Inventarisatierapport migratiegeschiedenis zelforganisatie…

Cultureel erfgoed bij zelforganisaties 1 

Voorwoord 

Voorliggend rapport is het resultaat van een inventariserend onderzoek naar het 

Cultureel Erfgoed Minderheden bij zelforganisaties (CEM-Z). Hierin wordt een landelijk 

overzicht gegeven van de (on)mogelijkheden van zelforganisaties op dat terrein. In dit 

rapport vindt u tevens een groot aantal aanbevelingen om de huidige knelpunten in de 

toekomst aan te pakken. 

Bij deze wil ik al diegenen, die bij de uitvoering van de inventarisatie betrokken zijn 

geweest bedanken. Mijn gedachten gaan daarbij in het bijzonder uit naar de bestuurders 

van de zelforganisaties, die bereid bleken te zijn over hun (on)mogelijkheden te 

vertellen en de inspraakorganen van minderheden die mij behulpzaam zijn geweest om 

sleutelpersonen te selecteren en om gezamenlijke groepsgesprekken te organiseren. 

Zonder medewerking van deze organisaties had deze inventarisatie niet plaats kunnen 

vinden. 

Voor de totstandkoming van dit rapport ben ik tevens dank verschuldigd aan de leden 

van de begeleidingscommissie en mensen die de moeite hebben genomen om 

commentaar te geven op mijn conceptrapport. 

Dr. Kadir Canatan


INHOUDSOPGAVE 

1. OPZET 

2. BEVINDINGEN 

2.1. KOLONIALE MIGRANTEN 

2.1.1. Indische Nederlanders 

2.1.2. Molukkers 

2.1.3. Surinamers 

2.1.4. Caribische Nederlanders 

2.2. ARBEIDSMIGRANTEN 

2.2.1. Zuid-Europeanen 

2.2.2. Turken 

2.2.3. Marokkanen 

2.3. VLUCHTELINGEN 

3. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 

4. AANBEVELINGEN 

Pag. 

BIJLAGEN: 

Bijlage 1. Lijst van organisaties 

Bijlage 2. Lijst van organisaties naar bronnen van cultureel erfgoed 

Bijlage 3. Lijst van organisaties naar toegankelijkheid en ontsluiting 

Bijlage 4. Vragenlijst ten behoeve van groepsgesprek 

Bijlage 5. Topiclist ten behoeve van organisaties 

Bijlage 6. Advertentietekst 

Bijlage 7. Literatuurlijst


OPZET 

Achtergrond en doel 

Dit rapport geeft een globale inventarisatie weer van het cultureel erfgoed van 

minderheden bij zelforganisaties. Deze inventarisatie vormt een onderdeel van het 

onderzoeksproject Migratiegeschiedenis in het kader van Cultureel Erfgoed Minderheden 

(CEM). Naast een inventarisatie bij de eigen organisaties van de minderheden heeft er 

parallel een inventarisatie plaatsgevonden bij verschillende musea en archiefvormende 

instellingen. 

In het kader van Cultureel Erfgoed Minderheden zijn drie grote thema´s gekozen: 

migratiegeschiedenis, islamitisch erfgoed en slavernijverleden. Dit naar aanleiding van 

het resultaat van een onderzoek dat in het voorjaar van 2000 op verzoek van de 

Directie Cultureel Erfgoed van het Ministerie van OC&W is uitgevoerd door DOCA 

Bureaus. Na een uitgebreide gespreksronde in ´het veld´ kwam dit bureau onder meer 

tot de conclusie dat deze thema´s het meest geschikt zouden zijn om een zekere lijn 

aan te brengen in een eerste grootschalige aanpak ten aanzien van het culturele erfgoed 

van minderheden in Nederland. De Ministeries van OC&W en Binnenlandse zaken 

hebben deze aanbeveling overgenomen. 

Deze inventarisatie beoogt de deskundigheid, de contacten, en waar nodig de 

talenkennis, die minderhedenorganisaties bezitten aan te wenden om op landelijke 

schaal een eerste inventarisatie te maken van: 

1. Archiefvormende instellingen van minderheden (nationaal, provinciaal, lokaal) en de 

wijze waarop zij hun archieven op dit moment beheren en ontsluiten; 

2. Sleutelpersonen die een belangrijke rol hebben gespeeld voor hun eigen 

migrantengemeenschap en hun kennis van en visie op het cultureel erfgoed van de 

eigen gemeenschap; 

2. Methoden om belangwekkende privé-archieven over te dragen aan archiefbeherende 

instellingen. 

Afbakening ten opzichte van andere inventarisaties 

1. Deze inventarisatie liep parallel met het project ´De inventarisatie van het Erfgoed 

Minderheden betreffende de sectoren “archieven” en “oral history” een gezamenlijk 

plan’. Dit plan richt zich, anders dan het voorgaande, op professionele instellingen die 

archieven en documentatie verzamelen, ontsluiten en ter beschikking stellen. 

Gezien deze taakstelling zijn er geen raakvlakken tussen deze inventarisatie en de 

inventarisatie bij musea en archieven. 

2. Met de werkgroep ‘islamitisch erfgoed’ worden afspraken gemaakt over wie welk 

erfgoed van minderheden inventariseert bij musea en archiefvormende instellingen 

afkomstig uit islamitische culturen en bij zelforganisaties. 

3. Het project cultureel erfgoed bij de minderhedenorganisaties neemt de 

migratiegeschiedenis van moslimmigranten (vanaf Tweede Wereldoorlog) als 

uitgangspunt. In dit opzicht heeft deze inventarisatie historisch gezien geen raakvlakken 

met het islamitisch erfgoed bij gevestigde instellingen en het slavernijverleden. 

Gezien de religieuze en culturele verwevenheid bij de moslimminderheden zijn de 

inhoudelijke raakvlakken onvermijdelijk tussen het islamitisch en het cultureel erfgoed


bij zelforganisaties. Om dit enigszins te voorkomen zijn de religieuze zelforganisaties 

niet benaderd voor deze inventarisatie, maar wel voor de inventarisatie van het 

islamitisch erfgoed. Daarnaast wordt er een ander soort vragen gesteld voor de culturele 

en maatschappelijke organisaties. Het etiket ‘islamitisch erfgoed’ wordt bij deze 

inventarisatie niet gebruikt. 

Definitie van het begrip Cultureel Erfgoed 

Tijdens de inventarisatie wordt bewust geen definitie gegeven van het begrip cultureel 

erfgoed. De onderzoeker heeft zelf een technische definitie gehanteerd volgens de 

bronnen van het cultureel erfgoed. 

Er zijn vijf bronnen te onderscheiden: 

1. Orale bronnen (sleutelfiguren) 

2. Schriftelijke bronnen (kranten, tijdschriften, brieven, e.d.) 

3. Audiovisuele bronnen (cassettes, video’s, foto´s, e.d.) 

4. Materiële bronnen (gebruiksvoorwerpen, instrumenten, e.d.) 

5. Digitale bronnen (website, cd, cd-rom) 

Wat wel gedaan is, is het vaststellen van wat migranten zelf verstaan onder het begrip 

cultureel erfgoed. Dat is niet alleen nodig om de inhoud van dat begrip vast te stellen, 

maar ook om richting te geven aan het onderzoek naar cultureel erfgoed van 

minderheden. 

Maatschappelijke context en werkwijze 

De zelforganisaties worden tot nu toe geanalyseerd vanuit diverse disciplines en 

perspectieven. Bij deze onderzoeken worden verschillende functies van zelforganisaties 

(ontmoeting, cultuur, recreatie, belangenbehartiging, hulp en informatie etc.) bekeken, 

zowel voor de doelgroep als voor de omringende samenleving. 

Bij de inventarisatie van het cultureel erfgoed staat een heel andere functie centraal: 

zelforganisatie als bron van cultureel erfgoed. Wat betekenen de zelforganisaties voor 

het cultureel erfgoed van minderheden? Wat zijn (on)mogelijkheden van deze 

organisaties op dat terrein? Deze vragen worden gesteld aan de zelforganisaties, met 

name organisaties die landelijk of regionaal georganiseerd zijn en/of een landelijke of 

regionale oriëntatie/bereik hebben. 

Er wordt volgens de sneeuwbalmethode gewerkt, met “eigen” mensen en organisaties 

en opgestart bij: 

1. De Werkgroep Migratie van Cultureel Erfgoed Minderheden; 

2. Landelijke overlegorganen van minderheden; 

2. Landelijk en regionaal overkoepelende zelforganisaties (welzijn en cultuur); 

Daarbij zijn onder meer de volgende methoden gebruikt: 

1. Groepsgesprekken: 

Er worden groepsbijeenkomsten voor de sleutelpersonen uit diverse 

minderheidsgroeperingen georganiseerd en aan de hand van een vijftal vragen een 

groepsdiscussie gevoerd onder leiding van de onderzoeker (Zie Bijlage Vragenlijst 

Groepsgesprekken). 

Behalve Indische Nederlanders worden vooral voor andere minderheidsgroepen 

groepsgesprekken georganiseerd. De groepsbijeenkomst voor Indische Nederlanders 

werd door de vele afmeldingen en geringe deelname geannuleerd. Daarna was er geen 

tijd meer voor de organisatie om een nieuwe bijeenkomst te organiseren.


Voor deze groepsbijeenkomsten worden in samenwerking met de inspraakorganen van 

de betreffende groepen 15 à 30 sleutelfiguren (die vaak in de buurt van de eigen 

organisaties actief zijn of actief zijn geweest) uitgenodigd om over het culturele erfgoed 

van de betreffende gemeenschappen na te denken. Aan deze groepsbijeenkomsten 

hebben in totaal ruim 60 personen deelgenomen. De verdeling naar etnische groepen 

wordt in onderstaande tabel weergegeven: 

Groepen Genodigden Deelnemers 

1 Indische Nederlanders - - 

2 Molukkers 15 7 

3 Surinamers 20 8 

4 Caribische Nederlanders 16 4 

5 Turken 30 13 

6 Marokkanen 15 7 

7 Zuideuropeanen 30 15 

8 Vluchtelingen 15 7 

Totaal 141 61 

De opkomst varieerde van minimaal 4 personen tot 15 personen. Deze 

groepsgesprekken waren nuttig, niet alleen om een landelijk overzicht te krijgen, maar 

ook om de visie van de sleutelfiguren in kaart te brengen over de kwesties rondom het 

begrip cultureel erfgoed en de stand van zaken met betrekking tot het cultureel erfgoed 

van minderheden. 

2. Algemene oproep via advertenties: 

Door het plaatsen van advertenties in relevante tijdschriften en mailbestanden van grote 

organisaties te gebruiken wordt er een algemene oproep gedaan aan de organisaties en 

individuele migranten of ze archieven, collecties en materialen hebben. En zo ja, of ze 

dat willen doorgeven aan de uitvoerende persoon en instanties. In dit kader wordt er 

een advertentie geplaatst in de landelijke bladen die door migranten(organisaties) vaak 

gelezen worden, namelijk de Allochtonenkrant en Contrast (Zie Bijlage 

Advertentietekst). Daarnaast worden advertenties in de eigen bladen van de 

inspraakorganen geplaatst. 

Naast deze algemene advertenties worden er tal van zelforganisaties en individuele 

leden van migranten per e-mail benaderd door gebruik te maken van de mailbestanden 

van belangrijke organisaties, zoals Islam en Burgerschap, Nederlands Centrum 

Buitenlanders en FORUM. 

Ten slotte heeft de onderzoeker aan diverse kranten-, radio- en televisieinterviews 

meegewerkt over het doel en inhoud van de inventarisatie en een oproep gedaan aan 

het allochtone publiek om te reageren. 

De reacties via deze kanalen zijn beperkt gebleven. Er hebben in totaal 50 individuele 

mensen en organisaties gereageerd. Niet altijd om door te geven dat men materiaal in 

huis heeft, maar ook om informatie te vragen over het project en om suggesties te 

geven. 

3. Contacten met de zelforganisaties:


Na groepsgesprekken en reacties naar aanleiding van advertenties heeft de onderzoeker 

in overleg met de begeleidingscommissie besloten om een aantal strategische 

organisaties per doelgroep te bezoeken en te inventariseren wat zij in huis hebben als 

het gaat om archief, collecties en materialen. Er zijn in totaal 36 organisaties 

geïnventariseerd. De meeste organisaties worden door de onderzoeker bezocht en 

betrokkenen worden geïnterviewd. Een klein aantal organisaties worden per mail 

benaderd en middels internetonderzoek geïnventariseerd. Het aantal organisaties per 

etnische groep wordt hieronder weergegeven. (Daarnaast zie: Bijlage Lijst 

geïnventariseerde organisaties). 

Groepen Aantal organisaties 

1 Indische Nederlanders 5 

2 Molukkers 5 

3 Surinamers 4 

4 Caribische Nederlanders 3 

5 Turken 7 

6 Marokkanen 4 

7 Zuid-Europeanen 5 

8 Vluchtelingen 3 

Totaal 36 

Bij het vaststellen van de strategische organisaties wordt er uitgegaan van een aantal 

criteria: 

- Organisaties die landelijk of regionaal georganiseerd zijn of een landelijke of regionale 

oriëntatie/bereik hebben; 

- Organisaties die relatief een lange geschiedenis achter de rug hebben en enig archief 

en documentatie hebben opgebouwd; 

- Organisaties die verschillende belangen en nationaliteiten vertegenwoordigen 

(diversiteit en evenwichtigheid). 

Bij de werkelijke keuze van organisaties hebben sleutelfiguren en leden van de 

begeleidingscommissie en werkgroep een belangrijke rol gespeeld. 

4. Literatuur- en internetonderzoek: 

Om enig inzicht te krijgen in de migratiegeschiedenis en organisatievorming van de 

minderheden wordt er een beroep gedaan op de literatuur en de internetmogelijkheden. 

Het is belangrijk om te constateren dat vele migrantenorganisaties eigen websites 

hebben en/of bezig zijn om een eigen website te ontwikkelen. 

Zoals uit de gebruikte methoden te zien valt, blijkt dat vanuit deze inventarisatie 

zelforganisaties benaderd worden als bron van het sociaal en cultureel kapitaal. In dit 

opzicht worden de zelforganisaties niet alleen als doelgroep voor het onderzoek 

benaderd, maar ook als het referentiekader voor het onderzoek. Uitgaand van het 

perspectief van migranten wordt er een visie geformuleerd over de (positie en toekomst 

van) het cultureel erfgoed van minderheden. Hun (on)mogelijkheden met betrekking tot 

het cultureel erfgoed en documentatie ervan worden in kaart gebracht. 

De inventarisatie wordt begeleid door een commissie. De leden van de 

begeleidingscommissie bestond uit de volgende personen:


* De heer Boudewijn Sittrop, Landelijk Inspraakorgaan Zuid-Europeanen (LIZE), 

* Mevrouw Edy Seriese, Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI), 

* De heer Emad Rashed, Vluchtelingenorganisatie Nederland (VON), 

* Mevrouw Hatice Can-Engin, Inspraakorgaan Turken (IOT), 

* Mevrouw Geertje Mak, Stichting Melange (SM). 

De uitvoering van het project heeft vier maanden geduurd, van april tot en met juli 

2002. Het Inspraakorgaan Turken heeft daarbij als formele werkgever gefungeerd. 

Indeling van het rapport 

De volgende hoofdstukken (2.1, 2.2 en 2.3) geven een beeld van belangrijke 

(archiefvormende) zelforganisaties per groep, namelijk koloniale migranten, 

arbeidsmigranten en vluchtelingen. 

In dit hoofdstuk worden eerst inleidende opmerkingen gemaakt over de 

migratiegeschiedenis en organisatievorming van de betreffende groep als context van 

het culturele erfgoed. Daarna komen de opinies van de sleutelfiguren over het cultureel 

erfgoed aan de orde. Een lijst van sleutelfiguren als bron van de orale geschiedenis 

maakt hier onderdeel van uit. Ten slotte worden enige conclusies getrokken en 

mogelijke knelpunten aangekaart. 

De samenvattende conclusies en aanbevelingen volgen in hoofdstuk 3 en 4.


MIGRANTEN UIT (VOORMALIGE) KOLONIES 

Inleiding 

De geschiedenis van sommige etnische groepen in Nederland is niet los te zien van het 

koloniale verleden van Nederland, namelijk de geschiedenis van Indische Nederlanders, 

Molukkers, Surinamers, Antillianen en Arubanen. 

Kort na de Tweede Wereldoorlog kreeg Nederland voor het eerst te maken met een 

grote stroom immigranten, grotendeels afkomstig uit de voormalige kolonie Nederlands 

Indië. Na het beëindigen van de Japanse bezetting begon in deze regio een gewapende 

strijd voor onafhankelijkheid. Dit leidde in 1946 tot een migratiegolf van bijna 70.000 

personen. 

In 1949 moest Nederland onder grote druk van de Verenigde Naties het huidige 

Indonesië zelfstandigheid geven. Dit leidde tot grote aantallen immigranten in 1950 en 

1951. Het gedwongen vertrek van de overgebleven Nederlanders in 1958 en de 

succesvolle claim van Indonesië op Nieuw Guinea in 1962 brachten Nederland opnieuw 

kleinere migratiegolven. 

In de jaren zeventig werd Nederland opnieuw geconfronteerd met de naweeën van het 

kolonialisme. De onafhankelijkheid van Suriname in 1975 leidde tot de eerste golf 

migranten vanuit dit land. De meesten werden gedreven door de onzekere politieke en 

economische situatie. Toen in 1980 de laatste gelegenheid bestond om automatisch de 

Nederlandse nationaliteit te verkrijgen, kwam er een tweede golf naar Nederland. 

Ook met de Nederlandse Antillen en Aruba heeft Nederland van oudsher (vanaf 1634) 

een hechte band. Migranten van de Nederlandse Antillen en Aruba onderscheiden zich 

van andere migranten door hun Nederlandse nationaliteit. Zij kunnen dan ook zonder 

veel problemen naar Nederland reizen. Migratie van de eilanden wordt sterk beïnvloed 

door de economische situatie. Halverwege de jaren tachtig kwamen per jaar ongeveer 

7000 Antillianen naar Nederland vanwege de economische recessie in eigen land. 

Halverwege de jaren negentig kwamen er jaarlijks nog maar 3000. De laatste jaren 

stijgt het aantal immigranten echter weer tot boven de 10.000. 

INDISCHE NEDERLANDERS 

Inleiding 

In Nederland wonen ruim een half miljoen Indische mensen. De meeste daarvan zijn 

kort na de Tweede Wereldoorlog in Nederland gekomen, na vaak een lange 

voorgeschiedenis in het koloniale Nederlands-Indië (van begin 17e eeuw tot 1949 ). 

Sommige Indische families zijn zelfs al ontstaan in de periode van de Portugese 

kolonisatie in de 16e eeuw. Het waren feitelijk de eerste migranten die Nederland na de 

oorlog ontving. 

Na de Tweede Wereldoorlog werd Indonesië in 1949 onafhankelijk en kozen de meeste 

Indische mensen voor repatriëring naar Nederland. Sommigen kozen voor Nieuw-


Guinea, maar de omstandigheden waren daar slecht. Vanwege de 'colour bar' lieten veel 

andere landen alleen migranten toe met Europese gewoonten en een Europees uiterlijk. 

Alleen de Verenigde Staten vormden daarop een uitzondering. 

De Indonesische regering gaf de Indische Nederlanders in 1949 twee jaar de tijd om te 

beslissen of men het Indonesisch staatsburgerschap verkoos (warga negara). Slechts 

een beperkt aantal Indiërs koos hiervoor. Velen kwamen na verloop van tijd op dit 

besluit terug omdat hun maatschappelijke positie in het nieuwe Indonesië sterk onder 

druk stond. Het gevolg was dat velen daarna alsnog kozen voor migratie naar Nederland 

('spijtoptanten') en de Nederlandse nationaliteit verkozen boven de Indonesische 

nationaliteit. Ruim 300.000 Indische Nederlanders repatrieerden tussen 1946 en 1964 in 

vier golven naar Nederland; 50.000 van hen emigreerden weer, onder andere naar de 

Verenigde Staten en Canada. 

Hun etnische afkomst is van gemengde aard: een combinatie van Indonesische 

invloeden en Hollandse invloeden. In het koloniale Indië vormden de Indische mensen 

een tussenlaag tussen de autochtone bevolking (de inlanders) en de sociale top van 

Europeanen. Doordat de Indische cultuur geruime tijd sterk beïnvloed werd door de 

omgang met de autochtone bevolking zijn veel gewoonten, gedrag en bijgeloof bij 

Indische mensen sterk verwant aan de cultuur van de autochtone bevolking. Indische 

mensen komen voort uit gemengde huwelijken van Indonesiërs en Hollanders en zijn 

dragers van een in oorsprong gemengde-, doch autonome cultuur. 

Vroeger in de 18e eeuw werd die cultuur ook wel 'mestiezencultuur' genoemd. Later 

werd de term Indo-europeanen of Indo's gebruikt. (het woord Indo had ook wel een 

negatieve lading). In deze tijd is het gangbaar te spreken van 'Indische Nederlanders'. 

Indische mensen tonen zich over het algemeen sterk aanpassingsbereid. Vandaar dat 

men hen noemde als een ´geassimileerde groep´. Dat is niet helemaal terecht. Want 

vele Indo´s uit de 2e en de 3e generatie zijn bezig met hun eigen Indische identiteit. 

Het bewustzijn van eigen roots en de vertrouwdheid met de Indische cultuur waarin je 

bent grootgebracht, geeft bij verdere ontwikkeling vaak aanleiding tot het meer 

investeren in de Indische kant van jezelf. In Nederland worden in tal van plaatsen 

kumpulans en bijeenkomsten gehouden om in de behoefte om met Indo's bij elkaar te 

zijn te voorzien. Juist de toenemende belangstelling voor b.v. de Pasar Malam Besar in 

Den Haag, die jaarlijks op het Malieveld in Den Haag gehouden wordt, duidt op een 

toenemende behoefte om uiting te willen geven aan het Indisch-zijn. 

De Indische identiteit wordt in belangrijke mate gevoed door een groot aantal Indische 

organisaties. Een deel van deze organisaties is bezig met de Indische cultuur en 

geschiedenis. Bij deze organisaties zijn enkele bewust bezig met het verzamelen, 

bewaren en presenteren van cultureel erfgoed en migratiegeschiedenis. Een ander deel 

van deze organisaties is bezig met de belangenbehartiging en hulpverlening. 

Anders dan de andere migranten hebben Indische Nederlanders heel veel organisatie die 

bezig zijn met de herdenking van burger- en militaire slachtoffers van de oorlog. Ieder 

jaar organiseert men verschillende activiteiten om inzicht te verschaffen in wat zich 

afspeelde in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting en bersiapperiode. 

Ten slotte zijn er allerlei groepen die een tijdschrift uitbrengen. Sommige van deze 

tijdschriften zijn algemeen, zoals Moesson. Het is een Indisch maandblad bestemd voor 

alle generaties binnen de Indische gemeenschap zelf, maar ook voor iedereen die 

geïnteresseerd is in Nederlands-Indië en Indonesië. Sommige hebben een eigen blad 

van een stichting of vereniging, zoals de Pasarkrant.


Organisaties 

In overleg met de Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) en uit het 

internetonderzoek is gebleken dat er een groot aantal Indische organisaties zijn die 

bezig zijn met de Indische cultuur, cultureel erfgoed en geschiedenis. Hieronder ziet u 

een lijst van deze organisaties. 

- De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) 

- Indische Genealogische Vereniging (IGV) 

- Stichting Arisan Indonesia (SARI). 

- Indisch Informatiepunt 

- Stichting Tong-Tong 

- Stichting Het Indisch Huis 

- Stichting Vrienden van het Indisch Boek 

- Indisch Cultureel Centrum 

- Indische Culturele Kring 

- Vereniging Indische Nederlanders (VIN) 

- Stichting Indisch Familie Archief 

- Culturele vereniging N.I.N.E.S 

- Stg.Kinderen uit voormalig Ned.Indië. 

Bij een nadere verdieping blijkt dat niet al deze organisaties voor ons doel 

(inventariseren van archiefvormende zelforganisaties) relevant zijn. Bijna alle 

organisaties hebben wij per e-mail benaderd. De meeste hebben op onze mail niet 

gereageerd. Organisaties die gereageerd hebben, meldden dat zij geen archieven, 

collecties of materialen hadden in verband met het Indische cultureel erfgoed. 

Tijdens de inventarisatie zijn er twee reacties binnengekomen. De eerste reactie kwam 

van dhr. Rick van den Broeke. Hij is eigenaar van een prachtige website over de 

Indische cultuur, geschiedenis en organisaties. Deze website heeft mij in staat gesteld 

om heel snel inzicht te krijgen in de Indische sociale kaart van Nederland. 

Een andere reactie kwam van St. SARI. Dat is een initiatief van Indische Nederlanders in 

Nijmegen en deze stichting wil o.a. de geschiedschrijving over de Indische Nederlanders 

na 1950 in Gelderland bevorderen. 

Op grond van gegevens die wij uit het internetonderzoek hebben gekregen en via 

reacties van de organisaties, hebben wij besloten om een vijftal organisaties (en/of 

websites) in kaart te brengen. Dat zijn de volgende organisaties: 

- De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) 

- Indische Genealogische Vereniging (IGV) 

- Stichting Arisan Indonesia (SARI).


- Indisch Informatiepunt 

- Stichting Tong-Tong 

De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) 

De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) is het enige instituut in Nederland 

dat de geschiedenis van de Indische bevolkingsgroep in de kolonie en daarbuiten 

centraal heeft staan bij haar collectievorming en bij overige activiteiten. Het doel van de 

Stichting is: 

“het behouden en toegankelijk maken van Indische cultuurgoederen, d.w.z. die 

roerende en onroerende goederen alsmede die onstoffelijke zaken die geacht kunnen 

worden uitingen te zijn van de Indische cultuur.” 

Zij tracht dit doel te bereiken door: 

“die cultuurgoederen te inventariseren, te verzamelen, te ordenen, te catalogiseren en 

verder toegankelijk te maken door ze tentoon te stellen.” 

Indisch erfgoed 

Het IWI bezit een boekerij van ca. 6.000 titels, een beeldarchief van circa 10.000 

glasplaten, ansichtkaarten en foto's, ca. 2.000 landkaarten en stadsplattegronden, 

honderden videofilms en geluidsopnames en een beperkte collectie objecten, waaronder 

persoonlijke bezittingen uit de tijd van de Japanse bezetting, een opgezette krokodil, 

een miniatuur wayangset en andere souvenirs, koffers met opdruk Willem Ruys, 

rantangs, sapolidi's en oelekans. 

Boeken 

De IWI-boekencollectie is gebaseerd op de vroegere persoonlijke verzamelingen van 

Tjalie Robinson en Lilian Ducelle. Daarna aangevuld met vele schenkingen en 

nalatenschappen van mensen die het IWI een warm toedragen. Het IWI-budget laat niet 

toe dat ze zelf boeken aanschaffen. Zo is de collectie gegroeid tot een bibliotheek van 

ca. 6000 titels. 

De boeken vertegenwoordigen een breed scala van onderwerpen: religie, (adat)recht, 

Binnenlands Bestuur, scheepvaart, spoorwegen, ondernemingen, aardrijkskunde, 

geschiedenis, romans, atlassen, naslagwerken, etc. Van bijzondere betekenis zijn de 

(handgeschreven) dagboeken of egodocumenten die een zeer persoonlijke visie geven 

op een bepaalde tijdsperiode, vaak de Tweede Wereldoorlog. 

Iedereen is welkom op de IWI-locatie om zelf rond te snuffelen en boeken in te zien. Zij 

kunnen de boeken helaas niet uitlenen, daarvoor ontbreken ons de faciliteiten. Als u 

vragen heeft, staan de medewerkers gereed om u te helpen bij het zoeken. 

Iwi is begonnen met het maken van bibliografieën (bijv. 400 jaar Japans-Nederlandse 

betrekkingen) en zal dat in de toekomst voortzetten. De collectie leent zich uitstekend 

voor scholieren, studenten en anderen die bezig zijn met een onderzoeksproject over 

een Nederlands-Indisch onderwerp. 

IWI heeft een wisselende voorraad dubbele boeken die voor tweedehandsprijzen te koop 

zijn.


Foto´s 

De fotoverzameling van het IWI omvat ruim 250 fotoalbums met ca. 10.000 

afbeeldingen, enkele honderden losse foto's, een paar honderd glasplaten, stereofoto's 

en toverlantaarnplaten. Voor het IWI zijn vooral de familiealbums belangrijk, zowel in 

kwantitatieve als in kwalitatieve zin: deze categorie groeit het snelst en geeft daarbij 

een beeld van het dagelijkse leven van Indische mensen in Indië en in de eerste jaren in 

Nederland. Met deze verzameling familiekiekjes onderscheidt de IWI-collectie zich van 

de grote (volkenkundige) fotocollecties in Nederland. 

Deze archieven bestaan voor het grootste gedeelte uit formele fotografie van 

wetenschappers en beroepsfotografen uit de negentiende en het begin van de twintigste 

eeuw. Zij hielden zich naar de aard van hun opdracht vooral bezig met onderzoek naar 

Indonesische culturen, bestudering van de natuurlijk en grondstoffelijke rijkdommen 

van de kolonie en met de westerse bijdrage aan de economische en sociale ontwikkeling 

van de Indonesische samenleving (wegen waterbouw, landbouw, onderwijs en 

gezondheidszorg). 

De fotoverzameling van het IWI geeft juist een beeld van het huiselijke leven, van het 

samenzijn op de achtergalerij, van familie-uitjes naar het meer of de bergen, van 

festiviteiten in de stad, de werkomgeving van postbodes en politieagenten, 

onderwijzeressen en typistes. Kortom, van gewone Indische mensen en hun alledaagse 

bezigheden. 

Met de conservering van de fotocollectie (in zuurvrije mappen en ordners) zijn de IWImedewerkers 

nog druk bezig. Van de fotoalbums is een eerste handmatige beschrijving 

in te zien. De losse foto's worden nog uitgezocht. 

Ansichtkaarten 

De prentenbriefkaartenverzameling van het IWI dateert helemaal uit de koloniale tijd en 

is met ruim 5000 exemplaren bijna compleet. Ansichtkaarten waren destijds erg 

populair en de onderwerpen waren erop uitgezocht om in de smaak van het grote 

publiek te vallen: stadsgezichten, natuuropnames van bergen, meren en watervallen, de 

cultures, bevolkingstypen en inheemse ambachten, tempels en monumenten. Van Java 

zijn meer kaarten gemaakt dan van Sumatra of de andere eilanden en van de grote 

steden weer meer dan van de kleinere. 

De prentbriefkaarten, waaronder een aantal originele foto's en bijzondere ingekleurde 

exemplaren, is voor het overgrote deel geïndexeerd en goed toegankelijk. 

Films 

Het IWI bezit voorlopig nog een bescheiden collectie (zo'n 100 stuks) amateurfilms uit 

Indië. Maar daarin zal in de nabije toekomst verandering komen: Jan Brocades-Zaalberg 

(een van de oprichters van het IWI) en eigenaar van een grote collectie amateurfilms 

heeft te kennen gegeven zijn hele collectie aan het IWI toe te willen vertrouwen. Eerst 

moeten hierover allerlei afspraken worden gemaakt, allereerst met Brocades-Zaalberg, 

maar het IWI zal bijvoorbeeld ook een regeling moeten treffen met de instellingen waar 

Brocades-Zaalberg de films professioneel heeft opgeslagen, er moeten zichtkopieën 

worden gemaakt op vhs-banden en er moet een geautomatiseerd bestand worden 

aangelegd. Het zal dus nog wel even duren voor de films te bezichtigen zijn. Maar dan 

weet u alvast dat het IWI in de toekomst over een prachtige filmcollectie zal beschikken, 

die net als de fotocollectie vooral een beeld geeft van het dagelijkse Indische leven. 

Video's 

De collectie video's van het IWI bestaat uit ca. 200 banden van documentaires, die 

gedeeltelijk zijn opgenomen van de televisie. Alle videobanden zijn geordend en kort 

beschreven. Een van de bestuursleden, Tom van der Geugten, zorgt ervoor dat deze


collectie zo actueel mogelijk blijft. Als er iets interessants voor het IWI wordt 

uitgezonden, neemt hij het op en maakt er een beschrijving van. Deze collectie is op dit 

moment nog niet te bezichtigen: het IWI heeft nog geen afspeelapparatuur, maar hoopt 

op korte termijn hiervoor de financiën te vinden. In de Nieuwsbrief kunt u lezen vanaf 

wanneer u gebruik kunt maken van de videocollectie, of het nu om 

onderzoeksdoeleinden gaat of gewoon om een middag videobanden kijken over vroeger. 

Wetenschappelijke en ervaringskennis 

Het IWI stelt al deze collecties ter beschikking aan tentoonstellingen, symposia en 

publicaties die rechtstreeks of zijdelings te maken hebben met (de positie) van de 

Indische bevolkingsgroep. Zo voldoet het IWI aan één van haar belangrijkste 

nevendoelstellingen: de consequente combinatie van wetenschappelijke en 

ervaringskennis van alle (Indische) generaties en alle bevolkingsgroepen die de 

voormalige kolonie rijk was. Het IWI is een plaats waar alle Indische mensen zich thuis 

voelen. Omdat het Indische er norm is. 

Financiën 

Het IWI heeft in 1996 het pand Waldeck Pyrmontkade 906 aangekocht met een 

eenmalige subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De 

stichting ontvangt geen overheidssubsidies en heeft ook uit andere bronnen geen 

structurele inkomsten. Met het oog op een zo groot mogelijke toegankelijkheid van de 

collecties voor het publiek heft het IWI geen bezoekersvergoeding en wil dat ook in de 

toekomst zo houden. 

Vrienden van het IWI 

Het IWI is voor haar werkzaamheden en activiteiten geheel afhankelijk van haar 

vrienden/donateurs. De stichting weet zich gesteund door ca. 450 hechte vrienden, 

maar hun donaties zijn onvoldoende voor de conservering en automatisering van de 

collecties. 

Schenkingen 

Misschien nog belangrijker dan financiële ondersteuning zijn de schenkingen van 

persoonlijk archiefmateriaal, boeken, foto's etc., waarmee het IWI zijn collecties 

kwantitatief en kwalitatief kan verbeteren. Het IWI bewaart Indisch erfgoed en schat het 

op waarde wat elders als nietszeggend of onbetekenend bij het vuil zou worden gezet. 

Het IWI is een plaats waar het Indische verhaal wordt verteld. Ook het verborgen 

verhaal. 

De Indische Genealogische Vereniging (IGV) 

De Indische Genealogische Vereniging, opgericht op 2 juli 1988, bestaat nu dertien jaar. 

De initiatiefnemers hadden hun belangstelling voor de eigen Indische 

familiegeschiedenis gemeen, doch konden voor hun vragen met betrekking tot het 

genealogisch onderzoek naar Europese families in de voormalige Nederlandse koloniën 

niet afdoende terecht bij de bestaande landelijke instellingen op genealogisch gebied. 

Daarom werd besloten tot het oprichten van een onafhankelijke vereniging, die op een 

verantwoorde wijze bezig wil zijn met Indisch genealogisch onderzoek. Daarbij wil de 

IGV samenwerken met een ieder die zich bezighoudt met de geschiedenis van de 

Nederlanders overzee. 

