Stroomlijn 2011-02.pdf - Transmuraal Netwerk

Transmuraal
Magazine voor
Midden-Holland
Jaargang 11
Juni 2011
Nummer 2
Stroomlijn
In dit nummer onder andere:
Sociale netwerken
“Werken over de muren van de instelling heen”
Ondervoeding serieus aangepakt
Virtuele dokter in opkomst

Colofon
Jaargang 11 – Nummer 2
Juni 2011
Stroomlijn is een informatief transmuraal magazine
van en voor zorgverleners in de regio
Midden-Holland en verschijnt vier maal per jaar.
Hoofdredactie
Lia Donkers, directeur Transmuraal Netwerk M-H
Eindredactie
Ineke Weverling, redactie secretaris Transmuraal
Netwerk MH
Carla van Zuylen, communicatieadviseur
Transmuraal Netwerk MH
Redactie
Aleid de Booij, afdelingsmanager algemene
gezondheidzorg GGD HM
Aris Bras, centrumleider Bloemendaal
Zorgpartners MH
Ruud Hogervorst, clustermanager Gemiva-SVG
Groep
Lidwien van Keep, bedrijfsarts ArboUnie
Wilma van Twist, unitmanager kinderpoli Sophia
Revalidatie Gouda
Marnix de Romph, senior adviseur marketing
Vierstroom
Astrid van der Sanden, klinisch geriater GHZ
Monique Pronk, preventiefunctionaris afdeling
Preventie en Dienstverlening GGZ MH
Vaste medewerkers
Gerda Verbeek, journalist
Lia Thorborg, journalist
Gerben Stolk, journalist
Marion Verstraeten, journalist
Martin Droog, fotograaf [voor- en achterpagina]
Tom van Wanrooij, The Cartoon Factory [strip]
Redactie-adres
Transmuraal Netwerk Midden-Holland (J49)
Postbus 1098, 2800 BB Gouda
Telefoon (0182) 50 55 34
info@transmuraalnetwerk.nl
www.transmuraalnetwerk.nl
DTP en Druk
Twigt grafisch facilitair, Waddinxveen
Oplage
2.000
Copyright
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, of
openbaar gemaakt in enige vorm of op welke wijze dan
ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de
directie van Transmuraal Netwerk Midden-Holland.
Agenda
11 oktober 2011
Regionale Zorgconferentie ‘Eind in zicht, kijk vooruit!’
Geef goede palliatieve zorg
ID College, Gouda
11 november 2011
Jaardiner KNMG afdeling Gouda
Verzending
U ontvangt Stroomlijn per post of via uw instelling. Eventuele wijzingen/correcties
kunt u melden aan info@transmuraalnetwerk.nl of aan de contactpersoon bij uw
instelling (zie onder).
Overzicht van instellingen en contactpersonen:
Arbo-Unie Gouda L. van Keep
CIZ Midden-Holland A. Korthals
Gemiva-SVG Groep B. Gemser
GGD Midden-Holland directiesecretariaat
GGZ Midden-Holland, locatie Ronsseweg directiesecretariaat
GGZ Midden-Holland, Thijsselaan medische administratie
GGZ Midden-Holland, locatie IJssellaan medische administratie
GGZ Rivierduinen Leidschendam zorgsecretariaat
Groene Hart Ziekenhuis K. Brussee
ID College, Unit Gezondheidzorg Secretariaat
Vierstroom BE’s directie secretariaten
Vierstroom stafafdelingen afdelingssecretariaten
Vierstroom locaties locatie secretariaten
ZorgBrug secretariaat
Zorgpartners Midden-Holland locatie secretariaten
Dit tijdschrift is mede mogelijk gemaakt door:
Arbo-Unie, Vierstroom, GGD Hollands-Midden, Gemiva-SVG Groep, Groene Hart Ziekenhuis,
KNMG afdeling Gouda e.o., Regionale Organisatie Huisartsen Midden-Holland,
GGZ Midden-Holland, Sophia Revalidatie, Zorgpartners Midden-Holland,
UVIT Zorgverzekeraar, Vereniging Medische Staf Groene Hart Ziekenhuis.
Volg ons op twitter:
TMNGouda
2 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Inhoud
Sociale netwerken; deel 1 'Met SNS heeft de cliënt de regie' . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Zichtbare schakel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Ondervoeding serieus aangepakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Sociale netwerken; deel 2 'Mantelplan bespaart mantelzorgers stress' . . . . . .10
Berichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Virtuele dokter in opkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Berichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Kleinschalig werken in grootschalige organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Victor Chang (68), radioloog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Sociale netwerken; deel 3 'Eigen Kracht-conferentie legt mandaat
bij de mensen zelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Ken uw streek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Highlights
Sociale netwerken
“Voor hulpvragers is het belangrijk, dat de professionals
in de zorg en maatschappelijke hulpverlening zicht krijgen
op de sociale netwerken van die hulpvrager.” In dit nummer
aandacht voor een aantal varianten. Pagina 4
“Werken over de muren van de instelling heen”
Verpleegkundigen bieden als Zichtbare schakels hulp aan
mensen met een lage sociaal economische status, zoals
ouderen, allochtonen en overbelaste mantelzorgers.
Linda Hart: “Wij werken over de muren van instellingen
heen.” Pagina 7
Ondervoeding serieus aangepakt
In de zorgsector is er steeds meer aandacht voor
ondervoeding. Terecht, want het heeft grote gevolgen
voor de patiënt zoals trager herstel en verminderd
inspanningsvermogen. Wat wordt er op dit gebied in
Midden-Holland gedaan? Pagina 8
Virtuele dokter in opkomst
Als je MIJN ING, MijnKPN en Mijn ANWB hebt, waarom dan
niet ook Mijn Zorg? Ideaal om informatie digitaal uit te
wisselen tussen organisatie en cliënt. Over de tendens van
Power to the Patient. Pagina 14
Ontmanteld
Eén van mijn favoriete fietstochten
gaat over een voormalige spoorweg,
inmiddels ontmanteld. Dwars
door de velden, lekker rustig en
aangenaam vlak. De fietst glijdt
lichtjes door het landschap. Bij het
passeren van een idyllisch stationnetje
of een verstilde spoorbrug
denk ik aan vroegere tijden.
Hoeveel mensenwerk heeft het
wel niet gekost om de rails aan te
leggen? Wie waren de arbeiders,
de constructeurs en de geldschieter?
De eerste reizigers? Hadden zij
een soort optimistisch Titanic
gevoel? Ik probeer me de negotie
bij het station voor te stellen.
Allemaal achterhaald. Sommige
spoorlijntjes hebben maar tien jaar
dienst gedaan. Inschattingsfout?
Boskoop trok bij het station een
fraai expositiegebouw op omdat
de bezoekers van de bloemen -
tentoonstellingen per trein
zouden komen. Het monumentale
pand heeft de functie maar enkele
jaren gehad. De oorlog kwam
ertussen. Je krijgt het niet verzonnen,
maar elk project heeft zijn
spook. Opeens duikt een schrikbeeld
op en de heleboel gaat plat.
Zo hoorde ik bij de stagnatie van
miljoenenprojecten voor het eerst
van korenwolven en jonge platvis.
En pas nog bij de behandeling van
de EPD-wetgeving in de Eerste
Kamer viel het woord privacylek.
Dodelijk. Einde verhaal.
Miljoenenschade.
Inschattingsfout? Ik ben benieuwd
wie de landelijke infrastructuur
voor het EPD overneemt en of er
nog iets moois van te maken is.
Een ontmantelde digitale snelweg
voor recreatief gebruik, dat lijkt me
wel wat.
Lia Donkers
Directeur
Transmuraal
Netwerk Midden-
Holland
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 3

