Zorg voor borstvoeding - Vrouwenzorg

4
Terug
Zorgvragen waarin de baby
centraal staat
4.1 De baby hapt niet, laat steeds los
4.2 Huilen
4.3 Allergie en overgevoeligheid
4.4 Spugen
4.5 Tandjes
4.6 Abrupt borst weigeren
4.7 Een slaperige baby
4.8 Te weinig groei, te weinig
urineproductie

4 Zorgvragen waarin de baby
centraal staat
4.1 De baby hapt niet, laat steeds los
Problemen met happen en zuigen verdienen onze zorgvuldige aandacht.
Er kan gemakkelijk een vicieuze cirkel ontstaan, waarin de
moeder zich als het ware afgewezen voelt door haar baby. Vermijd
in ieder geval opmerkingen waardoor het kind een stempel opgedrukt
krijgt: eigenwijs, lastig.
De oorzaak van de moeilijkheden kan liggen in een verkeerde
manier van aanleggen (zie ook figuur 2.4 en 2.5).
Gevolgen van aanlegfouten
– Het kost de baby te veel
inspanning om bij de borst te
komen.
– Ademhalen en slikken gaat
niet tegelijk. De baby heeft
het benauwd.
– Met het onderkaakje heeft hij
geen greep op de borst.
– Hij zuigt alleen op de tepel
en protesteert omdat hij nauwelijks
melk binnen krijgt.
Controleer de volgende punten
– De baby ligt dicht tegen moeder
aan, met zijn mondje
recht tegenover de borst, iets
lager dan de tepel.
– Hij ligt met lichaam en hoofd
in een lijn, buik tegen buik.
– Het hoofdje is iets opgericht,
de hals gestrekt, de kin drukt
tegen moeders borst.
– De moeder wacht met aanleggen
tot het mondje wijd
open is; ze duwt daartoe
zachtjes tegen het kinnetje.
39
Terug

40
Terug
Z O R G V O O R B O R S T V O E D I N G
– Het gewicht van de borst
tegen zijn kinnetje maakt het
de baby moeilijk vast te houden.
– Moeders vingers zitten in de
weg, of druk op de borst leidt
tot vormverandering, waardoor
de tepelhof uit het
mondje schuift.
– De baby verzet zich tegen al
te doortastende hulp.
Andere oorzaken van onrustig
gedrag aan de borst
– Er zit een boertje dwars, de
baby heeft buikkrampjes of is
overstrekt en gespannen.
– Hij heeft een verstopt neusje.
– De melk schiet te hard toe.
– De baby is ongeduldig: de
melk schiet nog niet toe.
– De moeder ondersteunt haar
(zware) borst, om druk tegen
het kinnetje te vermijden.
– Haar vingers raken de tepelhof
niet; de borst wordt niet
ingedrukt.
– De baby krijgt rustig de ruimte
om te happen. Het hoofdje
wordt niet stevig beetgepakt.
Mogelijke oplossingen
– De baby laten boeren, kalmeren
door over het buikje te
wrijven, een gestrekte houding
van de baby vermijden
(zie paragraaf 4.2).
– Het neusje druppelen voor de
voeding: een theelepel zout
in een kopje gekookt water.
De baby rechtop houden tijdens
de voeding.
– Voor het voeden de eerste
spanning afkolven, dan pas
aanleggen. Houding aanpassen
(zie paragraaf 2.5).
– De toeschietreflex bevorderen
door warmte (compressen,
dompelbad), massage, even
afkolven, ontspanning, prettige
houding. Denk ook aan
storende aanwezigheid van
bezoek of andere kinderen.

4.2 Huilen
Z O R G V R A G E N W A A R I N D E B A B Y C E N T R A A L S T A A T 41
– Happen kost moeite door een
vlakke of verstreken tepel
(stuwing).
– De baby gebruikt zijn tongetje
verkeerd. Vaak is de oorzaak
het gebruik van een
flessenspeen, voordat de baby
goed aan borstvoeding
gewend is.
– Een erg korte tongriem (zeldzaam)
maakt vasthouden vermoeiend.
– De moeder menstrueert
(bijna).
– De moeder kan vlak voor de
voeding een borstglas dragen
(zie paragraaf 5.8), even afkolven
of een ijsblokje tegen de
tepel houden.
– De moeder of de zorgverlener
wacht tot het mondje van de
baby wijd open gaat en houdt
dan met een vinger de tepel
tegen de bovenkaak gedrukt,
totdat de baby de tepel met
zijn tong naar binnen zuigt.
Houding: zijligging of baby
onder moeders arm.
Herhaaldelijk oefenen.
– De baby laten rusten en
opnieuw aanleggen. Hij leert
steeds beter de tepel en tepelhof
tot een speen te vormen.
Raadpleeg de huisarts.
– De baby is kieskeurig door een
andere lichaamsgeur of een
andere smaak van de melk.
Gebruik van een zeep of bodylotion
helpt vaak afdoende!
Ouders met een baby die vaak en ontroostbaar huilt, zullen een deskundig
advies zoeken. Medisch onderzoek moet ziekte uitsluiten.
Huilen vanwege te weinig voeding wordt besproken in paragraaf 5.1.
De dagelijkse zorg voor een huil- of koliekbaby is een zware taak.
Een gespannen baby reageert soms afwijzend op lichaamscontact;
knuffelen om te troosten helpt niet echt.
Begrip en waardering voor de inzet van de ouders betekenen een
belangrijke morele steun.
Terug

