en toe. De
lasten verdelen, hoort dat ook niet bij beschaving?’
‘Vroeger hoorde de sociale plicht van voor elkaar
zorgen er gewoon bij. Helaas neemt in onze
huidige samenleving de wil om onze beschikbare
middelen en tijd aan anderen te besteden in tempo
af. Daar maak ik me zorgen over. Daarom zijn
verhalen over geschiedenis zo belangrijk, dat
plaatst alles weer in perspectief. Terugkijkend
realiseer ik me óók dat we ons enorm gelukkig
mogen prijzen met hoe de zorg nu is georganiseerd.
Kijk eens wat we hebben neergezet. Van
massaliteit naar individualiteit, van wegstoppen
in de bossen naar zichtbaar maken. Bovendien
hebben we veel keuzevrijheid en dat is pure rijkdom.
Dus laten we elkaar niet de put in praten als
het gaat om ontwikkelingen in de zorg. Door de
economische crisis staan veel meer zekerheden
onder druk. Het voordeel daarvan is dat we op

nieuw leren inzien waar het écht om gaat.
Misschien kunnen we de woorden ‘zorgverleners’
en ‘cliënten’ daarom eens achterwege laten.
Want in de kern zijn het allemaal gewoon mensen
die elkaar in het dagelijkse leven veel tegenkomen
en die voor elkaar van betekenis zijn. Als we vanuit
dat besef naar zorg blijven kijken, dan gaat
het ons vast en zeker lukken om als individu,
sector en samenleving goede keuzes te maken.’
1 jaar Alliade