In haar relatief korte bestaan heeft de IGV zich ontwikkeld tot een instelling die richting 

geeft aan genealogisch onderzoek naar Europese (Nederlandse) families in Nederlands- 

Indië, het Caraïbisch gebied en Zuid-Amerika. Daarbij ligt het zwaartepunt op 

Nederlands Oost-Indië.


Inmiddels hebben velen de weg gevonden naar de IGV. Het publiceren van 

onderzoeksresultaten wordt gestimuleerd door de uitgave van het driemaandelijkse 

tijdschrift ‘De Indische Navorscher’. 

Eenmaal per jaar brengt de IGV een deeltje uit in de serie ‘Bronnenpublicaties’ waarin 

originele bronnen toegankelijk worden gemaakt voor de genealogisch onderzoeker. 

De Indische Navorscher 

Het driemaandelijkse tijdschrift van de IGV draagt de naam ‘De Indische Navorscher’ en 

kan worden beschouwd als opvolger van het gelijknamige tijdschrift dat in de jaren 

1934-1941 te Batavia onder redactie van P.C. Bloys van Treslong Prins en anderen 

verscheen. Mede door de actieve inbreng van zowel de redactie als enige IGV-leden, 

heeft ‘De Indische Navorscher’ (nieuwe serie) een vaste plaats in de genealogische 

literatuur verworven. 

In dit tijdschrift worden genealogieën en kleinere bronnen gepubliceerd. 

Het Indisch Repertorium 

Het Indisch Repertorium is een generale index op familienamen die voorkomen in 

genealogische en aanverwante publicaties betreffende Oost- en West-Indië welke in de 

afgelopen 75 jaar zijn verschenen. Het Repertorium pretendeert geen volledigheid, doch 

bijna alle vooroorlogse standaardwerken op dit gebied zijn erin opgenomen. Het 

Repertorium concentreert zich echter, evenals de IGV, hoofdzakelijk op Oost-Indië. Het 

bevat thans ruim 123.500 referenties naar ruim 37.000 familienamen. 

Niet alle familienamen in het Indisch Repertorium zijn familienamen uit Indië. Waar in 

genealogieën het voorgeslacht en de huidige generaties worden vermeld, komen 

onvermijdelijk personen voor met familienamen die niets met Indië te maken hebben. 

En uiteraard is het zo dat personen met dezelfde familienaam niet noodzakelijkerwijze 

tot dezelfde familie behoren! 

De IGV heeft zelf geen eigen bibliotheek en kan u dus ook geen informatie verschaffen 

over de in het Indische Reperorium genoemde referenties. 

De boeken of publicaties die gebruikt zijn voor het samenstellen van het Indisch 

Repertorium zijn in het algemeen aanwezig in de grotere bibliotheken in Nederland. 

Niet-commerciële genealogische publicaties zijn aanwezig in de bibliotheek van het 

Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag. 

Een aantal van de meest gebruikte bronnen zijn echter op CD-ROM uitgebracht. 

De CD-ROM Bronnen voor Indisch genealogisch onderzoek, uitgegeven door de Stichting 

Historic Future en samengesteld door de Indische Genealogische Vereniging (IGV), 

bevat ruim 5700 pagina's met informatie voor Indisch genealogisch onderzoek, waarbij 

de nadruk op Oost-Indië ligt. Naast de publicaties van de IGV zelf, zijn enige belangrijke 

vooroorlogse standaardwerken opgenomen. 

De CD-ROM bevat een lees- en zoekprogramma en is geschikt voor zowel de PC als de 

Macintosh. 

Met de uitgifte van deze CD-ROM wil de Indische Genealogische Vereniging een extra 

stimulans geven aan Indisch genealogisch onderzoek. 

Het Indisch Repertorium zal eens per twee jaar worden bijgewerkt. De nieuwste versie 

gemaakt voor najaar 2000.


Stichting Arisan Indonesia (SARI) 

De Stichting Arisan Indonesia (SARI) heeft zijn oorsprong in de studiekring Indonesië 

van de Katholieke Universiteit Nijmegen: een kring van mensen die door studie, werk of 

afkomst een band hebben met Indonesië. Aanvankelijk kwamen zij bijeen in 

taalstudiebijeenkomsten om in een informele sfeer, maar op serieuze wijze Bahasa 

Indonesia bij te houden. Later werd deze activiteit uitgebreid met informatiedagen over 

uiteenlopende onderwerpen. SARI werd steeds meer bekend als een informatiepunt voor 

Indonesische en Indische wetenswaardigheden. Vanaf 1996 zijn de activiteiten sterk 

toegenomen en ondergebracht in de stichtingsvorm. SARI ontvangt sindsdien subsidie 

van het Ministerie van VROM en de gemeente Nijmegen, ook heeft de stichting 

leden/begunstigers. 

SARI wil de uitwisseling van kennis over de Indonesische en Nederlandse samenleving 

in al haar aspecten stimuleren. SARI streeft naar bevordering, verdieping en 

versteviging van de Indonesisch-Nederlandse relaties op (sociaal-) economisch, 

wetenschappelijk en cultureel terrein. Zij wil activiteiten op dit gebied aansporen door 

het beschikbaar stellen van faciliteiten, kennis, begeleiding en diensten. Hieronder een 

greep uit de vele activiteiten van SARI. 

Kumpulans 

Twee keer per jaar organiseert SARI een Indonesië-dag over een bepaald thema. SARI 

haalt voor dit doel wetenschappers, journalisten, schrijvers en andere deskundigen naar 

Nijmegen. Thema's zijn onder meer: taal, cultuur, geschiedenis, politiek, toerisme. 

Bovendien zijn op deze dag meestal organisaties aanwezig die nadere informatie 

verstrekken. Voorbeelden van dergelijke organisaties zijn: touroperator Multatuli 

Travel, de Lepra Stichting, Komitee Indonesia, INDOC, Stichting Pelita, Baobab Reizen. 

De meest recente activiteiten zijn de tentoonstelling De verre oorlog in het stadhuis van 

Nijmegen, over Indië tijdens de Japanse bezetting en daarna, een forumdiscussie over 

de laatste politieke ontwikkelingen in Indonesië en een manifestatie over natuur en 

milieu in Indonesië geweest. 

Publicaties 

Twee keer per jaar verschijnt de SARI-Nieuwsbrief met informatie over activiteiten van 

de stichting, de veelgelezen rubriek Pas verschenen met boekbesprekingen, alsmede de 

rubriek Signalementen die een overzicht geeft van tal van actuele of komende 

Indische/Indonesische evenementen in Nederland. 

In 1997 heeft SARI het boek Indië herinnerd en beschouwd. Sociale geschiedenis van 

een kolonie (1930-1957) uitgebracht en tijdens de Indië-herdenking op 16 augustus 

1997 in Roermond aangeboden aan de toenmalige Minister van Defensie, dr. J.J.C. 

Voorhoeve. Het boek (met foto's) is verkrijgbaar bij SARI. 

Cursussen en studiedagen 

Sinds 1997 organiseert SARI (ook in opdracht van derden) cursussen en gastcolleges 

over taal, cultuur, geschiedenis, voedselvoorziening, landbouw en milieu. Tweemaal per 

jaar is er de SARI-taalcursus Bahasa Indonesia voor beginners en gevorderden. Ook 

bestaat de mogelijkheid deel te nemen aan een conversatiegroep. 

Taalcursussen en conversatielessen vinden plaats in kleine groepjes; deelnemers 

noemen steeds weer de prettige en tegelijk stimulerende sfeer waarin het actief 

aanleren van het Bahasa Indonesia kan plaatsvinden. 

Diensten en producten


SARI verzorgt in opdracht vertaalwerk van Indonesisch naar Nederlands en van 

Nederlands naar Indonesisch. Zij geeft adviezen aan bijvoorbeeld reisorganisaties in 

Nederland en Indonesië en voert desgevraagd (markt)onderzoek uit. Tarieven zijn op 

aanvraag verkrijgbaar bij SARI. 

Samenwerking SARI met Indonesische counterpart PPLH 

Sinds 1997 werkt SARI samen met het milieueducatiecentrum Pusat Pendidikan 

Lingkungan Hidup (PPLH) in Seloliman (Oost-Java) en Sanur (Bali). Zij doet dit door het 

werven van fondsen, informatieverstrekking en ter beschikking stellen van 

deskundigheid. Onlangs heeft het Ministerie van VROM een subsidie aan SARI verstrekt 

voor de oprichting van een milieueducatiecentrum in Puntondo (Zuid-Sulawesi). SARI 

bemiddelt tevens bij stageverzoeken voor het PPLH en verzorgt in Nederland de 

voorlichting over het werk van het centrum. 

De goed verzorgde webpagina van PPLH vindt u op het adres: 

http://www.webcom.com/pplh/ . Via onze pagina PPLH - Nieuws vindt u recente 

informatie over de samenwerking tussen SARI en PPLH. 

Indische organisaties 

SARI heeft het initiatief genomen tot de oprichting van een Indisch Platform in Nijmegen 

(PION). Bij het platform zijn de belangrijkste Indische organisaties in en rond Nijmegen 

aangesloten: Stichting I.N.D.O., Vereniging Soerobojo, Melati, Stichting Indo Inn, 

Reünie Contractpensions Nijmegen e.o., Stichting Maluku Help, De Kerkelijke 

Bijeenkomst Heilig Landstichting (KBHLS), de Pasar Malam Kecil uit Overasselt , 

Stichting Muhabbat, en uiteraard SARI. Vanaf najaar 1999 ondersteunt het PION de 

Stichting Pelita met het organiseren van de zogenaamde Masoek Sadja voor de regio 

Rijk van Nijmegen. Masoek sadja is Maleis voor Kom maar binnen. Tegelijk is het de 

naam geworden voor de gezellige en informerende inloopmiddagen voor 55+’ers met 

Indische wortels of andere interessen. Het is de bedoeling dat er in 2001 vier 

inloopmiddagen worden gehouden. 

Reisadviezen 

Wie goed geïnformeerd op reis wil, kan bij SARI gericht informatie krijgen over vervoer, 

accommodatie, gezondheid, bestemmingen en tal van andere zaken. SARI kan een 

geheel op uw persoonlijke wensen en interessen gericht reisadvies maken. 

SARI als vraagbaak 

SARI streeft ernaar op iedere vraag over Indonesië een antwoord te hebben. Indien 

nodig verwijzen ze door of geven aanwijzingen waar informatie te vinden is.


Indisch Informatiepunt 

'Indisch Informatiepunt' is een prachtige website over de Indische cultuur, geschiedenis 

en organisaties. Deze website is opgezet in 1997 door dhr. Rick van den Broeke, een 

Indo die geïnteresseerd is in zijn “roots”. Over zijn motieven vertelt hij het volgende 

verhaal. 

“Waarom ben ik in 1997 met deze website gestart? 

'Indisch Informatiepunt' voor mij een soort experiment om in een aantal jaren vast te 

stellen hoe groot de behoefte van Indische mensen in Nederland en elders is om bezig 

te zijn met de eigen 'roots' en daaraan via Internet uiting aan te geven. Er zijn tal van 

mensen die zich beroepshalve met de Indische cultuur en geschiedenis bezig houden. 

Mij gaat het er echter vooral om de groep van 'niet-professionals', de gewone Indische 

mensen in Nederland en elders, te bereiken en vast te stellen hoe 'levend' de Indische 

cultuur nog is, 50 jaar na de Japanse bezetting en onafhankelijkheidstrijd van Indonesië. 

Daarbij vind ik vooral het verschil in reacties van verschillende generaties Indische 

mensen intrigerend. 

Zelf ben ik er van overtuigd dat in de loop van de 21e eeuw de Indische gemeenschap 

dusdanig opgenomen is in de Nederlandse samenleving (of samenlevingen in de VS en 

elders) dat de verwijzing naar het koloniale verleden zelf steeds meer vervaagt en alleen 

in musea en archieven nog sporen gevonden worden die informatie geven over het 

leven van de Indo's in het koloniale Nederlands-Indië en de periode van assimilatie na 

de oorlog in Nederland en elders. Voorlopig blijkt uit alles dat de invloed van oorlog en 

bersiap (Indonesische onafhankelijkheidstrijd) nog steeds actueel is. 

Iets anders is echter dat het 'Indisch-zijn' ook kan impliceren dat eigenschappen en 

verworvenheden in het persoonlijk leven kunnen leiden tot een andere 

levensinstelling/houding tegenover veel zaken die Indo's blijven onderscheiden van 

anderen.( en dat is dan niet alleen de 'eetcultuur'). In die zin kan het zo zijn dat ook in 

de toekomst bij nieuwe generaties het culturele 'estafettestokje' nog steeds 

doorgegeven wordt en de Indische cultuur een levende cultuur blijft, waarvan Indo's 

vinden dat het de moeite waard is die te koesteren en in stand te houden. 

Met het Indisch Informatiepunt wil ik deels een 'kennisbron' bieden op Internet als het 

gaat om allerlei wetenswaardigheden over die cultuur en daarnaast voor mij zelf nagaan 

hoe mijn eigen Indisch-zijn zich verhoudt tot het Indisch-zijn van anderen. Een 

experiment dus, dat uiteindelijk dus ooit weer wordt afgesloten. Wanneer? Voorlopig ga 

ik er nog een tijd mee door!!” 

Stichting Tong Tong 

De doelstelling van Stichting Tong Tong is het stimuleren van de Indische cultuur, en 

het bevorderen van de kennis over Indische mensen en hun (cultuur-)geschiedenis. 

Belangrijkste middel daartoe is het organiseren van de jaarlijkse Pasar Malam Besar op 

het Malieveld in Den Haag. 

Daarnaast maakt de Stichting Tong Tong tentoonstellingen; is ze uitgever van boeken 

en de gratis Pasarkrant sinds 1986. De Pasarkrant verschijnt drie keer per jaar. De 

Sobat is de nieuwsbrief voor donateurs van de Stichting Tong Tong 

Op eigen website (http://tongtong.denhaag.org) houdt de Stichting Tong Tong mensen 

op de hoogte van haar activiteiten. Nieuws over de Pasar Malam Besar — inclusief de 

programma’s die de Stichting Tong Tong daar organiseert — vindt u op een andere 

website (www.pasarmalambesar.nl).


Sleutelpersonen 

Tijdens inventarisatie zijn er contacten geweest met de volgende drie sleutelpersonen. 

Alle drie zijn actief binnen de Indische gemeenschap en zijn bezig met het cultureel 

erfgoed van hun gemeenschap. 

- Edy Seriese, directeur IWI 

- H.A.J. de la Croix, voorzitter SARI 

- Rick van den Broeke, eigenaar website “Indisch Informatiepunt” 

Gezien de het feit dat er geen groepsbijeenkomst is georganiseerd met deze groep, 

wegens gebrekkige deelname vanuit de organisaties, zijn er geen andere namen 

vastgesteld. Via de bovengenoemde organisaties kan men aan andere namen komen. 

Knelpunten en conclusies 

Er moet geconstateerd worden dat de Indische Nederlanders hard bezig zijn om hun 

geschiedenis in kaart te brengen. Dat blijkt o.a. uit de initiatieven die in de afgelopen 

periode ontwikkeld zijn op het gebied van cultureel erfgoed en migratiegeschiedenis. 

Met name heeft de Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) een bijzondere 

plaats hierin. Dit instituut wist duizenden boeken, foto´s, films, video´s, landkaarten, 

stadsplattegronden, geluidsopnames en objecten onder zijn dak te brengen. 

Bij de totstandkoming van IWI speelde eenmalige subsidie een belangrijke rol om het 

huidige pand te kunnen kopen, maar zonder vrijwilligerswerk van de vele Indische 

Nederlanders kon zoń instituut zichzelf niet langer handhaven en verder ontwikkelen. 

Dat geldt ook voor andere initiatieven die niet gesubsidieerd zijn. 

Ondanks het vrijwilligerswerk en contributies/schenkingen van de leden of donateurs is 

de vraag: hoe lang kunnen de wetenschappelijke en culturele instituties van Indische 

Nederlanders zonder subsidie vol houden? Dat is het eerste knelpunt met betrekking tot 

de toekomst van het culturele erfgoed van Indische Nederlanders in Nederland. 

Een andere knelpunt is dat wij tijdens de eerste fase van het project Cultureel Erfgoed 

de opinies van de sleutelfiguren van Indische Nederlanders over het culturele erfgoed 

niet kunnen peilen, vanwege korte duur van de inventarisatie. Om verder vorm te geven 

aan het cultureel erfgoed is de visie van de betreffende groep op eigen cultureel erfgoed 

een essentiële zaak. 

Verder moet opgemerkt worden dat de (on)mogelijkheden van lokale organisaties van 

Indische Nederlanders buiten het gezichtveld bleef als het gaat om het cultureel erfgoed 

gezien de weinig reacties. Dat geldt ook trouwens voor de andere etnische groepen. 

Tenslotte is de lijst van sleutelpersonen niet voldoende voor deze groep. In een tweede 

stap moet niet alleen een goede lijst van namen opgesteld worden, maar ook moet de 

achtergrond van de sleutelpersonen in kaart gebracht worden. Dat is essentieel voor een 

database die ter beschikking gesteld kan worden aan de onderzoekers en journalisten 

als bron van de orale geschiedenis.


MOLUKKERS 

Inleiding 

Het grootste deel van de Molukse migranten is op ongeveer hetzelfde tijdstip 

gearriveerd. Dit was begin 1951. Afwijkend ten opzichte van de overige 

minderheidsgroepen is voorts dat zich na de eerste stroom in 1951 nauwelijks een 

kettingmigratie voordeed. Een uitzondering vormt een categorie van enkele honderden 

Molukse immigranten die in 1963 uit het voormalige Nieuw-Guinea naar Nederland 

kwamen. 

In sociaal-economisch opzicht was het een sterk homogene populatie. De mannen 

waren overwegend militairen, hun vrouwen zorgden voor het huishouden. Er kunnen 

een groot aantal specifieke condities genoemd worden van het Molukse verblijf in den 

vreemde, die bij gedragen hebben bij een sterke groepscohesie en organisatievorming, 

te weten: 

- het etnische verschil ten aanzien van de Nederlandse omgeving; 

- de verspreiding van de groep over, veelal wijd uiteenliggende woonoorden; 

- de economische afhankelijkheid; 

- het streven naar een politiek ideaal: de verwezenlijking van een vrije republiek 

der Zuid-Molukken (RMS); 

- de als voorlopig beschouwde aanwezigheid op de Nederlandse bodem; 

- interlokale allianties (de pela-verbanden) en religieuze diversiteit, etc. 

Het politieke ideaal van een eigen staat wordt niet door de hele gemeenschap gedragen. 

Er zijn ook belangrijke groepen die politiek neutraal of pro-Indonesisch zijn. Behalve een 

samenbindend element is het RMS-idee ook een factor geweest die scheiding binnen de 

Molukse gemeenschap heeft gebracht 

Het cultureel erfgoed van Molukkers wordt door een groot aantal organisaties (van 

religieuze, sociaal-culturele en politieke aard) in stand gehouden en bewaard. De 

doelgroep en grondslag van deze organisaties zijn heel verschillend: religieuze 

organisaties (algemeen: kerken en moskeeën, doelgroepenorganisaties, zoals 

jongerenvereniging, contactorgaan, vrouwenorganisatie), sociaal-culturele organisaties 

en politieke organisaties die RMS-ideaal propageren en belangen van de Molukse 

gemeenschap in Nederland behartigen. 

Naast eigen organisaties zijn er heel veel sleutelfiguren in de buurt van deze 

organisaties die een belangrijke functie kunnen vervullen als orale bron van de 

migratiegeschiedenis en het cultureel erfgoed. 

Opinies van sleutelpersonen 

Definitie van cultureel erfgoed 

Geconstateerd wordt dat de aanwezigen verschillende definities geven van “cultureel 

erfgoed.” Ten eerste wordt het cultureel erfgoed opgevat als tradities die overdraagbaar 

zijn aan de jongere generaties. Bijvoorbeeld: bij de Molukkers is het zo, dat wanneer 

een man trouwt de familie van hem naar de familie van de vrouw gaat en daar de hand 

wil vragen, dat de deur dan niet meteen wordt opengedaan.


Deze tradities worden niet altijd positief ervaren voor de nieuwe generaties. Eigenlijk 

zou je je kinderen niet moeten belasten met bepaalde culturen. Als de derde generatie 

vraagt naar het culturele erfgoed, dan zou je moeten kunnen zeggen dat ze deze 

moeten zoeken in de “roots”, de wortels. 

Ten tweede wordt cultureel erfgoed gedefinieerd als een dynamische gegeven. Want een 

cultuur is niet statisch, maar dynamisch en onderhevig aan veranderingen. 

Ten slotte wordt vermeld dat het goed is om ons te realiseren dat het culturele erfgoed 

breder is dan materiële zaken en tradities. Het is ook de manier waarop mensen leven. 

Belangrijke aspecten van cultureel erfgoed 

Er wordt ingestemd met de opmerking van de heer Manahutu (cultureel erfgoed is meer 

dan materiële en immateriële zaken en tradities) en men is ook blij met de oprichting 

van het Molukse museum. De migratiegeschiedenis vinden zij erg belangrijk; vooral de 

fasen van het migratie– en het vestigingsproces. Ook is de identiteit in verschillende 

fasen erg belangrijk. Dit geldt ook voor de geloofs- en religieuze gebruiken. 

De verhalen van het volksgeloof zijn aan het wegebben. De Molukkers proberen dit te 

voorkomen door zich goed te organiseren en te kijken hoe het gaat in de toekomst. Ook 

wordt getracht het dynamische hierin te houden. 

95% van de Molukkers in Nederland zijn christelijk, een kleine groep islamitisch. Er is 

een collectiviteitgevoel onder de Molukkers. De meeste mensen hebben dezelfde 

culturele achtergrond. Er is wel enige verscheidenheid, maar er zijn veel 

overeenkomsten. 

De Molukse gemeenschap heeft veel vrouwenorganisaties. In die organisaties wordt veel 

aandacht besteed aan traditionele kleding en haardracht. Verder wordt hard gewerkt 

aan de positie en emancipatie van de Molukse vrouwen. 

De Molukse identiteit is vaak door de politiek ingekleurd. In de loop der tijd hebben de 

Molukkers verschillende benamingen gekregen: Ambonees, Moluks, Zuid-Moluks, enz. Je 

ziet dat sommige mensen moeite hebben met deze politieke bemoeienis en verzetten 

zich hiertegen. 

Hoe verloopt het integratieproces van de Molukkers? 

De Molukkers beheersen over het algemeen de Nederlandse taal goed. De immigratie 

van de tweede generatie is gestagneerd. Dit geldt ook een beetje voor de derde 

generatie. De Molukkers zijn in vergelijking tot andere groeperingen aardig 

geïntegreerd. Een groot deel van de Molukkers ziet zichzelf als wereldburger. Gemengd 

huwelijk is bij de Molukkers aardig ontwikkeld. De zelforganisaties hebben een grote rol 

gespeeld bij het integratieproces. De Molukkers hebben zichzelf een tijd lang geen 

minderheid willen noemen, omdat zij een andere migratiegeschiedenis hebben. Door de 

sterke overheersing van de christelijke groep wordt de migratiegeschiedenis beïnvloed. 

De migratiegeschiedenis van de overige kleine groepen, bijvoorbeeld van de islamitische 

groep, wordt dan onderbelicht. 

Stand van zaken m.b.t. archieven, collectie en materialen


Geconstateerd wordt dat de Molukse gemeenschap sinds 1990 een eigen Moluks 

Historisch Museum heeft. Er is veel materiaal in het Moluks Historisch Museum, maar er 

is nog veel meer in de kerken en in diverse andere organisaties. 

Collecties van religieuze instellingen en politieke organisaties moeten nog 

geïnventariseerd worden. 

Daarnaast zijn er radioprogramma´s en tijdschriften die een belangrijke bron van 

informatie vormen. Er is een wekelijks radioprogramma voor Molukse ouderen: Suara 

Moluku. En er is een algemene maandblad (Marijo), een vrouwenblad (Tagalaja) en een 

kerkelijk blad (Madjalah). 

Wat er bestaat bij de islamitische groeperingen en hun moskeeën is niet bekend. 

De Molukkers hebben een eigen website (DLM) over de Molukse cultuur en organisaties. 

De meeste Molukse websites hebben een link met DLM. 

Er zijn veel personen die persoonlijke archieven en dossiers hebben, die men vasthoudt 

en wil overdragen. Mensen zijn soms bang deze af te staan. Op zich is dit niet erg, als 

we maar weten wat er is en waar het is. De betrokken instanties moeten aangeven dat 

deze slechts geleend worden voor een tentoonstelling of iets dergelijks. 

Het kritische moment is als de eerste generatie overlijdt en de kinderen de spullen 

weggooien, omdat zij daar niet dezelfde waarde aan hechten. Dus het is van belang om 

de inventarisatie zo snel mogelijk te maken. Het belangrijkste is, dat de inventarisatie er 

is en dat je met betreffende personen afspraken kunt maken over het feit dat ze geen 

spullen moeten weggooien. 

Je zou in clusters moeten werken om deze inventarisatie te doen. Het is ondoenlijk om 

door heel Nederland te reizen. Je zou eigenlijk moeten kiezen voor een persoonlijke 

benadering, dan komt er veel meer los. Verder zou je bepaalde activiteiten moeten 

ontplooien om mensen hiervan bewust te maken. Ook zou je bij de zelforganisatie langs 

moeten gaan. 

De toekomst van cultureel erfgoed 

Kiezen voor een eigen instelling/museum of een multiculturele instelling/museum? 

Vanwege de bestuurlijke zeggenschap (eigen gezag) is het belangrijk om dit in eigen 

beheer te houden. Integratie mag niet leiden tot assimilatie. 

Er zijn goede afspraken gemaakt met het Moluks Historisch Museum betreffende de 

overdracht van cultureel erfgoed. Molukkers durven hier gerust hun spullen uit te lenen 

of te geven. Je moet je in ieder geval institutionaliseren om je eigen identiteit te 

behouden. 

Moluks Historisch Museum bestaat al 12 jaar. De middelen van het museum bestaan uit: 

subsidies, sponsering door zelfstandigen, fondsen en entreegeld. 

Samenwerking met andere categoriale instellingen is belangrijk. 

Voorwaarden overdracht van archieven, collectie en materialen 

Het moet in de geest zijn van de personen die iets overdragen. 

Het moet toegankelijk zijn. 

Je moet er iets mee doen: promoten/beeldvorming.


Onderzoeken stimuleren. 

Publicaties. 

Er moeten middelen zijn om dingen goed te kunnen bewaren. Er moeten faciliteiten 

komen van de overheid. 

Wat waar bewaard dient te worden hangt af van het soort materiaal. 

Of de spullen nu bewaard worden in een algemene instelling of een categoriale 

instelling, er moeten hier goede afspraken over gemaakt worden. Op basis van 

functies (criteria vastleggen). 

Het is belangrijk om cultureel erfgoed mee te nemen in bijvoorbeeld toneelstukken. 

Ook moet je kijken wat de kerken aan activiteiten hebben ontwikkeld. Je ziet dan dat 

er een grote beïnvloeding heeft plaatsgevonden. 

Organisaties 

Naast een groepsgesprek met de sleutelfiguren uit de Molukse gemeenschap worden 

met een tweetal relevante organisaties gesprekken gevoerd over het cultureel erfgoed 

van de Molukse gemeenschap in Nederland en de eigen (on)mogelijkheden met 

betrekking tot het cultureel erfgoed, te weten: Moluks Historisch Museum (Utrecht) en 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn Molukkers (Utrecht). 

Omdat het Steunpunt Educatie Molukkers nauw samenwerkt met het Moluks Historisch 

Museum wordt deze organisatie relevant geacht om er aandacht aan te schenken. 

Stichting Tjandu (Utrecht) heeft zelf gereageerd op onze oproep. Dit krijgt ook enige 

aandacht. Ten slotte heeft groepsgesprek en internetonderzoek een relevante website 

opgeleverd over de Molukse cultuur. Deze website wordt beheerd door Djangan Lupa 

Maluku (DLM). 

Het Moluks Historisch Museum 

Het Moluks Historisch Museum in Utrecht werd in november 1990 geopend als centrum 

voor Molukse geschiedenis en cultuur. Het museum is een geschenk van de Nederlandse 

regering aan de Molukse gemeenschap in Nederland uit waardering voor de inzet van 

met name de eerste generatie die in 1951 naar Nederland werd overgebracht. 

Het museum heeft de taak een beeld te geven van de Molukse geschiedenis en 

ontwikkelingen op het gebied van Molukse kunst en cultuur in Nederland te stimuleren 

en te ondersteunen. 

Het Moluks Historisch Museum beschikt over een bibliotheek en een 

documentatieafdeling waar bezoekers en andere belangstellenden terecht kunnen voor 

informatie over de Molukken, over Nederlands-Indië en Indonesië, en over Molukkers in 

Nederland. 

De bibliotheek bestaat uit een kleine studiezaal, boekendepots, een tijdschriftendepot, 

een fotoarchief, een krantenknipselarchief en historische archieven. 

Studiezaal 

De studiezaal is een gezamenlijk project van het Landelijk Steunpunt Educatie 

Molukkers en het Moluks Historisch Museum wat zich weerspiegelt in de collectie: veel 

aandacht wordt besteed aan onderwijs en taal en aan de Molukse cultuur en


geschiedenis. In de Materialenbank kunnen (aankomende) docenten, maar ook 

scholieren en studenten kant-en-klaar materiaal vinden om te gebruiken bij het 

lesgeven in de klas of voor een scriptie of presentatie. De Materialenbank omvat 

lesbrieven, taalmethoden, audiovisueel materiaal, lespakketten en tastbaar spelen 

leermateriaal (leskisten). De studiezaal heeft een open opstelling. Naast de 

boekencollectie en Materialenbank, is er de mogelijkheid om tijdschriften in te zien en 

microfiches te lezen m.b.v. een reader-printerapparaat. 

Depots 

Boeken, brochures, jaargangen van tijdschriften etc. die niet uitgeleend worden omdat 

ze kwetsbaar of uniek zijn, bevinden zich in gesloten depots. Het materiaal is al voor 

een deel ontsloten voor publiek via de computer in de studiezaal, waar men het kan 

opvragen en inzien. Tevens zijn er kopieerfaciliteiten. 

Op de publiekscomputer in de studiezaal kan men zoeken in de volgende 

(deel)collecties: 

- algemene bibliotheekcollectie van studiezaal en depot 

- collectie Materialenbank 

- tijdschriften- en artikelencollectie 

- historische databank 

- fotoarchief 

Databank 

In een databestand zijn belangrijke jaartallen en gebeurtenissen uit de Molukse 

geschiedenis en actualiteit beschreven. O.a. de Tweede Wereldoorlog in Nederlands- 

Indië, de RMS-geschiedenis, de woonoordperiode (1951-ca. 1965), en de recente 

onlusten op de Molukken (vanaf januari 1999). De databank wordt regelmatig 

aangevuld. 

Fotoarchief 

In het fotoarchief zijn ruim 10.000 foto’s, negatieven en dia’s geordend en beschreven. 

Het bevat historische en actuele beelden van de Molukken en van Molukkers in 

Nederland (m.n. de woonoordperiode). Op verzoek kunnen afdrukken besteld worden 

voor publicaties, tentoonstellingen en privé-doeleinden. Ook is het mogelijk om een 

mobiele tentoonstelling te huren voor een bepaalde periode. Deze tentoonstelling 

bestaat uit panelen die men kan opbouwen tot een op zichzelf staande wand, en ca. 20 

fotolijsten met foto’s, teksten en/of documenten. 

Momenteel zijn de volgende tentoonstellingen beschikbaar: 

Geschiedenis van Molukkers in Nederland 

Herdenkingen en demonstraties 

Ambon, april-mei 1950 

De mobiele tentoonstellingen kunnen op verzoek aangepast of uitgebreid worden, bijv. 

met foto’s van een specifiek woonoord. 

Krantenknipselarchief 

Het MHM verzamelt, rubriceert en bewaart artikelen uit diverse kranten die betrekking 

hebben op de Molukken, Indonesië, Molukkers in Nederland, minderheden, de 

multiculturele samenleving en het asielbeleid. 

Historisch archief 

De collectie omvat archieven van organisaties zoals de BPRMS, Stichting Door De 

Eeuwen Trouw, het Inspraakorgaan Welzijn Molukkers, diverse wijkraden en stichtingen,


maar ook archieven van privé-personen (o.a. mr. K. van Rijckevorsel). De archieven 

worden stapsgewijs toegankelijk gemaakt voor wetenschappelijk onderzoek. Op 

aanvraag is het mogelijk om archieven in te zien. Alleen archieven waarvan de inhoud 

door de museummedewerkers is bekeken en waarop geen embargo rust, komen in 

aanmerking voor raadpleging. 

Vaste tentoonstelling 

De vaste tentoonstelling vertelt de geschiedenis van de Molukse gemeenschap in 

Nederland. In de expositie wordt aan de hand van objecten, teksten en bewegende 

beelden aandacht besteed aan de ontwikkelingen in Indonesië die uiteindelijk leidden tot 

de komst van Molukkers naar Nederland in 1951: de Tweede Wereldoorlog, de 

Indonesische revolutie en de onafhankelijkheid van Indonesië, de strijd om de inrichting 

van het nieuwe Indonesië, de proclamatie van de Republiek der Zuid-Molukken op 24 

april 1950 en de opheffing van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL). 

De tentoonstelling laat ook zien hoe Molukkers in de jaren vijftig woonden in 

woonoorden zoals het voormalige Duitse concentratiekamp Vught, dat het Molukse 

woonoord 'Lunetten' werd. De ontwikkelingen en gebeurtenissen van de jaren zestig tot 

en met negentig worden aan de hand van foto’s en objecten weergegeven. Daartoe 

behoren ook de gijzelingen van de jaren zeventig. 

Bezoekers die de tentoonstelling bezoeken, kunnen gebruik maken van een handleiding 

die bij de balie van het museum te leen is. Ook bestaat er de mogelijkheid om op 

afspraak een rondleiding te boeken . Daarvoor wordt een toeslag van 30,00 euro in 

rekening gebracht. 

In de tentoonstelling bevindt zich ook een computer waarmee pela-relaties 

(bondgenootschappen tussen dorpen op de Molukken) kunnen worden opgezocht. Voor 

kinderen is tegen betaling van 0,50 euro een puzzelboekje beschikbaar waarmee een 

zoektocht door de tentoonstelling kan worden gemaakt . 

Voorts is voor 6,00 euro een catalogus van de vaste tentoonstelling verkrijgbaar: Henk 

Smeets - Molukkers in Nederland, Utrecht 1991, 

Wisseltentoonstelling 

Twee keer per jaar worden wisseltentoonstellingen georganiseerd. Deze 

wisseltentoonstellingen bewegen zich afwisselend op het gebied van geschiedenis, 

cultuur en kunst. 

Theater 

In het theater van het Moluks Historisch Museum worden theater- en 

muziekvoorstellingen gegeven. Ook worden er door het museum en andere Molukse 

organisaties themabijeenkomsten, studiemiddagen en workshops georganiseerd. 

Geschiedenisproject 

Het museum heeft een nieuwe geschiedenisproject gestart waarbij het museum in 

samenwerking met bestaande instellingen en plaatselijke gemeenschappen de aandacht 

voor het eigen erfgoed wil stimuleren. In Zeeland loopt nu een pilotproject waarbij het 

museum, lokale contactpersonen uit de Molukse gemeenschap, het Zeeuws archief en 

omroep Zeeland samenwerken . Doel is om de geschiedenis van de Molukse 

gemeenschap in Zeeland aan de gand van archieven, interviews in kaart te brengen. 