42
Terug
Z O R G V O O R B O R S T V O E D I N G
Figuur 4.1
Praktische adviezen:
- De baby veel lichaamscontact geven, met name een gelijkmatige
druk tegen het buikje. Dragen op de onderarm, in een draagdoek.
- Strekken vermijden. De baby in een ronde houding v e r z o r g e n ,
bij voorbeeld verschonen dwars op het aankleedkussen. Ook tijdens
de voeding de baby in een ronde houding vasthouden.
- Tijdens het voeden onrustig zwaaiende armpjes inbakeren op de
borst.
- Voeden tussendoor om te troosten. Bij een overvloedige melkproductie
(zie ook paragraaf 5.2) steeds één borst geven en pas na
ongeveer drie uur de andere kant.
- Eventueel voor het aanleggen de spanning van de borst afkolven.
Bij een heftige toeschietreflex krijgt de baby veel lucht binnen
doordat hij onrustig drinkt.
- Pauzeren tijdens de voeding, en de baby goed laten boeren.

Z O R G V R A G E N W A A R I N D E B A B Y C E N T R A A L S T A A T 43
- Eventueel een f o p s p e e n aanbieden. Voorwaarde is wel dat de
baby al zonder problemen de borst neemt, om verwarring bij het
drinken te voorkomen. Na heftig zuigen op de fopspeen moet de
baby ook boeren.
- Voorzichtige fietsbeweging met de beentjes maken, om het
buikje te ontspannen.
- Ritmische beweging van de kinderwagen, wiegen, een hangmatje.
Zijwaartse beweging (in de richting van de oren) maakt rustig.
- De baby stevig instoppen, ‘bakeren’.
- Zorgen dat er geen doodse stilte om hem heen is, maar ook geen
onverwacht lawaai.
- Een warm badje geven.
- Opschrijven wanneer de baby rustig is.
- De zorg en verantwoordelijkheid delen.
- Moeder moet zich bewust proberen te ontspannen voor de voeding.
- Gezond en lekker eten.
- Cafeïne, sigaretten en koolzuurhoudende dranken liefst vermijden.
4.3 Allergie en overgevoeligheid
Bij een allergische aanleg verdient het grote voorkeur de baby het
eerste half jaar uitsluitend moedermelk te geven. In een borstgevoed
kind zullen de symptomen van allergie veelal milder zijn en
zich later openbaren.
Geen enkele borstgevoede baby mag in de kraamtijd s t a n d a a r d
worden bijgevoed met kunstmatige zuigelingenvoeding. Het kind
kan door de b i j v o e d i n g overgevoelig worden voor het eiwit van
koe- of sojamelk (sensibilisatie).
Een baby die veel huilt, is niet altijd allergisch!
De verschijnselen, waar het hier om gaat, zijn:
- ontroostbaar huilen;
- de baby is erg gespannen;
Terug