Sociale netwerken
“Iedereen beschikt over een netwerk. Niet iedereen
is zich er wellicht dagelijks van bewust. De geprofessionaliseerde
samenleving maakt de kracht van en
verbinding met familie en sociaal netwerk vaak
onzichtbaar. Mensen maken echter allemaal deel
uit van één of meer kringen, die een band hebben,
informatie uitwisselen en elkaar kunnen ondersteunen
als het nodig is,” zegt drs. Riet Portengen van
SoNeStra (kennisalliantie voor werken vanuit Sociale
NetwerkStrategieën).
“Voor hulpvragers is het belangrijk, dat de professionals in
de zorg en maatschappelijke hulpverlening zicht krijgen op
de sociale netwerken van die hulpvrager. Familieleden, collega’s,
vrienden, buren of andere bekenden kunnen een
plan maken, besluiten nemen op basis van gevraagde
informatie en het plan uitvoeren. Vanuit dat plan kan een
vraag komen aan professionals om in samenwerking hulp
te bieden. Verkenning van het sociale netwerk maakt
krachten zichtbaar en verbindt de cliënt en de mensen die
MEE, Kwadraad en STEK Jeugdhulp gaan regiobreed
Met SNS heeft de
cliënt de regie
In Midden-Holland leiden MEE, Kwadraad en STEK Jeugdhulp
een aanzienlijk deel van hun medewerkers op in het werken
vanuit Sociale Netwerk Strategieën (SNS).
“Het gaat niet om het toepassen van een nieuwe truc,” zegt
MEE-praktijkbegeleider en –consulent Jos Jonker.
Hij vervolgt: “Het is een filosofie die
past in de tijdgeest: mensen willen
hun eigen keuzes maken en geven
de regie over hun leven niet graag
uit handen. Ook bij onze klanten
bestaat de behoefte om zelf de regie
te houden. SNS stelt mensen in staat
om zoveel mogelijk autonoom hun
probleem op te lossen en een plan
voor de toekomst te maken met
steun van hun netwerk.”
Het betekent een flinke omslag voor
de professionele hulpverleners.
Jonker, die inmiddels ervaring heeft
opgedaan, beaamt: “Vooral in het
begin kost het echt moeite om niet
meteen in de helpersrol te schieten
en oplossingen aan te dragen. Je
krijgt een andere rol. Wij motiveren,
activeren en faciliteren het proces,
we leveren informatie en deskundigheid,
die de cliënt, zijn familie en
voor hem belangrijk zijn in de toekomst. Professionals
moeten zich realiseren dat zij slechts passanten zijn in het
leven van een cliënt.” Het betekent een fundamenteel
andere denkwijze in welzijn en zorg. Die bovendien tegemoet
komt aan de noodzaak tot bezuinigingen die grenzen
stellen aan de professionele zorg.
In de gezondheidszorg, jeugdzorg en maatschappelijke
hulpverlening is men tot het inzicht gekomen, dat het
werken vanuit Sociale NetwerkStrategieën (SNS) een
waardevolle aanvulling is op de positie verbetering van de
cliënt en de bestaande werkwijze binnen de organisaties.
Verschillende instellingen en zorgaanbieders in Midden-
Holland zijn met de implementatie van deze attitudeverandering
en werkwijze in hun organisaties. Zo kozen MEE,
Kwadraad en STEK Jeugdhulp gezamenlijk voor de
invoering van Sociale Netwerk Strategieën (SNS), waarover
meer in bijgaand artikel. In dit nummer van Stroomlijn ook
aandacht voor andere varianten, zoals de Eigen Kracht
Conferentie (EK-c) en digitale ondersteuning via het
Mantelplan.
Sociale netwerken – deel 1
Lia Thorborg, journalist
sociaal netwerk vragen. Zij houden
de verantwoordelijkheid voor de
inhoud van het plan. Zij maken uit
wat de gewenste toekomst is.”
Wettelijk recht
Voor de organisaties is het een
vernieuwing in de manier waarop zij
met de cliënt omgaan en een nieuw
instrument in het dienstenpakket.
“Wij vinden het bijzonder belangrijk
4 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Jos Jonker, praktijkbegeleider en consulent MEE Midden-Holland
dat SNS is ingebed in de organisaties,”
benadrukt MEE-manager Peter Ewals.
“Ik weet dat er vergelijkbare initiatieven
zijn, die los van de instellingen
functioneren. Maar als professionals,
die de subsidierelatie met de overheid
onderhouden, hebben wij ten
opzichte van onze cliënten een
blijvende verantwoordelijkheid.
Wij waken over de kwaliteit en de
continuïteit. Bovendien is SNS geen
alternatief voor professionele hulpverlening,
maar een werkwijze. Iedere
professional moet het werken vanuit
SNS tussen de oren en in de vingers
hebben. In staat zijn een Familie Net -
werk Beraad te organiseren en
vervolgens samen te werken in een
actieteam.”
In de gezondheidszorg, het maatschappelijke
werk, bij mensen met
én zonder beperking, bij jongeren,
ouderen, andere culturen... volgens
Ewals kan vrijwel iedere cliëntsituatie
worden benaderd met SNS. Bij de
AWBZ-geïndiceerde jeugdzorg
hebben jongeren sinds kort zelfs
wettelijk het recht om hun probleem
in eerste instantie aan te pakken via
een plan voor de toekomst (familieplan)
dat zij samen met familie en
sociaal netwerk maken.
Landelijk is SNS al enige jaren actief,
in Midden-Holland is het relatief
nieuw. MEE heeft positieve ervaring
in andere provincies. In Gouda en
omstreken heeft MEE structurele
samenwerking gezocht met
Kwadraad en STEK Jeugdhulp. “We
willen het gezamenlijk regiobreed
uitrollen.” Daarom zijn de gemeenten
van Midden-Holland dit voorjaar
tijdens een ontbijtbijeenkomst uitvoerig
voorgelicht over de mogelijkheden
en voordelen van SNS. De
reacties waren enthousiast.
Bestuurders en ambtenaren zagen
volgens Ewals de waarde ervan in.
Niet alleen versterkt de strategie
de positie van de cliënt, er kunnen
ook oplossingen worden gekozen,
die beter recht doen aan de eigen
identiteit en cultuur. Eigen regie
garandeert binnen familie en sociaal
netwerk een breder draagvlak voor
de gekozen oplossing en heeft
daardoor een grotere kans van
slagen. Niet te onderschatten is
bovendien de financiële component:
oplossingen in eigen kring en
met eigen mensen voorkomen of
vertragen de inzet van zwaardere (=
duurdere) indicaties.
Wat wil jij?
Jos Jonker geeft een voorbeeld uit
zijn praktijk. Een dertienjarig meisje
met lichte verstandelijke beperking
steelt, liegt, krijgt contacten met
loverboys en is onhandelbaar. Haar
moeder raakt overbelast en weet
zich geen raad. Er vallen soms klappen.
De school van het kind schakelt
MEE in. Wanneer de consulent merkt
dat de moeder niet meer weet hoe
te handelen, vraagt hij wie kan helpen
een plan te maken. “Ik tekende
een kring van de mensen om haar
heen. Het meisje pakte mijn stift en
vertelde spontaan, wie zij wilde laten
meedenken over wat zij nodig heeft.
Daar was ik blij om, ze uitte een veranderingswens!
We zien het bij SNS
vaker. De situatie kantelt al voor de
cliënt op het moment, dat de vraag
gesteld wordt: ‘wat wil jij?’.”
SNS is méér dan het FamilieNetwerk -
Beraad, zegt Jonker: “Het gaat om de
benadering, om onze houding als
professionele hulpverlener ten
opzichte van de cliënt. In het verleden
bedachten hulpverleners de
oplossing, kwamen met een aanbod
en probeerden de cliënt en zijn
omgeving daar zoveel mogelijk bij te
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 5

etrekken. Dat is bij SNS uit den
boze. De hulpvrager staat centraal en
geeft aan wat hij nodig heeft.”
FamilieNetwerkBeraad
Dat wordt ook duidelijk in de volgende
fase van de SNS-aanpak. Het netwerk,
zoals in kaart gebracht door de
cliënt, wordt gevraagd om bij elkaar
te komen voor een FamilieNetwerk -
Beraad. In het geval van de 13-jarige
en haar moeder was er behoefte aan
iemand van haar school (speciaal
onderwijs) en een psycholoog. “Zij
brengen tijdens deze bespreking
hun deskundigheid in over de verstandelijke
beperking en de speciale
programma’s voor dagbesteding en
structuur. Die objectieve informatie
brengt lucht. De betrokken familie -
leden gaan anders kijken naar het
gedrag van meisje en moeder.”
De volgende stap is de privétijd
waarin het meisje, de moeder,
familie en het netwerk een plan
bedenken. De professionals zijn hier
niet bij. De deelnemers zijn goed
voorbereid en hebben tevoren
vragen en voorwaarden opgesteld.
Een FamilieNetwerkBeraad kan
bestaan uit veel personen en de
bijeenkomst duurt zolang als men
nodig acht. Men wisselt ideëen uit
en komt uiteindelijk tot oplossingen.
Ook stelt men een actieteam samen,
dat zorgt voor de voortgang van het
plan. Tot slot presenteren de deel -
nemers hun plan aan de consulent
en eventueel andere professionals.
Ingeval van het meisje is er nu na
schooltijd een zelfgekozen vrijetijdsbesteding.
Bovendien is afgesproken
dat de moeder een van de oudere
dochters belt, wanneer het haar teveel
wordt. Escalaties blijven uit, er wordt
niet meer geslagen. Dit actieteam
heeft besloten eens in de drie maanden
bijeen te komen.
“Dat zal gebeuren,” zegt
Jonker, “tot het actie -
team vindt dat het plan
werkt en de ontwikkeling
en veiligheid van
het meisje niet meer in
het geding zijn.”
Geen panacee
SNS is geen panacee,
benadrukt Ewals. Er zijn
situaties waarin het
werken van SNS “nog
veel vragen oproept”.
Er is ook geen eeuwigheidsgarantie.
Het kan
opnieuw fout gaan met
de cliënt, het netwerk
kan uiteenvallen of
overvraagd worden. De
situatie kan door veranderde
omstandigheden
verslechteren. Dan zou
het actieteam kunnen
oproepen tot een nieuw
FamilieNetwerk Beraad.
De familie en het sociale
netwerk kan dan beslui-
ten tot oplossingen met zwaardere
professionele inzet. “Ook dan komt
het de kwaliteit en duurzaamheid ten
goede, wanneer de cliënt en haar
netwerk dat zelf aangeven,” zegt
Jonker. “Wanneer zij de regie houden,
zodat zij zelf kunnen zeggen dat
bijvoorbeeld een uithuisplaatsing
beter is. Zodat de familie niet het
gevoel heeft, dat hun het kind is
afgenomen.”
Lukt het altijd om een Familie Net -
werk Beraad op te zetten? “Wij vinden
het nog moeilijk bij casussen, waarbij
mensen heel beperkte netwerken
hebben. Maar Riet Portengen, die de
werkwijze ontworpen en ontwikkeld
heeft, zegt dat er altijd wel iemand
in de omgeving van een cliënt is die
in staat en bereid is om mee te
denken.” Portengen is positief over
de ontwikkeling, waarin MEE,
Kwadraad en Stek Jeugdhulp de
krachten bundelen. “Bij het werken
vanuit SNS worden knelpunten in de
samenwerking tussen professionals
en organisaties soms pijnlijk zichtbaar.
Deze organisaties hebben de
moed om hier voor gezamenlijk
oplossingen te vinden.”
Peter Ewals, manager MEE Midden-Holland
6 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Zichtbare schakels
“Werken over de muren van de
instelling heen”
Sinds kort werken Linda Hart en Janneke de Jong als Zichtbare
schakels in Zuid- en Oost-Gouda. De verpleegkundigen bieden
hulp aan mensen met een lage sociaal economische status,
zoals ouderen, allochtonen en overbelaste mantelzorgers.
Linda: “Wij werken over de muren van instellingen heen.”
In veel achterstandswijken wonen
mensen die de weg naar hulpver -
lenende instanties moeilijk weten
te vinden of die contact met zorg -
verleners mijden. Het gaat vaak om
ouderen, allochtonen, overbelaste
mantelzorgers of om mensen met
een langdurig psychiatrisch verleden.
Om dit te veranderen, heeft
het ministerie van VWS in 2008 geld
vrijgemaakt voor meer wijkverpleegkundigen
in deze buurten. Zo zijn in
2009 in veertig aandachtswijken
Zichtbare schakels aan het werk
gegaan. Hun werk lijkt op dat van
een wijkverpleegkundige maar is
toch anders, vertelt Zichtbare
schakel Janneke de Jong (27). “Wij
hebben geen indicatie nodig maar
mogen zorg verlenen waar wij
vinden dat het nodig is. Bovendien
zijn wij niet gebonden aan één
instelling maar bepalen zelf welke
instantie wij inschakelen. En als er
meerdere zorgverleners zijn kunnen
wij een coördinerende rol spelen.
Wij verlenen in principe geen directe
zorg zoals een wijkverpleegkundige
dat doet, tenzij dat kortdurend nodig
is om het vertrouwen te winnen van
een cliënt." Oud-wijkverpleegkundige
Janneke de Jong legt uit hoe het
werkt. “Ik werk in de armste wijk van
Gouda: Korte Akkeren. Het is geen
achterstandswijk maar zit er wel
tegenaan en daarom is er ook voor
deze wijk geld beschikbaar gekomen
Janneke de Jong, Zichtbare Schakel Kort Akkeren en Linda Hart,
Zichtbare Schakel Gouda Oost
vanuit het programma Zichtbare
schakel.” Het kan gaan om allerlei
soorten hulp, legt ze uit. “Zo heb ik
laatst iemand met de ziekte van
Parkinson geholpen die geen mantelzorg
had en alleen in een groot
huis woonde. Hij kreeg wel thuiszorg
maar er moest veel meer geregeld
worden, zoals z’n huis brandveilig
maken, maaltijden laten bezorgen en
boodschappenhulp inschakelen. Dat
heb ik geregeld, waardoor deze man
langer thuis kan blijven wonen.”
Weer tijd
Ook Linda Hart (49) is sinds kort te
vinden als Zichtbare Schakel in
Gouda-Oost. Zij werkt in de wijken
Kort Haarlem en Oosterwei. “We zijn
nu aan het kennismaken met collega
zorgverleners, zoals huisartsen en
Marion Verstraeten, journalist
het maatschappelijk
werk, om
te kijken welke
cliënten voor
onze zorg in aanmerking
komen.
En we zijn aan
het kijken hoe
we samen kunnen
werken om
de zorg goed op
elkaar af te stemmen.”
Zowel
Linda als Janneke
vinden het een
verademing om weer echt de tijd te
hebben voor iemand en ‘terug te
gaan naar de basis’. Janneke:
“Tijdens de opleiding tot verpleegkundige
leer je de mens als één
geheel te zien en in de thuiszorg
wordt dit weer afgeleerd door de
minutenzorg. Voor het signaleren
van problemen heb je daardoor
geen tijd meer. Als Zichtbare schakel
heb ik wel weer tijd.” Linda beaamt
dit. “Als Zichtbare schakel staat de
klant weer centraal en niet de
organisatie.”
Het programma Zichtbare schakel wordt
uitgevoerd door ZonMW en loopt tot
2013. Dan wordt het geëvalueerd en
wordt duidelijk of het voortgezet wordt.
Meer informatie:
www.zonmw.nl/nl/onderwerpen/
alle-programma-s/zichtbare-schakel
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 7