Met name de oral history kant van het verhaal is bedoeld om het perspectief van de 

mensen zelf nadrukkelijk in beeld te brengen.


Het geschiedenisproject in het algemeen wil een aantal van de gesignaleerde hiaten 

gaan opvullen: aandacht voor religieuze minderheden binnen de Molukse gemeenschap, 

structurele aandacht voor de rol van vrouwen (organisaties) 

Openingstijden 

Het Moluks Historisch Museum is geopend van: dinsdag t/m zondag van 13.00-17.00 

uur. 

Op Eerste Kerstdag, Eerste Paasdag, Nieuwsjaarsdag en 25 april is het museum 

gesloten. 

Studiezaal: dinsdag t/m vrijdag 13.00-16.30 uur 

Het verdient aanbeveling om van tevoren een afspraak te maken indien men buiten de 

officiële openingstijden wil komen, materiaal uit de depots en archieven wil raadplegen 

of wanneer men behoefte heeft aan assistentie of extra informatie. 

Het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers (LSEM) 

Het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers (LSEM) is werkzaam als landelijke instelling 

op het gebied van opvoeding, onderwijs en educatie voor Molukkers. Het heeft tot taak 

ondersteuning te bieden, zowel aan Molukkers, als aan beroepskrachten die zich in hun 

werk (mede) op de Molukse groep richten. 

Het wil een bijdrage leveren aan de emancipatie van Molukkers, als individu en als 

groep. 

Het Steunpunt richt zich op de volgende hoofdaspecten: 

* Identiteitsontwikkeling; 

* Verbetering van kansen in school en maatschappij; 

* Acceptatie in de Nederlandse (school) samenleving. 

Het LSEM probeert deze doelen te verwezenlijken middels cursussen, 

voorlichtingsactiviteiten en projecten naast ter beschikking stellen van een studiezaal en 

boekhuis. 

CURSUSSEN 

Het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers streeft ernaar zijn cursusaanbod af te 

stemmen op de wensen en behoeften van de betrokken instellingen of groepen 

cursisten. In veel gevallen kunnen cursusprogramma's die in voorgaande jaren 

ontwikkeld zijn, daarbij als uitgangspunt dienen. Niet alleen de inhoud van cursussen 

wordt in overleg vastgesteld, maar ook de aard van de cursus, de omvang en de status. 

Zo kunnen er onder bepaalde voorwaarden certificaten aan een cursus worden 

verbonden. 

Het Steunpunt verzorgt tevens gastlessen, inleidingen, workshops, trainingen en 

materiaalpresentaties in het kader van (na)scholing, studiedagen en 

voorlichtingsbijeenkomsten. Het Steunpunt-aanbod heeft betrekking op een breed scala 

van onderwerpen, die in het bijzonder op de Molukse groep worden toegespitst, zoals 

tweetalige opvoeding, Moluks Maleis, taalvaardigheid Nederlands, Molukse taal en 

cultuur, sociale kennis en vaardigheden, trajectbegeleiding in school en naar de 

arbeidsmarkt, keuzebegeleiding, leesbevordering en opvoedingsondersteuning.


Het aanbod van het Steunpunt richt zich op een verscheidenheid van doelgroepen, met 

uiteenlopende wensen en behoeften. Het kan zowel om instellingen en organisaties gaan 

als om individuele Molukkers of Nederlanders. 

VOORLICHTING 

SteunPuntsgewijs 

SteunPuntsgewijs is een nieuwsbrief van het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers 

over Molukkers, onderwijs en educatie. Ze informeert de lezer over ontwikkelingen en 

activiteiten die een bijdrage leveren aan de emancipatie van Molukkers, met name in 

onderwijs en educatie. De nieuwsbrief richt zich op leerkrachten, educatief werkers en 

anderen die zich beroepshalve met onderwijs en educatie van Molukkers in alle 

leeftijden bezighouden, waaronder ook medewerkers van Openbare Bibliotheken en 

Molukse welzijnsinstellingen. De nieuwsbrief is gratis en is hieronder aan te vragen. 

Papan Tulis 

Vanaf januari 1998 bereikt het Steunpunt de Molukse gemeenschap via het katern 

Papan Tulis, in het Moluks maandblad Marinjo. Papan Tulis verschijnt zes maal per jaar 

in de Marinjo-nummers van de maanden januari, maart, mei, juli/augustus, oktober en 

december. Papan Tulis kent een aantal vaste rubrieken. In die rubrieken wordt de 

Molukse gemeenschap geïnformeerd over onderwijs en educatie in de Nederlandse 

onderwijsinstellingen, maar vindt men ook handreikingen hoe men zelf kan handelen bij 

bepaalde onderwijs- en opvoedingsvraagstukken. Daarnaast heeft Papan Tulis ook een 

jongerenpagina, Kapur Tulis, die bestemd is voor lezers in de leeftijd van de basisschool 

en het voortgezet onderwijs. 

In Kapur Tulis vinden zij strips en verhalen die te maken hebben met de geschiedenis en 

de taal van de Molukkers. 

STUDIEZAAL 

Informatie en documentatie. 

Het Moluks Historisch Museum en het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers hebben 

een gezamenlijke studiezaal ingericht waar informatie is te vinden over de Molukken, 

over Nederlands-Indië en Indonesië, en over Molukkers in Nederland. Onderzoekers, 

leerkrachten en andere belangstellenden kunnen hier gebruik maken van de 

gespecialiseerde bibliotheek- en archiefcollecties van beide instellingen. Ze omvatten 

materiaal van diverse aard: 

* documenten uit het historisch archief; 

* boeken; 

* tijdschriften en tijdschriftartikelen; 

* microfiches; 

* knipsels; 

* foto's; 

* audiovisueel materiaal; 

* tastbaar spelen leermateriaal; 

Boeken en andere materialen kunnen kosteloos worden geleend. Een deel van de 

collecties is onvervangbaar en wordt daarom niet uitgeleend. 

Dit betreft in het bijzonder het museumarchief en delen van de museumbibliotheek.


Wel kan men dit materiaal op de studiezaal inzien en er in overleg kopieën van maken 

of laten maken. 

Openingstijden. 

De studiezaal is geopend van dinsdag tot en met vrijdag, van 13.00 tot 16.30 uur. 

Wanneer men prijs stelt op ondersteuning bij het zoeken naar documenten, literatuur of 

andere materialen, is het raadzaam van tevoren een afspraak te maken. 

HET BOEKHUIS (Toko Buku Maluku) 

Toko Buku Maluku is het boekhuis van het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers, 

bedoeld om de distributie van lectuur over en voor Molukkers te verbeteren. Het 

assortiment van Toko Buku Maluku omvat niet alleen uitgaven op het gebied van 

onderwijs en educatie, maar ook allerlei andere publicaties over de Molukken en over 

Molukkers in Nederland, en uitgaven van orale cultuur, literatuur en jeugdlectuur. 

Om meer bekendheid te geven aan het lectuuraanbod voor en over Molukkers is ook 

een catalogus samengesteld. Deze catalogus is ook digitaal te bezichtigen op deze 

website. Wie eigen uitgaven in het assortiment van Toko Buku Maluku wil laten 

opnemen, kan contact opnemen met de verkoopleider van het Steunpunt, Otis Polnaya 

Om de Molukse samenleving te bereiken, bezoekt de Toko Buku Maluku zowel culturele 

evenementen, landelijk of regionaal, als plaatselijke Molukse gemeenschappen. Daarbij 

wordt gestreefd naar landelijke spreiding van deze dienstverlening. 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn Molukkers (LOWM) 

Het LOWM is de Molukse (politieke) overlegpartner van de Nederlandse regering in het 

kader van de Wet Overleg Minderhedenbeleid en maakt deel uit van het Landelijk 

Overleg Minderheden. 

Het LOWM representeert in democratische zin alle relevante geledingen en stromingen 

binnen de Molukse gemeenschap. Het LOWM vervult in het kader van de 

beleidsbeïnvloeding en beleidsvorming van het rijksoverheidsbeleid een aantal functies. 

Deze zijn: een antennefunctie, een kwaliteitsfunctie, een functie naar de verbreding van 

het maatschappelijk draagvlak van het beleid en een kanaliseringfunctie. Het LOWM is 

een professionele instelling die streeft naar een harmonische samenleving waarin ruimte 

is voor elke etnische minderheidsgroep. 

Het LOWM heeft zijn eigen archief ondergebracht bij het Moluks Historisch Museum. 

Ruim 1000 boeken over Molukkers en minderhedenbeleid, jaarverslagen, 

correspondentie, adviesrapporten, foto’s, notulen en nieuwsbrief LOWM maken deel uit 

van dit archief. In eigen kantoor heeft LOWM niet veel materiaal: er zijn enkele 

onderzoeksrapporten, recente schriftelijke materiaal op het gebied van correspondentie, 

adviesrapport, notulen en jaarverslagen. 

Het LOWM heeft een eigen website (www.lowm-maluku.nl) die geeft informatie over 

organisatie en actuele ontwikkelingen die relevant zijn voor de Molukse gemeenschap. 

Volgens LOWM hebben de aangesloten 7 organisaties nog eigen materialen in huis. Het 

gaat om de religieuze, politieke en maatschappelijke organisaties van diverse 

doelgroepen (vrouwen en jongeren). De materialen bij deze organisaties moeten nog 

geïnventariseerd worden. Daarnaast moet er aandacht komen voor individuele mensen 

die beschikken eigen collecties en materialen.


Djangan lupa Maluku (DLM) 

Djangan lupa Maluku (DLM) is sinds augustus 1996 online. Het is een website over de 

Molukse eilandengroep, haar bevolking en hun cultuur. Ook met achtergrondinformatie 

over het Molukse volk in ballingschap in Nederland en Molukkers woonachtig in de USA 

en elders. 

Deze site is vanuit het eerste oogpunt bedoeld voor de Molukse gemeenschap in 

Nederland. Ook voor de derde, vierde en komende generaties die al met het internet 

werken of er in de toekomst absoluut mee te maken krijgen. Hiermee kunnen ze 

informatie krijgen over hun cultuur en de geschiedenis van hun groot- en voorouders. 

Maar natuurlijk zeker ook voor iedereen die belangstelling heeft voor deze schitterende 

eilanden en hun bevolking. 

Ook zullen de achtergronden en huidige situatie van de Molukse gemeenschap in 

Nederland hier behandeld worden. 

DLM is 3 jaar geleden ontstaan als reactie op het destijds schaarse informatieaanbod 

over Maluku op het internet en om zo ook tegemoet te komen aan de zoekpogingen van 

mensen om meer te weten te komen over de Molukse cultuur en achtergronden van de 

gemeenschap op Maluku en natuurlijk ook in Nederland. Niet alleen maar zoals je 

Maluku in de reisgidsen ziet. Niet alleen maar als voorheen tropisch Nederland en zeker 

niet als een zogenaamde 'provincie' van Indonesië. 

DLM is begonnen als een kleine homepage in de zomer van 1996, daarna wegens grote 

belangstelling van buitenaf officieël geopend op 21 september 1996 en sinds 1 januari 

1997 onder haar eigen domeinnaam te vinden, (www.dlm.org) en nu in 1999 een 

strategische website met een overkoepelende functie. 

Met name ook als digitale huisvesting voor het informatieaanbod van grote Molukse 

organisaties en bedrijven. Van Nederland via Jakarta tot Maluku. En alles wat niet is 

ondergebracht bij DLM is wel doorgelinkt. 

DLM is verder een absoluut neutrale plaats waar alles samengebracht kan worden. DLM 

staat voor Maluku in de breedste zin van het woord. Dus alle bevolkingsgroepen en 

eilanden, alle geloofsovertuigingen en groeperingen. En daarnaast ook aandacht voor de 

onderdrukking en schendingen van de mensenrechten op de Molukken en de rest van 

Indonesië door de Indonesische regering. En de ernstige vernielingen in de eeuwenoude 

regenwouden en de vernietigende mijnbouw op diverse Molukse eilanden. 

Vanaf het begin is DLM door één persoon opgebouwd en onderhouden. Door de jaren 

heen zijn daar een aantal vrijwilligers bijgekomen die ieder hun eigen werkzaamheden 

onder DLM verrichten. 

Daarnaast zijn er ook veel samenwerkingsverbanden met andere organisaties en 

personen welke ook bijdragen aan de groei van de website. 

Een zichzelf respecterende website is nooit af. Vandaar dat DLM ook altijd in bewerking 

is en ook nog zeker niet volledig zal zijn in haar informatieaanbod. Met het constante 

uitbouwen van DLM doen zij een poging tot meerdere doeleinden; het behoud en 

verspreiding van de Molukse cultuur, een poging tot eigen nieuwsgeving, educatieve 

projecten, interactie en betere communicatie tussen Molukkers wereldwijd op diverse 

manieren.


Stichting Tjandu 

De Molukse Stichting Tjandu is een landelijk steunpunt op het gebied van Molukse 

drughulpverlening. Zij heeft een groot aantal eigen publicaties (31x) en videobanden 

(8x) op het gebied van zijn werkterrein. 

Haar beleid is erop gericht om eigen publicaties en bronnen in eerste instantie aan 

Molukse organisaties over te dragen als hiervoor aanleiding toe is. 

Sleutelfiguren 

In samenwerking met het inspraakorgaan van Molukkers wordt er een lijst van 32 

sleutelpersonen opgesteld. 

- De heer W. Manahutu, (direc. Moluks Historisch Museum) 

- De heer J. Pesulima, (beleidsmedewerker LOWM) 

- De heer J. Papilaja, 

- Mevrouw N. Lawata-Usmany, 

- Mevrouw J. Sedoeboen, 

- Mevrouw A. Souisa, (Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers) 

- De heer J. Letsoin, 

- Mevrouw J. Kailuhu, 

- Mevrouw H. Oosterbroek-Matulessy, 

- Mevrouw H. Kapressy-Usmany, 

- Mevrouw F. Souhuwat-Tomasoa, 

- Mevrouw N. Rolobessy, 

- Mevrouw Farida van Bommel, 

- Mevrouw N. de Jong, 

- Mevrouw T. Solisa, 

- Mevrouw A. Manuhutu, 

- Mevrouw N. Batawange, 

- Mevroow Sylvie Belserang, 

- Mevrouw Leonor Suripatty, 

- Mevrouw Mella Haulussy, 

- De heer J. Fransciscus, 

- De heer U. Santi, 

- De heer C. Nikijuluw, 

- De heer Nj. Suitela, 

- De heer V. Patty, 

- De heer A. Janwarin, 

- De heer D. Tehupelassury, 

- De heer F. Manuputty, 

- De heer Agus Laupatty, 

- De heer R. Tuhuteru, 

- De heer F. Rinsampessy, 

- De heer A. Lawalata, 

- De heer Nico J. Papilaja, 

- De heer E. Pinsampessy, 

- De heer P. Amukwaman, 

- De heer Eli Patty. 

Conclusies en knelpunten


De opening van het Moluks Historisch Museum in 1990 is een keerpunt in de 

institutionalisering van het erfgoed van Molukse gemeenschap. Hierbij speelt de 

stimulerende rol van de Nederlandse overheid in de vorm van subsidie een belangrijke 

rol. 

Het Moluks Historisch Museum beschikt over een bibliotheek en documentatieafdeling 

waar bezoekers en andere belangstellenden terecht kunnen voor informatie over de 

Molukken, over Nederlands-Indië en Indonesië, en over Molukkers in Nederland. De 

bibliotheek bestaat uit een kleine studiezaal, boekendepots, een tijdschriftendepot, een 

fotoarchief, een krantenknipselarchief en historische archieven. 

Het Moluks Historisch Museum heeft een dubbele functie: presentatie van de Molukse 

geschiedenis en cultuur en een brug slaan naar de omringende samenleving als bron 

van kennis (voor organisaties, media en studenten). 

De Molukse gemeenschap ziet een eigen museum als een teken van eigen identiteit in 

de Nederlandse samenleving en vindt het belangrijk dat men een eigen categorale 

institutie heeft. Vanwege de bestuurlijke zeggenschap is dit de beste vorm van bewaren 

en presenteren van eigen cultureel erfgoed. 

De Molukse sleutelpersonen hebben een zowel statische als dynamische kijk op het 

eigen cultureel erfgoed: ze kijken niet naar het verleden, maar ook naar de huidige tijd 

en naar de toekomst. Zij vinden dat het cultureel erfgoed in een tijdsperspectief 

geplaatst moet worden zodat de veranderingen beter kunnen worden gevolgd. 

De knelpunten die tijdens het groepsgesprek naar voren kwamen, waren tweeledig: aan 

de ene kant zijn er nog veel meer materialen in de kerken en in diverse andere 

organisaties, zoals bij de vrouwenorganisaties. De overdracht van materialen van deze 

organisatie en personen aan het Molukse Historisch Museum is een opdracht voor de 

toekomst. Het kritische moment is als de eerste generatie overlijdt en de kinderen de 

spullen weggooien, omdat zij daar niet dezelfde waarde aan hechten. Dus het is van 

belang om de inventarisatie zo snel mogelijk te maken. Het belangrijkste is, dat de 

inventarisatie er is en dat je met betreffende personen afspraken kunt maken over het 

feit dat ze geen spullen moeten weggooien. 

Aan de andere kant zien Molukkers de inventarisatie van het culturele erfgoed van 

Molukkers bij de musea en archiefvormende instellingen als een verdieping en 

uitbreiding van het Molukse erfgoed. In dit verband is samenwerking met de 

Nederlandse instellingen erg belangrijk. Het cultureel erfgoed van Molukkers moet ook 

in algemene instellingen een eigen plaats innemen. 

Wat waar bewaard dient te worden hangt af van het soort materiaal. Of de spullen nu 

bewaard worden in een algemene instelling of een categoriale instelling, er moeten hier 

goede afspraken over gemaakt worden. Op basis van functies (criteria vastleggen). 

Molukse sleutelpersonen vinden de manier van omgaan met het cultureel erfgoed van 

minderheden bij de algemene instellingen erg belangrijk. Volgens hen moeten de 

algemene instellingen een bijdrage leven aan de verbetering van beeldvorming van 

minderheden door bijvoorbeeld een tentoonstelling te organiseren over de 

migratiegeschiedenis van de migranten. Dat is erg belangrijk, want de jonge generaties 

weten niet waarom zij in Nederland terecht gekomen zijn. 

In dit verband kwam een andere punt aan de orde tijdens het groepsgesprek. Omdat de 

migratiegeschiedenis door de sterke overheersing van de christelijke groep wordt


beïnvloed, wordt de migratiegeschiedenis van de overige kleine groepen, bijvoorbeeld 

de islamitische groep onderbelicht. Dat is een inhoudelijk knelpunt bij de inventarisatie 

van het cultureel erfgoed van Molukkers. 

Een andere inhoudelijk knelpunt is dat de verhalen van het volksgeloof aan het 

wegebben zijn. De Molukkers proberen dit te voorkomen door zich goed te organiseren 

en te kijken hoe het gaat in de toekomst. Ook wordt getracht het dynamische hierin te 

houden.


SURINAMERS 

Inleiding 

Van de doelgroepen van het minderhedenbeleid vormen Surinamers de grootste 

immigrantengroep. Zij zijn tevens de grootste etnische minderheidsgroep. De emigratie 

van Surinamers naar Nederland was oorspronkelijk een elitemigratie; kinderen uit 

gegoede families (overwegend uit de Creoolse bevolkingsgroep) werden naar Nederland 

gestuurd om te studeren. In de jaren zeventig was de migratie geen elitezaak meer, 

maar kwamen mensen uit alle sociale klassen naar Nederland. De samenstelling van de 

Surinaamse gemeenschap in Nederland veranderde daarmee sterk. Uit diverse studies 

blijkt dat de Surinaamse bevolking in Nederland zeer heterogeen is naar variabelen als 

opleidingsniveau, verblijfsduur en etnisch-culturele achtergrond; daardoor is van een 

min of meer homogene sociale positie van Surinamers geen sprake. 

De Surinaamse gemeenschap in Nederland wordt gevormd door o.a. Creolen, 

Hindostanen, Javanen, Indianen en Bosnegers. 

Surinamers wonen sterk geconcentreerd in de grote vier steden. In Amsterdam woont 

zelfs een kwart van alle in Nederland woonachtige Surinamers. Dat valt te verklaren aan 

de hand van hun migratiegeschiedenis. Surinamers en Antillianen kwamen van oudsher 

naar Nederland om te studeren. Ze vestigden zich vooral in plaatsen met 

opleidingsinstellingen; de stedelijke agglomeraties. 

Er is relatief weinig bekend over de Surinaamse zelforganisaties in Nederland. De 

organisaties van het eerste uur waren voornamelijk niet religieus van aard. De identiteit 

van deze organisaties was vooral gebaseerd op raciale afkomst, een 

gemeenschappelijke geschiedenis en omgangstaal. 

Vanaf circa 1975 verving religie en cultuur etniciteit als organiserend principe en werden 

voornamelijk religieuze en culturele vrijwilligersorganisaties opgericht naar het 

voorbeeld van organisaties in Suriname. Etnisch gesegmenteerde organisatievorming en 

het bestaande omgangspatroon, zoals men die in Suriname kende, werden in Nederland 

gecontinueerd. Creolen en Hindoestanen richtten zelden gezamenlijk organisaties op en 

als dat al gebeurde waren dit voornamelijk sportorganisaties. Bij de religieuze 

organisaties vond een verdere differentiatie plaats: Hindoes en Moslims richtten hun 

eigen organisaties op, waarbij zij zich eerder op respectievelijk India en Pakistan 

oriënteerden dan op hun geboorteland. 

De institutionalisering is met name onder Hindoes ver ontwikkeld. Zij hebben tal van 

lokale en landelijke vrijwilligersorganisaties, naast eigen scholen, radio- en televisieuitzendingen 

en ontwikkelingsorganisatie. Deze organisaties zijn sterk gericht op 

traditie: zij willen veeleer een als waardevol ervaren traditie behouden, die over het 

algemeen geen belemmering vormt voor deelname aan de maatschappij. 

Ondanks de sterke etnisch en religieus gesegmenteerde organisatievorming weten de 

Surinamers hun krachten te bundelen in landelijke en regionale organisaties om hun 

gemeenschappelijke belangen te behartigen. Stichting Surinaams Inspraak Orgaan 

(SIO) en Federatie Asha zijn voorbeelden daarvan.



Het begrip “cultureel erfgoed” 

Op de vraag wat de aanwezigen verstaan onder deze term en welke inhoud zij hieraan 

geven, worden verschillende antwoorden gegeven. Uit deze antwoorden blijkt dat het 

begrip cultureel erfgoed zowel statisch als dynamisch wordt benaderd. 

Statische benadering 

Alles wat de mensen hebben meegenomen uit hun thuisland en waar een culturele 

waarde aan wordt gegeven, waar mensen herinneringen aan hebben. Er is een vorm 

van identificatie. 

Dynamische benadering 

Het heeft niet alleen met de geschiedenis te maken, maar ook met de toekomst, 

bijvoorbeeld een toneelstuk. Verder heeft het ook met immateriële zaken te maken. 

Bepaalde tradities worden geactualiseerd en overgedragen. De waarde die je geeft aan 

bepaalde gewoonten. Cultuur is dynamisch. 

Verder wordt het belang van inventarisatie vanuit onderwijskundig oogpunt benadrukt. 

Cultuur is het kijken met een bepaalde bril naar de wereld. De overheid heeft een aantal 

jaren geleden vastgesteld dat de diversiteit in Nederland in kaart gebracht moet worden. 

Het is belangrijk dat er een inventarisatie is en dat materiële en immateriële zaken 

worden vastgelegd, ook uit onderwijskundig oogpunt. Slechts 20% van de allochtone 

kinderen gaat naar musea, ten opzichte van 60% van de autochtonen. Dit komt vooral 

doordat de allochtone kinderen zich niet herkennen in de Nederlandse musea. 

Belangrijke aspecten en/of elementen van cultureel erfgoed 

Het antwoord op deze vraag hangt nauw samen met de visie op de eerste vraag. 

Enkele spontane reacties: 

- Die zaken die identificatie bewerkstelligen. 

- Fasen van migratiegeschiedenis; waar mensen tegenaan liepen. 

- De processen van emancipatie en opvoeding. 

- Alle veranderingen in de omgangsvormen. 

- De aanpassingen van cultuur i.v.m. ecologische omstandigheden en de problematiek 

eromheen. Bijvoorbeeld het niet kunnen uitoefenen van “Winti”, omdat Winti op de 

(begane)grond moet plaatsvinden en veel Surinamers in hoge flatgebouwen wonen. 

- De verschillen in methode in opvoeding. In Nederland zijn de kinderen assertief. Dat 

wordt hun geleerd, terwijl de migrantenoudere dit gedrag als vrijpostig en brutaal 

ervaart. 

- Diversiteit in de Surinaamse cultuur. Er zijn veel culturen en talen in Suriname. 

Vraag: In welke mate wordt het inzicht van de jongeren geïnventariseerd? Je ziet 

namelijk een vervreemding bij de jongeren. Het is belangrijk om ook de mening van de 

jongeren te weten. 

Antwoord: Jongeren zijn bezig met een mix van culturen, hybrisering. Er ontstaan 

zogenaamde hybride culturen. Dit aspect zou aandacht moeten krijgen. 

De bestaande instellingen en/of personen die beschikken over archieven, 

collectie en materialen


• Vereniging Ons Suriname. Zij heeft veel materiaal en informatie. 

• Rijksarchief: daar kunnen ze doorverwijzen en informatie geven. 

• Stichting Detsjing. Website: www.inheemsen.com De stichting houdt zich 

bezig met het uitlenen van kunst en culturele voorwerpen. 

• Stichting Dufuni, een bosneger organisatie. 

• André Mozes. Hij is een individu uit Den Haag, maar weet veel op dit gebied. 

Hij is een kunstenaar. 

• Website: www.suriname.nu 

• Website: www.suriname.helppagina.com 

• Stichting Surinaamse Genealogie (S.S.G.) 

• Gemeente archief in Amsterdam 

• Moria (ouderenorganisatie) 

• De heer R. Kiban en de heer Wolfjager (beiden Indianen) 

Een persoon vertelt dat hij een onderzoek heeft gedaan naar de missionaire collecties. 

Hij gaat met die voorwerpen een tentoonstelling organiseren. Mensen kunnen dan hun 

persoonlijke verhalen vertellen. Er is samenwerking met musea, maar deze wordt in de 

wijken georganiseerd. We zouden met dit project kunnen samenwerken. In dit project 

worden de voorwerpen niet alleen verzameld, maar ook goed gedocumenteerd en 

beschreven. 


Kiezen voor een eigen instelling/museum of een multiculturele instelling/museum of een 

gevestigde Nederlandse instelling? 

Nederlandse musea absoluut niet. Zij gebruiken wat zij nodig hebben en de rest zouden 

ze weg kunnen gooien. Het beste is om een eigen museum te hebben en dit categoriaal 

te doen. Iedere groep moet zijn best doen om alles te behouden. Mensen moeten zich 

hierin kunnen herkennen. 

Het museum of het centrum moet een cultureel centrum zijn dat gericht is op de gehele 

samenleving. Het moet toegankelijk en laagdrempelig zijn voor de mensen. 

Het centrum moet structureel gefinancierd moeten worden via verschillende ministeries, 

bijvoorbeeld OC en W en Onderwijs. 

Verder moet het centrum een documentatiecentrum zijn, waar ook kranten en boeken 

worden gearchiveerd. 

Betrokkenheid en verantwoordelijkheid vanuit de thuislanden is belangrijk. Er moet 

regelmatig worden gecommuniceerd met de thuislanden. 

De jongeren moeten worden gestimuleerd om zich hiermee bezig te houden. Zij moeten 

zich ook verantwoordelijk voelen. 

Dit centrum moet een bepaalde positie krijgen in de Nederlandse markt van musea. 

Voorwaarden overdracht aan instellingen 

Er moeten goede afspraken gemaakt worden, voordat mensen hun privé-bezittingen 

overdragen. Mensen moeten vertrouwen krijgen. 

Er moet een contract gemaakt worden om de spullen in bruikleen ter beschikking te 

stellen. Ook moeten de spullen getaxeerd worden.


Er moet goed geregistreerd worden. Veel spullen hebben niet alleen materiele, maar ook 

emotionele waarde. 

Als mensen, ondanks de zorgvuldigheid en het vertrouwen, geen spullen willen geven, 

die voor hen zoveel waard zijn, zou je ook foto’s van deze kunnen maken en deze goed 

beschrijven. Eventueel kunnen spullen nagemaakt worden door kunstenaars (replica). 

Organisaties 

Na een groepsgesprek wordt besloten om met aantal relevante Surinaamse organisaties 

een gesprek te voeren over het archief en de werkzaamheden van die organisaties met 

betrekking tot het cultureel erfgoed van de betreffende gemeenschap. Daarvoor zijn de 

volgende organisaties gekozen: 

- Stichting Surinaams Inspraakorgaan, Utrecht 

- Vereniging Ons Suriname, Amsterdam 

- Federatie Asha, Utrecht 

- Stichting Detsjing, Amsterdam 

Stichting Surinaams Inspraakorgaan (SIO) 

Het SIO is opgericht in 1983 als het landelijke inspraakorgaan van Surinamers en maakt 

deel uit van het Landelijk Overleg Minderheden (LOM). De taak en het doel van SIO is 

het behartigen van belangen van de Surinamers door het geven van advies over de 

Surinamers aan de Nederlandse regering. 

Het SIO heeft een brede vertegenwoordiging binnen het bestuur. Er zijn een 4-tal 

organisaties aangesloten, te weten: Hindostaanse, Creoolse, Javaanse en ouderen 

organisaties. 

Het SIO bewaart zijn correspondenties, adviesrapporten en jaarverslagen sinds de 

oprichting in eigen archief. Daarnaast heeft zij ruim 1000 boeken in eigen bibliotheek 

over het minderhedenbeleid en Surinamers. 

Verder ligt een deel van het archief van Lalla Rookh, een zelforganisatie van 

Hindostanen (Hindoes en Moslim) die niet meer bestaat. 

Vereniging Ons Suriname 

De Vereniging Ons Suriname (VOS) is opgericht in 1919 en bestaat in 2002 dus 83 jaar. 

Daarmee is zij de oudste organisatie van Surinamers in Nederland. De VOS heeft als 

doelstelling het verbeteren van de positie van Surinamers in Amsterdam (Nederland) op 

sociaal-maatschappelijk, politiek, economisch en cultureel gebied. 

De VOS tracht dit doel onder meer te bereiken door: 

- de verspreiding van informatie over Suriname, haar geschiedenis, cultuur en sociaal 

economische omstandigheden en over de positie van Surinamers in Nederland; 

- het organiseren van voorlichtingsactiviteiten over relevante en actuele 

maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken, rakende en/of betrekking hebbende 

op de Surinaamse gemeenschap in Amsterdam (Nederland); 

- het instandhouden van een afdeling bibliotheek en documentatie waar de geschiedenis 

van de VOS, de invloed van Nederland op de geschiedenis van Suriname en de


contributie van Surinamers aan de Nederlandse samenleving wordt vastgelegd, 

geordend en toegankelijk gemaakt; 

- het instandhouden van het Hugo Olijfveldhuis, gevestigd aan de Zeeburgerdijk 19-21 

te Amsterdam; 

- een proces van educatie te stimuleren onder Surinamers door middel van 

onderwijsgerichte activiteiten, sport en spel, recreatie, zelfwerkzaamheid; 

- het actief tegengaan van alle hedendaagse vormen van racisme en 

vreemdelingenhaat; 

- het bijdragen aan de integratie van Surinamers in Nederland, daaronder te verstaan 

het bijdragen aan de totstandkoming van een multiculturele democratische samenleving 

waarin ieder mens als uniek wordt gezien en gelijkberechtigd wordt behandeld; 

- het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande, in de ruimste zin genomen, in 

verband staat of daartoe bevorderlijk kan zijn. 

Zoals uit de doelstelling en middelen blijken dat de VOS ambitieuze plannen heeft en 

richt zich zowel op Suriname als op de Surinaamse bevolking in Nederland. De VOS 

heeft in het verleden meer als een politieke organisatie gefunctioneerd en politieke 

standpunten verdedigd over de politieke en sociaal economische ontwikkelingen in 

Suriname. Als gevolg van migratie vanuit de Suriname naar Nederland begon de VOS 

een rol spelen bij de vestiging en integratieproces van Surinamers in de Nederlandse 

samenleving. 

Vanaf eind jaren tachtig tot nu ontwikkelde de VOS veelal sociaal-culturele activiteiten, 

o.a. voorlichting, recreatie, ouderen- en vrouwenactiviteiten, boekenbeurzen, exposities, 

historische en hedendaagse surinaams/caraibische kunstuitingen. 

Na twee verhuizingen vanwege stadsvernieuwingsoperaties komt de VOS in 1974 in het 

Hugo Olijfveldhuis aan de Zeeburgerdijk 19-21 in Amsterdam Oost terecht. Dit pand 

wordt in 1994 gekocht van de gemeente en wordt beheerd door de Stichting Hugo 

Olijfveldhuis. In dit pand wil de VOS een samenhangend programma van producten en 

diensten aanbieden dat is gericht op realisatie en instandhouding van het Hugo 

Olijjveldhuis als cultureel centrum. 

De VOS heeft al die jaren dankzij de inzet van vele vrijwilligers stand houden en een 

bedrijfsfilosofie kunnen ontwikkelen die garant staat voor de uitvoering van de 

activiteiten op basis van een aanvaardbare kwaliteit. Voor de realisatie van verdere 

plannen is er, behalve menskracht, heeft natuurlijk behoefte aan geld. Deels beoogt de 

VOS fondsen te verkrijgen door subsidiegelden te werven. Voor het overgrote deel is de 

VOS echter afhankelijk van structurele steun van de zijn leden en donateurs. 

Voor de inventarisatie van eigen collecties en materialen verleende de VOS geen 

medewerking. Daarvoor noemde directeur van de Vereniging twee redenen. Ten eerste: 

waarom wordt zijn organisatie niet uitgenodigd is om deel te nemen aan de 

werkgroepen van het project Cultureel Erfgoed. Ten tweede: de VOS heeft geen enkel 

belang bij de uitvoering van de projecten. 

Volgens het Rapport van vooronderzoek Cultureel erfgoed van minderheden (Doca 

Bureaus, 2000) bezit het museum relatief weinig spullen, maar weet wel van wie 

materiaal in bruikleen kan worden verkregen. Dit zijn veelal particulieren die spullen die 

ze thuis hebben uitlenen. Door de vele ingangen in het veld is dat geen probleem. Uit 

deze nood is een nieuwe manier ontstaan om tentoonstellingen te maken.


Het museum bedient tevens relatief veel onderzoekers die komen voor informatie. Er 

komen soms zelfs onderzoekers uit Amerika voor bijvoorbeeld genealogische informatie. 

Verder lopen er ook studenten stage bij het museum. 

Federatie Asha 

De Stichting Federatie Asha is een organisatie van Hindostaanse Surinamers in de 

gemeente Utrecht. Het is een overkoepelende organisatie: er zijn 8-tal Hindostaanse 

organisaties (Hindoe en Moslim) bij de Federatie Asha aangesloten. De Federatie Asha is 

bezig met het behartigen van de sociaal-culturele, religieuze en maatschappelijke 

belangen van de Hindostanen in de gemeente Utrecht. Het uiteindelijke doel is het 

bevorderen van de emancipatie en integratie van Hindostanen in die stad en het 

harmonisch samenleven van verschillende culturen. 