44
Terug
Z O R G V O O R B O R S T V O E D I N G
- hij maakt moeilijk contact;
- problemen met de spijsvertering, opgezet buikje;
- braken;
- dauwworm, eczeem;
- de baby is vaak snotterig;
- hij heeft een benauwde hoest;
- hij krijgt tijdens of na de eerste flesvoedingen een rode vlekkerige
uitslag.
Via de voedselopname van de moeder kan het borstgevoede kind
reageren op de volgende a l l e r g e n e n (stoffen die een allergische
reactie oproepen):
- koemelkeiwit, soms zelfs sporen daarvan;
- kippe-eiwit;
- noten en pinda’s;
- vis en schaaldieren.
Ook varkensvlees, citrusvruchten en chocolade kunnen overgevoeligheidsverschijnselen
veroorzaken.
Veel moeders vermelden negatieve, maar minder ernstige, reacties
van hun kind op zeer uiteenlopende voedingsmiddelen. Bekend
zijn uien, prei, koolsoorten en scherp gekruid eten. Of het dan een
overgevoeligheid genoemd moet worden, valt te betwijfelen.
Aandachtspunten:
- In overleg met een diëtist of gespecialiseerde kinderarts wordt
voor de moeder een e l i m i n a t i e d i e e t samengesteld. Daarbij
gebruikt men de Landelijke Standaard van het Voedingscentrum
(1994)
- In de dagelijkse omgang kunnen de adviezen uit de vorige paragraaf
(4.2) van pas komen. Morele steun is van groot belang.
- Leg de ouders uit dat de borstvoeding niet de oorzaak van de
problemen is. Benadruk dat de moeder met haar eigen melk juist
de meest ideale voeding geeft aan haar overgevoelige kind. Geen
enkele dieetvoeding biedt de voordelen van borstvoeding:
- het lichaamseigen eiwit;
- de ‘coating’ of voering van de darmwand;
- de hormonen en groeifactoren;

4.4 Spugen
- de afweerstoffen;
- de intimiteit.
Veel baby’s s p u g e n de eerste maanden na elke voeding. Als een
kind goed aankomt en verder gezond is, betekent ook meer dan
een mondje voeding teruggeven geen reden tot bezorgdheid.
Praktische maatregelen:
- Bij erg veel voeding en een krachtige toeschietreflex de eerste
spanning afkolven.
- Een handdoek in de buurt houden.
- De baby rechtop houden tijdens/na de voeding.
- Pauzeren tijdens de voeding om tussendoor extra te laten boeren.
- Niet altijd aan de borst troosten.
- Een andere voedingshouding kiezen: liggend op de rug / half zittend
voeden (zie ook paragraaf 5.2).
Een zieke baby die braakt en koorts heeft, moet medisch worden
onderzocht. Hij mag over het algemeen uitsluitend borstvoeding
hebben. Vaker, maar kort voeden wordt het beste verdragen.
Projectiel braken kan het gevolg zijn van een probleem met de
maagportier (pylorusspasme, of beter: pylorushypertrofie). In ieder
geval moet een arts geraadpleegd worden. Bij borstvoeding wordt
soms geadviseerd vaak maar kort te voeden. Moedermelk is
immers heel licht verteerbaar. In de meeste gevallen is een operatie
echter onvermijdelijk.
4.5 Tandjes
Z O R G V R A G E N W A A R I N D E B A B Y C E N T R A A L S T A A T 45
In de periode dat een baby tandjes krijgt, wil hij wel eens flink bij -
t e n in de borst. Een spontane schrikreactie van de moeder leert
hem meestal snel dat dat niet de bedoeling is.
Terug

46
Terug
Z O R G V O O R B O R S T V O E D I N G
We kunnen de moeder de volgende praktische maatregelen voorstellen:
- Met name voor de voeding een bijtring of een koud nat washandje
geven, over het gevoelige tandvlees wrijven.
- De borsten masseren met behulp van warmte, zodat de melk
vlot toeschiet.
- Wanneer de baby voornamelijk zuigt en niet meer slikt, het
vacuüm verbreken met een vinger in zijn mondhoek. Niet lang
laten doorzuigen.
- Bij bijten duidelijk reageren; eerst een vinger tussen de kaakjes
leggen en dan de baby van de borst afnemen. Pas weer aanleggen
na een paar minuten of wachten tot de baby hongerig is.
4.6 Abrupt borst weigeren
Na maanden borstvoeding weigert een baby soms zonder aanwijsbare
redenen om te drinken. Hij huilt van de honger, maar protesteert
tegen de borst. Een dergelijke ‘staking’ kan een paar uur tot
een paar dagen duren.
De aandachtspunten van paragraaf 4.1 over aanlegproblemen kunnen
de oorzaak verduidelijken en oplossingen bieden.
Eventueel zoeken we naar andere redenen voor dit gedrag.

