De stembank van Francois en Pieter Hemony. - André Lehr
De stembank van Francois en Pieter Hemony. - André Lehr
De stembank van Francois en Pieter Hemony. - André Lehr
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Afb.8: In het midd<strong>en</strong> op de achtergrond aandrijving door mankracht <strong>van</strong> e<strong>en</strong> boor<br />
voor het op kaliber br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> stuk geschut<br />
(18de-eeuwse pr<strong>en</strong>t <strong>van</strong> onbek<strong>en</strong>de herkomst).<br />
Maar hoe zag de <strong>stembank</strong> zelf eruit?<br />
Maar intuss<strong>en</strong> staan wij nog steeds met lege hand<strong>en</strong> wanneer het om de eig<strong>en</strong>lijke draaibank<br />
gaat. Toch kunn<strong>en</strong> wij aan de hand <strong>van</strong> de eerder geciteerde getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> wel wat<br />
meer details gev<strong>en</strong>. Wij wet<strong>en</strong> dat de klok tijd<strong>en</strong>s het uitdraai<strong>en</strong> rond draaide. Dat betek<strong>en</strong>t<br />
dus dat de beitel stil stond. Wij wet<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> dat het uitdraai<strong>en</strong> in stilte moest gebeur<strong>en</strong>,<br />
zodat de klok gehoord kon word<strong>en</strong>. Dit impliceert dat de beitel zonder veel moeite tijdelijk<br />
kon word<strong>en</strong> terug g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zodat de klok vrij zou klink<strong>en</strong>. Aldus ook wordt het in de beschrijving<strong>en</strong><br />
uitdrukkelijk vermeld <strong>en</strong> derhalve niet dat de klok met e<strong>en</strong> hamer of klepel<br />
werd aangeslag<strong>en</strong>. Ne<strong>en</strong>, het is de schur<strong>en</strong>de beitel die de klok tot klink<strong>en</strong> br<strong>en</strong>gt.<br />
E<strong>en</strong> belangrijke vraag is vervolg<strong>en</strong>s hoe stevig <strong>en</strong> hoe c<strong>en</strong>trisch de klok op het draai<strong>en</strong>de<br />
plateau, de draaitafel, werd vast gemaakt <strong>en</strong> uitgericht, er<strong>van</strong> uitgaande dat het draaiplateau,<br />
de klauwplaat, in de plaats zal zijn gekom<strong>en</strong> <strong>van</strong> de draai<strong>en</strong>de mol<strong>en</strong>ste<strong>en</strong>, de loper , uit afbeelding<br />
6. Wij wet<strong>en</strong> intuss<strong>en</strong> dat die plaat uit hout werd vervaardigd. Maar hoe was de<br />
lagering? Het lijkt gerechtvaardigd om naar e<strong>en</strong> analogie in de mol<strong>en</strong>bouw te zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
met name naar de wijze waarop de kap naar de wind werd gekruid. Onder de verschill<strong>en</strong>de<br />
system<strong>en</strong> is die op roll<strong>en</strong> de meest voor de hand ligg<strong>en</strong>de. 22 Afbeelding 9 laat de constructie<br />
zi<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal conische rollers uit iep<strong>en</strong>hout drag<strong>en</strong> de kap waar<strong>van</strong> in de bov<strong>en</strong>ste tek<strong>en</strong>ing<br />
alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> de onderzijde <strong>van</strong> de kap te zi<strong>en</strong> is. Bij mol<strong>en</strong>s kan het aantal rollers<br />
meer dan vijftig bedrag<strong>en</strong>, maar het is natuurlijk duidelijk dat dit voor de <strong>stembank</strong><br />
waarop e<strong>en</strong> veel geringer gewicht rust, aanzi<strong>en</strong>lijk minder behoeft te zijn. Dat de rollers conisch<br />
di<strong>en</strong>d<strong>en</strong> te zijn vond <strong>van</strong>zelfsprek<strong>en</strong>d zijn oorzaak in het feit dat deze e<strong>en</strong> cirkelvormige<br />
beweging moest<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>.<br />
12
Change language