SNAQ blijkt simpel en effectief
Ondervoeding serieus
aangepakt
Carla van Zuylen,
senior communicatieadviseur
In de zorgsector is er steeds meer aandacht voor ondervoe-
ding. Terecht, want het heeft grote gevolgen voor de patiënt
zoals trager herstel en verminderd inspanningsvermogen.
Vroege herkenning en behandeling kan dus veel winst opleve-
ren. Wat wordt er op dit gebied in Midden-Holland gedaan?
Aan tafel vier diëtisten die in de
praktijk aan de slag zijn met ondervoeding.
Willy Verstegen, diëtiste bij
Vierstroom Weten & Eten: “Wij zijn
bezig met de introductie van SNAQ
65+ (Short Nurtritional Assessment
Questionnaire) in de eerste lijn.” Nel
Fredrikze en Marion Linker werken
beiden als diëtiste bij Zorgpartners
Midden-Holland. Nel: “Voor cliënten
in de langdurige zorg is de SNAQ RC
Vlnr: Nel Fredrikze, Marion Linker (diëtisten Zorgpartners Midden-Holland), Willy Verstegen
(diëtiste Vierstroom) en Hanneke van Wijk (diëtiste Groene Hart Ziekenhuis)
(Residential Care) ontwikkeld, eind
2009 zijn we ermee gestart.
Momenteel zijn we bezig met de
implementatie binnen de gehele
organisatie.” Namens het Groene
Hart Dieetadvies is Hanneke van
Beek, diëtiste, aanwezig. Zij vertelt:
“Binnen het ziekenhuis werken we al
zo’n vijf à zes jaar met SNAQ, onze
aandacht gaat vooral uit naar het
continueren van de aanpak.”
Eenvoud
De landelijke Stuurgroep Onder -
voeding heeft initiatieven ontwikkeld
gericht op vroege herkenning en
behandeling van ondervoeding.
Willy: “Dat ondervoeding steeds
meer in de belangstelling staat is
logisch. Uit onderzoek blijkt namelijk
dat ondervoeding bij ziekte het herstel
vertraagt en zo effect heeft op
de ligduur in het ziekenhuis. Maar
het heeft ook invloed op de kwaliteit
van leven. De aanpak heeft effect.
Was in 2004 bijvoorbeeld het percentage
mensen met ondervoeding
in het ziekenhuis 31,5%, in 2010 is
dit teruggebracht naar 25,2%. Ook
voor de thuiszorg en verzorging en
verpleging is een daling te zien.”
Hanneke: “De SNAQ werkt heel
eenvoudig, door middel van drie
vragen kun je snel scoren of er aanleiding
is om actie te ondernemen.
Gemiddeld is één op de vier patiënten
ondervoed wanneer ze opgenomen
worden in het ziekenhuis.”
8 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Aanbod aanpassen
Nel: “Voordat we konden starten
met de implementatie bij onze
verzorgings- en verpleeghuizen
moesten eerst de randvoorwaarden
geregeld zijn. Studenten van de
Haagsche Hogeschool hebben voor
ons een lijst opgesteld met 60 goede
tussendoortjes, elke locatie kan
hieruit kiezen. In samenwerking met
Gouwe Cuisine is een energieverrijkte
warme maaltijd ontwikkeld.”
Marion vult aan: “Tussendoortjes en
het verrijken van de hoofdmaaltijd
staan bij de aanpak voorop, eventueel
aangevuld met speciale voeding.
De uitdaging was om het hoofd -
gerecht te optimaliseren voor
mensen met ondergewicht, zonder
het volume te vergroten. Je moet
dan denken aan bijvoorbeeld het
toevoegen van extra room, pitjes,
honing. Omdat mensen bij ons langdurig
verblijven is de aanpak gericht
op de lange termijn.”
Hanneke van het GHZ vult aan: “De
soep is uit het menu verdwenen, dat
is een echte maagvuller. Mensen
waren trots als ze de soep op hadden
en lieten de rest staan.” Marion: “Bij
ons krijgen de mensen ook geen
soep meer bij de hoofdmaaltijd maar
bij de broodmaaltijd ’s avonds of een
half uur voor de warme maaltijd.”
Hulpmiddel bij ondervoeding is
speciale drinkvoeding. Hanneke:
“Patiënten vinden elke keer hetzelfde
niet lekker daarom ontwikkelen we
voor meer variatie zelf ook nieuwe
dingen, ‘easy tot eat’. Succesvol is
inmiddels een bakje met een soort
kwark met jam. De smaak is goed en
het wordt aantrekkelijk gepresenteerd.”
“Bij ons wordt een mix van vla
met cake en eventueel versierd met
slagroom altijd goed gewaardeerd,”
vertelt Nel. “De bij ons beroemde
cakevla.”
Willy: “In de thuiszorg ben je wat
dat betreft beperkter in je mogelijkheden,
de mensen doen zelf hun
boodschappen en moeten het zelf
klaarmaken.”
Hanneke: “Vanuit kostenoogpunt is
het soms lastig, voor mensen met
ondervoeding is volle melk goed,
voor andere mensen is halfvolle melk
beter. Qua logistiek en kosten kunnen
we maar één soort aanbieden.”
Nel: “We zijn een aantal jaren
geleden ook een project gestart
waarbij er meer aandacht wordt
besteed aan de sfeer en ambiance.
Het blijkt namelijk dat mensen hierdoor
ook beter gaan eten. Gewoon
met zijn allen aan een gedekte tafel.
Nadeel is alleen dat je niet kunt zien
hoeveel iemand gegeten heeft.”
Wanneer screenen?
De frequentie van de test verschilt
per organisatie: Hanneke: “In het
ziekenhuis moeten nieuwe patiënten
binnen 24 uur worden gescreend.
Dat levert soms spanning op: hoe
urgent is de SNAQ in bepaalde
situaties? Maar het is wel een van de
verplichte prestatie-indicatoren voor
ziekenhuizen die vier keer per jaar
wordt gemeten.” Bij Zorgpartners is
op twee locaties begonnen met
screenen en de diëtisten hebben als
doel voor 2011 alle cliënten
gescreend te hebben. De afspraak is
dat bij nieuwe cliënten binnen zeven
dagen de eerste SNAQ RC wordt
gedaan en bij een oranje na een
maand nogmaals. De bedoeling is
daarna bij de rode en oranje score dit
maandelijks te herhalen. Er wordt
gestart met de verpleegafdelingen
en daarna zijn de bewoners in de
verzorgingshuizen aan de beurt.
Bij Vierstroom gaan de wijkverpleegkundigen
de screening doen. Willy:
“Bij de intake worden de cliënten
gescreend. Bij de score oranje wordt
gemonitord door bijhouden van
gewichtsverloop en voedselinname.
Na een maand nogmaals gescreend,
bij score rood wordt iemand gelijk
doorverwezen naar
de diëtist. Verder
wordt het ingevoerd
bij de standaardevaluatiemomenten.
We richten
ons specifiek op de
groep 65+, kwetsbare
ouderen maar
ook gezonde ouderen
die nog zelfstandig
thuis
wonen. Dit doen we
in samenwerking
met de huisartsen.
Vorig jaar hebben
we meegedaan met
de zogenaamde
‘proeftuin’, waarbij het ging om het
ontwikkelen van tools. Nu wordt
SNAQ 65+ geïntroduceerd in alle
teams. In plaats van wegen meten
wij de armomtrek om de BMI vast te
stellen. Dit blijkt namelijk een net zo
goede indicatie te zijn. Samen met
de drie vragen bepaalt dit de uitslag.
In de praktijk merken we wel dat
ondervoeding een negatieve klank
heeft. Het eten van vette dingen,
zoals roomboter in plaats van light
boter, past niet in het denkbeeld van
vele mensen.”
Actie
De mensen liggen doorgaans kort
in het ziekenhuis, de SNAQ maakt
onderdeel uit van de overdracht naar
de thuiszorg, verzorgings-/verpleeghuis
en huisarts. Allen zijn het erover
eens dat deze overdracht goed
geregeld is. Willy: “Vanaf 1 juni is
geen verwijzing van de huisarts meer
nodig, hierdoor kunnen wij gelijk
met de mensen aan de slag. Marion:
“Om ondervoeding tegen te gaan is
samenwerking tussen alle partijen,
inclusief de huisartsen en POH’ers,
essentieel.” Willy: “Vaak ontstaat
ondervoeding in combinatie met een
ziekte, maar het komt ook voor als er
sprake is van een sociaal isolement of
bijvoorbeeld bij mantelzorgers die
een zieke partner verzorgen. Het is
belangrijk dat huisartsen ook bij dit
soort mensen aandacht hebben voor
het risico op ondervoeding en actie
ondernemen. We zijn dan ook blij
met de net uitgekomen LESA Onder -
voeding (Landelijke Eerstelijns
Samenwerkings Afspraak).”
SNAQ
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 9