De Federatie Asha wil haar doel bereiken, onder meer door: 

- de samenwerking tussen de bij haar aangesloten organisaties te verbeteren; 

- de samenwerking tussen de bij haar aangesloten organisaties enerzijds en andere, 

soortgelijke organisaties in Nederland anderzijds, te verbeteren; 

- informatie te geven over de Hindostaanse cultuur en godsdiensten (Hindoeïsme en 

Islam) aan zowel Hindostanen als andere bevolkingsgroepen; 

- voorzieningen op sociaal-cultureel, religieus, maatschappelijk en educatief terrein; 

- exploitatie van haar trefcentrum Oase. 

De Stichting Federatie Asha is eigenlijk voorzetting van Stichting Lalla Rookh en in die 

vorm heeft het ruim dertig jaar bestaan. Lalla Rookh was opgericht in 1970 als een 

zelforganisatie van Surinaamse Hindoes en moslims. Sinds die tijd heeft Federatie Asha 

archief opgebouwd. De volgende materialen behoren tot het archief van Federatie Asha: 

- Brochures van Lalla Rookh van 1970 tot 1995. Deze brochures zijn verschenen 

vier keer per jaar over verschillende thema´s; 

- Correspondenties; 

- Jaarverslagen; 

- Boekjes (50x); 

- Videobanden (10x) over migratie en migranten in Nederland; 

- Foto´s (heel veel); 

- Gebruiksvoorwerpen zoals muziekinstrumenten en kostuums. 

Volgens de vertegenwoordiger van Federatie Asha liggen al deze materialen bij 

verschillende mensen en instanties. Een deel van deze materialen (met name 

correspondenties) is bij de (ex)bestuursleden. Of de bestuursleden hebben deze 

materialen goed bewaard, is de vraag! Het spullen van St. Lalla Rookh ligt bij het archief 

van Federatie Asha. Een deel van de geschreven materiaal ligt bij de Surinaamse 

Inspraak Orgaan. 

Federatie Asha constateert dat er weinig materialen te vinden zijn bij de aangesloten 

organisaties door de veel wisseling van bestuursleden en de gebrekkige deskundigheid. 

De meeste bestuursleden hebben geen kennis van documentatie. 

De vertegenwoordiger van Federatie Asha ziet geen enkel probleem om schriftelijk 

materiaal van de eigen organisatie, inclusief het materiaal van Lalla Rookh over te 

dragen aan een museum of archiefinstelling. De video´s, foto´s en kunstvoorwerpen 

mogen alleen in bruikleen gegeven worden of in de vorm van repliek.


Federatie Asha vindt dat er eerst een goede inventarisatie van cultureel erfgoed van 

minderheden gemaakt moet worden. En ook de verhalen van de eerste generatie 

moeten op schrift gesteld worden. Naast de eigen organisaties moeten gekeken worden 

naar de andere instellingen, zoals de Surinaamse Ambassade, Steunfunctie-instellingen 

en gemeentearchieven. 

Om al deze inventarisatie zo goed mogelijk te laten lopen moet er eerst een 

voorlichtingscampagne gevoerd worden over het belang van cultureel erfgoed en de 

inventarisatie daarvan. 

Stichting Detsjing 

Stichting Détsjing is een nieuw initiatief op het gebied van cultureel erfgoed van 

inheemse volken, opgericht op 3 januari 2000 te Amsterdam. Détsjing staat voor "IK 

WEET" in de Arowakse taal. De doelstelling van de stichting is het preserveren van 

inheemse kennis en cultuur uit Suriname door opslag, verwerking en overdracht aan alle 

geïnteresseerden. Daarbij richt de stichting zich vooral op de Surinaamse en 

Nederlandse gemeenschap. 

Stichting heeft volgende projecten: 

- Verzamelen van reeds aanwezige inheemse kennis en deze toegankelijk maken voor 

inheemsen en andere geïnteresseerden; 

- Creëren van een digitale ontmoetingsplaats voor Surinaamse inheemsen in Suriname 

en Nederland; 

- Produceren van filmitems over actuele problemen in inheemse leefgemeenschappen in 

Nederland & Suriname; 

- Surinaamse inheemsen in de gelegenheid stellen gebruik te maken van 

audiovisuele middelen en het internet; 

Détsjing initieert en ondersteunt projecten door middel van: 

- samenwerking met organisaties met gelijk of aanverwant doel; 

- het ondersteunen van inheemsen bij opslag, verwerking en overdracht van informatie; 

- wetenschappelijk onderzoek over en door inheemsen van Suriname; 

- het gebruik maken van nieuwe media, o.a. internet en audiovisuele media. 

Website 

Op www.inheemsen.com wordt een platform gevormd door de oorspronkelijke bewoners 

van Suriname. Inheemse organisaties creëren op deze site een webkring om hun 

activiteiten bekendheid te geven. U kunt hier op de hoogte blijven van de laatste 

activiteiten en tevens achtergrondinformatie vinden over de inheemse bewoners van 

Suriname. De geschiedschrijving, maar ook actuele onderwerpen worden zoveel als 

mogelijk belicht. 

Documentatiecentrum 

Stichting Détsjing heeft een documentatiecentrum opgericht met relevante informatie 

gerelateerd aan inheemsen. Hier is kennis aanwezig over inheemsen van Suriname, de 

Caraïben, Zuid-Amerika en Noord-Amerika. 

Het is een gespecialiseerd documentatiecentrum met specifieke informatie, welke voor 

iedereen beschikbaar is ter inzage. 

In de bibliotheek is er een bescheiden aantal boeken (20x), foto´s (200x) en videofilms 

(5x) aanwezig over de inheemse cultuur, taal, geschiedenis en organisaties.


Nieuwsbrief Detsjing 

Stichting Detsjing heeft een nieuwsbrief en deze wordt een keer per maand uitgegeven 

sinds 2002. 

Naast deze activiteiten en middelen houdt Stichting Detsjing eigen correspondenties en 

jaarverslagen bij. 

Stichting Detsjing probeert eigen materialen zoveel mogelijk zelf te presenteren via 

eigen middelen. Maar volgens de vertegenwoordiger is het best mogelijk dat de 

instellingen (musea en archieven) materialen in bruikleen kunnen krijgen of in 

samenwerking met deze instellingen kunnen deze materialen tentoongesteld worden. 

Volgens Stichting Detsjing leven Indianen verspreid in heel Nederland. Zij hebben weinig 

contacten onderling. Met name de nieuwe generaties vergeten eigen achtergrond en 

cultuur. In tegenstellingen tot hun ouders zijn ze helemaal op de Nederlandse 

samenleving georiënteerd. 


In overleg met de geïnterviewde organisaties wordt de volgende lijst van 

sleutelpersonen als orale bron van kennis opgesteld: 

1. de heer A.A. Wolfjager 

2. de heer M. Aboikoni 

3. mevrouw H. Wijngaarden 

4. de heer H. Roseval 

5. de heer R. Blanca 

6. de heer W. Campbell 

7. mevrouw L. Vermaling 

8. mevrouw C. Harrevelt 

9. De heer R. Soekhlal, Federatie Asha 

10. De heer S.R. Autar 

11. De heer R. Baldewsingh, 

12. De heer R. Somohardjo, 

13. De heer R. Djadoenath, 

14. De heer R. Gowricharn, 

15. De heer W. Heilbron, Museum Suriname 

16. De heer R. Mac Intosh, 

17. De heer T. Polimé, 

18. De heer H. Roseval, 

19. De heer R. Sankatsing, 

20. De heer G. Willemsen, 

21. De heer E. Dap, 

22. E. Marshall, onderzoeker 

23. De heer Philip Jie, beleidsmedewerker SIO 

24. De heer R. Kalka, St. Asha, 

25. De heer Alc Bandhoe, 

26. De heer A. Hassanmohamed, 

27. Mevrouw M. Binda, 

28. De heer S. Panday, 

29. De heer K. Sietaram, 

30. De heer Jaggoe, imam 

31. De heer A. Hafiezkhan,


32. De heer Albert Sabajo, 

33. De heer S.C.V. Ikyoshie, 

34. De heer Rein Artist, 

35. De heer Hercus van der Bosch, 

36. De heer E. Marshall 

Conclusies en knelpunten 

Gezien de eigen cultuurcentra zoals Vereniging Ons Suriname en Stichting Detsjing 

voltrekt zich een institutionaliseringproces bij de Surinamers wat betreft de 

migratiegeschiedenis en het cultureel erfgoed. Daarnaast lijken de koepelorganisaties 

bezig te zijn met enige archivering. Zoals de opmerkingen van de sleutelpersonen en de 

vertegenwoordiger van de koepelorganisaties blijkt dat de lokale organisaties nauwelijks 

bezig zijn met de archivering. Dat is niet iets aparts bij de Surinamers. Dat geldt voor 

vele lokale organisaties van migranten. 

De sleutelpersonen uit de Surinaamse gemeenschap hanteren een zowel statische als 

dynamische benadering van het eigen cultureel erfgoed. Hierbij worden niet alleen de 

veranderingprocessen benadrukt, maar ook de interne diversiteit van de Surinaamse 

gemeenschap die een evenwichtige aandacht moet krijgen. Ze zijn gericht op eigen, 

categorale instituties wat betreft het bewaren en presenteren van eigen cultureel 

erfgoed. Blijkbaar is er weinig vertrouwen in gevestigde instellingen. 

Als het gaat om de overdracht aan instellingen zijn zij erg voorzichtig en stellen allerlei 

voorwaarden. O.a. er moeten goede afspraken gemaakt worden voordat mensen hun 

privé-bezittingen overdragen. Er moet een contract gemaakt worden om de spullen in 

bruikleen ter beschikking te stellen. Ook moeten de spullen getaxeerd worden. Er moet 

goed geregistreerd worden. Veel spullen hebben niet alleen materiele, maar ook 

emotionele waarde. 

Als mensen, ondanks de zorgvuldigheid en het vertrouwen, geen spullen willen geven, 

die voor hen zoveel waard zijn, zou je ook foto’s van deze kunnen maken en deze goed 

beschrijven. Eventueel kunnen spullen nagemaakt worden door kunstenaars (replica). 

De zelforganisaties die worden geïnterviewd zijn bereid deels eigen spullen over te 

dragen, met name schriftelijke materiaal. Andere materialen, zoals foto´s, video´s en 

kunsten gebruiksvoorwerpen mogen slechts in bruikleen gekregen worden of 

gerepliceerd worden. 

De eigen cultuurcentra willen eigen materialen zo veel mogelijk zelf presenteren. Hun 

spullen zijn in principe openbaar toegankelijk. Ze zijn bereid om samen te werken met 

de algemene instellingen. 

De interne diversiteit is een rijke bron van kennis en cultuur bij de Surinamers aan de 

ene kant. Aan de andere is dit punt een zwakte om tot een krachtige eigen cultuurhuis 

te komen, want ieder groep heeft eigen plannen en er is weinig samenwerking 

onderling. 

Een ander knelpunt is dat de lokale zelforganisaties niet bewust zijn of geen 

mogelijkheden hebben om hun materialen goed te bewaren en een eigen archief te 

ontwikkelen. Een gerichte voorlichtingscampagne is gewenst, maar dat is niet voldoende


gezien de beperkte deskundigheid, mankracht, middelen en discontinuïteit bij de 

zelforganisaties. 

Ten slotte moet vermeld worden dat de verhalen van de eerste generatie migranten zo 

snel mogelijk op schrift gesteld worden zodat de subjectieve dimensie van 

migratiegeschiedenis niet verloren gaat.


CARAIBISCHE NEDERLANDERS 

Inleiding 

De eerste Antillianen en Arubanen in Nederland zijn gekomen om te studeren. Zij 

kwamen uit een relatief rijk land en het waren hoog opgeleide mensen die vertrouwd 

waren met de Nederlandse cultuur. Er ontstonden gemende huwelijken. Na 1960 is de 

economie in Nederland gegroeid. Er ontstond toen een zuigkracht die ervoor zorgde dat 

er veel Antillianen naar Nederland kwamen. Die mensen werden goed opgevangen en 

zijn goed geïntegreerd. In 1978 wilde de Nederlandse regering de migratie vanuit 

Antillen stoppen. 

Er zijn nu ongeveer 124.000 Antillianen in Nederland. Bij de migratie van de Antillen is 

alles vastgelegd en gemicroficheerd. Via deze documentatie is het te volgen hoe de 

migratie is ontstaan en wat de ontwikkelingen hierin zijn. De Nederlandse overheid heeft 

alle informatie hierover. 

Belangrijk is om te constateren dat de samenstelling van de groep Antillianen en 

Arubanen in Nederland sterk veranderd is in de afgelopen periode. Steeds meer komen 

er kansarme mensen naar Nederland: zij hebben weinig opleiding, veelal niet afgeronde 

opleidingen, weinig werkervaring en geen duidelijk idee voor ogen wat ze in Nederland 

gaan doen of wat hen te wachten staat. 

Antilliaanse organisaties zijn lokaal geconcentreerd in Noord-Holland, Zuid-Holland en 

Brabant. De Antilliaanse gemeenschap in Nederland heeft een lage organisatiegraad. Er 

bestaan klassengebonden verschillen behalve een scheiding per eiland. Er is geen 

sprake van een hechte gemeenschap met duidelijke leiders. 


Het begrip cultureel erfgoed 

De onderzoeker vraagt wat de aanwezigen verstaan onder deze term en welke definitie 

zij eraan geven. 


- Een totaliteit van je culturele erfgoed, die je wel of niet wilt vasthouden. Het is 

een bindende factor, bijvoorbeeld: taal, muziek, dans, literatuur, sport 

(nationale sport is Honkbal), de keuken. 

- De inrichting van een huis. De mensen zijn vaak buiten. Zij hebben hun huis 

hierop ingericht. 

- Bepaalde gewoonten. 

- De religie. 80% van de Antillianen is rooms-katholiek gedoopt en behoren tot 

de Pinkstergemeente. 

- Een cultuur is een dynamisch gegeven en wordt regelmatig geactualiseerd. 

- Madurodam: startkapitaal is geschonken door een rijke familie uit Curaçao, 

genoemd naar Maduro. 


Het antwoord op deze vraag hangt nauw samen met de visie op de eerste vraag.


Op wetenschappelijke wijze inventariseren, zo breed mogelijk, waarom de Antillianen 

naar Nederland zijn gekomen. Je kunt de geschiedenis van Antillianen geen recht doen 

door deze in 10 minuten te vertellen. De Antillianen kwamen in eerste instantie om te 

studeren. 

Belangrijk is dat de band tussen de Nederlanders en de Antillianen duidelijk en zichtbaar 

wordt. Zij zien elkaar niet als rijks- of staatsgenoten. Ook de reactie van de Nederlandse 

samenleving op de komst van de migranten is belangrijk. De Nederlandse samenleving 

ervaart de Antillianen als lastposten, terwijl zij juist veel hebben bijgedragen aan de 

economie en de ontwikkeling van Nederland. 

Er zou gewerkt moeten worden aan de negatieve gevoelens van de Antillianen, het 

bewustwordingsproces dat zij van Afrikaanse afkomst zijn. De bewustwording is 

belangrijk voor het overdragen van cultuur. 

De bestaande instellingen en/of personen die beschikken over archieven, 

collectie en materialen 

Er zijn enkele boeken geschreven over de Antillianen, Arubanen en Surinamers. 

Bijvoorbeeld: 

- Boek: “In het land van de overheerser”. Antillianen en Surinamers in Nederland. 

ISBN: 90 6765 202 4. 

- Boek: “Tussen droom en overleven”. Portretten van Antillianen en Arubanen in 

Utrecht. ISBN: 90 74897 15 0. 

Deze boeken vertellen over de achtergrond van de betreffende groepen en portretten 

van mensen. Daarom zijn zij belangrijk voor de migratiegeschiedenis. 

Het feit dat er zo weinig bekend en gedocumenteerd is over Antillianen en Arubanen 

vormde de aanleiding om eind 1995 in een advies aan BZK te pleiten voor de instelling 

van cultuurcentra, gericht op het behoud van het cultureel erfgoed van Antillianen en 

Arubanen. 

Daarnaast zijn er organisaties die beschikken over materialen en archieven. O.a. Forsa 

in Amsterdam, Groningen en Zuid-Holland; Overlegorgaan Caribische Nederlanders 

(OCAN) in Den Haag en Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen (SWA) in 

Rotterdam. 

De rol van Sticusa moet niet vergeten worden: deze instelling had (les)materiaal over 

de Antillen, Aruba en Suriname. Wat de Antillen betreft is dit overgegaan naar de 

bibliotheek in Den Haag. 

Het probleem bij de stichtingen is, dat wanneer zij verhuizen er veel materiaal en 

documenten worden weggegooid. Dit is vijf jaar geleden ook gebeurd bij OCAN. 



Bij voorkeur niet bij een Nederlandse instelling. Het centrum moet worden gesubsidieerd 

door de Nederlandse overheid, en moet toegankelijk zijn voor alle groepen. 

Antilliaanse cultuur moet overal in Nederland te vinden zijn, maar het opslaan moet wel 

op een centrale plaats gebeuren. Het uitdragen kan wel overal in het land plaatsvinden. 

Het moet een multicultureel centrum worden.


Met de voorwaarde dat in het multiculturele centrum de eigen identiteit behouden moet 

worden. Het is niet gewenst dat alles wordt samengesmolten. 


Er moet onderhandeld worden over de verdracht van spullen/collecties om deze 

eventueel zonder voorwaarde terug te kunnen krijgen. 

Er moet een goede inventarisatie en een vertaling vanuit de eigen cultuur komen. De 

voertaal blijft Nederlands. 

De deskundigheid in huis halen die nodig is voor het archiveren van collecties. 

Organisaties 

Tijdens het groepsgesprek is gebleken dat de Caribische Nederlanders nog geen 

museum of een cultuurhuis heeft om eigen cultureel erfgoed te bewaren en te 

presenteren. Wel is het geconstateerd dat er veel lokale en regionale zelforganisaties 

zijn die sociaal- en culturele activiteiten organiseren. Om heel snel tot een landelijk 

overzicht te komen, hebben wij drie organisaties gekozen om te kijken in hoeverre men 

bezig is met de archivering als organisatie en hoe ziet men de situatie van de eigen 

groep als het gaat om het cultureel erfgoed. De eerste organisatie is het landelijke 

Overlegorgaan Caraibische Nederlanders (OCAN) die heel veel contacten heeft met de 

lokale organisaties van eigen doelgroep. 

De tweede is de Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen in Rotterdam. 

Deze stichting is een gesubsidieerde instelling en de geschiedenis gaat terug tot midden 

jaren zestig. 

De derde organisatie is Forsa Amsterdam die als een tweedelijnorganisatie fungeert en 

ondersteuning biedt aan de o.a. Caraibische zelforganisaties. 

Stichting Overlegorgaan Caraibische Nederlanders (OCAN) 

OCAN is een samenwerkingsverband van Antillianen en Arubanen, dat regulier overleg 

pleegt met de Nederlandse regering. Dit samenwerkingsverband maakt deel uit van het 

Landelijk Overleg Minderheden (LOM). 

OCAN is in 1985 opgericht en gevestigd in Den Haag. OCAN kent geen lidorganisaties, 

maar streeft naar een evenredige vertegenwoordiging van verschillende doelgroepen in 

het bestuur. De samenstelling van het bestuur weerspiegeling van de Caribische 

gemeenschap in Nederland. 

OCAN is een gesubsidieerde instelling en werkt aan de vorming van een eigen archief 

sinds de oprichtingsdatum. Naast eigen jaarverslagen en adviesrapporten heeft men 

ruim 1000 boeken in de eigen bibliotheek. De boeken gaan met name over 

minderhedenbeleid in het algemeen en over de Caribische gemeenschap in het 

bijzonder. 

Laatste drie jaar heeft OCAN ook een eigen nieuwsbrief. OCAN-Info is een 

driemaandelijks blad en geeft informatie over de werkzaamheden van OCAN en de 

beleidsontwikkelingen.


Daarnaast maakt OCAN verslagen van eigen activiteiten en conferenties. Ten slotte 

heeft OCAN stuk of drie honderd foto´s van zijn activiteiten en enkele videobanden van 

de recente conferenties. 

OCAN krijgt binnenkort een eigen website. Een middel om niet alleen informatie te 

geven aan de achterban, maar ook om te communiceren met de mensen die interesse 

hebben in de werkzaamheden van OCAN als overlegorgaan van Caribische 

gemeenschap. 

Volgens OCAN zijn Antilliaanse organisaties lokaal geconcentreerd in Noord- en Zuid- 

Holland en Brabant. Dat heeft te maken met de vertrekmotieven van Antillianen naar 

Nederland, namelijk om te studeren. De meeste organisaties houden zich niet bezig met 

de archivering. De oorzaken zijn verschillend. Er is geen stabiliteit bij de besturen van 

de organisaties. De lokale organisaties hebben vaak geen eigen ruimte. Ze werken met 

huisadres en huren een zaal als zij iets willen organiseren. 

Verder verwijst OCAN naar Nederlandse televisies die over de Antilliaanse gemeenschap 

veel programma´s gemaakt en uitgezonden hebben. Deze archiefbeelden vormen 

volgens de OCAN een belangrijke bron van kennis over de geschiedenis en cultuur van 

de Antilliaanse gemeenschap in Nederland. 

Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen (SWA) 

SWA is in 1976 opgericht als een zelfstandige eerste lijnorganisatie in Rotterdam en 

omgeving. Doelstelling van de organisatie is: 

- bevorderen van welzijn van vooral kansarme Antillianen en Arubanen in Rotterdam en 

omgeving; 

- van zelfredzaamheid van Antillianen en Arubanen op diverse maatschappelijke 

terreinen; 

- emancipatie en participatie van de Antilliaanse- en Arubaanse bevolkingsgroep in de 

Rotterdamse samenleving. 

SWA hanteert het principe: ‘Samen sterk werken aan perspectief’. Het streven is om 

door samen te werken met andere organisaties en cliënten meer resultaat te boeken. 

Werkzaamheden en activiteiten sluiten aan op de vraag vanuit de Antilliaanse en 

Arubaanse doelgroep. Het houden van spreekuren in de wijken bijvoorbeeld voorziet in 

de behoefte aan maatschappelijke begeleiding. 

SWA heeft tal van projecten en cursussen. Bijvoorbeeld project Nederlands en 

beroepenoriëntatie. Doel van dit project is het vergroten van het taalniveau Nederlands 

en het voorbereiden op een scholings- en werktraject dat toegang biedt tot een 

beroepsbegeleidende opleiding of al dan niet gesubsidieerd een baan te vinden. 

De cursussen zijn laagdrempelig en heeft tot doel om sociale redzaamheid in de 

Nederlandse samenleving te bevorderen. 

SWA is een gesubsidieerde instelling en heeft een eigen archief. De jaarverslagen, 

jaarplannen, voorlichtingsmaterialen, knipselkrant, eigen blad Stiwa, videobanden en 

foto´s van activiteiten behoren tot het archief van SWA. Stiwa verschijnt 4 keer per jaar 

en geeft o.m. informatie over de activiteiten van de organisatie. SWA heeft ook een 

eigen website. Daarin wordt uitgebreid informatie gegeven over de organisatie en haar 

activiteiten.


Volgens SWA hebben zelforganisatie heel weinig of geen geschreven materiaal. Dat 

komt door het feit dat zij geen ruimte en deskundigheid hebben om een regelmatig 

archief op te bouwen. 

Een andere punt dat door de SWA naar voren is gebracht dat er bijna niets over de 

Arubanen geschreven is. 

Forsa Amsterdam 

Forsa is een tweedelijns steunfunctie-instelling die streeft naar het verbeteren van de 

participatie van Antillianen en Arubanen. 

Tweedelijns wil zeggen dat Forsa met en voor organisaties werkt en niet met en voor 

individuen. 

Steunfunctie wil zeggen dat het welzijnsbeleid van de provincie Noord-Holland door 

Forsa omgezet wordt in concrete projecten en activiteiten voor en met Antillianen en 

Arubanen in Amsterdam en omgeving. 

Uiteraard vertaalt Forsa de ervaringen vanuit het veld naar de provincie Noord-Holland, 

zodat zij haar welzijnsbeleid nog beter kan afstemmen op de realiteit. Antillianen en 

Arubanen trekken de laatste jaren massaal naar Nederland. Op de eilanden wordt 

armoede geleden. De werkloosheid onder de jongeren is inmiddels gestegen naar 36%. 

Tweedekansonderwijs is er niet en er is een tekort aan woningen. Er wordt gewerkt aan 

structurele oplossingen op de Nederlandse Antillen en Aruba maar dit is een proces van 

jaren. Forsa Amsterdam meent dat, als er goede opvang en begeleiding wordt 

gerealiseerd, de Antillianen hier kunnen vinden wat zij zoeken; scholing en werk. De 

Nederlandse samenleving kan haar voordeel doen met deze instroom van jonge 

enthousiaste mensen . Hier is immers sprake van vergrijzing en gebrek aan 

arbeidskrachten. 

Als Antilliaanse/Arubaans expertisecentrum wil Forsa Amsterdam als brug fungeren 

tussen de Antilliaanse/Arubaanse gemeenschap en de Nederlandse samenleving. Forsa 

heeft een breed pakket aan diensten zoals advisering, ondersteuning, 

methodiekontwikkeling, onderzoek en training. Op deze wijze wil zij de volwaardige 

deelname van de Antillianen en Arubanen aan de Nederlandse samenleving bevorderen. 

Forsa werkt voor: 

- Antilliaanse en Arubaanse organisaties en groepen. 

- Organisaties en groepen uit het Caribische gebied zoals Colombianen, Haïtianen en 

Dominicanen. 

- Algemene instellingen en plaatselijke en regionale overheden. 

Forsa biedt ondersteuning aan de Antilliaanse en Arubaanse organisatie in de vorm van 

begeleiding bij organisatieontwikkeling en het opstellen van een activiteitenplan. 

Daarnaast is er hulp bij het aanvragen van subsidies bij fondsen en meer algemene 

fondsenwerving. Via haar zusterstichting Profor kan Forsa de personeelsadministratie 

uitvoeren voor zowel reguliere als I/D-banen. Stichting Forsa kan ook ondersteuning 

leveren bij netwerkontwikkeling. 

Voor de algemene instellingen kan stichting Forsa ondersteuning bij intercultureel 

management en methodiekontwikkeling leveren. Daarnaast kan stichting Forsa alle 

relevante informatie over Antillianen en Arubanen verzorgen. Stichting Forsa verricht 

ook onderzoek waardoor zij haar intermediaire functie nog beter kan uitvoeren.


Forsa Amsterdam beschikt over een eigen bibliotheek en informatiecentrum. 

In het bestand van Forsa vindt u niet alleen de uitgaven, kranten, periodieken knipsels 

die betrekking hebben op de Antilliaanse en Arubaanse gemeenschap, maar ook bredere 

informatie over allochtonen, statistieken lokaal en nationaal, inhoudelijke stukken etc. 

Forsa biedt informatie aan o.a over minderheden in Nederland, educatie en opvoeding, 

sociale en maatschappelijke problemen, welzijn en hulpverlening, minderhedenbeleid, 

specifieke organisaties en projecten. 

In de persafdeling vindt u de uitgaven in het Papiaments: o.a. Resumen, Antilliaanse 

Knipselkrant en Nieuwsbrief. Daarnaast vindt u ook periodieken die de multiculturele en 

allochtone problematiek behandelen, b.v. Contrast, Allochtonenkrant, Forum 

Knipselkrant en veel meer… 

De bibliotheek heeft inmiddels haar deuren geopend voor mensen die langs willen 

komen. Het materiaal kan ter plekke worden inzien en / of gekopieerd. Sommige eigen 

uitgaven zijn te koop. 


In overleg met Stichting Overlegorgaan Caraibische Nederlanders (OCAN) en Stichting 

Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen (SWA) wordt de volgende lijst van 

sleutelpersonen (21x) uit de Caraibische gemeenschap opgesteld. 

- Mevrouw V. Smeulders, 

- De heer M. Engelhardt, 

- De heer R.A. Capriles Martina, 

- Mevrouw J. Gumbs, 

- Mevrouw Olivia de Cuba, 

- Mevrouw Malva Pattynama, 

- Mevrouw Ingrid Gumbs, 

- De heer Lionel Martijn, 

- De heer Boris Dumfues, 

- De heer Kurt Schoop, 

- Mevrouw Sandra Kooy, 

- De heer Artwell Cain, 

- De heer Roy Pieters, 

- Mevrouw Brigida Meyer-Cratz, 

- Mevrouw Julian Coco, 

- Mevrouw Jules Palm, 

- De heer Salomon, (Amsterdam) 

- Mevrouw D. Schendel-Habega, 

- Mevrouw Myriam Shadid, 

- De heer Moon Sammy, 

- Mevrouw B. Namias de Crasto, 


Geconcludeerd moet worden dat er een kloof bestaat tussen wat de Caribische 

Nederlanders wensen op het gebied van cultureel erfgoed en de werkelijke situatie. Met 

andere woorden: er zijn geen initiatieven om cultureel erfgoed op een institutionele 

wijze te bewaren en te presenteren in Nederland.


Hoewel de gesubsidieerde instellingen (zoals OCAN, SWA en Forsa) bezig zijn om een 

eigen archief op te bouwen, hebben de zelforganisaties geen mogelijkheden om een 

archief te ontwikkelen. Dat komt door het feit dat de zelforganisatie geen ruimte en 

deskundigheid hebben. Ook de verhuizing van een organisatie betekent dat men eigen 

materialen die niet meer nodig lijken te zijn, weggooit. Blijkbaar zijn de groepen weinig 

bewust van de waarde van deze materialen in het kader van eigen geschiedenis en 

culturele erfgoed. 

De visie van Caribische Nederlanders op het eigen cultureel erfgoed kan geformuleerd 

worden in termen van interactie. Bij deze visie is niet alleen de reactie van migranten op 

de Nederlandse samenleving belangrijk, maar ook de reactie van autochtone 

Nederlanders. 

De sleutelpersonen uit de Caribische gemeenschap vinden dat de Antilliaanse cultuur en 

geschiedenis op Nederlandse scholen niet genoeg aan de orde komt. De nieuwe 

generaties weten niet wat de vertrekmotieven van Antillianen zijn geweest om naar 

Nederland te komen. Daarom moet de migratiegeschiedenis en culturele erfgoed van 

Antillianen zo goed mogelijk gedocumenteerd worden. 

De migratie van de Antillen is volgens sleutelpersonen heel goed vastgelegd en 

gemicroficheerd door de overheid. Via deze documentatie is het te volgen hoe de 

migratie is ontstaan en wat de ontwikkelingen hierin zijn. De Nederlandse overheid heeft 

alle informatie hierover. 

Een ander knelpunt is dat over de Arubanen weinig bekend is omdat er niet veel over 

deze groep in Nederland geschreven is. 

De sleutelpersonen geven een voorkeur aan een aparte migratie-instituut of musea om 

het cultureel erfgoed van minderheden te bewaren. Maar het cultureel erfgoed moet niet 

alleen bij een categorale instituut geparkeerd worden. Het moet overal aanwezig zijn. 

Alleen de interpretatie van het cultureel erfgoed moet vanuit het perspectief van 

migranten gedaan worden. 

De vraag of de organisaties bereid zijn eigen archieven en materialen over te dragen 

aan instellingen is niet makkelijk te beantwoorden door de medewerkers van de 

organisaties die de onderzoeker heeft geïnterviewd. Dat is in de eerste instantie 

afhankelijk van de beslissing van het bestuur. Ten tweede, als men bereid is, worden er 

enige principiële voorwaarden omtrent de institutionele setting, betrouwbaarheid, 

privacy en nog andere dingen gesteld. 

Op dit moment is slechts de bibliotheek en het informatiecentrum van Forsa toegankelijk 

voor mensen en organisaties. De andere organisaties hebben het archief alleen voor 

eigen behoefte en gebruik. 

Ten slotte moet vermeld worden dat de geïnterviewde organisaties bij de Caribische 

organisaties zeer beperkt blijft. Een verder onderzoek naar het cultureel erfgoed bij de 

lokale en regionale organisaties is wenselijk.


ARBEIDSMIGRANTEN 

Inleiding 

De sterke economische groei in de jaren zestig en begin jaren zeventig in Nederland en 

andere West-Europese landen leidde tot een gebrek aan arbeidskrachten. Om dit tekort 

aan te pakken werden zogenaamde ´gastarbeiders´ geworven in landen als Spanje, 

Portugal, Italië, Griekenland, Turkije en Marokko. De verwachting was dat deze vooral 

mannelijke arbeidskrachten slechts tijdelijk in Nederland zouden verblijven. Hoewel dit 

meestal wel het geval was bij de Spanjaarden en Italianen, vestigden met name Turken 

en Marokkanen zich permanent in Nederland. 

Na het uitbreken van de oliecrisis in 1973 werd er een einde gemaakt aan het werven 

van gastarbeiders. Toch zou in latere jaren de immigratie vanuit Turkije en Marokko niet 

stoppen. De arbeidsmigratie werd in de jaren tachtig en negentig gevolgd door een 

zogeheten gezinsherenigende en gezinsvormende migratie. Turkse en Marokkaanse 

vrouwen kwamen naar Nederland om zich voorgoed bij hun echtgenoot te voegen. In de 

jaren negentig maakt deze gezinsherenigende migratie steeds meer plaats voor 

gezinsvormende migratie. Jonge Turken en Marokkanen komen naar Nederland voor een 

huwelijk met landgenoten die hier al wonen. Geschat wordt dat gezinsvormende 

migratie momenteel ongeveer de helft van de totale migratie uit deze landen vormt. 

TURKEN 

Inleiding 

De Turkse gemeenschap leeft al bijna veertig jaar in Nederland, drie generaties lang. De 

organisatiegraad onder de Turken is zo hoog dat sommige Nederlanders beweren dat zij 

overgeorganiseerd zijn. Hoewel de organisatievorming langs politieke en religieuze lijnen 

teruggaat tot het midden van de jaren zeventig, is de kristallisatie ervan voltooid in de 

jaren tachtig. Er worden landelijke federaties opgericht als samenwerkingsverbanden 

van de verschillende politieke en levensbeschouwelijke stromingen, maar ook om 

gesprekspartner te kunnen zijn van de rijksoverheid. Het Inspraak Orgaan Turken dat in 

1985 wordt opgericht als adviesorgaan wordt gevormd door negen koepelorganisatie 

van verschillende stromingen. 

Een andere ontwikkeling in de jaren tachtig is het ontstaan van gespecialiseerde 

organisaties: werkgevers, jongeren, vrouwen, studenten en kunstenaars. 

Hoewel al deze organisaties activiteiten ontplooien op het gebied van cultuur en kunst 

zijn er echter weinig organisaties die zich specifiek richten op het cultureel erfgoed. De 

reden moet niet alleen gezocht worden in de korte migratiegeschiedenis en gebrekkige 

bewustwordingsproces, maar ook in de nauwe contacten dat men onderhoudt met het 

land van herkomst. De grote culturele festivals en concerten die in Nederland 

georganiseerd worden, worden gevoed door de kunstenaars en intellectuelen uit Turkije.




Uit de spontane reacties van de aanwezigen blijkt dat het begrip culturele erfgoed zowel 

statisch als dynamisch wordt gedefinieerd door de Turkse groep. 