Z O R G V R A G E N W A A R I N D E B A B Y C E N T R A A L S T A A T 47
• Mogelijke oorzaken van en oplossingen voor abrupt de borst
weigeren
Mogelijke oorzaken
– Keelpijn, oorpijn, spruw.
– Pijnlijk beentje door een vaccinatie
(de baby weigert een
kant).
– Onrustige omgeving. De baby
is bijvoorbeeld geschrokken
van moeders waarschuwende
stem tegen haar lastige peuter.
Misschien heeft ze erg
heftig gereageerd toen de
baby beet.
– Kort voor de menstruatie verandert
de lichaamsgeur van de
moeder en/of de smaak van de
melk. Dit kan ook tijdelijk het
geval zijn als de moeder iets
bijzonders gegeten heeft.
Mogelijke oplossingen
– Medisch behandelen. De
baby rechtop houden tijdens
de voeding. Zie voor spruw
ook paragraaf 5.6.
– De baby ‘doorschuiven’,
onder de arm aanleggen.
– Hulp voor andere kinderen
regelen, zorgen voor een rustige
omgeving. Moeder praat
zachtjes tegen de baby.
– Een geurende zeep of bodylotion
gebruiken.
We kunnen de moeder in deze lastige situatie bovendien de volgende,
meer algemene adviezen geven:
- Tijdens het aanleggen afgekolfde melk of water over de borst
druppelen, om de baby te inspireren tot zuigen.
- De baby in zijn slaap aanleggen, ongeveer een half uur voordat
hij waarschijnlijk hongerig wakker zou worden.
- De baby a f l e i d e n tijdens het voeden: ritmisch bewegen, lopen,
zingen, gekleurd speelgoed (ballonnen) boven zijn hoofd hangen.
- Moeder en kind kunnen samen in bad gaan: lichaamscontact en
ontspanning doen de baby zijn protest vergeten.
- Bij hardnekkig weigeren is kolven noodzakelijk.
Het komt ook wel voor dat een baby één borst weigert. Verschil in
Terug

48
Terug
Z O R G V O O R B O R S T V O E D I N G
de mate van toeschieten of een andere vorm van de tepel kunnen
dan de oorzaak zijn.
Aanvankelijk zal de moeder proberen haar kind toch aan beide borsten
te laten drinken, waarbij de hier genoemde ideeën van pas
kunnen komen. Soms gaat ze er geleidelijk toe over de baby steeds
aan één kant te voeden. Het is goed mogelijk om op die manier
voldoende moedermelk te produceren.
Er zijn gevallen bekend van eenzijdig borstweigeren, waarin sprake
bleek te zijn van een tumor. Overleg of nader onderzoek in die
richting nodig is.
4.7 Een slaperige baby
Een te zoete baby, die niet uit
zichzelf regelmatig wakker
wordt voor een voeding, kan
een heel lastig probleem zijn.
Wakker maken lukt nauwelijks.
Soms is het zo dat de
baby na een paar slokken weer
in slaap valt. Dit kan leiden
tot een gevaarlijke situatie, als
de baby gaat afvallen en verzwakt.
Figuur 4.2 De
baby reageert op
verstoring van
het evenwicht.
Als bij een pop
gaan de oogjes
open

Z O R G V R A G E N W A A R I N D E B A B Y C E N T R A A L S T A A T 49
Aandachtspunten:
- Borstvoeding is een wisselwerking tussen moeder en kind.
Betrek dit aspect bij de beoordeling van de situatie.
- De lusteloosheid van de baby kan een minimale melkproductie
veroorzaken.
- Maar andersom leidt te weinig voeding ook tot te weinig
energie van de baby.
- Zie paragraaf 5.1 over te weinig voeding.
- Bij een gesprek over voeden naar behoefte moet altijd vermeld
worden dat een bepaald minimum aantal voedingen per etmaal
wel degelijk van belang is.
De baby moet extra gestimuleerd worden:
- Wakker maken tijdens de zogenaamde REM-slaap gaat beter. Bij
een baby komt zo’n fase ongeveer eens per uur voor.
- De baby eerst verschonen, wat uitkleden, de blote voetjes masseren.
- De baby op zijn rug op schoot leggen en voorzichtig in zithouding
brengen, of goed gesteund rechtop op schoot houden en het
bovenlijfje voorover buigen. De beweging rustig herhalen, totdat
de oogjes open blijven (zie figuur 4.2).
- Wangetjes en mond stimuleren.
- Met de vingers van onder tot boven aan weerszijden van de wervelkolom
‘lopen’.
- De voedingshouding aanpassen: onder de arm, goed rechtop.
- Vermoeidheid van de baby voorkomen door goede ondersteuning
en zorgvuldig aanleggen. Zie paragraaf 2.1 en 6.1.
- De moeder kan haar borst masseren voor en tijdens de voeding.
- De baby van de borst afnemen, zodra hij niet meer slikt. Laten
boeren, wakker maken en nogmaals proberen te voeden aan de
andere borst.
- Verscheidene keren wisselen van borst.
4.8 Te weinig groei, te weinig urineproductie
Zie het volgende hoofdstuk, 5.1.
Terug