Vierstroom lanceert digitale regelaar
MantelPlan bespaart
mantelzorger stress
Lia Thorborg, journalist
Marnix Romp, senior adviseur Vierstroom
Sociale netwerken – deel 2
Hij keek bij zijn presentatie de zaal rond. Directeuren,
bestuurders, zorgverleners: een gehoor van dertigers, veerti-
gers, vijftigers. Wie van u heeft ouders, die u geregeld met
taken bijstaat, vroeg hij. Een zee van handen ging omhoog.
En wie, vervolgde hij, heeft moeite
die zorgtaken te combineren met
zijn baan en zijn gezin? Alle handen
wapperden. Wij behoren allemaal tot
de mantelzorggeneratie, besefte
Marnix de Romph, senior adviseur bij
Vierstroom. De doelgroep was nog
groter dan hij had gedacht.
Dit voorjaar lanceerde Vierstroom in
samenwerking met het Nieuwer -
kerkse bedrijf IC 180 Graden een
digitaal product ter ondersteuning
van mensen, die langdurig zorg
dragen voor een ouder of ziek
familielid. Het systeem, MantelPlan,
helpt het bestaande netwerk rondom
een patiënt bij de organisatie
van de zorgtaken. “Het regelen van
vervanging op korte termijn, daar
ligt vaak de meeste stress voor de
mantelzorger,” aldus De Romph die
MantelPlan voor Vierstroom ‘uitrolt’.
“Wie rijdt moeder aanstaande donderdag
naar de doktersafspraak?
Jij had beloofd dat op je te nemen,
maar ineens komt er een dringende
werkafspraak tussendoor. Sorry, kan
gebeuren. Vervolgens ben je schuldbewust
een halve dag aan het
regelen dat een ander die taak
overneemt. Dat kost heel veel tijd
en gedoe.”
MantelPlan lost dat op. In het
systeem, in essentie het koppelen
van vraag en aanbod via een web -
site, zijn alle taken rondom moeder
ingevoerd, alsmede de leden in het
sociale netwerk met hun specificaties.
Wanneer jij aangeeft, dat je
donderdag toch niet kunt rijden,
10 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

enadert het systeem de meest
geschikte anderen (woont niet te
ver, beschikt over een auto, werkt
donderdags thuis). Die reageren op
de vraag en uiteindelijk wordt aangegeven
wie de taak overneemt.
Is niemand beschikbaar, dan gaat
MantelPlan verder en wordt de vraag
neergelegd bij een databestand van
vrijwilligers. Komt zelfs daar niets uit,
dan legt MantelPlan expliciet de
vraag voor of professionele hulp
mag worden ingeschakeld en vertelt
wat dat gaat kosten.
Niet alleen de leden van het netwerk
blijven van de voortgang op de
hoogte, moeder zelf heeft het laatste
woord. Een nieuwe vrijwilliger zal
altijd eerst contact opnemen en
heeft haar fiat nodig, voordat hij/zij
met haar naar de dokter rijdt. Bevalt
het contact goed, dan zal de vrijwilliger
wellicht tot haar netwerkkring
toetreden. Zo niet, dan zullen zij niet
meer worden gematcht.
Klantenbinding
MantelPlan is gebaseerd op een
abonnement van de cliënt (zorg -
vrager). Alle deelnemers moeten
beschikken over internet en een
mobiele telefoon voor hulpvragen
die binnen 24 uur moeten worden
ingevuld. Volgens De Romph is
het initiatief van Vierstroom niet
ingegeven door winstoogmerken.
“We hebben het opgezet vanuit
onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Als zorgorganisatie stellen
wij onszelf regelmatig de vraag wie
onze klanten zijn en wat we voor hen
kunnen betekenen. De mantelzorger
komt steeds meer in beeld. Er wordt
in de zorg een steeds groter beroep
gedaan op mantelzorgers en vrijwilligers.
In de praktijk zien onze medewerkers
hoe bij die mantelzorgers
(partners, kinderen) het gevaar van
overbelasting dreigt. Dat willen we
met een instrument als MantelPlan
helpen voorkomen. Bovendien
beseft Vierstroom dat de mantel -
zorgers van nu de zorgvragers van
de toekomst zijn. Met MantelPlan
bouwen we binding op.”
De garantie dat de zorgtaak altijd
kan worden uitgevoerd, drijft op een
arsenaal van vrijwilligers en een
achtervang van professionele hulp.
“MantelPlan gaat geen vrijwilligers-
bestand beheren. We gaan uit van
zelforganisatie, het ‘echte’ leven
dus,” legt De Romph uit. “We merken
dat vrijwilligers zich al zelfstandig
aanmelden, maar daarnaast zullen
we putten uit de database van
Vierstroom die 1.600 vrijwilligers telt.
En we hopen dat andere vrijwilligerssteunpunten,
wellicht via gemeenten
of organisaties als verenigingen en
kerken, aanhaken. Wat de betaalde
ondersteuning betreft, rekenen we
op PlusZorg. Hoewel cijfers nog ontbreken,
denken we eigenlijk niet dat
die inzet groot zal zijn. Maar dat is
mede afhankelijk van de grootte van
iemands netwerk.”
Andere financiers
Voor MantelPlan moet dus worden
betaald. Wie dit als particulier doet, is
voor de dienstverlening maandelijks
ongeveer 15 euro kwijt (voor
Vierstroom-leden geldt een korting).
In een aantal gevallen zullen de
kosten kunnen worden gedekt via
een PGB. De Romph is echter ook
hard bezig om andere partijen te
interesseren, die (delen van) de
financiëring voor hun rekening
kunnen nemen. “Het is niet voor
niets, dat verzekeraars onwijs
enthousiast zijn over dit nieuwe product.
Zij zijn voortdurend op zoek
naar mogelijkheden om preventie
invulling te geven. MantelPlan is
gericht op het niet overbelast (ziek)
raken van het mantelzorgnetwerk.
Daar ligt een belang voor hun klanten,
dat kan worden vertaald in aanvullende
polissen. We ontwikkelen
dit door met zorgverzekeraars in de
regio. Maar ook
grotere werkgevers
hebben iets
aan MantelPlan,
bijvoorbeeld als
secundaire
arbeidsvoorwaarde.
Zij
dringen er hun
grijze verzuim
mee terug.
Gemeenten
kunnen het
promoten en/of
medefinancieren
in het kader van
de Wmo.
Daarnaast willen
we – om de kosten in de hand te
houden - als tweede spoor een platform
ontwikkelen waarop professionele
bedrijven hun ondersteunende
diensten kunnen aanbieden.”
Vierstroom zelf
Om MantelPlan bekendheid te geven
worden in het werkgebied van
Vierstroom folders verspreid en
advertenties geplaatst. Klant coör di na -
toren en mantelzorgondersteuners
van Palet Welzijn, die nu al vaak een
deel van de zorgorganisatie op zich
nemen, gaan naar verwachting
MantelPlan ook gebruiken. “Een
tussenvorm,” aldus De Romph. “Hun
taak bestaat mede uit het regelen van
de mantelzorg. Voortaan kunnen zij
bij eerste klantencontacten alle data
invoeren in het nieuwe systeem. Dat
neemt hen vervolgens een groot deel
van het regelwerk uit handen. Dat
scheelt zeeën van tijd, waardoor onze
medewerkers meer mensen kunnen
ondersteunen. Zo profiteert
Vierstroom ook zelf van MantelPlan.”
Onderdelen als de digitale zorgagenda
bestaan al langer en worden elders
in het land door verschillende organisaties
ingezet. De proactieve communicatie
van MantelPlan, waarbij het
systeem vraag en aanbod matcht, is
echter gloednieuw. De Romph ziet
dan ook een grote toekomst en weet
dat buiten Midden-Holland veel
belangstelling bestaat voor de toepassing.
MantelPlan is nog maar net
gestart, maar de ontwikkelingen in
het Vierstroomgebied worden
door velen in de zorgsector met
argusogen gevolgd.
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 11