De statische definitie legt nadruk op het verleden. Een volk produceert en draagt het 

geproduceerde over aan de volgende generatie. Alles wat overgedragen kan worden 

(materieel en immaterieel) wordt aangeduid als erfgoed. In dit perspectief wordt de 

cultuur die door de eerste generatie is ontwikkeld en geleefd en als zodanig wordt 

overgedragen kan worden gedefinieerd als culturele erfgoed. 

Bij deze definitie komen de volgende aspecten van het cultureel erfgoed aan de orde: 

- De komst van de eerste generatie naar Nederland. 

- De periode van de werving van migranten en alles wat er mee te maken heeft. 

(deze periode is voor de Turken van grote betekenis) 

- De leefwijze van de eerste generatie (vaak in pensions). 

- De verschillende fasen van de migratie. 

- Gebouwen en plaatsen die een betekenis hebben voor de migranten. Een concreet 

voorbeeld: de opbouw en het ontstaan van de zwarte markt in Beverwijk, en alles wat 

ermee te maken heeft. 

- De ervaringen van de eerste generatie. 

Hiertegenover wordt een dynamische definitie van het cultureel erfgoed voorgesteld. Het 

culturele erfgoed moet niet alleen met het verleden te maken hebben, maar ook met de 

toekomst! 

Tevens het begrip moet ruim opgevat worden. Die dingen die niet zichtbaar zijn behoren 

ook tot het culturele erfgoed, en niet alleen de materiële dingen. 

De behoefte om het culturele erfgoed te onderzoeken en vast te leggen is ontstaan door 

de positie van de eerste generatie. Ze sterven af: letterlijk en figuurlijk. Juridisch gezien 

kun je pas van een erfgoed spreken wanneer iemand (of een volk) overleden is en iets 

wordt overgedragen, terwijl de dingen die nu bestaan nog onderzocht en in kaart 

gebracht moeten te worden. Dus kan je nog niet spreken van een erfgoed. 

De discussie wordt niet alleen bepaald door de tijdsdimensie, maar ook door de breedte 

van de term cultuur toen de vraag gesteld werd wat onder de term “cultuur” wordt 

verstaan. 

Reactie: 

De term cultuur is erg ruim. Moeten wij deze term niet eerst inkaderen? 

Als antwoord wordt gegeven: Als je iets onderzoekt moet je trachten zo ruim en breed 

mogelijk te onderzoeken om een zo goed mogelijk beeld te krijgen. Wat wil je anders in 

het kader van dit onderzoek uitsluiten……? 

Reactie: 

We kunnen cultuur heel breed zien, maar dan zou dit voor een onderzoek te groot en te 

ruim zijn. Mijn voorkeur gaat uit naar inkaderen. Wat houdt ons dagelijks bezig? We 

zouden de relevante dingen in kaart moeten brengen. 



• De taal


• Het vaststellen (registreren) van bepaalde (belangrijke) gebeurtenissen 

• De ontstane situaties (gebeurtenissen) als gevolg van cultuurverschillen in 

Nederland 

• De ervaringen van de eerste generatie 

• De beïnvloeding door andere culturen in kaart brengen 

• De institutionalisering (op alle terreinen) 

• Beseffen dat een cultuur aan verandering onderhevig is 

• Kunst en cultuur 

• Het arbeidsethos, de periode van gastarbeid. 

De aanwezigen geven aan, dat wanneer we niet snel genoeg zijn, de eerste generatie 

(een belangrijke bron) verloren gaat. Wij moeten deze mensen zo snel mogelijk 

opzoeken en de interviews met hen goed vastleggen. 

Volgens hen moeten de volgende punten (vragen) in het onderzoek worden 

meegenomen: 

1. Hoe zijn de eerste Turken naar Nederland gekomen? 

2. Hoe zijn de eerste Turken georganiseerd en waarom? 

Reactie: 

Alle behoeften worden bepaald door de culturele en religieuze tradities, bijvoorbeeld het 

ritueel slachten van dieren. Doordat moslims ritueel geslacht vlees eten, hebben zij hun 

eigen slagerijen en slachthuizen geopend. 

Reactie: 

Het hoe en waarom betreffende de institutionalisering van Turken is een belangrijk 

aspect. Wij moeten ervoor zorgen dat dit aspect zeker wordt meegenomen in het 

onderzoek. 

De stand van zaken met betrekking tot archieven, collectie en materialen 

Tijdens groepsgesprek worden een groot aantal organisaties en bronnen genoemd voor 

het inventariserende onderzoek en projecten die daarop volgen. Hieronder volgen 

enkele spontane reacties: 

• Steunfuncties die opgericht zijn als tweede lijnsorganisaties voor migranten en 

blanke instellingen. 

• Individuele personen die materiaal verzameld hebben over de relaties Turkije en 

Nederland: o.a. dhr. Senol Ocakli in Hoorn (Turkse afdeling over de relaties Turkije 

en Nederland). 

• De fabrieken waar vroegers Turkse werknemers gewerkt hebben, bv. een fabriek in 

Deventer en Uden, waar veel Turken hebben gewerkt. 

• De Turkse media (met name de Europese editie) en journalisten: o.a. dhr. Ali Oksak, 

dhr. Ilhan Karaçay en dhr. Ali Yagci. 

• Turkse organisaties zoals Kulsan, HTIB, IOT en nog andere. 

• SPB (Stichting Publicatie Buitenlanders) 

• Turkse media in Turkije, o.a. TRT archieven (afdeling buitenlandse zaken) 

• MIT (Turkse inlichtingen organisatie). 

• Publicaties die over de Europese Turken hier en in Turkije verschenen zijn. 

• Kalligrafiewerken. 

Voorwaarden overdracht aan instellingen


Hieronder volgen enkele voorstellen over de wijze waarop het cultureel erfgoed van 

Turken bewaard en gepresenteerd wordt 

* Voor de Turken dient te komen: 

- een museum, 

- een bibliotheek, 

- een onderzoekscentrum, 

- een coördinatiepunt/-centrum. 

Er wordt in dit verband verwezen naar een initiatief van Turken in Duitsland. In 

Duitsland is ook een dergelijk onderzoek verricht. Zij hebben er 10 tot 12 jaar over 

gedaan en hebben veel ervaring op dit gebied als Domit, Documentatiecentrum en 

Museum over de migratie uit Turkije. Turken in Nederland zouden dit best als een 

voorbeeld kunnen gebruiken. 

Verder vindt een van de aanwezigen dat ook de Turkse overheid betrokken moet 

worden bij dit project. De Nederlandse overheid geeft materiele steun en de Turkse 

overheid zou dan op z’n minst immateriële steun moeten geven. 

* Er dient een internationale instelling opgericht te worden voor behoud van de 

migratiegeschiedenis. 

De voorwaarden waaraan men moeten voldoen tijdens de overdrachtsfase: 

- goed georganiseerd zijn 

- wetenschappelijk en neutraal 

- een instelling die onze vertrouwen waard is 

- de samenstelling van het bestuur en/of de medewerkers van de instelling moet een 

afspiegeling zijn van de etnische samenstelling 

- een transparant beleid heeft 

- voordat mensen hun persoonlijke en waardevolle bezittingen aan een instelling ter 

beschikking stellen, moet bekend zijn wie de archieven gaat bewaren en wat het 

doel ervan is 

Over de rol van de IOT zei een persoon het volgende: IOT zou dit project niet moeten 

coördineren. IOT heeft niet de know how hiervoor. De coördinatie zou in handen moeten 

zijn van een professionele organisatie. Bovendien moet de Nederlandse overheid dit 

project serieus nemen en subsidiëren. Er moet in ieder geval voldoende draagvlak zijn 

om dit project succesvol te maken. 

Tijdens de inventarisatiefase heeft een grote aantal individuen uit de Turkse 

gemeenschap aangegeven dat zij relevante materialen in huis hebben en verklaarden 

dat bereid waren om te overdragen aan een betrouwbare instelling die iets willen doen 

met de migratiegeschienis van Turken. Het gaat om de volgende 21 personen: 

Dhr. Akbulut, Mehmet 

Dhr. Aybogan, Muhlis 

Dhr. Bahadir, Osman 

Dhr. Budak, Bahaddin 

Dhr. Can, Recep 

Dhr. Cebeci, Bekir 

Dhr. Çiftçi, Adil 

Dhr. Emili, Ibrahim 

Dhr. Görmez, Ibrahim 

Dhr. Günes, Saban 

Dhr. Güney, Hasan


Dhr. Güngör, Veyis 

Dhr. Karagül, Arslan 

Dhr. Kutluer, Zekeriya Inanç 

Dhr. Kutluer, Ates 

Dhr. Oksak, Ali 

Dhr. Özçelik, Ünal 

Dhr. Sahin, Salih 

Dhr. Turan, Hasip 

Dhr. Yegenoglu, Çoskun 

Dhr. Yücesan, Veli 

Organisaties 

Voor de inventarisatie cultureel erfgoed wordt de volgende 5-tal turkse organisaties 

benaderd en geïnterviewd: 

- Inspraak Orgaan Turken, Utrecht 

- Kulsan, Amsterdam 

- Vereniging Turkshuis, Amsterdam 

- Kunststichting Sahne, Rotterdam 

- Multiculturele Televisie Nederland (MTNL), Amsterdam 

Daarnaast hebben twee organisaties gereageerd op onze oproep via kranten en per 

mail. De beide organisaties geven een Turkstalige blad uit in Nederland en vervullen een 

belangrijke rol bij de informatie- en nieuwsvoorziening ten behoeve van Turkse 

gemeenschap. 

- Stichting Platform, Amsterdam 

- Stichting Anadolu, Rotterdam 

Inspraak Orgaan Turken (IOT) 

Het Inspraakorgaan Turken is een samenwerkingsverband in de zin van de Wet Overleg 

Minderhedenbeleid: 'een door Onze minister toegelaten stichting die in gevolge haar 

statuten tot doel heeft de belangen te behartigen van een minderheidsgroep of te 

onderscheiden minderheidsgroepen en die representatief is voor die groep of groepen.' 

IOT werd opgericht in 1985 door meerdere Turkse organisaties. Bijna alle belangrijke 

stromingen en organisaties worden nu in het bestuur vertegenwoordigd. De negen 

landelijke koepelorganisaties zijn aangesloten bij de IOT. 

Het Inspraakorgaan heeft tot doel uitgaande de belangen van alle in de Turkse 

gemeenschap in Nederland aanwezige opvattingen en stromingen te behartigen en zich 

in te zetten voor de verbetering van haar maatschappelijke positie in Nederland, 

middels het overleg als bedoeld in de Wet overleg minderhedenbeleid, alsmede overleg 

met bestuurlijke organen en politieke en maatschappelijke organisaties in de 

Nederlandse samenleving. Daarbij zal worden gestreefd naar een optimale 

samenwerking met de andere samenwerkingsverbanden van minderheidsgroepen. 

Het archief van IOT bestaat uit de volgende stukken: 

- Agenda´s en notulen sinds oprichting; 

- Correspondenties sinds oprichting;


- Jaarverslagen en rapporten sinds oprichting; 

- Alle nummers van eigen blad Sozhakki sinds 1987; 

- Congresmappen; 

- Boeken over Turkse migranten en minderhedenbeleid (bijna 7.000); 

- Foto´s (aantal onbekend); 

- Eigen website: www.iot.nl 

Volgens de indruk van het IOT hebben de aangesloten organisaties ook eigen archieven, 

hoewel deze niet altijd volledig zijn. 

De IOT heeft zijn archiefmateriaal overgedragen aan het Internationaal Instituut voor 

Sociale Geschiedenis (IIGS). De documenten van IOT kan via internet bekeken worden. 

Alleen toezenden of uitlenen is niet mogelijk 

Naast IOT heeft ook twee Turkse organisaties hun archief overgedragen aan het IISG, 

namelijk: de Turkse Arbeidersvereniging in Nederland (HTIB) en de Turkse 

Vrouwenvereniging in Nederland (HTKB). Daarnaast zijn de volgende periodieken van 

islamitische organisaties en groepen aanwezig op het IISG: Ummet-i Muhammed, 

Ummet-i Muhammedín Sesi, Akit en Yeni Safak. De eerste twee periodieken zijn 

belangrijk om z.g. Kaplanci-beweging te bestuderen. Deze beweging is met name in 

Duitsland onder de Turken actief en inmiddels is zij verboden door de Duitse 

autoriteiten. 

Het IISG is inmiddels bezig de collecties en archieven van andere 

(Turkse)migrantenorganisaties en steunfuncties te verzamelen. 

Stichting Kulsan 

Stichting Kulsan is in 1987 opgericht om kunst en cultuur uit Turkije te brengen voor het 

voetlicht in Turkije. Het duurde even voordat de organisatie actief wordt. Sinds 1989 

organiseert Kulsan activiteiten op landelijk niveau. In concerten, films, festivals en 

andere activiteiten presenteert Kulsan de cultuur van de diverse bevolkingsgroepen die 

samen het mozaïek van Turkije vormen. 

Kulsan is een gesubsidieerde instelling en krijgt subsidie van de gemeente Amsterdam 

en ministerie van Cultuur. 

Kulsan heeft in de afgelopen periode 13 jaar 600 concerten georganiseerd en 100 

muziekbands uitgenodigd. Vanuit deze achtergrond heeft Kulsan heel veel materiaal 

ontwikkeld en opgebouwd in zijn archief. Het is enige Turkse organisatie die zoveel 

materiaal op het gebied kunst in huis heeft. 

Kulsan heeft eens een bibliotheek opgericht, maar het functioneert niet meer. De 

boeken worden nu in de kelder bewaard. Het gaat om ruim 4000 titels. Het zijn met 

name Turkstalige boeken over Turkije en Turkse literatuur. Er zijn ook Engelstalige 

boeken over Turkije en Turkse cultuur. 

Kulsan heeft al zijn activiteiten gedocumenteerd in de vorm van affiche´s, brochure´s, 

foto´s, video´s en knipselkranten (Turks/Nederlands). Het aantal foto´s loopt tot


10.000. De concerten worden ook in cd´s opgenomen. Het gaat om ongeveer 100 

concerten. 

Naast het bovengenoemde materiaal heeft Kulsan ook materiële objecten, zoals 

artikelen voor tentoonstelling, kostuums en muziekinstrumenten. 

Volgens de voorzitter van Kulsan staan de materialen ongeordend en zijn ze niet 

openbaar toegankelijk, een deel in de kasten, een andere deel in de kelder. Dit 

materiaal moet binnenkort geordend worden en openbaar gemaakt worden. 

De overdracht van deze materialen is mogelijk, alleen wil het bestuur overtuigd worden 

door een professionele aanpak en werk. Er moet zeker een contract gemaakt worden en 

bepaalde afspraken opgenomen worden in dit contract. 

Verder adviseert Kulsan ook andere Turkse kunstinstellingen en groepen te benaderen 

worden in het kader van inventarisatie cultureel erfgoed, a.o. Aslan Muziekcentrum, 

Stichting Sahne, RAST (Unie van Turkse Theatergroepen) en Folklore Groep (van Ozan 

Ersin). 

Vereniging Turks Huis Westerpark 

De Vereniging Turks Huis Westerpark werd in 1992 opgericht in het Amsterdamse 

stadsdeel Westerpark. De doelstelling was en is een brug vormen tussen Turken en de 

verschillende instanties in- en buiten het stadsdeel en de verstandhouding en de positie 

van Turken op sociaal-cultureel als ook op economisch gebied verbeteren en 

bevorderen. 

Een paar jaar na de oprichting kregen sommige activiteiten van de vereniging een 

landelijk en soms zelfs internationaal karakter en groeide Turks Huis uit tot een 

middenveld organisatie. 

Het Turks Huis is een centrum voor ontmoeting, emancipatiebevordering, voorlichting, 

vorming en training. Om enkele van deze activiteiten te noemen: Ramadan 

bijeenkomsten (tentoonstelling, lezingen, film, samen eten), op 23 april; het 

internationale kinderfeest, cursussen studiemethoden, huiswerkbegeleiding, 

journalistiek, computerkennis, Turks voor Nederlanders, cursus Turks koken, discussie 

en voorlichtingsbijeenkomsten over maatschappelijke vraagstukken. 

Vanaf 1997 organiseert de Vereniging Turks Huis jaarlijks het olieworstelfestival in 

Amsterdam. De doelstelling van dit olieworstelfestival is een bijdrage te leveren aan de 

vorming van onze multiculturele samenleving door deze voor Nederland nieuwe sport 

(en cultuurfenomeen) te introduceren en hiermee de sportcultuur in Nederland te 

verrijken. Tevens bevorderen we hiermee de betrokkenheid van allochtonen bij de 

ontwikkelingshulp en samenwerking. 

Vanaf 1997 houdt Vereniging Turks Huis tijdens haar landelijke activiteiten inzamelingen 

voor goede doelen. Elk jaar kiezen wij een project in Ontwikkelingslanden om te 

ondersteunen. Bijvoorbeeld in 1997 werd een tractor met oplegger voor de bewoners 

van het dorp Pamirköy in Oost-Turkije aangeschaft. In 1998 hebben wij een weeshuis 

voor meisjes ingericht in Konya (i.s.m. de NCDO). Vorig jaar hebben wij de bouw van 

een kleuterschool in Adapazari, aardbevingsgebied in West-Turkije


medegefinancierd.(i.s.m. de Cordaid). Als laatste hebben wij een meertalig radiostation 

in Prizren (Kosovo) medegefinancierd. 

Vereniging Turks Huis heeft tot nu toe een aantal onderzoeken laten verrichten en 

boeken gepubliceerd over verschillende onderwerpen zoals imago van Turken, 

reisverhalen, Turkstalige media in Europa, emancipatie van vrouwen, Ramadan en 

dergelijke. 

De Vereniging Turks Huis Westerpark ontvangt een structurele subsidie voor haar 

sociaal-cultureel en educatieve vormingsactiviteiten van het stadsdeel Westerpark. Deze 

activiteiten vinden wekelijks in het Verenigingsgebouw plaats. Voor haar landelijke en 

internationale activiteiten ontvangt de Vereniging aanvullende subsidies van 

verschillende fondsen en organisaties. Hiervoor zijn er twee mensen binnen de 

organisatie aangesteld voor het van leggen van contacten, het zoeken van financiële 

bronnen en verslaglegging. 

De Vereniging heeft zeven bestuursleden, twee betaalde medewerkers van NV Werk, 

negen actieve vrijwilligers en 180 leden. Naast het bestuur, medewerkers en vrijwilligers 

is er een aanbevelingscomité in het leven geroepen onder het voorzitterschap van 

Groene Amsterdammer-redacteur René Zwaap (journalist van het jaar 2000 en winnaar 

van de Gouden Mercuur) voor de activiteiten van educatie en vorming, olieworstelen en 

ontwikkelingssamenwerkingsprojecten. 

Vereniging Turkshuis heeft volgende collecties in zijn archief: 

- Tijdschrift Türkevi, tussen 1993-2000, 25 nummers. 

- Videobanden (over eigen activiteiten van Turkshuis tussen 1992-2002) 

- Knipselkrant (over eigen activiteiten tussen 1992-2002) 

- Foto’s (over eigen activiteiten 1992-2002) 

- Doctoraalscriptie over Turkshuis (‘Kurumlasma ve Türkevi örnegi’, Yavuz Hatunoglu 

o.l.v. Prof. Dr. Musa Tasdelen en Edibe Sözen, Universiteit Istanbul, 2002) 

- Verslagen over eigen programma’s tussen 1992-2002) 

- Handwerken zoals sokken, vesten, tassen en tapijten uit Turkije en Turkmenistan (200 

artikelen) 

- Eigen publicaties ( 9-tal boeken, over diverse onderwerpen in het Nederlands en 

Turks) 

Deze materialen staan op dit moment in eigen beheer van Vereniging. Vereniging is 

bereid om deze aan een betrouwbare instelling over te dragen 

Kunststichting Sahne 

Kunststichting Sahne is in 1993 in Rotterdam opgericht als een kunstorganisatie. De 

laatste jaren heeft zij een landelijke oriëntatie en krijgt subsidie van de gemeente 

Rotterdam. 

Sahne organiseert allerlei kunstzinnige en culturele activiteiten op het gebied van 

theater, literatuur, muziek en bioscoop. De doelgroep bestaat uit Turken en 

Nederlanders. In de praktijk komen met name Turkse jongeren naar de activiteiten. 

Er zijn vier soorten materialen bij het archief van Sahne. Ten eerst worden de 

activiteiten van Sahne in de Turkse en Nederlandse kranten gevolgd en een knipselkrant


gemaakt. Ten tweede worden materialen die verband houden met de activiteiten en 

organisaties bewaard, zoals eigen brochure, folders, affiche en boekjes. 

Ten derde worden de foto´s van activiteiten gemaakt en bewaard. Ten slotte worden 

sommige activiteiten opgenomen in videobanden. 

Omdat het archief nog niet goed ingedeeld is, zijn de aantallen en omvang niet bekend. 

Het bestuur van Stichting Sahne is bereid om eigen materialen over te dragen aan 

instellingen. De materialen die dubbel zijn kunnen origineel gegeven worden. De 

materialen die niet dubbel zijn kunnen gegeven worden als kopie. 

Multiculturele Televisie Nederland (MTNL) 

Stichting Multiculturele Televisie Nederland (MTNL) werd opgericht op 1 juli 2001. In 

MTNL gingen Migranten Televisie Amsterdam (MTV, opgericht in 1984) en Service 

Organisatie Migranten Media te Utrecht (SOMMedia) op; MTNL combineert het beste van 

deze twee organisaties en geeft daar een meerwaarde aan. 

MTNL maakt doelgroeptelevisie voor Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht en 

ontvangt daartoe subsidie van het ministerie van OC&W en deze vier grote steden. De 

succesvolle wekelijkse uitzendformule van de eigen programma's van MTV in 

Amsterdam krijgt nu het grootstedelijke kader van SOMMedia. Dat betekent een enorme 

vergroting van het kijkerpotentieel. Daarnaast genereert deze uitbreiding de 

ontwikkeling van allochtoon televisietalent, vooral in de partnersteden buiten 

Amsterdam. 

Voor de productie van de doelgroepprogramma's heeft MTNL drie redacties die 

gerelateerd zijn aan de grootste allochtone bevolkingsgroepen: een Turkse, een 

Surinaams/Antilliaanse en een Marokkaanse redactie. Verder is er een multicultureel 

programma dat in het bijzonder aandacht besteedt aan de jongeren in de multiculturele 

maatschappij. Maar ook in de Turkse, Surinaams/Antilliaanse en Marokkaanse 

programma's schermt MTNL zich niet af van andere groepen; elementen van cross-over 

zijn nadrukkelijk aanwezig. Door de productiewijze (een eigentijdse West Europees 

formaat) en waar nodig Nederlandse ondertiteling, zijn de programma’s toegankelijk 

voor een breed publiek in de leeftijd van 18-45 jaar. 

De uitzendingen vinden plaats op vier verschillende dagen, in Amsterdam via het open 

Salto kanaal, in Den Haag en Rotterdam maken zij onderdeel uit van de programmering 

van onze partners TV West en TV Rijnmond, in Utrecht komen zij op het scherm via 

Omroep Utrecht. Door de keuze voor de regionale omroepen als partner bereikt MTNL 

een groter publiek dan alleen in de vier grote steden. 

MTNL heeft bij het produceren van televisieprogramma's een samenleving voor ogen, 

die drijft op wederzijds respect, het accepteren van verschillen, het positief waarderen 

van verscheidenheid en gelijkwaardigheid van ieder individu. MTNL streeft ernaar de 

participatie van allochtonen aan een dergelijke samenleving te bevorderen door 

individuele ontplooiing en sociale betrokkenheid. 

De programma's van MTNL concentreren zich op informatie, cultuur en human interest. 

Zij hebben een toegevoegde waarde ten opzichte van het bestaande media-aanbod, niet 

in de laatste plaats door de samenstelling en multiculturele expertise van de redacties. 

Zij verbreden de kennis van de kijker en maken kennis bereikbaar. Zij brengen 

maatschappelijke ontwikkelingen terug naar de menselijke maat, zij gaan niet over 

rapporten en cijfers, maar over mensen.


Gezien de relatief lange geschiedenis van MTV heeft MTNL een groot archief van 

beeldmateriaal. De Turkse redactie geeft aan dat zij ruim 1000 videobanden hebben 

over Turkse migranten en multiculturele samenleving. Een deel van dit beeldmateriaal is 

geplaatst bij de Amsterdam Gemeentearchief (tot 1996) en andere deel blijft in de 

kasten van Turkse redactie van MTNL. 

De overdacht aan een instelling die verstand heeft over het beeldmateriaal om te 

bewaren en te kopiëren in een beter materiaal (bv. cd), is in principe mogelijk. Er moet 

een onderhandeling plaats vinden over de voorwaarden van overdracht. 

Stichting Anadolu 

Stichting Anadolu is 1998 opgericht als een organisatie voor kunst en cultuur. De 

meeste concrete activiteit is DOGUS. 

DOGUS is een Turkstalig maandelijks blad. Ieder maand wordt het gedrukt in een 

oplage van 15.000 stuks en landelijk verspreid, met name in grote steden. DOGUS is 

gratis en verstrekt informatie en nieuws over de Nederlandse samenleving aan het 

Turkssprekende deel van de alhier woonachtige bevolking. Normaal gesproken 

verschijnt DOGUS in A5 vorm met in totaal 32 bladzijden. 

Het hoofddoel van project DOGUS is het informeren van Turkse gemeenschap over de 

sociaal-politieke en culturele ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving en het 

stimuleren van maatschappelijke discussies onder de doelgroep teneinde participatie en 

integratie te vergroten. 

Om dit doel te bereiken stelt DOGUS de volgende subdoelstellingen als 

randvoorwaarden: 

- het garanderen van de continuïteit van blad DOGUS 

- het verbeteren van de kwaliteit van DOGUS 

- het professionaliseren van de medewerkers van DOGUS 

- het bereiken van een breed publiek. 

DOGUS heeft in september 2002 zijn drieënveertigste nummer bereikt. Naast zoveel 

nummers heeft heel veel foto´s gemaakt. De foto´s en vele nummers van DOGUS wordt 

digitaal bewaard. 

Het bestuur is bereid om dit materiaal over te dragen zonder verdere voorwaarden te 

stellen. 

Stichting Platform 

Stichting Platform is in 1998 opgericht door een groep Turkse jongens om een 

maandelijks blad uit te geven. Het blad Platform is begonnen als een tweemaandelijks 

blad in eigen taal. Het is nu een maandelijks blad dat nieuws, en informatie geeft over 

de Nederlandse samenleving en de positie van de Turkse migranten daarin. Er zijn 

diverse columnisten met verschillende optieken die in eigen kolom opiniërende artikelen 

schriften. 

Het blad is gratis verspreid in grote steden bij de Turkse winkels, cafe´s, moskeeën en 

verenigingen. De reclamegelden en sponsors vormen de financiële bronnen van het 

blad.


In de afgelopen vier jaar is totaal 35 nummers gepubliceerd. Naast zoveel nummers 

heeft Platform heel veel foto´s gemaakt en bewaard. 

Het bestuur van Stichting is bereid om hierboven genoemde materialen over te dragen 

aan een relevante instelling zonder verdere voorwaarden te stellen. 


In overleg met de hierboven genoemde organisaties wordt een lange lijst van 

sleutelpersonen opgesteld: 

- De heer I. Kutluer, NMI 

- De heer E. Kula, IOT 

- De heer H. Yar, docent 

- De heer H. Gülsen, 

- De heer V. Güngör, pedagoog 

- De heer A. Karagül, imam/geestelijk verzorger 

- De heer A. Dalkiran, Kulsan 

- De heer C. Gerdan, ambtenaar 

- De heer M. Akbulut, beleidsmedewerker 

- De heer M. Aybogan, IOT 

- De heer O. Bahadir, IOT (ex-voorzitter) 

- Mevrouw H. Can-Ergin, directeur IOT 

- De heer B. Cebeci, leerkracht 

- Mevrouw N. Dogan, IOT 

- De heer N.A. Ozturk. 

- De heer Coskun Coruz, Kamerlid 

- De heer Seyfi Ozguzel, politicus 

- De heer H. Kerim Ece, schrijver 

- Mevrouw Fadime Orgu, politicus 

- De heer Sebahattin Ucar, imam 

- De heer Veli Yucesan, raadslid 

- De heer Zeynel Abidin Kilic, media (DOGUS) 

- De heer Seref Acer, media (MTNL) 

- De heer Tonguc Oksal, kunstenaar 

- Mevrouw Nur Cihan, 

- De heer Ozan Ersin, 

- De heer Saban Ol, kunstenaar 

- De heer Celil Toksoz, kunstenaar 

- De heer Ali Develioglu, muziek/journalist 

- De heer Murat Tunceli, schrijver 

- Mevrouw Serpil Karisli, actrist 

- De heer Ibrahim Yarar, theater 

- De heer Cemal Dogan, theater 

- De heer Zafer Gul, muziek 

- De heer Sabri Kenan Bagci, IOT 

- De heer Ayhan Tonca, IOT 

- De heer Saban Gunes, IOT 

- De heer Ahmet Akgündüz, onderzoeker bij IMES 

- De heer Ahyan Yalin, politicus 

- De heer Ali Mercimek, moskeebestuurder 

- De heer Ali Çifteci, kunstenaar


- De heer Ali Karacabey, kunstenaar 

- De heer Atilla Kanbir, Kunstenaar 

- De heer Ali Yildirim ,politicus 

- De heer Ahmet Yildirim ,kunst 

- De heer Bülent Evren, Kunstenaar 

- De heer Bora Isik, raadslid-jurist 

- De heer Cahit Ölmez, kunstenaar 

- De heer Celil Toksöz, kunstenaar 

- Mevrouw Ceren Taygun, kunstenaar 

- De heer Cengizhan Kilinç, politicus 

- De heer Deniz Balak, politicus 

- De heer Ekrem Özçelik, raadslid Geuzenveld 

- De heer Ekrem Karadeniz, voorzitter SUN 

- De heer Faruk Akinbingöl ,onderzoeker 

- Mevrouw Gülseren Eksik, leerkracht 

- De heer Gürbüz Yabas 

- Mevrouw Gülden Ardiç , politicus 

- De heer Haci Karacaer, directeur Noord Holland Milli Gorus 

- De heer Hüseyin Susam, docent 

- Mevrouw Hadiye Kesmer , MCE 

- De heer Hüseyin Karadeli, kunstenaar 

- De heer Hatice Sayman, ambtenaar 

- DE heer Ismail Taspinar, ISBO coordinator 

- De heer Ismail Polat 

- De heer Ibrahim Gülkara 

- De heer Ibrahim Yerden, cultureel antropoloog 

- De heer Kazim Demir, leerkracht 

- De heer Metin Alkan, universitaire docent 

- De heer Mehmet Alkaya, leerkracht 

- Mevrouw Maviye Karaman, ex-voorzitter HTKB 

- De heer Mustafa Ayranci, IOT 

- De heer M. Emin Yildirim,kunstenaar 

- De heer Mehmet Tümer, kunstenaar 

- Mevrouw Meral Uslu, kunstenaar 

- De heer Muhittin Aydin ,politicus 

- De heer Mustafa Tamul ,politicus 

- De heer Nazmi Turkkol, jurist 

- Mevrouw Nebiye Saruhan, ouderen werker 

- Mevrouw Nevin Özütok, gemeenteraadslid 

- De heer N. Deniz, raadslid Westerpark 

- Mevrouw Neval Gölay, kunstenaar 

- De heer Orhan Yildirim, raadslid oostdorp 

- De heer Özkan Gölpinar, journalist 

- Mevrouw Papatya Nalbantoglu 

- De heer Rafet Kabdan, ambtenaar 

- De heer Sadik Yemni, schrijver 

- De heer Saim Simsek, kunst 

- De heer Seyit Ozilhan, raadslid Amsterdam-noord 

- Mevrouw Saadet Metin, media 

- Mevrouw Suna Kütük, politicus 

- Mevrouw Sibel Bilgin, kunstenaar 

- De heer Sih Ali Yençer, kunstenaar


- De heer Tucay Cinibulak, journalist 

- De heer Ünal Öztürk, Journalist 

- De heer Yusuf Bakirci, journalist 

- De heer Zafer Yurdakul, gemeenteraadslid 

- De heer Zati Yurdakul, gemeenteraadslid 

- Mevrouw Zehra Özkaya, raadslid 

- De heer Zeycan Karabiyik, politicus 


Hoewel Turkse migranten organisaties kennen op het gebied van kunst en cultuur 

hebben zij nog geen instituut- en/of museum die het cultureel erfgoed van Turkse 

migranten presenteren in Nederland. De bestaande instellingen en organisaties hebben 

een eigen archief, hoe ongeordend dan ook, in eigen beheer. Er zijn enkele organisaties 

die hun archief toegankelijk hebben gemaakt, zoals IOT en overgedragen aan een 

algemene instelling zoals HTIB en HTKB. 

Er zijn in het verleden enkele initiatieven geweest om een eigen instituut op te richten 

op het gebied van migratie vanuit Turkije, maar ze zijn allemaal gestagneerd door de 

onenigheden onderling en de gebrekkige middelen en deskundigheid. Dat is ook de 

reden waarom de individuele personen die materiaal verzameld hebben over de migratie 

en relaties Turkije en Nederland deze hebben overgedragen aan de gevestigde 

instellingen. O.a. dhr. Senol Ocakli heeft eigen materialen overgedragen aan een 

museum in Hoorn en heeft aanleiding gegeven tot de oprichting van Turkse afdeling 

over de relaties Turkije en Nederland. 

De drang om een eigen instituut op te richten is groot onder Turken. Maar dat betekent 

niet dat zij niet bereid zijn voor samenwerking met anderen en voor andere keuzen. 

Alle geïnterviewde organisaties zijn bereid om eigen collecties en materialen af te staan 

aan een instelling die betrouwbaar en deskundig is op het gebied van cultureel erfgoed 

van minderheden. Turkse sleutelpersonen en organisaties stellen enkele redelijke 

voorwaarden aan overdracht van eigen materialen. Er zijn ook organisaties die zonder 

voorwaarden hun materialen toegankelijk willen maken voor een breed publiek 

(bijvoorbeeld Dogus en Platform). 

Tijdens de inventarisatiefase hebben enkele individuen uit de Turkse gemeenschap naar 

aanleiding van oproep per advertentie en mail gemeld dat zij relevante materialen in 

huis hebben en zij willen deze overdragen aan een instelling na een 

onderhandelingsproces over de voorwaarden. 

De benadering van cultureel erfgoed van Turkse sleutelpersonen is zowel statisch als 

dynamisch. Ze vatten het begrip ruim op in die zin van die dingen die niet zichtbaar zijn, 

dus niet alleen de materiële dingen. Het gaat hier vooral om de migratieverhalen van 

individuele personen, met name eerste generatie migranten. Ze verdwenen letterlijk en 

figuurlijk, daarom moet men zich haasten om hun verhalen op schrift te stellen. 

Een ander knelpunt is dat de organisaties, zowel op landelijk als op lokaal niveau, 

benaderd moeten worden om belang van hun archiefmateriaal te benadrukken en goed 

te bewaren, en om over te dragen aan de instellingen die op dat terrein deskundig zijn.


Tijdens de contacten met de individuen en organisaties hebben enkele personen 

aangegeven dat zij eigen materialen niet zo maar willen afstaan aan de Nederlandse 

instellingen. Zij willen op een georganiseerde manier iets willen doen met hun 

materialen. Dat is een groep mensen die hebben nagedacht over het strategische belang 

van cultureel erfgoed en de institutionele vormgeving daarvan en zij willen een 

categorale instelling hebben voor de Turkse groep. Pas dan willen zij eigen materiaal 

afstaan aan zoń instelling. Dus stellen zij institutionele voorwaarden voor de 

overdracht van eigen materialen.