Berichten
Revalidatie concentreert zich in Bloemendaal
In de visie van Zorgpartners Midden-Holland speelt
eigenheid van een centrum een belangrijke rol.
Bloemendaal specialiseert zich daarom in de
(verpleeghuis-) revalidatie.
Aris Bras, centrum-leider: “Omdat bundeling van kennis
en ervaring op één plek de revalidatie nog effectiever kan
maken, is de revalidatieafdeling Orchis op 6 april jongst -
leden vanuit de Riethoek naar Bloemendaal verhuisd.
Er zijn nu 96 revalidatieplaatsen in ons centrum.” Met het
openen, de komende jaren, van de nieuwe centra
Prinsenhof en Hanepraij zullen de bewoners die blijvend
in Bloemendaal woonden, geleidelijk elders verblijven.
Bras: “Rond 2014 wordt in Bloemendaal dan alleen nog
revalidatie geboden, zowel klinisch als in deeltijd. Omdat
het huidige gebouw nogal veel beperkingen kent, onder
andere vierpersoonskamers, hopen we dat tegen die tijd in
een nieuw gebouw te kunnen bieden.” Bij de ontwikkeling
van het expertisecentrum voor herstel zal intensieve samenwerking
met derden worden gezocht zoals het Groene Hart
Ziekenhuis en Sophia Revalidatie.
Verandering verwijzingen naar GGZ Midden-Holland
Binnen GGZ Midden-Holland wordt gewerkt met het
stepped care model. Dat betekent dat een cliënt in eerste
instantie de meest effectieve, minst belastende en kortste
vorm van behandeling krijgt aangeboden die mogelijk is
gezien de aard en ernst van de problematiek. Deze
kortdurende behandeling wordt aangeboden aan
volwassenen (tot 70 jaar) met lichte en enkelvoudige
psychische problemen.
De zorgverzekeraars hebben – landelijk – aan ggz-instellingen
laten weten dat preventieactiviteiten alleen worden
vergoed indien de huisarts hiernaar heeft verwezen.
Aangezien het - tot op heden preventieve - cursusaanbod
van GGZ Midden-Holland volledig evidence based is,
maken deze cursussen vanaf april deel uit van het
behandelaanbod van het cluster Voordeur binnen de
GGZ Midden-Holland. Ook het cursusaanbod gaat dus in
DBC’s geregistreerd worden. Dat heeft consequenties;
zowel voor patiënten als voor huisartsen.
Consequenties voor patiënten
Vanaf dit voorjaar worden de deelnemers aan een cursus
ingeschreven als cliënt bij GGZ Midden-Holland. Dat
betekent dat:
1. Een cliënt altijd een verwijzing nodig heeft, óók voor
het volgen van een cursus.
Aris Bras, centrumleider Bloemendaal
2. Cursussen binnen het basispakket van de verzekering
gaan vallen en daarom van invloed zijn op het eigen
risico binnen de verzekering van de cliënt. GGZ
Midden-Holland factureert rechtstreeks aan de
verzekeraar en die informeert de cliënt hierover.
Overigens is voor het volgen van een cursus geen
eigen bijdrage verschuldigd, met uitzondering van
€ 52,- voor cursusmateriaal.
De cursussen voor familieleden van onze cliënten, onder
andere omgaan met borderline, psychiatrie in de familie
of een preventie op maat gesprek, worden vergoed
vanuit de Wmo of de familie wordt ingeschreven als
nevencliënt. Een verwijzing is voor deze cursussen dus
niet nodig.
Consequenties voor huisartsen
Er zijn twee mogelijkheden:
1. Een patiënt heeft zichzelf reeds bij GGZ Midden-Holland
aangemeld voor een cursus. In dat geval wordt aan
huisartsen een (voorgedrukt) verwijsformulier gestuurd
(per post) dat vervolgens aan GGZ Midden-Holland
geretourneerd kan worden (per post of fax).
2. Huisartsen verwijzen patiënten zelf naar één van de
cursussen, via zorgdomein (vanaf 1 juli) of per fax.
12 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Zwerfjongeren in Midden Holland. Telt u ook mee?
Het regionaal beleidsvoorbereidend platform OGGZ is in
2010 gestart om meer zicht te krijgen op de aanwezigheid
van zwerfjongeren in de regio Midden Holland.
Een werkgroep heeft voorbereidingen getroffen om
zwerfjongeren beter in beeld te krijgen en heeft daarvoor
een plan van aanpak gemaakt. Zwerfjongeren
zijn soms, maar lang niet altijd, op straat te vinden.
Zij zoeken vaak onderdak bij vrienden en (on)bekenden.
Meestal is er sprake van meerdere problemen, zoals
schooluitval, werkeloosheid, problemen in de omgang
met de ouders, financiële problemen, etc. Omdat ze
geen vast adres hebben en meestal niet zelf aankloppen
bij hulpverlening, komen zij moeilijk in beeld.
Tegelijkertijd worden zij ernstig bedreigd in hun
ontwikkeling.
Vanaf 2011 is begonnen met registratie van zwerfjongeren
om meer zicht te krijgen op aantallen. Daarnaast
wordt er door een aantal instellingen gewerkt aan het
ontwikkelen van een passend aanbod voor deze
doelgroep. Ook hiervoor is het van belang dat de
zwerfjongeren beter in beeld komen.
Het gaat bij zwerfjongeren ook om jongeren in
passantenverblijven van de maatschappelijke opvang,
inclusief de eendaagse noodopvang en om jongeren die
ingeschreven zijn bij instellingen voor maatschappelijke
opvang. Jongeren die samen met hun ouders in de
maatschappelijke opvang of de vrouwenopvang verblijven
worden niet meegerekend.
De registratie van zwerfjongeren voor de hele regio
Midden-Holland vindt plaats bij de GGD te Gouda. Het
formulier voor de melding kunt u opvragen bij Yvonne
Kool van de GGD Hollands Midden: ykool@ggdhm.nl of
bel: (0182) 54 56 41.
Bij meldingen met de volledige persoonsgegevens is het
uit oogpunt van privacy en omgang met gegevensuitwisseling
belangrijk om de melding zoveel mogelijk met
de jongere te bespreken. Wanneer dat niet mogelijk of
wenselijk is, kan registratie ook anoniem plaatsvinden.
U kunt dan volstaan met de eerste drie letters van de
achternaam, gevolgd door de eerste letter van de voornaam,
gevold door het geboortejaar. Op die manier
kunnen wij dubbelingen in de telling voorkomen.
Het is belangrijk om te weten dat het melden van de
zwerfjongeren geen melding is voor een hulpaanbod,
maar louter ter registratie en telling.
Voor vragen over het toeleiden van zwerfjongeren naar
hulp- en zorginstellingen kunt u recht-streeks met deze
instellingen contact opnemen of informatie inwinnen
bij het Meldpunt Zorg en Overlast van de GGD,
www.ggdhm.nl/meldpuntzorgenoverlast of bel
(0182) 54 55 93.
Nieuw modulair behandelplan voor mensen met late
gevolgen na NaH
De laatste jaren is het besef gegroeid dat er bij mensen
met Niet aangeboren Hersenletsel (NaH) na twee tot drie
jaar na het beëindigen van de revalidatie in een ‘zwart gat’
vallen. Mensen lopen klem in hun functioneren in het besef
dat ze zo de rest van hun leven verder moeten. Huisartsen
brengen de klachten niet altijd meer in verband met
het NaH.
Het opnieuw in revalidatie nemen met het reguliere zorgaanbod
voor NaH-patiënten is niet efficiënt gebleken.
Sophia Revalidatie wil hierop inspelen door de patiënt een
aantal korte, gerichte modules aan te bieden die vooral het
psychosociale functioneren als onderwerp hebben.
Kenmerk is het kort behandelen gerelateerd aan de concrete
vraag van de patiënt waarna de patiënt binnen de keten
weer verder kan.
Voor meer informatie: Marinka Janssen, Sophia Revalidatie,
telefoon: (0182) 55 56 00
e-mail: m.janssen@sophiarevalidatie.nl.
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 13

Mijn Zorg
Virtuele dokter in opkomst
Gerben Stolk/PlumaTekst
Lisette Vink en haar dochter Elise
Als je MIJN ING, MijnKPN en Mijn ANWB hebt, waarom dan
niet ook Mijn Zorg? Ideaal om informatie digitaal uit te
wisselen tussen organisatie en cliënt. Over de tendens van
Power to the Patient.
14 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

“Zou het niet handig zijn als ik een
glucosemeter aan mijn pc kon
bevestigen en de gegevens auto -
matisch terechtkwamen in een
zorgportaal waarin zowel mijn
behandelaren als ik een blik konden
werpen?”
Teun Groenendijk kan worden
beschouwd als prototype van de
bewuste en opbouwend kritische
burger met wiens ideeën instanties
hun voordeel kunnen doen. Hij is
47 en heeft als diabetespatiënt te
maken met verpleegkundigen en
internisten van ZorgBrug, de organisatie
voor gespecialiseerd verpleegkundige
zorg in Midden-Holland.
Groenendijk opperde aanpassingen
om een betere dienstverlening te
bereiken. Digitale wegen spelen
daarbinnen een belangrijke rol.
Onregelmatige baan
Hij zegt: “Ik was niet zo tevreden.
Kijk, regelmatig moet ik contact
hebben met een diabetesverpleegkundige
om mijn glucosewaarden te
begeleiden. Maar ik heb ook een
onregelmatige baan. Vaak bleek het
moeilijk om een telefonische
afspraak te maken die ons beiden
uitkwam. En als er dan een afspraak
was, kon het vanwege drukte bij
ZorgBrug gebeuren dat het uitliep
en ik werd gebeld wanneer ik zelf
weer druk of onbereikbaar was.”
Vorig jaar suggereerde Groenendijk
e-mail contact om zijn diabetes
onder controle te houden. “Dat
werkt veel beter. Maandelijks stuur ik
mijn dagcurven van de afgelopen
week naar de verpleegkundige.
Dezelfde dag of een dag later
ontvang ik een reactie en weet ik,
of ik eventueel mijn eenheden om
insuline te spuiten moet aanpassen.
Ik ben niet meer afhankelijk van een
‘Google health’
Een dossier waar de patiënt zijn persoonlijke en medische gegevens bijhoudt. Een dossier dat
vervolgens overal opvraagbaar is voor artsen en andere professionals, als tenminste de patiënt
toegang verleent tot de informatie. Dat is de kern van ‘Google Health’.
Ten gevolge van het toenemende zelfmanagement en de stijgende zelfstandigheid van patiënten
komen steeds meer van dit soort faciliteiten op de markt. In Google Health verwerkt
een gebruiker onder meer zijn medische geschiedenis, doktersbezoeken en medicijngebruik.
Google Health is niet alleen een dossier. De patiënt kan er eveneens informatie vinden over
medische aandoeningen en gezondheidsvragen. Google Health meldt ook wanneer medicijnen
moeten worden ingenomen en waarschuwt wanneer geneesmiddelen een reactie kunnen
geven in combinatie met andere gebruikte medicijnen.
Het gebruik is op dit moment volledig ingericht op de Amerikaanse markt. Via Google Health
kunnen zorgconsumenten er snel een dokter of specialist vinden bij hen in de buurt. Het
systeem toont ook links naar de belangrijkste apotheken en medische laboratoria en werkt
samen met grote ziektekostenverzekeraars. Een gebruiker kan ook afspraken maken met zijn
huisarts of dokter, nieuwe medicijnen aanvragen en diagnostische resultaten online ontvangen.
Hij beschikt over het e-mailadres van zijn huisarts en kan dus gemakkelijk contact opnemen.
In Nederland is het voor patiënten nog niet mogelijk gegevens en diensten uit te wisselen met
artsen en andere professionals. De vraag is of Google Health verder zal uitbreiden.
Verschillende geluiden gaan dat Google Health zal worden afgebouwd. Op dit moment is het
nog wel mogelijk een dossier op te stellen, via www.google.com/health. Andere Nederlandse
initiatieven voor het maken van een persoonlijk zorgdossier waarbij de patiënt de beheerder
is, zijn medlook (www.medlook.nl) en patient1 (www.patient1.nl).
persoonlijke of telefonische afspraak
met een arts of verpleegkundige op
een vast moment. Verder is de drempel
verlaagd om vragen te stellen.
Je stuurt eerder een e-mailtje dan
dat je belt.”
Als het aan Groenendijk lag, zou het
e-mailverkeer pas het begin zijn.
“Er zijn nog veel meer mogelijk -
heden voor interactiviteit tussen
professional en cliënt. Je zou veel
meer gegevens digitaal kunnen uitwisselen,
zoals dus via die glucosemeter
aan je pc.”
Voordelen
De ideeën van Groenendijk staan
niet op zichzelf. Bijna de hele maatschappij
communiceert digitaal.
Waarom de voordelen van snelheid,
laagdrempeligheid en bereikbaarheid
niet ook op grotere schaal introduceren
in de zorgsector? Cliënten
zouden op willekeurig welk moment
kunnen beschikken over de gewenste
informatie en deskundigheid.
Nu de Eerste Kamer in maart een
streep heeft gehaald door het landelijke
Elektronisch Patiënten Dossier,
bestaat zelfs de kans dat het niet de
overheid, maar de markt wordt die
uitvoering geeft aan plannen om
patiënteninformatie digitaal te delen.
Bedrijven, zorginstellingen en cliën-
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 15