MAROKKANEN 

Inleiding 

Momenteel wonen ongeveer 220.000 Marokkanen en circa 5.000 Tunesiërs in ons land. 

Meer dan de helft van hen is jonger dan 25 jaar. 

In Nederland zijn ruim 700 Marokkaanse organisaties gevestigd. Religieuze organisaties 

vormen de meest voorkomende categorie: moskeeën en daaraan gelieerde scholen of 

jeugd-, vrouwen- en ouderenverenigingen. Daarnaast zien we politieke en 

sportorganisaties, belangengroepen en raden en organisaties die zich op specifieke 

doelgroepen richten. Websites van Marokkaanse jongeren passen ook in het rijtjes van 

deze zelforganisaties. 

Bijna alle organisaties hebben culturele activiteiten, sommige toegespitst op het gebied 

van kunst, literatuur en muziek, en anderen breder in de zin van feesten. Marokkaanse 

organisaties slagen erin in dit kader een actievere rol te spelen en een dialoog tot stand 

te brengen door de partijen te informeren. Tevens voorzien de culturele activiteiten in 

de behoefte aan muziek, literatuur etc. en bieden ook nog steeds ontspanning en een 

plek waar mensen zich thuis voelen. 

De afgelopen jaren was er sprake van een toenemende interesse in de Amazigh-cultuur. 

Momenteel komen veel jongeren en tweede-generatie Marokkanen naar bijeenkomsten 

van dergelijke organisaties. De activiteiten van Amazigh-organisaties, bijvoorbeeld 

lezingen, concerten, huiswerkbegeleiding en taallessen, richten zich op het ontwikkelen 

van een Amazigh-identiteit in de Nederlandse context. 


Definitie van het begrip cultureel erfgoed 

Uit de discussie blijkt dat het begrip niet makkelijk in woorden valt te vatten. Enkele 

kernwoorden: 

- Ruim begrip; cultuur breed begrip. Cultuur: meegekregen/geërfd (zowel materieel als 

immaterieel, op allerlei manieren verkregen); 

- Gemeenschappelijke/ specifieke cultuurerfgoed; 

- Diversiteit in interpretatie/ perceptie cultuur; 

- Het gaat om verleden, heden en toekomst; 

- Cultuurerfgoed is een dynamisch gegeven; 

- Belang van het gebruik van verleden en oude waarden en normen. 

Belangrijke aspecten van cultureel erfgoed 

- Marokkaanse volksliteratuur; 

- Verhalen van mensen; 

- Tradities; 

- Eigen wortels; 

- Inrichting van huizen; 

- Kleeddracht; 

- Migratiegeschiedenis/ ontwikkelingsproces/ migratiefasen; 

- Reacties van Nederlandse samenleving. 

Archiefvormende organisaties t.b.v. Marokkaanse gemeenschap


Er worden een groot aantal organisaties genoemd door de aanwezigen die van belang 

zijn voor de archiefvorming over de Marokkaanse gemeenschap. Met name de volgende 

zelforganisaties en steunfuncties: 

- St. Buitenlandse werknemers; 

- NCB; 

- LSOBA; 

- Platform Buitenlanders Rijnmond; 

- St. Meander; 

- St. Palet; 

- AMMU; 

- KMAN; 

- St. Symbiose; 

- MCV Bades. 


Over de toekomst van cultureel erfgoed van Marokkaanse gemeenschap lopen de 

meningen uiteen, met name over de institutionele vormgeving van het cultureel 

erfgoed. 

Marokkanen willen liever eigen instituut op het gebied van cultureel erfgoed zoals 

Moluks Historisch Museum. Zoń instelling moet herkenbaar en laagdrempelig zijn. 

In de tweede plaats verdient een mengvorm voorkeur met daarbij zowel de eigen 

voorziening als de presentatie in bestaande (autochtone) culturele instellingen met het 

oog op kennisnemen van elkaars cultuurerfgoed; 

Ten derde kan een migratiemuseum opgezet worden voor alle migranten met een eigen 

afdeling. 

In ieder geval moet de organisatie die belast is met het verzamelen, bewaren en 

presenteren van cultureel erfgoed de deskundigheid in huis hebben. 


Bij dit thema zijn twee punten aan de orde geweest. Ten eerste: privacy. Belangrijk is 

dat de privacy van mensen gegarandeerd moet worden. Met andere woorden: de 

informatie mag niet gebruikt worden tegen de personen. Ten tweede: de materialen die 

overgedragen zijn aan de instellingen mag niet aan een derde persoon overgelaten 

worden zonder toestemming van de eigenaar. 

Organisaties 

Om een globaal overzicht te krijgen over het cultureel erfgoed van Marokkaanse 

gemeenschap zijn er vijf organisaties gekozen: 

- Samenwerkingsverband van Marokkanen en Tunesiërs (SMT), Utrecht 

- Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN), Amsterdam 

- El Hizjra, Amsterdam 

- Al Farabi Arabisch Cultureel Centrum, Amsterdam 

De eerst organisatie is het landelijke inspraakorgaan van Marokkanen. De tweede 

organisatie is een van de oudste Marokkaanse organisatie. Van oudsher is deze politiek 

actief geweest voor de belangen van de Marokkaanse gemeenschap. De laatste twee 

organisaties zijn ontstaan als culturele organisaties om Marokkaans/Arabisch kunst en 

cultuur te presenteren in Nederland.


Samenwerkingsverband van Marokkanen en Tunesiërs (SMT) 

SMT is een landelijk overlegorgaan van Marokkanen en Tunesiers, opgericht in 1987. 

Het doel van het SMT is het behartigen van de belangen van Marokkanen en Tunesiërs 

in Nederland. Het SMT maakt deel uit van het Landelijk overleg minderheden waarin 

met de regering wordt gesproken over de beleidsvoornemens van de overheid ten 

aanzien van de integratie van minderheden. Om te komen tot een gezamenlijke inbreng 

in het overheidsbeleid is het van belang om een goede wisselwerking tot stand te 

brengen tussen het SMT en de Marokkaanse/Tunesische zelforganisaties en groepen: 

door organisaties te informeren over het beleid van de regering en over de activiteiten 

van de stichting en door de organisaties hierover te raadplegen. Hiertoe worden 

bijeenkomsten georganiseerd, het SMT geeft informatie door middel van het eigen 

nieuwsblad of via landelijke of lokale radioprogramma’s voor Marokkanen. In de 

afgelopen jaren heeft het SMT goede contacten met jongeren opgebouwd en de eigen 

krachten binnen de gemeenschap gestimuleerd 

Het SMT presenteert in democratische zin alle relevante geledingen en stromingen 

binnen de Marokkaanse en Tunesische gemeenschap. Het bestuur van SMT is gevormd 

door de vertegenwoordigers van diverse plaatselijke, regionale en landelijke organisatie 

die gericht zijn op de emancipatie en participatie van deze gemeenschappen. 

Het archief van SMT bevat de volgende collecties en documenten: 

- Er zijn ruim 500 boeken, tijdschriften en rapporten over de Marokkaanse 

gemeenschap en minderhedenbeleid; 

- SMT heeft eigen ongeveer 10 boeken gepubliceerd over de Marokkanen en hun 

organisaties; 

- SMT heeft een kwartaal nieuwsblad, Lissan, sinds 2001. Daarvoor was er een 

ander blad (Al Mohit). 

- SMT houdt eigen jaarverslagen, notulen en correspondenties bij sinds de 

oprichting; 

- SMT heeft foto´s over de activiteiten en migranten (het aantal is onbekend); 

- Ten slotte heeft SMT een eigen website in concept. 

De materialen van SMT ligt in de eigen kasten. De overdracht van deze materialen is 

afhankelijk van besluit van het bestuur, aldus de coördinator SMT. 

Volgens de coördinator heeft het archief bijhouden geen prioriteit bij de Marokkaanse 

zelforganisaties. Daarvoor is er geen tijd en ruimte. De waarde van materialen wordt 

niet altijd geschat door de bestuursleden. Bovendien heerst er een orale cultuur in de 

organisaties, er wordt veel gepraat, minder op papier gezet. Hierbij speelt ook het 

analfabetisme bij de eerste generatie een rol bij de Marokkanen. 

De oplossing is naar de mening van coördinator dat er een bewustwordingproces op 

gang gebracht worden. Vooral bij de kadertrainingen moet men aandacht besteden aan 

het belang van archivering en documentatie. 

Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN) 

In 1975 werd het Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN) opgericht als 

een belangenorganisatie voor Marokkaanse gastarbeiders in Nederland. Het initiatief lag


bij een kleine groep Marokkanen die zich het lot van hun landgenoten in Nederland 

aantrok. 

In korte tijd groeide het KMAN uit tot een vereniging met een groot aantal leden. 

De werkzaamheden van het KMAN beperkten zich in die tijd tot de directe 

belangen van gastarbeiders. De activiteiten waren gericht op de verbetering van 

de vaak zeer slechte woon-, werken leefsituatie van de Marokkaanse 

gastarbeider. Omdat het KMAN geen ruimte kon krijgen voor haar activiteiten, 

werd met hulp van de kraakbeweging een pand aan de Ferdinand Bolstraat 

gekraakt. In dit pand heeft het KMAN momenteel nog steeds haar kantoren en 

ontmoetingsruimtes. 

Bovendien was de mensenrechtensituatie in het land van herkomst een 

belangrijke zorg van het KMAN. Zij voerde ook in deze richting actie om de 

internationale gemeenschap attent te maken op de schendingen van de 

mensenrechten in Marokko. Dit werd het KMAN niet in dank afgenomen. Het was 

dan ook een emotionele gebeurtenis toen de oprichters van het KMAN na bijna 

20 jaar in 1994 mochten terugkeren naar Marokko. 

Inmiddels is er heel wat veranderd bij het KMAN. De Marokkaanse gemeenschap 

is een blijvend onderdeel van de Nederlandse samenleving geworden. Het KMAN 

is met deze ontwikkeling meegegroeid en richt zich nu met name op de integratie 

van de gemeenschap in Nederland. 

De hoofdactiviteiten van het KMAN houdt verband met de maatschappelijke 

vraagstukken van Marokkanen in Nederland. Het betreft jongeren, ouderen, 

OALT, illegalen, racisme en ontwikkelingsprojecten in Marokko. 

Daarnaast organiseert het KMAN verschillende activiteiten op het gebied van 

cultuur en islam, Marokkaanse media en mensenrechten en democratisering in 

Marokko. 

Het KMAN heeft op dit ogenblik geen archief. De reden is dat het archiefvorming geen 

prioriteit heeft gekregen bij de organisatie. Een deel van het archief ligt bij de 

bestuursleden. Een andere deel is aan UvA en UU afgegeven. De laatste instanties 

hebben tijdschriften, pamfletten, verslagen en knipselkrant. 

Volgens de huidige voorzitter hadden lokale organisatie geen eigen archief. Zij hebben 

toen het archief geplaatst bij het hoofdkantoor. Dus de materialen bij de bestuursleden, 

UvA en UU hebben ook betrekking op de lokale organisaties. 

Wat aardig is dat er boek over de geschiedenis van KMAN is geschreven. (Zie: Van 

Migratie tot Burgerschap, Twintig jaar Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland, I. 

van der Valk, Instituut voor Publiek en Politiek, Amsterdam 1996). 

Volgens de voorzitter moet de overheid betaalde beroepskrachten aanstellen bij de 

zelforganisaties wil men de archiefvorming en deskundigheid bevorderen. Verder moet 

er een ander onderzoek komen om de collecties van individuele mensen te 

inventariseren. O.a. verwijst hij naar de volgende Marokkanen die beschikken over 

eigen collecties: Abdellatif El Maaroufi, Hamid Oujaha en Mustapha Majjati. 

El Hizjra: centrum voor Arabische kunst en cultuur


EL Hizjra is een centrum voor Arabische kunst en cultuur. El Hizjra dat in het Arabisch 

'vertrekken' of 'migratie' betekent, staat symbool voor een veranderende samenleving, 

waarin een groot aantal mensen met een Arabische achtergrond hun plaats innemen. 

Kennis van de Arabische kunst en cultuur en een meer genuanceerd beeld van het 

Arabisch en Islamitisch gedachtegoed bevordert de verstandhoudingen tussen 

Marokkaanse, Arabische en andere Nederlanders. 

In het verleden heeft de Arabische cultuur een belangrijke bijdrage geleverd aan de 

ontwikkeling van West Europa. Ook nu leidt kennis van deze cultuur in meerdere 

opzichten tot een verrijking. 

Vanuit deze visie is in 1987 stichting El Hizjra opgericht. El Hizjra heeft als motto: Brug 

tussen twee culturen en De Aarde is mijn vaderland, de Menselijkheid mijn familie (van 

de Libanese schrijver en mysticus Gibran Khalil Gibran). 

El Hizjra wekt met name voor die cultuuruitingen belangstelling die bijdragen aan een 

verdraagzame en pluralistische samenleving, zowel in Nederland als in de Arabische 

wereld. Zij zet bekende en minder bekende Arabische schrijvers, denkers en 

kunstenaars in de schijnwerpers, bevordert de samenwerking met Nederlandse 

vakgenoten en stimuleert een dialoog met het publiek. 

El Hizjra organiseert jaarlijks het Internationaal Festival van Arabische kunst, de 

uitreiking van de El Hizjra-Literatuurprijs, lezingen, film- en toneelvoorstellingen en 

concerten. 

El Hizjra heeft een boeken muziekwinkel. Daarin vindt u ongeveer 15.000 titels. Het 

zijn Arabische en Nederlandstalige boeken. El Hizjra geeft ook boeken uit. Er zijn tot nu 

toe 20 boeken gepubliceerd over verschillende onderwerpen van de hand van de 

Arabisch/Marokkaanse schrijvers. 

Daarnaast heeft El Hizjra jaarverslagen, posters, publiciteitsmateriaal, folders, foto’s, 

cassettebandjes en materiële objecten (potten, schilderijen en muziekinstrument). 

Hoewel de geluidscassettes wat meer zijn zijn de foto’s heel veel. Sinds 1987 houdt men 

foto’s van verschillende activiteiten bij. Er zijn ruim 1000 foto’s. 

Ten slotte heeft El Hizjra een eigen website waarin informatie wordt gegeven over de 

organisatie en zijn activiteiten. 

De materialen worden in eigen pand redelijk bewaard. Al Hizjra heeft geen vertrouwen 

in bestaande instellingen, daarom geeft zij voorkeur aan een instituut voor Arabische 

kunst en cultuur. Het mengen van diverse culturen is niet gewenst. Bij de oprichting van 

een instituut moet uitgegaan worden van etniciteit. De huidige indeling (als migratie, 

islam en slavernijverleden) is verkeerd. Bij deze indeling past bijvoorbeeld Joden en 

Christenen die afkomstig zijn uit Arabische gebieden niet. 

Overdragen van eigen materiaal is afhankelijk van het karakter van instituut en hoe 

men zorgvuldig omgaat met het bewaren en presenteren. 

Verder vindt Al Hizjra een uitbreiding van onderzoek tot lokale organisaties en kleine 

groepen (als Irakezen, Egytenaren etc.) noodzakelijk. Daarnaast moet men het 

beeldmateriaal inventariseren van instellingen als de Nederlandse Moslim Omroep en 

Multiculturele Televisie Nederland. 

Ten slotte: de schriftelijke cultuur bij de zelforganisaties is niet sterk en daarom moet 

men zich richten op orale bronnen.


Al Farabi Arabisch Cultureel Centrum 

De Arabisch filosoof Al Farabi, in het westen bekend onder de naam Al Farabius, legde 

zich in de tiende eeuw toe op de bestudering van de Griekse filosofen. Zo vertaalde hij 

onder meer het werk van Aristoteles. Het zijn vertalingen die ten grondslag liggen aan 

wat er tegenwoordig nog over Aristoteles bekend is. Toen in 1990 een groep 

Marokkaanse schrijvers, (podium)kunstenaars en beleidsmedewerkers het initiatief nam 

tot de oprichting van een Arabisch Cultureel Centrum, kozen zij voor de naam Al Farabi: 

in de geest van de filosoof wilden de oprichters een brug slaan tussen de Arabische en 

de Europese cultuur. 

Al Farabi wil tevens een constructieve bijdrage leveren aan de dialoog tussen 

Nederlanders en minderheden. In dit kader organiseert het centrum onder meer jaarlijks 

het Al Farabi Kinderfestival, het grootste interculturele festival van Amsterdam en de Al 

Farabi Ronde, een uitgebreid programma met debatten, voorstellingen en een markt. 

Al Farabi wil in de komende periode de volgende activiteiten realiseren: 

- het verzamelen van werken van Arabische kunstenaars; 

- het organiseren van lezingen en discussies met Arabische intellectuelen; 

- de aandacht schenken aan de geschiedenis van Joden in Marokko; 

- het organiseren van kinderfeest en tentoonstelling over 30 jarige 

migratiegeschiedenis van Marokkanen; 

- het organiseren van dialoogbijeenkomsten na 11 de september. 

Al Farabi krijgt subsidie van de gemeente Amsterdam en houdt zijn jaarverslagen, 

correspondenties en activiteitenmappen bij. Al Farabi heeft een kwartaal nieuwsbrief 

sinds 2000. Daarnaast heeft Al Farabi enkele boeken (20x), foto’s en affiches. 

Al Farabi is bereid om eigen materiaal over te dragen aan een instelling zolang de 

privacyrechten van de personen worden gegarandeerd en zorgvuldig omgegaan met het 

materiaal. 


In overleg en advies van de bovengenoemde organisaties is de volgende lijst van 

sleutelpersonen opgesteld: 

1. M. Temsamani (voorzitter SMT), 

2. L. Euser, coordinator SMT 

3. M. Saadouni, voorzitter St. Taznakhte 

4. A. Chouli, consulent MIU 

5. M. Amezian, opbouw-/jongerenwerker 

6. M. El Abdouni, arts en projectmedewerker bij St. Palet 

7. A. Lamnadi, 

8. H. el Madkouri, 

9. A. Ahalli, 

10. DB. Elbenissi, 

11. Derawi, 

12. M. Sghir 

14. M. Arab 

15. M. Wakidi, 

16. El Amriti,


17. A. Rapon, 

18. Mohamed Benmoussa, 

19. Abdou Menebhi, ex-voorzitter KMAN 

20. Amin El Mouaden, manager 

21. Hassan Ayi, onderwijzer OALT 

22. A. Sbaiti, directeur El Hizjra 

23. Abdul Fahir, Multiculturele Televisie Nederland 

24. Simone Ijben, medewerker El Hizjra 

25. Hassan Belghazi, coordinator Al Farabi 

26. Mahjoub Ben Moussa, artiest 

27. Muhammed Rabbae, politicus 

28. Najib Taoujni, bestuurslid Al Farabi en filmmaker 

29. Fatima Jabli Wazzari, kunstenaar 

30. Khadija Arib, politicus 

31. Fatima Elatik, politicus 

32. Mohammad Sini, politicus 

33. Fatima Belkasmi, 

34. Mohamed Khojja, ex-voorzitter KMAN 

35. Oussama Cherribi, politicus 

36. Samira Abbos, media 

37. Ahmed Aboutaleb, ex-directeur FORUM 

38. Habib el Kaddouri (Voorzitter Bades) 

39. Ali Belhaji (Bestuurslid Bades) 


Volgens de Marokkaanse sleutelpersonen heeft het cultureel erfgoed betrekking op het 

verleden, het heden en de toekomst. Dat is zeker een dynamische benadering. 

Bovendien wordt de interne diversiteit van de Marokkaanse cultuur benadrukt. In dit 

verband is vooral verwezen naar de Marokkaanse volkscultuur, met name de Amazighcultuur. 

Op het gebied van institutionele vormgeving van cultureel erfgoed hebben Marokkanen 

een vergelijkbare positie als de Turken. Er is nog geen initiatief om een eigen instituut 

en/of museum op te richten, maar er is wel een drang om een categorale voorziening op 

dat terrein tot stand te brengen. Ze staan ook open voor andere keuzen en 

samenwerking met andere groepen en instellingen. 

Hoewel Marokkanen nog geen eigen instituut voor cultureel erfgoed hebben, hebben zij 

enkele organisaties voor kunst en cultuur. Duidelijke voorbeelden daarvan zijn: El Hizjra 

en Al Farabi. Dat zijn cultuurcentra voor Arabische kunst en cultuur. Er komen ook 

laatste jaren berberorganisaties bij. De berbers jongeren hebben een grote interesse 

voor de eigen taal, cultuur en kunst. 

De organisaties die worden geïnterviewd hebben enige archiefmateriaal in huis. Ze zijn 

bereid deze over te dragen aan de instellingen. Er zijn wel enkele voorwaarden gesteld 

over de manier waarop met deze materialen omgegaan worden. Bij deze organisaties 

heeft El Hizjra echter een principiële keuze wat betreft de institutionele vormgeving. Zij 

is voorstander van een instituut voor Arabische kunst en cultuur. Zij heeft geen 

vertrouwen in de bestaande instellingen en bezwaar tegen vermenging met andere 

culturen onder de mom van migratie of islam.


Volgens de organisaties die worden geïnterviewd hebben de lokale Marokkaanse 

organisaties niet veel materiaal in huis door de heersende orale cultuur, analfabetisme, 

gebrekkige deskundigheid en middelen. Echter wordt verwezen naar de individuele 

mensen die beschikken over eigen collecties en materialen. 

Daarnaast is een verder onderzoek naar de organisaties van Amazigh en kleine groepen 

afkomstig uit andere Arabische landen gewenst om een evenwichtige weerspiegeling van 

de Marokkaanse kunst en cultuur weer te geven. 

Ten slotte moet men aandacht besteden aan het belang van archivering en 

documentatie bij de kadertrainingen voor de bestuursleden van de zelforganisaties.


ZUID-EUROPEANEN 

Inleiding 

‘Zuid-Europeanen’ is een containerbegrip waar tien nationaliteiten onder vallen. De meer 

dan 160.000 Zuid-Europeanen in Nederland zijn afkomstig uit Bosnië Herzegovina, 

Griekentand, Italië, Joegoslavië & Montenegro, Kaapverdië, Kroatië, Macedonië, 

Portugal, Slovenië en Spanje. 

Zuid-Europeanen verschillen niet alleen van hun etnische afkomst, maar ook van hun 

vertrek naar Nederland en verblijfsduur in Nederland. Onder Zuid-Europenan zijn er 

groepen die als arbeidsmigrant in de jaren zestig naar Nederland gekomen zijn, zoals 

Grieken, Italianen en Spanjaarden, maar ook mensen die recentelijk naar Nederland 

gearriveerd zijn door de (burger)oorlog in de ex-Joegoslavië zoals Bosniers, Kroaten, 

Macedoniers etc. 

Al deze groepen zijn op landelijk niveau verenigd in Overlegpartner Rijksoverheid 

Zuideuropese gemeenschappen (Lize). Lize behartigt bij de landelijke overheid de 

belangen van deze doelgroepen. 

Naast Lize heeft ieder groep lokale en landelijke organisaties, met name Grieken, 

Spanjaarden, Portugezen en mensen uit Bosnië-Herzegovina in Nederland. De lokale 

organisaties zijn georiënteerd op eigen cultuur, taal en recreatie, terwijl de landelijke 

koepelorganisaties bezig zijn met de vertegenwoordiging en belangenbehartiging. 

Het cultureel erfgoed is een relatief nieuw onderwerp voor de Zuid-Europeanen in 

Nederland. Tot op heden heeft Lize, inspraakorgaan van Zuid-Europeanen zich 

voornamelijk bezig gehouden met zaken als rechtspositie en sociale zekerheid en 

thema’s als zorg, onderwijs en arbeid. De afgelopen jaren is de aandacht voor het 

culturele erfgoed van de migranten echter sterk gegroeid. In sommige gevallen moet er 

zelfs haast worden gemaakt, omdat kennis en verhalen van en over eerste generaties 

Zuid-Europeanen verloren dreigen te gaan. 


Het begrip ‘cultureel erfgoed’ 

Deze ogenschijnlijk onschuldige vraag van de onderzoeker geeft een hoop stof tot 

praten. Grofweg komen drie verschillende definities van bet begrip cultureel erfgoed 

naar voren. 

De eerste groep ziet ‘cultureel erfgoed’ als hetgeen zij hebben geërfd van familie, land 

en cultuur, met andere woorden: dat wat hun cultuur bepaalde voor dat ze naar 

Nederland vertrokken. Het belang voor deze groep is dit cultureel erfgoed door te geven 

aan volgende generaties, zodat zij zich bewust blijven van hun wortels en hun basis. Dat 

ze weten wie ze zijn. Degenen die cultureel erfgoed op deze statische wijze 

interpreteren, maken in meerderheid deel uit van relatief jonge migratiestromen. 

De tweede groep denkt bij ‘cultureel erfgoed’ meer aan de ontwikkeling die een groep 

migranten heeft doorgemaakt na bet verlaten van hun land. Wat namen ze mee van hun 

eigen cultuur en hoe heeft deze cultuur zich ontwikkeld in interactie met de 

Nederlandse? Deze dynamische visie leeft het sterkst bij de Nederlandse experts, maar 

dus ook bij een aantal migranten uit de tweede en derde generatie.


De overigen vinden dat je cultureel erfgoed in deze aanloopfase in alle opzichten zo 

breed mogelijk moet definiëren; dus zowel hetgeen de migranten hebben achtergelaten 

in hun land van herkomst als hetgeen ontstaan is in interactie met de Nederlandse 

cultuur. 

Cultureel erfgoed blijkt ook in de Zuid-Europese culturen een bekend begrip te zijn, 

waarbij het verwijst naar authenticiteit en traditie. Het probleem dat hierbij naar voren 

komt is dat in veel landen tradities regiogebonden zijn en dat bet dus moeilijk kan zijn 

om cultureel erfgoed te vinden waar alle migranten uit één land zich mee kunnen 

identificeren. 

Een van de dingen waar wel overeenstemming over lijkt te bestaan is folklore, zoals 

bijvoorbeeld Nederlanders die in Canada in stand houden. Omdat bet elementen zijn die 

houvast geven en een (stereotype) identiteit bieden, behoren ze tot het cultureel 

erfgoed, maar cultureel erfgoed mag niet verengd worden tot alleen die folklore. 

Onderzoeker constateert bij deze bijeenkomst dezelfde dubbele benadering als hij 

eerder tegenkwam tijdens bijeenkomsten met Turkse en Molukse afvaardigingen. 

Enerzijds de roots benadering en anderzijds het dynamische gegeven van de migratie. 


Het antwoordt op deze vraag hangt nauw samen met de visie op de eerste vraag. 

Degenen die met name waarde hechten aan de wortels zouden graag een zo breed 

mogelijke inventarisatie zien van hun cultuur, om deze vervolgens in Nederland te 

kunnen presenteren. Zij zien die cultuur dan ook als het fundament van een huis 

(familie): je kunt er zoveel verdiepingen (generaties) opbouwen als je wil, de basis blijft 

hetzelfde. 

De tweede groep wil zich juist concentreren op datgene wat in Nederland is gebeurd; 

niet alleen omdat dat relevanter wordt gevonden, maar ook uit praktisch oogpunt: het is 

anders te veel. Er wordt een voorbeeld genoemd van een documentaire over de 

geschiedenis van de tweede en derde generatie vluchtelingen wiens geschiedenis anders 

door niemand zou worden verteld. Een van de sprekers stelt zelfs voor om de definitie 

nog verder af te bakenen door de ontwikkelingen die parallel lopen aan de trend in 

Nederland te onderscheiden van de ontwikkelingen die specifiek zijn voor den bepaalde 

bevolkingsgroep. Deze specifieke ontwikkelingen maken het in zijn ogen tot cultureel 

erfgoed. Als voorbeeld noemt hij de verschuiving in de vertegenwoordiging van de 

Marokkaanse gemeenschap. Ten slotte zijn er mensen die beide benaderingen in de 

inventarisatie een rol willen laten spelen. Een argument dat hiervoor wordt 

aangedragen, is dat zo stereotypen doorbroken kunnen worden. 

Archiefvormende instellingen en/of personen 

Een belangrijk aspect van deze vraag is, dat het tot nu toe moeilijk blijkt voor het Lize 

om door te dringen tot de verschillende gemeenschappen. De vraag dient zich daarom 

aan of cultureel erfgoed als zodanig wel leeft binnen de gemeenschappen. 

Een van de aanwezigen denkt van wel, hoewel hij daarbij aantekent dat die 

belangstelling wel verschilt per groep en varieert naar gelang de opleiding van de 

individuen, de organisatiegraad en de oudheid van de migratie. 

Dat er tot nu toe weinig respons is geweest, wijt een van de sprekers aan de gebruikte 

methode. De organisaties die zijn benaderd, zijn veel meer bezig met zaken als werk en 

sociale zekerheid. 

Om de gebruikte methode te verbeteren zijn er een aantal voorstellen gedaan, 

bijvoorbeeld in plaats van organisaties is het beter om personen te benaderen die weer


iemand anders noemen: ‘het sneeuwbaleffect is veel beter.’ Of door tussenpersonen aan 

te stellen om het contact per bevolkingsgroep te coördineren. Verder is de ervaring dat 

het voeren van gesprekken meer oplevert dan bet versturen van formulieren. Omdat dit 

de capaciteit van het onderzoek te boven gaat, suggereert een van de sprekers 

vrijwilligers te trainen voor dit doel. Dagvoorzitter concludeert dat de ideeën behoorlijk 

arbeidsintensief zijn en mogelijk meer geschikt als follow-up van deze fase. 

Tijdens groepsgesprek gaven twee aanwezigen aan dat zij thuis beperkte mate eigen 

materialen hebben: 

- Giovanni Massaro, Forum, Postbus 201, 3500 AE Utrecht 

- Daniela Tasca, Programmamaker NMO, Vrolikstraat 463 F, 1092 TK Amsterdam 

De toekomst van culturele erfgoed 

Kan dit het best bewaard worden in een museum, een multicultureel instituut of kan het 

‘t best overgedragen worden aan een Nederlandse instelling? 

Ook over deze vraag denken de aanwezigen verschillend. Een groep verwoordt een 

voorkeur voor een eigen cultureel centrum, omdat ze zo zeker zijn dat hun cultureel 

erfgoed haar eigen gezicht kan behouden. De Italianen zien in ieder geval niet veel in 

het onderbrengen van hun erfgoed in het Instituto Italiano di Cultura; oude Italianen 

komen daar niet en een cultuurhuis moet uit de gemeenschap zelfkomen. 

Een andere groep denkt niet dat het een goed idee is om het erfgoed apart te gaan 

onderbrengen: óf samen een instituut opzetten óf overdragen aan een Nederlandse 

instelling. 

Een aantal mensen is heel enthousiast over bet idee van een migratiemuseum, waar het 

erfgoed tentoongesteld en gearchiveerd kan worden. De positieve kanten van een 

museum die naar voren komen, zijn ondermeer de voorlichting aan scholen en de 

werkgelegenheid die het schept in de bevolkingsgroepen. 

Een medewerker het IISG merkt op dat het in zijn ogen beter is de archieffunctie en de 

tentoonstellingsfunctie te scheiden. Het lijkt hem verstandiger om de archivering, een 

enorme klus, uit te besteden aan het IISG gezien de faciliteiten en ervaring waarover 

dat instituut beschikt. 

Een dilemma dat vervolgens door de dagvoorzitter wordt aangesneden, is of je dan een 

museum begint voor alle migranten of alleen de Zuid-Europese? De realiteit is dat in een 

migratiemuseum voor alle migranten, de Zuid-Europeanen zullen ondersneeuwen tussen 

de grotere groepen Marokkanen, Surinamers en Turken. 

De discussie eindigt met de vaststelling dat het geen zwart-wit discussie over centraal of 

decentraal hoeft te zijn. Het kan ook beide, door bijvoorbeeld naast een 

migratiemuseum een aantal cultuurhuizen op te zetten. 


Er zijn verschillende vormen van bruikleen en afstandsbepaling mogelijk legt een 

medewerker van het IISG uit. Het handigst is wanneer er een standaardformulier wordt 

opgesteld, waarin duidelijke en strikte voorwaarden worden gesteld. 

Een aantal eisen dat de aanwezigen stellen aan de overdracht is wel duidelijk. Het 

materiaal moet beschikbaar blijven, het mag niet voor propaganda worden gebruikt en 

degenen die bet gebruiken moeten dit met deskundigheid doen. 

Organisaties


Zoals eerder vermeld vormen de Zuid-Europeanen een heterogene groep. Ieder groep 

heeft eigen organisaties op verschillende niveaus. Het was onmogelijk om organisaties 

van al die groepen te bezoeken en interviewen. Volgens de opzet van de inventarisatie 

zijn er een aantal strategische organisaties gekozen en geïnterviewd om een overzicht 

te krijgen hoe de stand van zaken is met betrekking tot het cultureel erfgoed bij deze 

organisaties. 

Er wordt eerst een gesprek gevoerd met het landelijke inspraakorgaan van Zuid- 

Europese gemeenschappen. Daarna zijn gesprekken gevoerd met de organisaties van 

vier verschillende groepen behorend tot de Zuid-Europese gemeenschappen: 

- Overlegorgaan Rijksoverheid Zuideuropese gemeenschappen, Utrecht 

- Federatie van Griekse gemeenschappen in Nederland, Utrecht 

- Vereniging Ánagennisi´, Utrecht 

- Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland, Amsterdam 

- Stichting Avanço, Rotterdam 

Overlegorgaan Rijksoverheid Zuideuropese gemeenschappen 

Lize is de overlegpartner van de Nederlandse overheid voor de Zuideuropese 

gemeenschappen in Nederland. Het huidige Lize is voortgekomen uit het Landelijk 

Inspraakorgaan Zuid-Europeanen dat in 1989 opgericht is. Lize behartigt bij de 

landelijke overheid de belangen van Bosniërs, Grieken, Italianen, Joegoslaven, Kroaten, 

Kaapverdianen, Macedoniërs, Portugezen, Slovenen en Spanjaarden. Deze groepen, die 

nog steeds groeiende zijn, vormen samen ruim 180.000 personen. 

De kerntaak van Lize is belangenbehartiging. Hierin zoekt Lize de balans tussen het 

belang van de gemeenschappen en het politiek haalbare. Lize zet zich in voor de 

erkenning en herkenning van Zuid-Europeanen in het Nederlandse integratiebeleid. 

Lize functioneert als informatiemakelaar tussen de Zuideuropese gemeenschappen en 

de overheid. Lize streeft ernaar dat Zuid-Europeanen bij de overheid en 

maatschappelijke instellingen in beeld blijven en dat Zuid-Europeanen op de hoogte zijn 

van het Nederlandse beleid. 

Via themabijeenkomsten en expertmeetings onderhoudt Lize intensief contact met de 

Zuideuropese gemeenschappen om zo op te hoogte te blijven van actuele 

ontwikkelingen in die gemeenschappen. Verder organiseert Lize informatie- en 

voorlichtingsdagen. 

In de loop der jaren heeft Lize veel informatie en kennis over de Zuideuropese 

gemeenschappen in Nederland verworven. De bibliotheek en documentatie omvat ruim 

1000 boeken over de betreffende groepen en beleidsontwikkelingen. Deze staat ten 

dienste van de gemeenschappen, overheid en instellingen. In die zin fungeert Lize als 

een 'kenniscentrum Zuid-Europeanen'. Soms begeleidt of doet Lize zelf kleinschalig, 

kwalitatief onderzoek. 