ten dus. Zowel de behandelaar als de
cliënt heeft er dan toegang toe. De
laatste kan delen van zijn dossier
beheren, aanvullen en beschikbaar
stellen in zo’n cliëntportaal.
Directe behandelaars
Hoe zit het precies met het gesneuvelde
landelijke EPD? Het doel ervan
was dat het een lijst zou bevatten
van directe behandelaars die over
een medisch dossier beschikken van
de betreffende patiënt. Te denken
valt aan huisartsen, apothekers en
ziekenhuisartsen. Door op een van
de behandelaars door te klikken, zou
de cliënt of professional delen van
het patiëntendossier kunnen inzien.
Cruciaal bij dit alles was een centraal
schakelpunt waaraan de informatiesystemen
van huisartsen, apothekers,
ziekenhuizen en anderen
moesten worden gekoppeld. Feitelijk
heeft de Eerste Kamer niet het landelijke
EPD afgekeurd, maar dit
Landelijk Schakelpunt om medische
gegevens in te zien. Te veel risico op
privacylekken, zo luidt samengevat
de kritiek van het controlerend
orgaan.
Ondertussen is veel werk verzet en
ligt er min of meer een infrastructuur
voor data-uitwisseling. “Nu
Rijkswegen niet mogen worden
bewandeld, is de vraag in hoeverre
je die kunt gebruiken voor regionaal
verkeer”, zegt Lia Donkers, directeur
van het Transmuraal Netwerk
Midden-Holland.
“Hoe het zal gaan in onze regio?
Eerder heeft het College
Bescherming Persoonsgegevens de
Meer vertrouwen arts en patiënt
Een digitale IVF-poli. Het UMC St Radboud uit Nijmegen timmert ermee aan de weg.
Een patiënt: “Als ik in een hormoonbehandeling zit, ga ik elke dag het forum op wanneer ik
me afvraag hoe iets ook alweer precies zat. Ik heb er contact met lotgenoten en artsen.”
Een arts: “Het vertrouwen tussen patiënten en artsen neem toe. Tot nu toe zagen veel dokters
patiënten als dingen die ze beter moeten maken, maar we krijgen meer vertrouwen in patiënten
en onderschatten ze minder, omdat ze zelf ook een belangrijke rol kunnen spelen in dat
proces.”
Op de website van het UMC St Radboud worden deze uitspraken gedaan in een filmpje over
de digitale IVF-poli. Het universitair medisch centrum biedt patiënten er drie mogelijkheden.
Allereerst kunnen patiënten algemene informatie vinden over hun ziektebeeld. Het gaat
eigenlijk om een multimediale patiëntenfolder, met instructievideo’s en ook filmpjes over
ervaringen van patiënten met de behandeling. Verder vindt de patiënt er persoonlijke informatie
en heeft zij inzage in haar eigen EPD. Al haar medische gegevens van het UMC St
Radboud zijn er digitaal beschikbaar. Tot slot is er een communicatiemodule waarmee
patiënten onderling en met zorgverleners online kunnen chatten en op een forum berichten
plaatsen en antwoorden krijgen.
situatie hier onvoldoende geacht
voor een regionaal EPD. Het is ongewis
wat er nu gaat gebeuren op dit
terrein. Vooralsnog zijn de zorgaanbieders
aan het woord.”
Geen alleenrecht
Binnen deze context is het niet denkbeeldig
dat cliënten evenzeer initiatieven
gaan nemen, ook al omdat de
tijd voorbij is waarin een zorginstelling
het alleenrecht had op kennis
over wat goed is voor de patiënt.
Anno 2011 zijn cliënten vaak goed
opgeleid, werken ze bijvoorbeeld
ook zelf in de gezondheidszorg, zoals
Groenendijk, en denken ze mee over
dienstverlening. Nu al bestaan er op
internet legio communities
waar mensen met
dezelfde aandoening
ervaringen en tips
delen. Zou het niet nuttig
zijn de professional
daar ook een plaats te
geven?
Sophia Revalidatie uit
Gouda heeft onlangs
een aantal ouders van
jonge cliënten
gevraagd deel uit te
gaan maken van een
digitale gemeenschap.
Die moet straks
bedoeld zijn om per
e-mail behandelaren
te consulteren. Lisette
Vink zei onmiddellijk
‘ja’. Haar bijna 4-jarige
dochtertje Eline heeft
een ontwikkelingsachterstand.
Het meisje
praat nog niet en zoekt soms nog
steun tegen wanden en muren
wanneer ze wandelt.
Leren traplopen
Vink: “Eline wordt geholpen door
een logopediste en een fysiotherapeut.
De eerste stimuleert haar bijvoorbeeld
te wijzen naar iets wat ze
ziet. De tweede leert haar onder
meer traplopen.”
Wat zij verwacht van de nog op te
zetten community? “Dit lijkt me een
goed initiatief voor kinderen met een
zorgpakket. Als ik thuis iets signaleer
waarover ik me zorgen maak of
waarover ik gewoon een vraag heb,
kan ik via de mail snel communiceren
met een behandelaar. Ik stel me
voor dat dat dikwijls voorkomt dat
een probleem groter wordt. Als ik
bijvoorbeeld zou zien dat Eline
eetproblemen heeft, is het fijner daar
even over te e-mailen dan bij wijze
van spreken te wachten tot de
afspraak volgende maand.”
Vink verwacht ook dat de digitale
dienstverlening bijdraagt aan een
meer gelijkwaardige relatie tussen
behandelaar en cliënt. “Dit initiatief
maakt duidelijk dat Sophia Revalidatie
openstaat voor input van ouders en
dat er steeds minder een situatie is
van Ik ben de behandelaar en
weet het het best.”
16 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Berichten
Netwerk alcoholproblematiek
In april vond de oprichtingsbijeenkomst van het netwerk
alcoholproblematiek plaats. Verschillende aanbieders op
het gebied van alcoholproblematiek hebben gezamenlijk
het initiatief genomen een brug te slaan tussen preventie
en zorg. Het aanbod van beiden in de regio Midden-
Holland is namelijk versnipperd. Wanneer vanuit meerdere
invalshoeken op overeenstemde wijze wordt samen -
gewerkt, is het effect voor de patiënt groter.
Gemeenten, GGD en Brijder werken aan een actief alcoholmatigingsbeleid
gericht op jongeren. Er worden activiteiten
ontwikkeld op het gebied van voorlichting, regelgeving,
handhaving en vroegsignalering. De preventie vindt plaats,
maar is zowel landelijk als regionaal vooral gericht op
jongeren. Vanuit medewerkers in de zorg kwamen signalen
over alcoholproblematiek in de curatieve zorg. Zo zijn er
transferproblemen en behandelproblemen wanneer
alcohol een belangrijke rol speelt.
Het netwerk staat aan het begin van haar ontwikkeling en
kan bestempeld worden als een lerend netwerk. In het
netwerk participeren op dit moment: het GHZ, ZorgBrug,
GGZ, Kwadraad, Brijder, GGD, Zorgpartners, ZOG MH en
Transmuraal Netwerk Midden-Holland. Actiepunten op de
korte termijn zijn: het ontwikkelen van een sociale kaart,
het opzetten en stimuleren van bilaterale samenwerking,
inventarisatie van het Korsakov beleid in de regio en verder
oriënteren op eventuele nieuwe partners voor het netwerk.
In de toekomst streeft het netwerk naar een regionale visie
en naar een sluitende aanpak tussen preventie en zorg op
het gebied van alcoholproblematiek in Midden-Holland.
RAPplus: integrale zorg voor mensen met een bewegingsbeperking
RAPplus: Reuma Artrose Parkinson, maar het gaat om
meerdere ziekten en een integrale aanpak, vandaar:
RAPplus. RAPplus is een project voor twee jaar en wordt
gesubsidieerd door ZonMW. De zorg voor mensen met
bewegingsbeperkingen is complex. Bij de behandeling
zijn veel zorgaanbieders betrokken en toch is de
behandeling suboptimaal, doordat er zowel onder
zorgverleners als zorgvragers geen helder beeld is over
de mogelijkheden binnen het zorgaanbod.
De gezamenlijke zorgverleners van Midden-Holland
realiseren in een regionaal netwerkverband één
geïntegreerd zorgprogramma voor de behandeling en
begeleiding van mensen met bewegingsbeperkingen.
De zorg wordt in groepsverbanden op wijkniveau aangeboden.
Zodanig dat een patiënt zo lang mogelijk
zelfstandig kan blijven en zo weinig mogelijk hinder
heeft van de aandoening. Te beginnen voor patiënten
met artrose en reuma.
Ze gaan daarin samenwerken door de oprichting van
een multidisciplinair Zorgnetwerk Bewegingsbeperking
(ZNBB) Midden-Holland, de oprichting van een
Zorggroep Bewegingsbeperking (ZGBB) Midden-
Holland en de start van een Zorggebruikersgroep
Bewegingsbeperking.
Verwachte resultaten
Het zorgnetwerk en de zorggroep werken aanvullend.
Het ZorgNetwerk zet zich in voor kwalitatief goede, geïntegreerde
zorg voor mensen met een aandoening van
het bewegingsapparaat. De Zorggroep heeft als doel
namens de zorgverleners een integraal zorgpakket te
contracteren en heeft de coördinatie en uitvoering rondom
medicatielevering en –toediening in de thuis situatie.
Dit leidt tot:
• Meer regionale en wijkgerichte invulling van zorg
voor patiënten met een bewegingsbeperking,
waarbij de vraag leidend is.
• Een afgestemd en geïntegreerd zorgaanbod.
• Afgestemde communicatie en voorlichting naar
zorgverleners en zorggebruikers.
• Gebruikmaking van het oordeel van de zorggebruiker
(kennis en ervaring van patiënten).
• Verbetering van de samenwerking, de medicatie -
veiligheid en zelfmanagement bevorderen.
Projectcoördinatie:
Lisette van Dingenen, arts M&G, programmaleider
Zorgketens, Transmuraal Netwerk Midden-Holland,
T: (0182) 50 55 34, E: lisette.van.dingenen@ghz.nl
Kijk voor meer informatie op www.transmuraalnetwerk.nl
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 17

Kleinschalige teams in de buurt met eigen verantwoordelijkheden
Kleinschalig werken in een
grootschalige organisatie
Gerda van Beek, journalist
“Er zijn meer zelfstandig wonende ouderen, er is meer muti-
problematiek en het aantal chronisch zieken neemt toe.
Versterking van de eerste lijn is noodzakelijk. Alleen op die
manier kan de toenemende zorgvraag worden opgevangen,”
aldus Harry Robberts.
Harry Robberts, programmamanager Marketing en Innovatie Vierstroom
“De huisarts fungeert als poortwachter.
Hij moet een beroep kunnen
doen op professionele zorgverleners,
zoals de apotheek, fysiotherapeut,
praktijkondersteuning, verpleging.
Zij zijn de ogen en de oren van de
huisarts. Ik geloof in dit model.”
Aan het woord is Harry Robberts,
programmamanager marketing en
innovatie Vierstroom. Hij heeft een
duidelijke visie op een toekomstbestendige
eerstelijnszorg. “Naast
dit model moeten we kijken naar
zelfmanagement. Wat kunnen
patiënten/cliënten zelf en welke
tools hebben ze daarbij nodig?
Ze moeten meer de regie nemen
voor hun eigen gezondheid. Vooral
de verpleging kan hierin een goede
rol spelen. Zoals voorlichting en
tijdelijke ondersteuning totdat
mensen het zelf kunnen overnemen.
Verpleegkundigen moeten vooral
‘versterken’ als hun doelstelling
hebben.”
Kleinschalige teams in de wijk
Hij geeft toe dat de bureaucratie en
regelgeving is doorgeschoten.
“We moeten de professionele ruimte
teruggeven aan zorgverleners, op
meerdere terreinen. Zoals voor de
indicatiestelling, het overleg, het
betrekken van andere zorgverleners.
Het speelveld moet opnieuw worden
ingericht.” En dat is precies waarvoor
Vierstroom zich hard maakt. “We
willen af van het productie-denken.
18 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