Lize brengt een driemaandelijks bulletin uit en een jaarlijkse thematische nieuwsbrief 

sinds 1998. Daarnaast geeft Lize regelmatig uitgebreidere publicaties uit. 

Tenslotte bewaart de Lize eigen jaarverslagen, werkplannen en correspondenties 

nauwkeurig.


Federatie van Griekse gemeenschappen in Nederland en Vereniging 

Ánagennisi´ 

Federatie is ongeveer 25 jaar geleden opgericht als een koepelorganisatie van 

zelforganisaties van Griekse gemeenschappen om hun belangen te behartigen. Op dit 

moment zijn er 11 lokale organisaties aangesloten bij de Federatie. 

Federatie heeft geen eigen kantoor, maar wel spullen. De notulen, correspondenties, 

eigen publicatie (uitgave over de 25 jarige bestaan van Federatie) en nog andere 

boeken behoren tot het archief van de organisatie. 

Volgens een van de bestuursleden is archivering een secundaire zaak bij de lokale 

organisaties. Er is in het algemeen niet veel materiaal te vinden, behalve enkele 

schriftelijk materiaal en foto´s. Maar dat geldt niet voor alle organisaties. Vereniging 

Ánagennisi´ in Utrecht vormt een uitzondering op de regel. 

Vereniging Anagennisi is een van de aangesloten organisaties bij de Federatie van 

Griekse gemeenschappen in Nederland. Vereniging is opgericht 1975 en heeft een eigen 

blad, een kwartaalblad, sinds de oprichting. De organisatie bewaart alle notulen, 

correspondenties, foto´s van activiteiten (heel veel) en videobanden (stuk of 10). Vele 

activiteiten zijn opgenomen in cd-rom’s. Naast deze materialen heeft de Vereniging een 

dansgroep en deze heeft kostuums. 

De genoemde materialen kan afhankelijk van het besluit gegeven worden aan de 

instellingen. 

Volgens de mening van bestuurslid van Federatie en tevens voorzitter van Vereniging 

Anagennisi worden de belangen van kleine groepen overschaduwd door de belangen van 

grote migrantengroepen. Vandaar dat zij voorstaander zijn van een algemeen instituut 

voor het cultureel erfgoed van minderheden, maar wel met de voorwaarde dat de kleine 

groepen een eigen plek daarin moeten hebben. 

Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland 

Federatie is in 1985 opgericht als een koepelorganisatie van zelforganisaties van 

Portugese gemeenschappen in Nederland. Op dit moment zijn er 14 lokale organisaties 

aangesloten, inclusief commissies. 

De aangesloten organisaties zijn gevestigd in grote steden en houden zich meestal bezig 

met Nederlandse taalcurssusen, maatschappelijke oriëntatie voor nieuwkomers, 

computercursus voor ouderen en Portugese taallessen voor Nederlanders, naast folklore, 

viering van nationale feesten, theater, zingen en schilderen. De plaatselijke organisaties 

bezitten vaak een kleine bibliotheek. 

Federatie is een van de aangesloten organisaties bij de overlegpartner van de 

Nederlandse overheid voor de Zuideuropese gemeenschappen in Nederland (Lize). 

Federatie werkt per postbusadres zonder kantoor en heeft dus ook geen materiaal. Als 

er informatie en dergelijke nodig is dan maakt zij gebruik van mogelijkheden van Lize. 

Het belangrijke knelpunt is volgens een van de bestuursleden van Federatie dat er geen 

kunstzinnige en culturele programma´s op niveau worden georganiseerd ten behoeve


van Portugese gemeenschappen in Nederland. Daardoor ontwikkelen er zich andere 

interesses en behoeften. 

Verder is de OALT heel belangrijk voor de ontwikkeling van de identiteit van de 

jongeren. De organisatie van OALT is heel moeilijk voor kleine groepen in Nederland. 

Stichting Avanço 

Stichting Avanco is de Kaapverdiaanse instelling voor belangenbehartiging en facilitaire 

ondersteuning. Avanco staat voor vooruitgang en dat is wat de Stichting wil bereiken. 

De doelstellingen zijn het behartigen van de algemene belangen, het bevorderen van 

het welzijn en de evenredige deelname van de Kaapverdianen in Nederland. Dit alles als 

onpartijdige organisatie, het algemeen belang van Kaapverdianen staat voorop. 

Avanco is sinds 1999 actief op de aandachtsgebieden jongeren, ouderen, vrouwen en 

maatschappelijke dienstverlening. Avanco voert deze activiteiten in principe niet zelf uit, 

maar streeft ernaar organisaties te ondersteunen dit soort activiteiten uit te voeren. 

Omdat veel algemeen beleid en veel instellingen de Kaapverdiaanse doelgroep niet 

bereiken, wil Avanco een schakelfunctie vervullen tussen Nederlandse instellingen en 

overheden en de Kaapverdische gemeenschap. 

Stichting Avanco is een gesubsidieerde stedelijke organisatie voor alle Kaapverdianen. 

Volgens de beleidsmedewerker heeft de organisatie geen materiaal, behalve dan eigen 

jaarverslagen sinds de oprichting en enkele scripties en onderzoeksrapporten over de 

Kaapverdinanen. 

Volgens Avanco wonen er in totaal 17.000 Kapverdinanen in Nederland en 80 procent 

van de Kaapverdiaanse gemeenschap is in Rotterdam gevestigd. De Kaapverdiaanse 

gemeenschap in Rotterdam kent ongeveer 60 lokale organisaties met verschillende 

doelstellingen en voor verschillende doelgroepen. Deze lokale organisaties hebben ook 

bijna niets in hun archief. Men is zich nog niet bewust van hun eigen cultureel erfgoed. 

De culturele overdracht vindt nu plaats via spontane wegen. 

Ondanks dat de organisaties geen schriftelijke materialen produceren en bewaren zijn er 

actieve sleutelpersonen binnen de Kaapverdiaanse gemeenschap die iets kunnen 

vertellen over de geschiedenis en cultuur van deze groep. Daarnaast is er een initiatief 

om een Kaapverdiaanse Cultuurhuis in Rotterdam op te richten. Dat is een nieuw project 

(SS+ In Beweging) en die in het kader van “Veelkleurige Stad” functioneert. De 

voorzitter van dit initiatief (dhr. J. Silva) en de heer Carlos Goncalves hebben 

persoonlijk heel veel materialen. 

Sleutelpersonen: 

In overleg met de geïnterviewde organisaties wordt de volgende lijst van 

sleutelpersonen van de verschillende Zuideuropese gemeenschappen opgesteld: 

- Lucia Argiolas, Landelijke vereniging ter bevordering van de Sardische Cultuur in 

Nederland. 

- Nadia Ribic-Gradecak, Bemiddelings- en adviesbureau “Kunst in Actie” 

- Giovanni Massaro, Forum 

- Tonino Boniotti, Tv-producent en regisseur 

- Shana Karamarko, Stichting Enter


- Petar Krstulovic, Stichting Enter 

- Eleftheria Dimadoni, J.S. 

- Daniela Tasca, Programmamaker NMO 

- Eva den Buurman, beleidsmedewerker Amsterdam Zuidoost 

- Boudewijn Sittrop, Lize 

- Lucia Lameiro, Lize 

- Dimitris Grammatikas, Lize 

- Joost van der Spek, Tekst & Inhoud 

- Agostinho Santos, St. Wikro 

- J. Silva, SS+ In Beweging 

- Carlos Goncalves, SS+ In Beweging 

- Doris Pires, Bestuurslid Avanco 

- Vanda Pires, beleidsmedewerker St. Avanco 

- Dimitris Giannakos, (medewerker MIU) 

- Thanasis Dialektopoulos 

- N. Kaponis, secretaris Federatie van Griekse gemeenschappen 

- A. Adam, 

- Teresa Heimans, bestuurslid Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland 

- J. Patricio, bestuurslid Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland 

- Jose Yavier 

- Gvelino Neb 


Uit het groepsgesprek is gebleken dat sleutelpersonen uit de Zuideuropese 

gemeenschappen een dubbele benadering van het cultureel erfgoed hanteren. Enerzijds 

de roots benadering die nadruk legt op het verleden en de wortels van de migranten en 

anderzijds het dynamische gegeven van de migratie als een continuproces. 

De institutionele vormgeving van cultureel erfgoed bij de Zuideuropenan staat nog in 

haar kinderschoenen. Er zijn wensen en behoeften, maar er zijn weinig initiatieven om 

structureel iets te doen op dat terrein. Vooral bij de koepelorganisaties en lokale 

organisaties is er heel weinig materiaal om cultureel erfgoed in Nederland op een 

volwaardige manier te afficheren. Wat dat punt betreft zijn er geen fundamentele 

verschillen tussen de verschillende groepen. 

De gesubsidieerde instellingen (zoals Lize en Stichting Avanço) gaan beter om met hun 

archiefmateriaal. Zij fungeren ook als een kenniscentrum voor de aangesloten 

organisaties. 

De sleutelpersonen en organisaties zeggen dat zij bereid zijn om eigen materiaal te 

ontsluiten en over te dragen aan de instellingen. Zij stellen redelijke eisen aan het 

ontsluiting- en overdrachtproces. Er moet in ieder geval een contract gemaakt worden 

tussen de eigenaar van het materiaal en de instelling. In het contract moeten de 

afspraken duidelijk opgenomen worden. 

Er heersen verschillende meningen over de institutionele vormgeving van het cultureel 

ergoed. Een groep vindt dat er een eigen cultuurhuis moet komen voor iedere groep, 

terwijl een andere groep daar een versnippering in ziet en voorkeur geeft aan een 

algemeen, internationaal instituut voor alle migranten. De gedeelde mening is dat ieder


groep daarin een eigen plek moet hebben. Vooral de kleine groepen moeten niet 

overschaduwd worden door de grote groepen. 

Belangrijk is bij de Zuideuropenanen dat men voorzichtig moet omgaan met de 

verschillende belangen gezien de enorme diversiteit onderling. De wensen en behoeften 

moeten op een evenwichtige manier in kaart gebracht worden. Men moet oog hebben 

voor alle groepen.


VLUCHTELINGEN 

Inleiding 

Nederland heeft een lange geschiedenis met vluchtelingen. Zo kwamen er tijdens de 

Eerste Wereldoorlog per saldo 140 duizend vluchtelingen naar Nederland, vooral uit 

België. Vlak uit het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwamen ze ook uit 

Duitsland; in het bijzonder joden, maar daarnaast ook socialisten en communisten. 

Begin jaren tachtig is een groeiende stroom asielzoekers, meestal gedreven door de 

politieke en economische situatie in hun land van herkomst naar Nederland gekomen. 

Eind jaren tachtig was het aantal asielverzoeken gestegen tot 14 duizend. De val van de 

Berlijnse muur in 1989 bracht Nederland een aanzienlijk aantal asielzoekers uit Oost- 

Europa, vooral afkomstig uit Roemenië. 

Sindsdien is het aantal asielzoekers snel gestegen, van 21 duizend in 1990 tot 52 

duizend in 1994. Daarna fluctueerde het aantal asielverzoeken en het bedroeg in 2000 

40 duizend. De burgeroorlog in voormalig Joegoslavië, die eind 1991 in Bosnië- 

Herzegovina woedde, leidde tot een grote toestroom van Joegoslaven. Ongeveer 20% 

van de asielaanvragen tussen 1990 en 1996 kwam uit deze regio. Ook kwamen in de 

jaren negentig veel asielzoekers uit Somalië, Iran, Irak en Afghanistan. 

Tegenwoordig komt ongeveer 60% van de asielzoekers uit Azië en 30% uit Afrika. 

Zoals uit de deze korte geschiedenis van vluchtelingen blijkt, vormt deze gemeenschap 

een zeer heterogene groep. Hun algemene deler ligt niet zozeer aan afkomst, etnische 

achtergrond en cultuur, maar in de vluchtgeschiedenis en de motieven van hun vlucht. 

Deze verscheidenheid en verbondenheid zien wij ook terug in hun organisatievorming. 

De vluchtelingen hebben landelijke en regionale koepelorganisaties, naast de eigen 

organisaties gebaseerd op etniciteit. Bijna alle grote groepen vluchtelingen hebben eigen 

organisaties zoals Afghaanse, Kongolese, Eritreaanse, Ethiopese, Filippijnse, Irakese, 

Iranese, Koerdische, Oost-Europese, Shri Lankaanse, Soedanese, Somalische, 

Vietnamese en overige groepen. De meeste groepen hebben organisaties met een 

algemeen en landelijk karakter, maar er zijn ook enkele doelgroepenorganisatie die 

bedoeld zijn voor bepaalde categorieën, zoals vrouwen. 

De eigen organisaties richten zich op emancipatie en belangenbehartiging van landen 

lotgenoten. 

Naast eigen organisaties zijn er heel veel organisaties voor vluchtelingen in Nederland 

die o.a. bezighouden met de praktische begeleiding van vluchtelingen van asielzoekers, 

voorlichting geven aan gemeenten en instellingen, onderzoek doen en juridische 

ondersteuning geven. 



Cultureel erfgoed is iets dat je erft van je voorouders. In het Arabisch wordt “dhal” ook 

wel “miras” (Turks) genaamd. Een ander begrip dat een gelijksoortige betekenis 

weergeeft: adat (een algemeen begrip) voor betekent traditie, waarden en normen.


In het Arabische cultuurgebied wordt een onderscheid gemaakt tussen “miras”, 

materieel erfgoed en “turas”, immateriële zaken, zoals cultureel erfgoed. 

Je hebt naast de algemene tradities (van een land of volk) ook je eigen tradities. Er zijn 

veel tradities waar je niet zo bij stilstaat. Bijvoorbeeld je eigen spullen die je uit je land 

van herkomst hebt meegenomen. 

Een traditie of een cultuur is per definitie dynamisch en onderhevig aan veranderingen. 

Het is moeilijk om een juiste definitie te geven aan het begrip “cultureel erfgoed”, want 

het is erg breed en omvat alle facetten van het leven. 

Geconstateerd wordt dat de aanwezigen verschillende definities geven van “het cultureel 

erfgoed” 

Belangenrijke aspecten van cultureel erfgoed 

Het antwoord op deze vraag hangt nauw samen met de visie op de eerste vraag. 


- Foto’s. Met foto’s krijg je inzicht in de geschiedenis van een volk. 

- Het is belangrijk om de culturele achtergrond goed over te dragen aan de jongere 

generaties, want mensen vergeten vaak hun afkomst. 

- De verhalen van de vluchtelingen, vooral van de eerste generaties. 

- Voorwerpen, zoals foto’s, kleding, cassettes, die bij de vlucht zijn meegenomen uit 

het land van herkomst. 

- Het geloof: “Zerdusi” en “Yazidi”. Dit zijn religies van de Koerdische gemeenschap. 

Het is belangrijk dit aspect ook te inventariseren, wat er aan spullen aanwezig is 

vanuit de religies. In sommige landen zijn deze religies verboden. Juist in Nederland 

is het belangrijk om dit aspect mee te nemen in dit project, omdat er in Nederland 

vrijheid van godsdienst is. 

Instellingen en/of personen met archieven, collectie en materialen 

Naar aanleiding van een vraag naar de stand van zaken met betrekking tot het cultureel 

erfgoed van vluchtelingen in Nederland worden de volgende personen en organisaties 

behorend tot verschillende groepen aangegeven: 

- “Yazidi” –groepen en hun organisaties in Almere. 

- De heer Aswan vertelt dat zij (Koerdische Jongeren Vereniging) geen middelen 

hebben om spullen te bewaren of te archiveren. Zij hebben pas vanaf 1983 spullen 

kunnen bewaren of archiveren. 

- De Koerdische Arbeiders Unie heeft ook wel een aantal foto’s en wat spullen. Kort 

geleden was er een tentoonstelling. 

- Sabiërs Mandeers Vereniging in Holland, te Utrecht houdt elke woensdagmiddag een 

helpdesk. De contactpersoon is de heer G.Awda. 

- Somalische Vluchtelingen Amsterdam en omgeving. 

- Vluchtelingen Organisatie Nederland (VON). Er zijn veel organisaties aangesloten bij 

VON. De heer Rashed is de contactpersoon van VON. 

- Verder worden er namen genoemd van belangrijke en/of bekende personen: Ayhan 

Atas, mevrouw Hersi, Ibrahim Salman, de heer Izoli (woordenboek geschreven). 

- Regionale Steunpunt Allochtonen (RSA), Ahmet Daskapan, Televisiestraat 2R, 5 e 

etage, Den Haag. 

- AKSA, Koerdische Studentenvereniging. (is nu opgeheven)


- Vluchtelingenwerkorganisaties. 

- Integratie en Naturalisatie Dienst (IND). 

- AIDA-nl, in Amsterdam. Dit is een archief van kunstenaars. Zij hebben veel 

connecties. 

- De kunstacademie. Er zijn daar veel kunstwerken van vluchtelingen. 



Er zijn twee verschillende visies aangekondigd op de vraag op welke manier en waar het 

culturele erfgoed van minderheden/vluchtelingen bewaard en gepresenteerd moet 

worden. 

Een deel van de groep geeft de voorkeur aan algemene instellingen, omdat er meer 

mensen deze kunnen bezichtigen en hiervan gebruikmaken. Dan zijn de spullen 

toegankelijk voor iedereen. 

Een ander deel van de groep propageerde een multicultureel migratie-instituut voor alle 

migrantengroepen en vluchtelingen waar iedere groep een eigen plek heeft. De reden 

voor een centrale plek of een instelling voor multicultureel erfgoed is om zoveel mogelijk 

te leren van elkaars culturen. 

Voorwaarden met betrekking tot overdracht aan instellingen 

Puntsgewijs wordt een groot aantal voorwaarden en principes genoemd waarmee 

instellingen moeten rekening houden. 

- Voorkomen van vernietiging. Sommige spullen kunnen zeldzaam zijn, terwijl 

bepaalde mensen daar weinig waarde aan geven. 

- Zorgvuldig omgaan met de spullen. 

- Er moet een goede overdracht komen en een goede documentatie. 

- De spullen moeten toegankelijk zijn voor iedereen. 

- Moderne technieken gebruiken om de spullen te bewaren. 

- Kennis en vaardigheden hebben of in huis halen om die techniek goed te kunnen 

gebruiken. 

- Deskundig kunnen herstellen van beschadigde spullen en voorwerpen. 

- Er moet een overeenkomst komen tussen de schenker en de instelling. 

- Bepaalde voorwerpen laten namaken door kunstenaars (replica). 

- Er moet heel zorgvuldig omgegaan worden met de spullen van anderen. Er moet 

evenveel aandacht gegeven worden aan het culturele erfgoed van minderheden als 

aan de andere culturen. 

Organisaties 

Zoals eerder vermeld is de vluchtelingengemeenschap zeer divers en zij hebben heel 

veel organisaties op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Het was onmogelijk met al 

deze organisatie contact te leggen en te interviewen over het culturele erfgoed van deze 

groepen. Daarom hebben wij drie strategische organisaties op verschillende niveaus 

benaderd om een algemeen overzicht te krijgen over de stand van zaken bij de 

zelforganisaties van vluchtelingen. Dat zijn de volgende organisaties:


- Vluchtelingen Organisatie Nederland (VON), Utrecht 

- Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond (SVOR), Rotterdam 

- Koerdische Arbeiders Unie (KAU), Den Haag 

De eerste organisatie is het landelijke inspraakorgaan van vluchtelingen waarbij enorm 

veel vluchtelingenorganisaties aangesloten zijn. De tweede organisatie is een regionale 

koepel van zelforganisaties van diverse vluchtelingengemeenschappen in Rotterdam en 

omgeving. De laatste organisatie is een landelijke koepel van een specifieke groep 

vluchtelingen die relatief een van de oudste organisaties van vluchtelingen is. Door te 

kijken naar de keuken van deze organisaties is geprobeerd een globale schets te maken 

van het culturele erfgoed van vluchtelingen. 

Vluchtelingen Organisatie Nederland 

Vluchtelingen Organisaties Nederland (VON) is opgericht in 1985 als een koepelorgaan 

die de krachten van een groot aantal vluchtelingenorganisaties in Nederland bundelt. 

Het gaat om 260 vluchtelingenorganisaties. 40 van deze organisaties zijn 

koepelorganisaties van diverse groepen. VON maakt zich sterk voor de collectieve 

belangen van vluchtelingen en treedt op als hun spreekbuis. Door de Wet Overleg 

Minderheden is VON aangewezen als overlegpartner van de rijksoverheid namens 

vluchtelingen in Nederland. 

VON zorgt ervoor dat de stem van vluchtelingen gehoord wordt - door beleidsmakers, 

beleidsuitvoerders en deelnemers aan het publieke debat. Hoofddoel daarbij is het 

bevorderen van volwaardige participatie van vluchtelingen in alle facetten van de 

Nederlandse samenleving. Volwaardig betekent in dit verband: ruimte latend voor de 

eigen oriëntatie en prioriteiten van vluchtelingen. 

Uitgangspunt en leidraad voor het handelen van VON zijn internationale 

mensenrechtenverdragen. Bijzondere aandacht gaat uit naar de normen die daarin 

geformuleerd worden voor de toelating, opvang en de rechtspositie van vluchtelingen. 

VON volgt kritisch de wijze waarop zulke normen vertaald worden - of in het gedrang 

komen - in het Nederlandse en Europese asielbeleid en integratiebeleid. VONs missie op 

dit gebied is te zorgen dat mensenrechten geen papieren normen blijven. Voor de bij 

VON aangesloten organisaties, hoe divers ook wat betreft hun politieke oriëntatie, is de 

centraliteit van mensenrechtenkwesties geen discussiepunt. Aandacht voor de positie 

van specifieke groepen, zoals vrouwen en jongeren, vloeit daaruit voort. VON koestert 

en stimuleert de eendracht binnen haar achterban die uit deze gedeelde uitgangspunten 

voortkomt. 

Overtuigd als zij is van het belang van de rol die vluchtelingenorganisaties kunnen 

spelen op landelijk, regionaal en lokaal niveau, treedt VON op als katalysator voor 

organisatieopbouw en -uitbouw. Zij ondersteunt bestaande organisaties, onder andere 

via deskundigheidsbevordering en het ter beschikking stellen van faciliteiten, en biedt 

ondersteuning bij de vorming van nieuwe organisaties. 

VON beschouwt alle aangesloten vluchtelingenorganisaties als zelfstandige partners. Een 

vraaggerichte benadering, interactiviteit en wederzijds respect zijn sleutelbegrippen 

voor VONs werkwijze. 

VON beschikt over een scala van kanalen en middelen waardoor zij invloed kan 

uitoefenen op de ontwikkeling en de uitvoering van overheidsbeleid. Daartoe behoren 

regulier overleg met bewindslieden, gevraagde en ongevraagde adviezen, onderzoeken,


expertmeetings en informatiebijeenkomsten, persberichten, publieksmanifestaties en 

uiteenlopende publicaties. Vluchtelingenorganisaties hebben veel kennis over concrete 

wensen, kansen en knelpunten van vluchtelingen, en deze informatie wordt benut bij de 

formulering van adviezen. De inhoudelijke koers van VON wordt dus mede bepaald door 

de aangesloten organisaties. 

VON, als overkoepelend orgaan, bestaat bij de gratie van de synergie binnen haar 

achterban. Daarom brengt zij regelmatig lidorganisaties bijeen, voor consultatie, 

overleg, studie en netwerkontwikkeling. 

VON mengt zich in het publieke debat om de beeldvorming over vluchtelingen te 

beïnvloeden, mede met het doel om het draagvlak voor een humaan vluchtelingenbeleid 

te verstevigen. Zij informeert de media, ontvouwt haar visie in publicaties, 

persberichten en opinieartikelen, en organiseert publieksacties en festivals. 

Het ondersteunen van landelijke vluchtelingenorganisaties en het bijdragen aan 

organisatieontwikkeling is een taak die invulling krijgt door het organiseren van 

trainingen, een helpdesk en het verspreiden van informatieve publicaties. Tevens stelt 

VON faciliteiten ter beschikking (bijvoorbeeld kantoor- en vergaderruimte) voor 

landelijke organisaties en platforms. 

Iedere twee maanden brengt VON de nieuwsbrief VluchtelingenZaken uit waarin onder 

meer discussies worden gevoerd over actuele thema's en aangesloten organisaties op de 

hoogte gebracht van elkanders activiteiten. De nieuwsbrief wordt sinds de oprichting 

regelmatig gepubliceerd voor de eigen achterban en geïnteresseerden. 

Daarnaast geeft VON brochures uit over verschillende thema´s en boeken (30x). In de 

eigen bibliotheek zijn er ruim 1500 boektitels over het beleid, inburgering en positie van 

de vluchtelingengemeenschappen. Als een gesubsidieerd overlegorgaan houdt VON 

eigen correspondenties, jaarverslagen en adviesrapporten regelmatig bij. VON heeft een 

eigen website waarin over de VON, zijn werkzaamheden en aangesloten organisaties 

informatie gegevens naast de informatie over vragen van de vluchtelingen en 

geïnteresseerden. 

De bibliotheek en andere voorzieningen van VON is openbaar en toegankelijk voor 

vluchtelingen en geïnteresseerden als individu en organisatie. 

De beleidsmedewerker van VON vertelt dat de meeste aangesloten eigen organisaties 

van vluchtelingen weinig of geen archieven hebben. Dat ligt volgens hem niet alleen aan 

organisaties en bestuurders, maar ook aan beleidsmakers. Er is geen aandacht voor 

archivering bij de subsidiegever. VON geeft zelf aandacht aan goede documentatie bij de 

trainingen voor zelforganisaties. 

Volgens de beleidsmedewerker hebben vluchtelingen toch een voordeel als het gaat om 

de documentatie en archivering. De meeste vluchtelingen hebben een intellectuele 

achtergrond en zijn zich bewust van hun eigen cultureel erfgoed. Elke vluchteling heeft 

een eigen archief in huis. Omdat de vluchtelingen niet kunnen terugkeren naar het land 

van herkomst hebben zij eigen spullen meegebracht en bewaren zij dat in hun eigen 

huis. 

Dat betekent dat de inventarisatie bij de vluchtelingen eerder bij de individuen plaats 

moet vinden dan de organisaties. Bovendien heeft ieder vluchteling een eigen 

´vluchtgeschiedenis´ die verteld moet worden en op schrift gesteld moet worden.


Sommige vluchtelingen doen dat zelf door eigen verhaal in de vorm van boek te 

schrijven en publiceren. 

Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond (SVOR) 

SVOR is in 2000 als een nieuw initiatief van vluchtelingen in Rijnmondgebied ontstaan. 

Het is een koepelorganisatie waaraan 15 zelforganisaties van vluchtelingen uit diverse 

landen deelgenomen hebben. Het doel van de stichting is het bevorderen van integratie 

en participatie van vluchtelingen en asielzoekers, voornamelijk voor hen die woonachtig 

zijn in de regio Rijnmond. 

De stichting tracht het doel onder meer te realiseren door middel van: 

- samenwerking met vluchtelingen zelforganisaties in het Rijnmondgebied; deze 

organisaties kunnen zich aansluiten bij de stichting; 

- het ontwikkelen van projecten op het terrein van ontmoeting, werkgelegenheid, 

scholing, integratie/participatie en cultuur; 

- het organiseren van sociaal-culturele activiteiten; 

- het organiseren en participeren in bijeenkomsten t.b.v. vluchtelingen in Rotterdam of 

in Nederland; 

- het opzetten en onderhouden van een netwerk van, voor vluchtelingen van belang 

zijnde, organisaties en overheidsinstanties; 

- het organiseren van specifiek op vluchtelingen en hun organisaties gerichte 

deskundigheid bevorderende trainingen en cursussen. 

De stichting heeft diverse projecten op dit moment. 

- Het Wereldpaviljoen wordt gebruikt als een ontmoetingsplek voor talen, kunsten en 

debatten en een documentatiecentrum; 

- Er worden mogelijkheden geschapen voor amateurs en professionele artiesten om hun 

literatuur, beeldende kunst en muziek te presenteren; 

- Opleiding en Werk- Project Vakgroep voor Vluchtelingen organiseert activiteiten om 

kansen van de hoger opgeleide werkloze vluchtelingen op de arbeidsmarkt te vergroten; 

- De integratie van vluchtelingenvrouwen wordt bevorderd door ontmoeting, 

informatie/educatie en cultuur/recreatie in Rotterdam. 

Omdat SVOR een relatief nieuwe organisatie is, heeft zij niet veel materiaal in eigen 

archief. Men heeft de volgende documenten: 

- De Nieuwsbrief komt vier keer per jaar uit sinds januari 2002; 

- Eigen brochure over de organisatie en haar werkzaamheden; 

- Jaarverslagen en werkplannen sinds oprichting; 

- Verslag van een recent symposium over de positie van hoger opgeleide vluchtelingen; 

- Foto´s (niet veel); 

- Website in ontwikkeling. 

Volgens SVOR hebben de aangesloten organisaties geen goede archieven, maar ze zijn 

bezig met het maken van eigen kranten, radio- en tv. programma´s op lokaal niveau. 

Bovendien heeft ieder organisatie een boekenkast. Bij deze boekenkast vind je vooral 

boeken in de eigen taal en ook een knipselkrant over de organisatie. 

Een belangrijk knelpunt is dat de zelforganisaties bezig zijn met eigen mensen en 

activiteiten. Dat is hun prioriteit. Zij hebben geen middelen en mogelijkheden om een 

goed archief op te zetten en op te bouwen.


Een ander knelpunt is dat vluchtelingen problematische banden hebben met hun landen 

van herkomst. De communicatie en informatiewisseling vindt meestal plaats via 

telefoon, kranten, internet en e-mail. 

Zolang de privacy van de individuen wordt gegarandeerd, zijn vluchtelingen bereid om 

hun materiaal over te dragen aan een kenniscentrum- of instituut die activiteiten zal 

opzetten over de achtergrond en problemen van de vluchtelingen. Er is een initiatief in 

Rotterdam om een kenniscentrum voor vluchtelingen op te richten. Er wordt ook op een 

digitale wijze informatie gegeven over de landen van herkomst van 

vluchtelingengemeenschappen. 

Koerdische Arbeiders Unie (KAU) 

KAU is sinds 1982 actief in Den Haag. Zij heeft een netwerk van comités in zes steden in 

Nederland. Doelstelling van KAU is tweeledig: het bevorderen van het Koerdische 

bewustzijn en de cultuur enerzijds en anderzijds het verbeteren van de positie van de 

Koerdische gemeenschap in Nederland, met name Koerden die afkomstig zijn uit 

Turkije. Volgens de bestuurders is de KAU geen politieke, maar een sociaal-culturele 

organisatie. Bij de organisaties zijn zowel arbeidsmigranten als vluchtelingen betrokken. 

De organisatie werd opgericht door de arbeiders en jongeren, later kwamen er ook 

vluchtelingen bij. 

De organisatie wordt gesubsidieerd door de gemeente Den Haag en heeft een betaalde 

beroepskracht in dienst om activiteiten op te zetten. Sinds 1982 heeft de organisatie 

jaarverslagen omdat dat moet voor de gemeente. Die verslagen zijn niet regelmatig 

bewaard door de organisatie, maar wel te vinden bij de gemeente Den Haag. 

Daarnaast heeft de organisatie een tweetal boeken gepubliceerd over de Koerden om 

informatie te geven aan de kinderen. 

Volgens de bestuurders van KAU hebben de lokale comités niets als het gaat om de 

archivering. Het comités werken met postbusadressen en hebben geen ruimte en 

middelen om een archief te vormen. 

De KAU is aangesloten bij de Vluchtelingen Organisatie Nederland en werkt samen met 

de Turkse sociaal-democratische organisaties. In het verleden is zij ook lid geweest van 

LSOBA. Wat er is gebeurd met het archief van LSOBA weten de huidige bestuurders 

niet. 

Hoewel de KAU niet veel materiaal heeft is zij bereid om bestaande materialen af te 

staan aan een instituut die geen onrecht doet aan de Koerdische realiteit. Verder 

verwijst de organisatie naar verschillende organisaties en instellingen waar de 

documenten en materialen te vinden zijn over de (Koerdische) migranten, o.a. 

Koerdische organisatie KOMKAR in Duitsland en Regionale Steunpunt Allochtonen (RSA). 


In overleg met de bovengenoemde organisaties is er de volgende lijst van 

sleutelpersonen opgesteld. De meeste van hen zijn mensen die of aan de 

groepsgesprekken deelgenomen hebben of mensen die worden geïnterviewd. 

- De heer Kasim Bagcilar, Koerdische organisatie Midia 

- De heer Emad E. Rashed, beleidsmedewerker VON


- De heer K. Alkhamisi, De Sabiers Mandeers Vereniging in Holland 

- De heer G. Awda, De Sabiers Mandeers Vereniging in Holland 

- De heer Ibrahim Hasan, Palestijnse Raad 

- De heer Sahin Çetin, Koerdische Arbeiders Unie 

- Turan Aswan, Koerdische Jongeren Vereniging 

- Mevrouw Asha H. Gaheyr, Somalische Vluchtelingen Amsterdam en Omgeving 

(SOMVAO) 

- De heer Iskender Salman, Coordinator St. Vluchtelingen Organisaties Rijnmond 

(SVOR) 

- De heer Ibrahim Salman, schrijver en regisseur 

- De heer Izoli Yildiz, 

- De heer Ekrem Mermi, 

- De heer Yusuf Kaynak, vertaler 

- De heer Ayik Spans, tolk 

- De heer Kocero, 


De vluchtelingen zijn relatief een nieuwe groep in Nederland en hebben een korte 

geschiedenis, vooral als zij worden vergeleken met de koloniale migranten en 

arbeidsmigranten. Bovendien zijn ze zeer divers qua achtergrond en etniciteit. Dat heeft 

gevolgen voor de positie van het cultureel erfgoed van deze groepen. Zij bezitten nog 

geen gemeenschappelijke en institutionele initiatieven om een vorm te geven aan hun 

culturele erfgoed. 

Aan de andere kant hebben de vluchtelingen meestal een intellectuele en politieke 

achtergrond. Er zijn heel veel kunstenaars, journalisten, schrijvers en hoger geschoolde 

mensen onder hen. Dat is een voordeel van deze groep om eigen cultureel erfgoed in 

kaart te brengen. Bovendien heeft ieder vluchteling een eigen “vluchtverhaal” om te 

vertellen. 

De vluchtelingen benaderen hun cultureel erfgoed zowel statisch als dynamisch. Dat is 

ook begrijpelijk vanuit de positie van de mensen met een status als vluchteling. Zij 

moesten hun familieleden achterlaten en vluchten naar Nederland. Zij hebben nog 

steeds emotionele banden met de landen van herkomst en daarom kijken zij naar het 

verleden. Aan de andere kant zien ze hun toekomst hier en richten zij zich op de 

Nederlandse samenleving. Ze willen ook hier actief deelnemen aan de Nederlandse 

samenleving om vorm te geven aan hun idealen. 

De organisatiegraad van vluchtelingen is relatief hoog en hoogopgeleide vluchtelingen 

maken een snelle carrière door in de Nederlandse samenleving. Het culturele erfgoed 

moet verder geïnventariseerd worden bij deze kringen. Vooral de verhalen van 

vluchtelingen moet op schrift gesteld worden zonder de privacy en persoonlijkheid van 

deze mensen in gevaar te brengen. Op dat vlak zijn de vluchtelingen(organisaties) erg 

voorzichtig. 