De teams moeten zelfstandiger
kunnen werken in de buurten, zodat
ze zelf makkelijk kunnen schakelen
met andere professionals. Eigen
initiatief leidt tot verbetering van de
kwaliteit en dat komt de patiënt
ten goede. Denk aan coördinatie,
zelfmanagement, de opzet van
gezamenlijke ketens in de wijk. Het
is de bedoeling dat in de wijken
kleinschalige teams van verpleging
en verzorging aan de slag gaan.
Met ondersteuning vanuit het
servicekantoor. Kleinschalig werken
in een grootschalige organisatie.”
Droom
Dit gedachtegoed sluit naadloos
aan bij de beleidsvoornemens van
minister Schippers van VWS. Zij zet
in op zorg dichtbij, in samenwerking
tussen professionals in de wijk, met
goede service en bereikbaarheid.
Eén van de eerder genoemde plannen
komt nu nauwelijks meer aan de
orde, namelijk de overheveling van
de AWBZ naar de zorgverzekering.
“Er zijn veel financiële schotten”,
erkent Harry Robberts. “De huisarts
werkt vanuit de zorgverzekeringswet,
thuiszorg vanuit de AWBZ.
Dat maakt het soms behoorlijk
lastig.” De overheid zet al goede
stappen. Zoals de verschuiving van
medisch specialistische verpleging in
de thuiszorg van AWBZ-financiering
naar de zorgverzekeringswet. Ook
incidentele handelingen bij de
patiënt thuis valt niet meer onder de
AWBZ. “De verantwoordelijkheid ligt
daarvoor bij de huisarts.” Hij waarschuwt:
“Het gaat vooralsnog om
beperkte, tijdelijke maatregelen.
Daardoor lopen we het risico op
verdere versnippering. Het mooiste
is als de hele eerstelijnszorg onder
de zorgverzekeringswet valt.” Hij is
nuchter genoeg om te weten dat dat
voorlopig nog een droom is.
Pilots met kleine teams
Daarom richt Harry zijn energie liever
op de omslag naar kleine teams van
verpleging en verzorging. “Er lopen
een aantal pilots. In het kader van
het Vilans-project In voor Zorg hebben
twee coaches ons geholpen met
de opzet van een business case en
een stappenplan, voor de omslag
van een bureaucratische organisatie
naar kleinschalige teams, zichtbaar
in de wijk. Tot de zomer werken tien
teams op deze wijze. Ze worden
stevig geschoold, want het is naast
een andere manier van werken, ook
een andere manier van denken. Dit
heeft de naam: ‘Vierstroom in Vorm’,
omdat we de professional in haar
handelen centraal willen stellen. Dit
bereiken we door het vormen van
kleinschalige teams binnen een
grootschalig verband. Het handelen
van de teams is gericht op de wijk
waar ze werken. We zijn hiermee in
vorm, omdat we de zorg binnen de
thuiszorg nu kwalitatief beter willen
organiseren en dus letterlijk anders
vormgeven.”
Hij ziet goede resultaten. “Als je de
verantwoording voor de zorg bij de
teams legt, kunnen ze daar zelf veel
meer richting aan geven. Ze hebben
meer regelruimte, kunnen direct
inspringen op zorgvragen professionals
krijgen meer plezier in hun
werk.”
Midden in de transitie
Gedachten over deze werkwijze zijn
niet nieuw. “Al drie jaar geleden
hebben we met 12 middelgrote
thuiszorgorganisaties overlegd en
dat heeft geleid tot het boekje
‘Wenkend perspectief. Over verpleegkundige
zorg in 2015 in de
thuiszorg.’ “En nu brengen we dat in
de praktijk”, zegt Harry tevreden.
“We starten fasegewijs. We kijken
naar de aanwezige competenties in
de teams. De teams moeten groeien,
van startend met veel ondersteuning,
naar zelfstandig handelend
met begeleiding op maat. We zitten
midden in de transitie. Niet opgelegd
vanuit het hoofdkantoor, de
medewerkers moeten zelf bedenken
wat goed is voor de wijk waar ze
werken. Ze moeten ook aangeven
wat ze nodig hebben, bijvoorbeeld
aan kennis. Het verpleegkundig
domein moet worden versterkt, dat
wil zeggen: de huisarts, praktijkverpleegkundige,
wijkverpleegkundige
en verpleegkundig specialist die zich
als keten inzetten voor de zorg in de
buurt, naast andere professionals
zoals apothekers, fysiotherapeuten
en diëtisten.”
Nieuw gezicht
Gaat het lukken? Harry is even stil en
zegt dan in alle eerlijkheid: “Het is
spannend. Het is essentieel om de
thuiszorgorganisatie een nieuw
gezicht te geven. Dit gaat lukken,
de medewerkers staan er achter,
ze willen graag de regelruimte terug
om hun vak meer inhoud te geven.
Alle ontwikkelingen richten zich op
zorg in de wijk. Dáár moet het plaatsvinden,
met professionals en wijk -
bewoners. De verpleegkundigen en
verzorgenden moeten daarin ook
een stem hebben. Het gaat in de wijk
niet alleen om zorg, maar ook om
welzijn en om het Wmo-aanbod.
Bij het betrekken van al deze componenten
heeft het versterken van
wijkgericht werken een goede kans.
Een zorgvraag gaat namelijk over
domeingrenzen heen.”
Zelfmanagement
Hij wijst nadrukkelijk op het belang
van zelfmanagement. “Ontzorgen
voegt iets toe aan de kwaliteit van
leven. De politiek ziet het als een
middel voor betaalbare zorg, maar ik
zie dat eerder als een neveneffect.
De motor is de verantwoordelijkheid
over eigen leven en gezondheid. We
zetten daarom ook stevig in op het
terrein van domotica. Bijvoorbeeld
het aanreiken van medicatie op
afstand. Met een kastje dat is aangesloten
op internet. In dat kastje zit de
medicatie op rollen. Op voorgeprogrammeerde
tijden komt er een
zakje met medicatie in een bakje.
Zo is de patiënt niet meer afhankelijk
van de zorgverlener voor de medicatie-inname.
Dat zijn zinvolle
ontwikkelingen.”
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 19

Victor Chang (68), radioloog
“Zolang het goed voelt,
ga ik door”
Victor Chang, radioloog
Carla van Zuylen,
senior communicatieadviseur
Doorwerken na je 65ste, daar is veel discussie over. Victor
Chang, jarenlang radioloog in het Groene Hart Ziekenhuis is
op zijn 68ste voorlopig nog niet uitgewerkt. “Omdat ik nog
steeds veel plezier heb in het werk.”
Al 36 jaar is hij als radioloog werkzaam.
Een beroep dat een enorme
ontwikkeling heeft doorgemaakt
de afgelopen decennia door alle
technologische ontwikkelingen.
Victor Chang: “Het beroep is niet erg
bekend bij mensen, maar omvat vele
aspecten. Een röntgenfoto of echo
maken, MRI of CT scans maar in
toenemende mate interventieradiologie.
Een bekend voorbeeld van
interventieradiologie is het dotteren
van de bloedvaten. Door al die nieuwe
ontwikkelingen is het vak heel
uitgebreid en uitdagend. Het vergt
wel dat je continu blijft leren en je
inzet om de kennis eigen te maken.
Dat maakt het voor mij juist zo
boeiend. Er is nu wel een trend gaande
om je op een deelgebied binnen
de radiologie te bekwamen, een
zogenaamde subspecialisatie.”
Toestemming
“Als specialist houdt het werk op
als je 65 wordt, zo staat dat in het
maatschapcontract en het toelatingscontract
van het ziekenhuis.
Ik heb het geluk gehad dat de maatschap
mij vroeg om aan te blijven en
de Raad van Bestuur van het Groene
Hart Ziekenhuis daarmee instemde.
Ik had nog steeds plezier in het werk
en daarom wilde ik nog graag
doorgaan. We hadden afgesproken
om per jaar te bekijken hoe het
ervoor stond. In december 2010 heb
ik formeel afscheid genomen van
het Groene Hart Ziekenhuis.
Een paar jaar geleden was het nog
20 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

vreemd als je wilde doorwerken na
je 65ste, daar is inmiddels wel verandering
in gekomen want in de toekomst
zal iedereen wel moeten.
Ik ken collega’s die ook nog graag
door zouden willen gaan, maar je
bent afhankelijk van de maatschap
waar je deel van uitmaakt. Als de
leden van de maatschap dat liever
niet willen, om wat voor reden dan
ook, dan houdt het op.”
Suriname
Maar stoppen is er nog niet bij want
het interview vindt plaats in het
ziekenhuis in Gouda en Victor Chang
draagt een witte jas… “Ik woon
inmiddels in Suriname, het land waar
ik oorspronkelijk vandaan kom. Het
is nu andersom, ik kom nu naar
Nederland voor vakantie. Tijdens
mijn verblijf hier werd me gevraagd
of ik tijdelijk een zieke collega kon
vervangen. En daarom ben ik nu hier
weer even twee dagen per week aan
het werk. Als er een beroep op me
gedaan wordt, dan zeg ik geen nee.
Ik ben blij om iedereen weer te zien,
het voelt alsof ik niet ben weggeweest.”
Maar ook in Suriname zit Victor
Chang nog niet stil. “Ik werk in
Suriname verder als radioloog. Daar
is het heel normaal als je doorwerkt
op latere leeftijd. Er zijn veel gepensioneerde
specialisten uit Nederland
Schilderij Victor Chang
Schilderij Victor Chang
die bij toerbeurt daar werken want er
is veel behoefte aan ervaren specialisten.
Zolang het goed voelt om te
werken blijf ik gewoon doorgaan.
Het bevalt me daar heel goed, de
temperatuur is daar een stuk aangenamer
dan in de wintermaanden
hier. De kliniek waar ik werk is ook
zeer modern, van vergelijkbaar
niveau qua faciliteiten als hier in
Nederland dus qua werk maakt het
eigenlijk niet uit.
De keuze om langer door te werken
is heel persoonlijk. Ik ken ook collega’s
die blij zijn als
het pensioen in
zicht komt. Wat ik
zou willen is dat
iedereen die dat
wil, de mogelijkheid
krijgt om
door te werken na
65. Maar niet om
de tijd te vullen,
dat is een slechte
motivatie!” voegt
hij er gelijk wel aan
toe. “Je moet je
wel voor de volle
100% blijven inzetten
en je moet iets
te bieden hebben
aan je collega’s in
de maatschap en
uiteraard ook aan
je patiënten.”
Schildertalent
Voor de ontspanning schildert Victor
Chang graag. Opvallend zijn de
vrolijke circustaferelen maar ook
Spaanse flamenco dansers en muzikanten
zijn thema’s die je terugziet
in zijn werk als schilder. “Het circus
straalt vrolijkheid uit. Circusartiesten
doen hun kunstjes en hebben veel
lol in hun vak, dat zie je. Net als
andere artiesten. Het lijkt vaak makkelijk
wat ze doen maar het kost heel
veel inzet en moeite om een act te
leren en uit te voeren. Vrolijkheid
en plezier uitstralen dat vind ik
belangrijk.”
Wat Victor Chang zelf betreft zit dat
wel goed, hopelijk kunnen de patiënten
in Suriname nog lang van zijn
deskundigheid en inzet profiteren.
De bezoekers van het Groene Hart
Ziekenhuis kunnen in elk geval nog
lang genieten van de kleurrijke
schilderijen die Victor Chang bij zijn
afscheid als cadeau heeft geschonken
aan het Groene Hart Ziekenhuis.
De gangen van de Blueland- en
Jozeflocatie hangen vol met zijn
prachtige werken. Een verpleger
die ik op de terugweg tegenkwam
vertelde me dat hij vaak positieve
reacties hoort van patiënten
en bezoekers. Een mooi
compliment.
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 21

Eigen Krachtconferentie
legt
het mandaat bij
mensen zelf
Lia Thorborg, journalist
“Het is een burgerrecht, maar ook een plicht om verantwoor-
delijkheid te nemen. Gebruik te maken van eigen kracht.”
Aldus Hedda van Lieshout, stafmedewerker van de Stichting
Eigen Kracht Centrale.
“Dat kan alleen succesvol zijn,
wanneer de posities van de burger
en de professionele hulpverlener
gelijkwaardig zijn. Daarom werkt
Eigen Kracht-conferentie (EK-c) met
coördinatoren, die als onafhankelijk
procesbegeleider een objectieve
neutraliteit inbrengen. Alleen zo
kunnen families zelf de regie
voeren.” Hedda beschrijft het voornaamste
onderscheid tussen de
werkwijze van EK-c en andere
initiatieven ter ondersteuning van
sociale netwerken. Ontstaan in
Nieuw-Zeeland, waar de Maori’s de
overheid overhaalden de kracht van
familieverbanden te gebruiken om
grootschalige uithuisplaatsing van
kinderen te voorkomen, is EK-c sinds
2001 in Nederland actief. In dat
eerste jaar werden twintig EK-c’s
gehouden, in 2010 duizend. “EK-c
wordt door gemeenten en provincies
ingezet in de jeugdzorg, de
Wmo (onder meer voor ouderen), in
Centra voor Jeugd en Gezin en bij
Steunpunten Huiselijk Geweld. Er zijn
ook woningbouwverenigingen, die
EK-c’s aanbieden bij problemen. Het
sluit aan bij de beleidstrend om het
mandaat bij mensen zelf te leggen
en hen zelf de verantwoordelijkheid
te laten nemen.”
Sociale netwerken – deel 3
Via CJG
De gemeente Gouda biedt EK-c aan
via het CJG. De provincie Overijssel
laat iedere jeugdzorgvraag eerst via
een EK-c benaderen. In Amsterdam
biedt Bureau Jeugdzorg hetzelfde en
in Leiden de GGD Zuid-Holland
Noord. “Deze instanties werken
samen met EK-c en financieren de
kosten (€ 3.500 per traject), maar zij
organiseren de conferenties niet. Dat
is cruciaal voor onze visie.” Iedereen
kan overigens een conferentie aanvragen.
Via de website gebeurt dat
steeds vaker.
De landelijke Stichting Eigen Kracht
Centrale heeft twintig regiomanagers
in dienst, die aanvragen aannemen
en coördinatoren coachen.
Deze coördinatoren zijn circa 500
gewone burgers. Zij worden per EK-c
betaald en zijn op afroep beschikbaar.
“Een secretaresse, een gepensioneerde
leerkracht, een logistiek
medewerker van Schiphol. We hebben
coördinatoren uit verschillende
culturen, tezamen zijn zij 72 talen
machtig. Zij werken nooit in de zorg
en hebben geen kennis van de sociale
kaart. Als vaardigheid brengen zij
hun levenshouding in. In een driedaagse
training leren ze om sociale
kringen groter te maken, een EK-c te
ondersteunen en faciliterend te werken
zonder inhoudelijke hulp te verlenen.”
22 Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011

Macht
De resultaten van alle EK-c worden
van meet af aan onderzocht. Uit de
cijfers blijkt, dat families altijd in staat
zijn de vraag te formuleren, de benodigde
deskundigheid in te roepen en
de continuïteit te borgen. Wat is dan
de rol van de professionele hulpverlener?
“Ook bij EK-c speelt de hulpverlener
een belangrijke rol, maar
anders dan we gewend zijn. Wie het
lastig vindt macht af te staan, heeft
het moeilijk. Voor wie oprecht de
visie deelt, is het een kans. Als hulpverlener
ben je geen onderdeel van
de besluitvorming, je verleent hulp.
In de kern gaat dit over emancipatie
van cliënten,” zegt Van Lieshout. Dat
zegt ook de titel van het Europese
congres, dat EK-c in oktober in
Utrecht organiseert: Democratizing
Help and Welfare.
Het inzicht verspreidt zich als een
olievlek. Overal in de zorg. Daarom
traint een nieuwe afdeling van
EK-c sinds kort hulpverleners
om vanuit die visie te werken.
2010: bijna 10.000 mensen maakten
Eigen Kracht-conferentie mee
In 2010 maakten bijna 10.000 Nederlanders een Eigen Kracht-conferentie mee. Als hoofdpersoon
voor wie een plan werd gemaakt of als familielid, vriend, bekende of professional.
Bureau WESP heeft het rapport met de jaarcijfers van Eigen Kracht-conferenties in 2010 opgesteld.
Ook in 2010 nam het aantal Eigen Kracht-conferenties sterk toe. Opvallend is de groei
van het aantal Eigen Kracht-conferenties voor volwassenen en de verschuiving binnen
Bureau Jeugdzorg van vrijwillig kader naar jeugdbescherming. Ook in 2010 was de tevredenheid
van deelnemers en professionals groot.
Het aantal aanvragen steeg met 20%. De toename was het sterkst in Overijssel, Gelderland,
stadsregio Amsterdam en stadsregio Rotterdam. In 2010 kwam 20% van de aanvragen niet
van een instantie, maar op initiatief van een familielid of de hoofdpersoon zelf. Het aantal
aanvragen voor uitsluitend volwassenen nam dit jaar opnieuw toe met 27%. Deze Eigen
Kracht-conferenties hebben meestal een andere thematiek dan wanneer alleen kinderen of
kinderen én volwassenen betrokken zijn. Zo spelen vragen rondom zelfstandigheid, werk,
financiën en huisvesting een belangrijkere rol. De aanvragen afkomstig van Bureau
Jeugdzorg jeugdbescherming stegen met 28%. Ook het aantal aanvragen van Bureau
Jeugdzorg jeugdreclassering nam relatief sterk toe.
In meer dan 90% van de gevallen was het resultaat van de Eigen Kracht-conferentie een plan
waar alle betrokkenen, ook professionals, mee aan het werk konden.
Ongeveer tweederde van de hoofdpersonen, professionele aanvragers en familieleden is van
mening dat de situatie na enkele maanden verbeterd is. Ongeveer 15% vindt dat de situatie
hetzelfde gebleven is en gemiddeld 5% vindt dat de situatie verslechterd is.
De tevredenheid van aanvragers, familie en kinderen/jongeren scoort vergelijkbaar met eerdere
jaren. Op alle punten worden ruime voldoendes (boven de 7,5) gegeven.
Kijk voor meer informatie over de Eigen Kracht Centrale op www.eigen-kracht.nl
Stroomlijn Jaargang 11 | Nummer 2 | Juni 2011 23

Ken uw streek
Lekdijk in Ammerstol:
idyllische plek om te wandelen
Carla van Zuylen,
senior communicatieadviseur
Naam: Peter van Ieperen
Functie: Eigenaar zorgboerderij
‘Onder de iep’
en fietsen
Foto’s: Martin Droog
Ammerstol is een klein dorpje met circa 1.500 inwoners, gelegen in de
Krimpenerwaard. In 1322 kreeg het stadsrechten maar omdat dit te duur werd
bevonden bleef Ammerstol toch een dorp. In het verleden waren de handel in
zalm en de visafslag belangrijk voor de lokale economie. In 1985 ging Ammerstol
op in de gemeente Bergambacht.
Peter van Ieperen is samen met zijn vrouw eigenaar van zorgboerderij ‘Onder de
Iep’, gelegen aan de Lekdijk in Ammerstol. “We wonen hier sinds 1994, vier jaar
geleden is mijn vrouw Desiree gestart met de zorgboerderij. Wij ontvangen hier
doordeweeks zo’n vier, maximaal vijf cliënten per dag voor dagbesteding. En
één keer in de maand organiseren we een kinderweekend; kinderen met
autisme of met een andere beperking komen dan logeren zodat hun ouders
even de handen vrij hebben.
Aan de dijk wonen is heel bijzonder, het heeft natuurlijk ook een beschermende
werking tegen hoge waterstand. Het is daarnaast een stuk geschiedenis. De dijk
is in de dertiende eeuw ontstaan. Oorspronkelijk was dit gebied een moeras,
destijds zijn er sloten gegraven en is deze dijk aangelegd. Het heeft het gebied
leefbaar gemaakt. De Lekdijk is een mooie plek, zo pal aan de rivier. Het is een
idyllisch plekje om te wandelen en te fietsen, je komt zo bij het oude Zanen terrein,
een mooi natuurgebied waar je tussen de rietkragen door kunt lopen.
Na de lunch wandel ik wel eens met cliënten naar het oude mannenhuis aan het
einde van de bebouwing van Ammerstol, daar genieten ze erg van. Dit gebouw
staat pal boven het water. De schepen varen daar zo voorbij. Vroeger was dit het
tolhuis. Het gebouw mag vooralsnog blijven staan, wel zijn ze bezig om het in
de oude situatie te herstellen. De dijkverzwaring heeft een enorme impact, lange
tijd zal de dijk slecht begaanbaar zijn. Bij ons deel komt een zogenaamde diepwand
die volgestort wordt met beton. Het is nodig om de veiligheid te garanderen
zodat de bijna zes kilometer lange rivierdijk in 2015 weer voldoet aan de
wettelijke eisen.
Bijzonder is ook dat aan de Lekdijk de oudste Esdoorn van Nederland staat.
Omstreeks 1760 werd de boom daar geplant en is sindsdien beeldbepalend.
Gevreesd werd dat de boom moest verdwijnen in verband met de dijkverzwaring
maar een actie hiertegen had succes: de boom blijft gespaard.”