De vluchtelingen stellen allerlei voorwaarden aan een overdraagproces van hun culturele 

erfgoed, maar dat zijn vaak voorwaarden waaraan een professionele organisatie 

minimaal moet kunnen voldoen. De keuze voor een institutionele opzet is verschillend: 

een deel van de sleutelpersonen geeft de voorkeur aan een algemene instelling om de 

toegankelijkheid te vergroten. Een deel vindt dat er een apart instituut moet komen die 

recht doet aan de werkelijkheid van de vluchtelingen en migranten.


De knelpunten die genoemd zijn door de sleutelpersonen en organisaties, om archieven, 

collecties en materialen bij de zelforganisaties te bewaren zijn ook bekend bij de 

zelforganisaties van andere migranten. De gebrekkige middelen en deskundigheid 

vormen een belangrijk obstakel.


3. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 

Onderzoeksopdracht 

In opdracht van Ministerie van OC&W en Ministerie van Binnenlandse Zaken wordt een 

inventarisatie uitgevoerd naar het Cultureel Erfgoed van Minderheden bij 

zelforganisaties. Deze inventarisatie heeft gedurende vier maanden (tussen april 2002 

en augustus 2002) op landelijk niveau plaatsgevonden. Nu worden hieronder belangrijke 

conclusies en knelpunten van deze inventarisatie op een beknopte wijze samengevat. 

Deze inventarisatie beoogde de deskundigheid, de contacten en waar nodig de 

talenkennis die minderhedenorganisaties bezitten aan te wenden om op landelijke 

schaal een eerste inventarisatie te maken van: 

1. Archiefvormende instellingen van minderheden en de wijze waarop zij hun archieven 

op dit moment beheren en ontsluiten; 

2. Sleutelpersonen die een belangrijke rol hebben gespeeld voor hun eigen 

migrantengemeenschap en hun kennis en visie over het cultureel erfgoed van eigen 

gemeenschap; 

3. Methoden om belangwekkende privé-archieven over te dragen aan archiefbeherende 

instellingen. 

Om een gepast antwoord op deze onderzoeksopdrachten te geven, wordt de informatie 

verzameld langs drie wegen. 

Als eerste stap worden groepsgesprekken gevoerd met de sleutelpersonen uit de 

minderheidsgroepen. Er zijn in samenwerking met de inspraakorganen van minderheden 

totaal zeven groepsgesprekken georganiseerd waaraan totaal 61 sleutelpersonen vanuit 

verschillende groepen hebben deelgenomen. 

Middels deze groepsgesprekken worden drie handelingen uitgevoerd. Ten eerste worden 

de uitgenodigde personen als orale bron van het cultureel erfgoed vastgesteld. Ten 

tweede wordt hun visie en kennis over het cultureel erfgoed gevraagd. Ten derde wordt 

hun kennis en adviezen gebruikt om verder te gaan met de inventarisatie. 

Parallel aan deze groepsgesprekken worden middels advertenties in de kranten en via 

mailbestanden van een aantal organisaties een algemene oproep gedaan aan de 

zelforganisaties en individuele migranten of ze materialen en collecties in huis hebben 

en zo ja, of ze dat konden doorgeven ten behoeve van de landelijke inventarisatie. 

Echter, deze methode heeft niets opgeleverd, behalve dan een beperkt aantal reacties. 

Als derde stap worden face-to-face contacten gelegd met een aantal strategische 

zelforganisaties van minderheidsgroepen. Bij deze contacten wordt niet alleen hun 

archiefmaterialen in kaart gebracht, maar ook de wijze waarop zij hun archieven op dit 

moment beheren en ontsluiten. Er zijn totaal 36 zelforganisaties van verschillende 

groepen geïnventariseerd.


Het begrip Cultureel Erfgoed 

Tijdens inventarisatie wordt er bewust geen definitie gegeven van het begrip cultureel 

erfgoed. De onderzoeker heeft zelf een technische definitie gehanteerd volgens de 

bronnen van het cultureel erfgoed. Er zijn vijf bronnen te onderscheiden: 

1. Orale bronnen (sleutelfiguren) 

2. Schriftelijke bronnen (kranten, tijdschriften, brieven, e.d.) 

3. Audiovisuele bronnen (cassettes, video, foto´s e.d.) 

4. Materiële bronnen (gebruiksvoorwerpen, instrumenten e.d.) 

5. Digitale bronnen (website, cd, cd-rom) 

Wat wel gedaan is, is het vaststellen wat migranten zelf verstaan onder het begrip 

cultureel erfgoed. Dat is niet alleen nodig om de inhoud van dat begrip vast te stellen, 

maar ook om richting te geven aan het onderzoek naar cultureel erfgoed van 

minderheden. 

Tijdens groepsgesprekken worden er steeds drie dimensies van het begrip 

onderscheiden. 

1. Het cultureel erfgoed is niet alleen een statisch gegeven, maar ook een dynamisch 

gegeven. De statische benadering van het begrip legt nadruk op het verleden in de zin 

van geschiedenis en traditie. Bij deze definitie komen de volgende aspecten van het 

cultureel erfgoed aan de orde: 

- De leefgewoonten van de eerste generatie. 

- De komst van de eerste generatie naar Nederland. 

- De leefwijze van de eerste generatie (vaak in pensions). 

- De periode van de werving van migranten en alles wat er mee te maken heeft. 

- De verschillende fasen van de migratie. 

- De ervaringen van de eerste generatie. 

Daarnaast wordt er een dynamische definitie van het cultureel erfgoed voorgesteld. Het 

culturele erfgoed heeft niet alleen met het verleden te maken, maar ook met het heden 

en toekomst. Want het cultureel erfgoed wordt op een bepaalde wijze doorgegeven aan 

de komende generaties en dus geactualiseerd door de veranderende omstandigheden. 

Eenvoudig gezegd: het moet niet beschreven worden als een zelfstandige naamwoord, 

maar als een werkwoord. 

In dit verband staan ook allerlei veranderingsprocessen in de migrantenculturen die na 

de migratie en in interactie met de gevestigde samenleving zijn ontstaan. O.a. 

emancipatie van de vrouw, secularisatie, differentiatie, urbanisatie, interculturalisering, 

individualisme enz. 

2. Het cultureel erfgoed heeft zowel materiele als immateriële aspecten. De materiele 

aspecten hebben te maken met de weerslag van de activiteit van de mens als persoon 

en groep/organisatie. Wanneer het cultureel erfgoed wordt gereduceerd tot de materiele 

aspecten dan komt de mens buiten het gezichtveld. De mens die vorm geeft aan zijn 

materiele en sociale omgeving. 

Zoals een van de sleutelpersonen tijdens het groepsgesprek aangaf, is de cultuur “het 

kijken met een bepaalde bril naar de wereld.” In dit verband is niet alleen de weerslag 

van de activiteit van de mens belangrijk, maar ook de mens als een zingevend en


betekenisverlenend wezen. Bijvoorbeeld de geschiedenis van de migrant kan niet 

begrepen worden zonder de zingevingswereld van de migrant boven water te krijgen 

middels hun verhalen. Dus de orale geschiedenis is eveneens belangrijk net als de 

materialen. 

3. Het cultureel erfgoed van migranten is geen monolithische blok. Ieder groep en/of 

cultuur kent interne diversiteit. Er zijn heel veel factoren die verantwoordelijk zijn voor 

de diversiteit binnen een groep, zoals geschiedenis, etniciteit, geslacht, regio, 

generatieverschillen en dergelijke. Wanneer deze diversiteit niet onder ogen gezien 

wordt, leidt dat tot stereotypering, vooroordelen en een verkeerde beeldvorming. 

1 e conclusie: 

De eerste conclusie is dat het cultureel erfgoed van minderheden moet worden 

benaderd als een dynamisch, rijk en ruim begrip. Door de taakstelling tussen 

verschillende projecten is er een duidelijke discrepantie tussen het perspectief van 

minderheden en het perspectief van het project Migratiegeschiedenis. Het benaderen 

van cultureel erfgoed vanuit migratiegeschiedenis impliceert dat het cultureel erfgoed te 

maken heeft met het verleden. 

Mate van institutionalisering 

2 de conclusie: 

De mate van institutionalisering van het cultureel erfgoed loopt niet hetzelfde bij de 

verschillend minderheidsgroepen. Gezien de migratiegeschiedenis en het 

integratieproces zitten de minderheden in verschillende ontwikkelingsstadia. 

Hierin kan een onderscheid gemaakt worden tussen de koloniale migranten en de 

overige migranten (nl. arbeidsmigranten en vluchtelingengemeenschappen). Behalve 

Caribische Nederlanders hebben andere koloniale migranten specifieke instituties 

opgericht om vorm te geven aan hun cultureel erfgoed. Te weten: 

- De Indische Nederlanders hebben de Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut 

(IWI) in Den Haag; 

- De Molukkers hebben het Moluks Historisch Museum (MHM) in Utrecht; 

- De Surinamers hebben de Vereniging Ons Suriname (VOS) in Amsterdam. 

De kerntaak van deze instellingen is het verzamelen en toegankelijk maken van het 

eigen cultureel erfgoed, zowel gericht op de eigen groep als gericht op de Nederlandse 

samenleving. 


De omvang en de wijze van bewaren van eigen archiefmaterialen is vaak afhankelijk 

van het instellingstype. De gesubsidieerde instellingen bouwen en bewaren hun 

archieven beter dan de niet-gesubsidieerde instellingen. Dat is begrijpelijk, deels ter 

wille van de subsidiesystematiek, deels door de subsidiemogelijkheden, zoals 

beschikbare ruimte en professionele mankracht. 

Eenderde van de geïnventariseerde organisaties en instellingen zijn gesubsidieerde 

instellingen. 

Bronnenanalyse: de aard en omvang van de materialen


Zoals eerder vermeld is, is er aan de hand van een vijftal bronnen een inventarisatie 

gemaakt bij de zelforganisaties van minderheden om de aard en de mate van 

archiefmaterialen te meten. 


De bronnenanalyse levert op dat er relatief weinig migrantenorganisaties zijn die 

materiele objecten in huis hebben in vergelijking met de schriftelijke, audiovisuele en 

digitale materialen en/of bronnen. Slechts eenderde van de onderzochte organisaties 

had dergelijke objecten (meestal in beperkte mate). Dat bijna tweederde van de 

organisaties (22) een eigen website heeft, toont aan dat de migrantenorganisaties heel 

snel inspelen op de technologische ontwikkelingen en gebruiken de mogelijkheden 

daarvan. 


Een andere punt is dat de omvang van schriftelijke en audiovisuele materialen niet altijd 

mogelijk was vanwege ontbrekende of gebrekkige classificatie van de archiefmaterialen. 

Dat geldt met name voor organisaties die hun archieven niet toegankelijk hebben 

gemaakt. 

Voor alle groepen wordt een lijst van sleutelpersonen opgesteld. Een groot deel van 

deze personen is afkomstig uit de zelforganisaties. Ze zijn jarenlang vrijwillig actief 

geweest of nog steeds actief bij de zelforganisaties. Deze personen kunnen als orale 

bron van cultureel erfgoed fungeren. Een andere deel is individueel actief op 

verschillende gebieden. De meesten van deze groep staan bekend bij de Nederlandse 

media en onderzoekswereld. 


Deze sleutelpersonen hebben niet alleen kennis in hun “hoofd”, maar ook in het eigen 

archief. De meesten beschikken over een persoonlijk archief. Een deel van deze 

archiefmaterialen is afkomstig uit het verenigingsleven. 

Toegankelijkheid 


Ruim eenderde van de geïnventariseerde organisaties en instellingen hebben hun 

archieven toegankelijk voor het publiek. Een deel van deze organisaties functioneert als 

een kenniscentrum voor de igen achterban (aangesloten organisaties en individuen) en 

een ander deel voor een breed publiek (eigen achterban en Nederlandse samenleving). 

Het eerste type organisaties zijn o.a. inspraakorganen en koepelorganisaties. Het 

tweede type organisaties zijn specifiek voor deze doeleinden opgericht, zoals het 

museum en de bibliotheek. 

De organisaties van koloniale migranten lijken iets meer toegankelijk te zijn dan de 

organisaties van andere typen migranten. Dat komt vanwege de verdere 

institutionalisering op het gebied van cultureel erfgoed bij deze groepen. 

Ontsluiting en overdracht 

8 e conclusie:


Een opvallend resultaat is dat de geïnventariseerde zelforganisaties positief staan 

tegenover ontsluiting en overdracht. Bijna alle zelforganisaties gaven aan dat zij bereid 

zijn om hun materialen te ontsluiten en over te dragen aan een instituut dat bedoeld is 

voor het culturele erfgoed van minderheden. 

De voorwaarden die daarbij gesteld zijn, zijn drieledig. Op principale vlak willen zij dat 

de instellingen: 

- betrouwbaar en deskundig zijn; 

- privacy van de mensen garanderen; 

- zorgvuldig omgaan met de materialen; 

- moeten werken aan beeldvorming; 

- interpretaties geven vanuit de belevingswereld van de personen; 

- materialen niet geven aan derde persoon zonder toestemming van de eigenaar. 

Op persoonlijk niveau moet een contract tussen het individu en instellingen gemaakt 

worden. In dat contact worden rechten en plichten vastgelegd. De individuele mensen 

mogen bepaalde voorwaarden stellen, zoals bijvoorbeeld het toestemming geven. 

Gezien de emotionele waarde van de materialen (zoals foto´s en dagboek) willen 

personen deze niet altijd volledig afstaan aan de instellingen. In deze gevallen kan een 

andere methode toegepast worden, zoals kopiëren (repliceren) en in bruikleen krijgen. 

Hierin wordt weer een contract getekend. 

Institutionele vormgeving en keuze 

9 e conclusie: 

Er moet vermeld worden dat de sleutelpersonen uit minderheidsgroepen op 

institutionele vlak een prioriteitenlijst hanteren. 

De eerste keuze is het oprichten van een eigen instituut. Hierbij wordt vaak verwezen 

naar de voorbeelden in en buiten Nederland. De argumenten voor een eigen instituut 

zijn verschillend: 

- De groep heeft zeggenschap op bestuurlijk niveau; 

- Eigen gezicht en identiteit van groep wordt bewaard; 

- Eigen instituut is herkenbaar en laagdrempelig voor de groep; 

- De identificatie is groot en dat maakt de overdracht makkelijker; 

- Communicatie tussen het instituut en de groep enerzijds en tussen instituut en 

thuislanden anderzijds loopt lekker. 

De tweede keuze is een multicultureel instituut waar iedere groep zijn plek heeft. Bij 

deze keuze wordt steeds benadrukt dat eigen identiteit van de groepen niet verloren 

gaat, met name kleine groepen hebben angst om overschaduwd te worden door de 

grote groepen. 

Een andere voorwaarde is dat de bestuurs- en personeelssamentelling zo veel mogelijk 

een afspiegeling moet vormen van de etnische verscheidenheid. 

Het voordeel van zoń instituut is dat groepen gezamenlijk initiatief nemen om zoń 

instituut tot stand te brengen en elkaars cultuur leren kennen. Ook het autochtone 

publiek krijgt gelegenheid om allerlei culturen in een gebouw te bezichtigen.


Men ziet de algemene instellingen als een laatste mogelijkheid. De inventarisatie bij de 

algemene instellingen wordt positief gewaardeerd en als een uitbreiding en verdieping 

van cultureel erfgoed van minderheden gezien. Ook de samenwerking tussen de 

migrantenorganisaties en algemene instellingen wordt zeer wenselijk geacht. 

Gezien de verdere institutionalisering op het gebied van cultureel erfgoed hebben 

koloniale migranten minder interesse voor de tweede en derde keuze. De vluchtelingen 

geven voorkeur aan algemene instellingen gezien de mogelijkheden en brede 

toegankelijkheid. 

Verder moet vermeld worden dat institutionele vormgeving geen zwart-wit discussie 

hoeft te zijn. Er kunnen tussenvormen en combinaties mogelijk zijn, door bijvoorbeeld 

naast een gemeenschappelijk migratie-instituut een aantal cultuurhuizen voor 

verschillende groepen op te richten. 

Knelpunten 


Tijdens de inventarisatie wordt er een groot aantal knelpunten geconstateerd op het 

gebied van cultureel erfgoed bij zelforganisaties. 

* De meeste zelforganisaties hebben geen goed archief opgebouwd. De oorzaken van 

slechte archivering is divers: gebrekkige deskundigheid en ruimte, heersende orale 

cultuur, analfabetisme, discontinuïteit bij het bestuur, geen prioriteit in het beleid enz. 

* De materialen zijn niet geordend. Daarom is de omvang niet precies vast te stellen. 

* De materialen zijn niet goed bewaard. Een deel van de materialen staat in de kast of 

op de plank van de organisaties, een ander deel bij de individuele (ex)bestuursleden. 

* Wegens gebrek aan ruimte en onderschatting van het belang worden er soms 

materialen wegegooid of de bestuursleden nemen het mee waanneer zij geen functie 

meer hebben bij de organisaties. 

* De organisaties die hun archief toegankelijk hebben gemaakt, zijn niet altijd bekend 

bij het publiek, zowel de eigen achterban als het Nederlandse publiek. 

* Gezien de gebrekkige archivering nemen de sleutelpersonen als orale bron van 

geschiedenis en cultureel erfgoed een belangrijke plaats in. Een klein deel van de 

sleutelpersonen wordt vastgesteld met zijn/haar naam, adres, functie, deskundigheid en 

verblijfsduur. 

Een groot deel kan niet in kaart gebracht worden om verschillende redenen. Een deel 

van de sleutelpersonen heeft de vragenlijst niet ingevuld en meegenomen naar het 

groepsgesprek. Een ander deel is niet gekomen. 

Een reden waarom personen zijn gegevens niet declareerde, is de zorg in verband met 

de privacy. Vooral bij de vluchtelingenorganisatie speelt dit motief een grote rol. 

De personen die de achtergrondgegevens niet door middel van formulier aangegeven 

hebben, kunnen via organisaties bereikt worden.


* De meeste sleutelpersonen behorend tot de eerste generatie, beschikken ook over 

materialen en collecties. Het kritische moment is als de eerste generatie overlijdt en de 

kinderen de spullen weggooien, omdat zij daar niet dezelfde waarde aan hechten. 

* Inventarisatie blijft, gezien de beperkte tijd, middelen en doel, beperkt tot een deel 

van de landelijk en regionaal georganiseerde groepen. Het heeft geen representatief 

karakter. 

* Naast de lokale organisaties blijven de doelgroepenorganisaties buiten het gezichtveld 

van de inventarisatie, zoals vrouwen- en jongerenorganisaties. 

* De tweedelijns organisaties (steunfuncties) die nauw samenwerken met de 

zelforganisaties, hebben ook materialen op het gebied van cultureel erfgoed. Die blijven 

eveneens buiten de doelgroep van de inventarisatie. 

* Iedere etnische groep kent diversiteit. Omdat de migratiegeschiedenis door de sterke 

overheersing van een bepaalde groep wordt beïnvloed, is de migratiegeschiedenis van 

de overige kleine groepen onderbelicht, bijvoorbeeld de islamitische groep bij de 

Molukkers en Surinamers, Arubanen bij de Caribische Nederlanders, Koerden bij de 

Turken e.d. 

* De kleine groepen hebben zorg bij de kritische, strategische keuzes. Ze voelen zich 

achtergesteld. Eveneens hebben migranten wantrouwen jegens de gevestigde 

instellingen. 

* In onderwijs- en trainingsprogramma´s is er geen aandacht voor het cultureel erfgoed 

en in dit verband relevante bronnen. 

* De algemene oproep via advertenties in de landelijke, Nederlandstalige bladen (zoals 

Contrast en Allochtonenkrant) heeft geen effect gesorteerd op de migranten en 

vluchtelingen gezien de zeer geringe reacties van de organisaties en individuele 

personen.


4. AANBEVELINGEN 

Mede vanwege het karakter van een inventarisatie worden er hieronder aanbevelingen 

geformuleerd naar aanleiding van knelpunten en manco´s die de onderzoeker is 

tegengekomen tijdens de inventarisatie. 

Uitbreiding en verdieping van onderzoek 

1. Gezien het beperkte karakter van de inventarisatie is een verdere uitbreiding en 

verdieping wenselijk. Met name onderzoek naar doelgroepenorganisaties (bijvoorbeeld 

vrouwen- en jongerenorganisaties), lokale zelforganisaties en “kleine groepen”. 

2. Een onderzoek naar de archieven van tweedelijns organisaties (steunfuncties) die 

nauw samenwerken met de zelforganisaties, betekent een verdieping en uitbreiding van 

de inventarisatie van cultureel erfgoed van minderheden. 

3. Het begrip migranten is een containerbegrip en omvat diverse categorieën: 

immigranten, remigranten en emigranten. Om een brede inventarisatie mogelijk te 

maken, kan soms contacten met het land van herkomst en remigranten nuttig zijn. 

4. Voor de geschiedschrijving zijn niet alleen verhalen van sleutelpersonen van belang, 

maar ook die van de gewone mensen. 

Wijze van benadering en ontsluiting 

5. Voor de inventarisatie bij de zelforganisaties heeft een algemene en afstandelijke 

campagne geen zin. Een rechtstreeks en intensief contact is het beste middel om hen te 

bereiken. 

Om het archief van zelforganisaties te inventariseren, moeten deze organisaties een 

helpende hand en richtlijnen krijgen over het wat en hoe (onderwerpen). 

6. Voor de inventarisatie en ontsluiting van materialen van individuele leden van de 

minderheden is een gerichte en intensieve benadering noodzakelijk. 

7. De methode waarbij een campagne gekoppeld is aan een concrete activiteit 

(bijvoorbeeld een tentoonstelling over de migratiegeschiedenis) blijkt succesvol te zijn 

om materialen van individuele personen in bruikleen te krijgen en te repliceren. 

8. Om individuele personen te bereiken en een campagne te starten is de rol van 

zelforganisaties onmisbaar. Willen de algemene instellingen migranten bereiken moeten 

ze samenwerken met de zelforganisaties. 

9. De organisaties die bereid zijn om hun materialen te ontsluiten, kunnen als eerste 

benaderd worden. Om het ontsluiting- en overdrachtproces succesvol te laten verlopen, 

moet men voldoen aan een aantal principiële voorwaarden die door de organisaties 

worden gesteld. Het opstellen van een contract kan daartoe een nuttig middel zijn. 

10. Ontsluiting en toegankelijk maken van cultureel erfgoed van minderheden hoeft niet 

altijd te gekoppeld worden aan de overdracht aan de algemene instellingen. De 

potentiële organisaties kunnen zelf ook eigen materialen toegankelijk maken.


11. De sleutelpersonen en hun achtergrondgegevens kunnen beter in een database 

opgenomen worden. Om studies naar “oral history” te stimuleren kan deze database via 

internet beschikbaar gesteld worden aan de onderzoekers en journalisten. 

12. De digitale bronnen van de minderhedenorganisaties vormt een onmisbare bron van 

cultureel erfgoed bij zelforganisaties. Door het koppelen van websites van deze 

organisaties in een nieuwe of bestaande website, kunnen de mogelijkheden van deze 

organisaties heel snel toegankelijk gemaakt worden. 

13. Oprichting van eigen cultuurhuizen en/of een multicultureel instituut voor 

migratiegeschiedenis kan ontsluiting en overdracht van materialen bij de 

zelforganisaties en individuele mensen versnellen. 

Toekomst 

13. Gezien de onmogelijkheden van de zelforganisaties op het gebied van cultureel 

erfgoed kan subsidie een middel zijn om schriftelijke materialen van organisaties te 

bewaren. De subsidiegever moet hierbij duidelijke eisen stellen aan de zelforganisaties. 

14. Zowel bij de ontsluiting als bij de bewaring van materialen van zelforganisaties is 

een gerichte voorlichting over het belang van deze materialen voor de geschiedenis van 

migranten noodzakelijk. 

15. Er moet aandacht komen voor het thema archivering bij de kadercursussen en 

trainingen voor zelforganisaties. 

16. De ervaringen van groepen (zoals Molukkers en Indische Nederlanders) die eerder 

begonnen zijn om hun cultureel erfgoed een institutionele vorm te geven kan gebruikt 

worden voor de groepen die pas nu of later gaan beginnen. 

17. Het bewustwordingsproces kan door middel van een samenwerking tussen de 

zelforganisaties en musea op gang gebracht worden door gezamenlijke activiteiten te 

organiseren.


BIJLAGEN: 

Bijlage 1. Lijst van geïnventariseerde organisaties 

A. KOLONIALE MIGRANTEN 

1. ORGANISATIES VAN INDISCHE NEDERLANDERS 

De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI), Den Haag 

Indische Genealogische Vereniging (IGV) 

Stichting Arisan Indonesia (SARI), Nijmegen 

Indisch Informatiepunt 

Stichting Tong-Tong, Den Haag 

2. MOLUKSE ORGANISATIES 

Moluks Historisch Museum, Utrecht 

Steunpunt Educatie Molukkers, Utrecht 

Stichting Tjandu, Utrecht 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn Molukkers, Utrecht 

DLM 

3. SURINAAMSE ORGANISATIES 

Surinaams Inspraakorgaan, Utrecht 

Vereniging Ons Suriname, Amsterdam 

Stichting Detsjing, Amsterdam 

Federatie Asha, Utrecht 

4. ORGANISATIES VAN CARIBISCHE NEDERLANDERS 

Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen, Rotterdam 

Overlegorgaan Caribische Nederlanders, Den Haag 

Forsa Amsterdam, Amsterdam 

B. ARBEIDSMIGRANTEN 

1. ORGANISATIES VAN ZUID-EUROPEANEN 

Overlegorgaan Rijksoverheid Zuideuropese gemeenschappen, Utrecht 

Federatie van Griekse gemeenschappen in Nederland, Utrecht 

Vereniging Ánagennisi´, Utrecht 

Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland, Amsterdam 

Stichting Avanço, Rotterdam 

2. TURKSE ORGANISATIES 

Vereniging Turkshuis, Amsterdam 

Stichting Platform, Amsterdam 

Stichting Anadolu, Rotterdam 

Inspraak Orgaan Turken, Utrecht 

Kunststichting Sahne, Rotterdam 

Kulsan, Amsterdam 

Multiculturele Televisie Nederland, Amsterdam 

3. MAROKKAANSE ORGANISATIES 

Samenwerkingsverband van Marokkanen en Tunesiërs, Utrecht 

KMAN, Amsterdam 

Al Farabi Arabisch Cultureel Centrum, Amsterdam 

El Hizjra, Amsterdam 

C. ORGANISATIES VAN VLUCHTELINGEN 

Vluchtelingen Organisatie Nederland, Utrecht


Koerdische Arbeiders Unie, Den Haag 

Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond, Rotterdam


Bijlage 2. Lijst van organisaties naar bronnen van hun cultureel erfgoed 


BRONNEN VAN CULTUREEL ERFGOED 

Schriftelijk Audiovisueel Materieel Digitaal Oraal 

1. ORGANISATIES VAN INDISCHE 

NEDERLANDERS 

De Stichting Indisch 

Wetenschappelijk Instituut (IWI) 

+ + + + 

Indische Genealogische Vereniging 

(IGV) 

+ + - + 

Stichting Arisan Indonesia (SARI) + + + + 

Indisch Informatiepunt - + - + 

Stichting Tong-Tong + + + + 

2. MOLUKSE ORGANISATIES + 

Moluks Historisch Museum + + + + 

Steunpunt Educatie Molukkers + + + + 

Stichting Tjandu + + - - 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn 

Molukkers 

+ + - + 

DLM - - - + 

3. SURINAAMSE ORGANISATIES + 

Surinaams Inspraakorgaan + - - + 

Vereniging Ons Suriname + + + - 

Stichting Detsjing + + - + 

Federatie Asha + + + - 

4. ORGANISATIES VAN 

CARIBISCHE NEDERLANDERS 

Stichting Welzijnsbevordering 

Antillianen en Arubanen 

+ + - + 

Overlegorgaan Caribische 

Nederlanders 

+ + - + 

Forsa Amsterdam + + - + 


1. ORGANISATIES VAN ZUID- 

EUROPEANEN 

Overlegorgaan Rijksoverheid 

Zuideuropese gemeenschappen 

+ - - + 

Federatie van Griekse 

gemeenschappen in Nederland 

+ + + - 

Vereniging Ánagennisi´ + + + - 

Federatie van Portugese 

gemeenschappen in Nederland 

- - - - 

Stichting Avanço + - - - 

+ 

+ 

+


0 

2. TURKSE ORGANISATIES + 

Vereniging Turkshuis + + + - 

Stichting Platform + + - + 

Multiculturele Televisie Nederland - + - - 

Stichting Anadolu + + - + 

Inspraak Orgaan Turken + + - - 

Kunststichting Sahne + + - - 

Kulsan + + + + 

3. MAROKKAANSE ORGANISATIES + 

Samenwerkingsverband van 

Marokkanen en Tunesiërs 

+ + - + 

KMAN - - - - 

Al Farabi Arabisch Cultureel Centrum + + - - 

El Hizjra + + + + 

C. ORGANISATIES VAN 

VLUCHTELINGEN 

Vluchtelingen Organisatie Nederland + + - + 

Koerdische Arbeiders Unie + - - - 

Stichting Vluchtelingen Organisaties 

Rijnmond 

+ + - + 

+


1 

Bijlage 3. Lijst van organisaties naar toegankelijkheid/ontsluiting 


TOEGANGKELIJK ONTSLUITING/ 

OVERDRACHT 

1. ORGANISATIES VAN INDISCHE NEDERLANDERS 

De Stichting Indisch Wetenschappelijk Instituut + n.v.t. 

Indische Genealogische Vereniging + n.v.t. 

Stichting Arisan Indonesia + + 

Indisch Informatiepunt + n.v.t. 

Stichting Tong-Tong - + 

2. MOLUKSE ORGANISATIES 

Moluks Historisch Museum + n.v.t. 

Steunpunt Educatie Molukkers + n.v.t. 

Stichting Tjandu - + 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn Molukkers - + 

DLM + n.v.t. 

3. SURINAAMSE ORGANISATIES 

Surinaams Inspraakorgaan - + 

Vereniging Ons Suriname + n.v.t. 

Stichting Detsjing + + 

Federatie Asha - + 

4. ORGANISATIES VAN CARIBISCHE 

NEDERLANDERS 

Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen - + 

Overlegorgaan Caribische Nederlanders - + 

Forsa Amsterdam + n.v.t. 


1. ORGANISATIES VAN ZUID-EUROPEANEN 

Overlegorgaan Rijksoverheid Zuideuropese 

gemeenschappen 

+ + 

Federatie van Griekse gemeenschappen in Nederland - + 

Vereniging Ánagennisi´ - + 

Federatie van Portugese gemeenschappen in Nederland - + 

Stichting Avanço 

2. TURKSE ORGANISATIES 

- + 

Vereniging Turkshuis - + 

Stichting Platform - + 

Multiculturele Televisie Nederland - + 

Stichting Anadolu - + 

Inspraak Orgaan Turken + n.v.t. 

Kunststichting Sahne - + 

Kulsan 

3. MAROKKAANSE ORGANISATIES 

- + 

Samenwerkingsverband van Marokkanen en Tunesiërs - + 

KMAN - + 

Marokkaanse Culturele Vereniging Bades - + 

Al Farabi Arabisch Cultureel Centrum - + 

El Hizjra + + 

C. ORGANISATIES VAN VLUCHTELINGEN 

Vluchtelingen Organisatie Nederland + + 

Koerdische Arbeiders Unie - +


2 

Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond - +


3 

Bijlage 4. Vragenlijst ten behoeve van groepsgesprek 

1. Wat verstaat u onder het begrip ‘cultureel erfgoed’? 

2. Welke aspecten en/of elementen van cultureel erfgoed vindt u belangrijk om te inventariseren? 

3. Kent u archiefvormende instellingen en/of personen ten behoeve van uw gemeenschap? 

4. Wat denkt u over de toekomst van uw culturele erfgoed? Kan dit het best bewaard worden in 

een eigen instituut, in een multicultureel instituut of kan het best overgedragen worden aan een 

Nederlandse instelling? 

5. Welke voorwaarden stelt u aan overdracht van cultureel erfgoed aan instellingen?


4 

Bijlage 5. Topiclist ten behoeve van organisaties 

1. Informatie over de organisatie (oprichtingsdatum, lidorganisaties, doel en activiteiten) 

2. Materialen bij het archief van de organisatie 

2.a) Schriftelijke 

2.b) Audiovisuele 

2.c) Materiele 

2.d) Digitale 

2.e) Orale (lijst sleutelpersonen) 

2. Materialen en collecties bij eigen achterban of aangesloten organisaties 

3. Toegankelijkheid, ontsluiting en overdrachtsmogelijkheden 

4. Knelpunten en opmerkingen


5 

Bijlage 6. Advertentietekst 

CULTUREEL ERFGOED WORDT IN KAART GEBRACHT 

OPROEP AAN ZELFORGANISATIE: 

LEVER EEN BIJDRAGE AAN DE INVENTARISATIE VAN EN OVER MIGRANTEN 

In het kader van het project Cultureel Erfgoed Minderheden van de Ministeries Onderwijs Cultuur 

en Wetenschappen en Binnenlandse Zaken wordt momenteel gewerkt aan een aantal 

inventarisatieprojecten. Binnen dit project nemen verschillende werkgroepen een onderdeel van 

deze inventarisatie voor hun rekening: migratiegeschiedenis, islamitisch erfgoed en 

slavernijverleden. 

De onderstaande inspraakorganen en minderhedenorganisaties doen een oproep aan alle 

zelforganisaties van minderheden en individuele personen om hen te helpen bij het vinden van 

archiefmateriaal en collecties van en over immigranten. Zij zijn zowel geïnteresseerd in 

schriftelijke bronnen (bladen, tijdschriften, dagboeken, brieven etc.) als in audiovisuele (foto’s, 

videobanden, films en geluidscassettes), materiële (voorwerpen) en digitale bronnen (website, 

cd’s en cd-rom’s). 

Het doel is primair een inventarisatie te maken van dit soort materiaal, om er vervolgens voor te 

kunnen zorgen dat het niet verloren gaat en voor komende generaties bewaard blijft. Indien 

gewenst kunnen de inspraakorganen ook bemiddelen bij acquisitie, (tijdelijke) opslag of 

ontsluiting. 

Denk u niet dat u niets in huis heeft! Een familiealbum, een dagboek van een migrant, brieven 

aan familieleden in het land van herkomst zijn gestuurd, of het lijfblad van een zelforganisatie 

kunnen van onschatbare waarde zijn voor de toekomstige generaties en voor onderzoekers. 

Indien u over dit soort bronnen beschikt of suggesties, tips of commentaar heeft, verzoeken wij u 

vriendelijk met het betreffende inspraakorgaan contact op te nemen: 

Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCaN) 

Telefoon: 070- 380 33 01 

E-mail: ocan.antillianen-arubanen@wxs.nl 

Overlegorgaan Rijksoverheid Zuideuropese gemeenschappen (Lize) 

Telefoon: 030- 233 21 00 

E-mail: info.lize@info.nl en b.sittrop@lize.nl 

Surinaams Inspraakorgaan (SIO) 

Telefoon: 030- 231 60 14 

E-mail: stichting.sio@freeler.nl 

Inspraakorgaan Turken (IOT) 

Telefoon: 030- 234 36 25 

E-mail: info@iot.nu 

Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON) 

Telefoon: 030- 271 45 05 

E-mail: info@vluchtelingenorganisaties.nl 

Landelijk Overlegorgaan Welzijn Molukkers (LOWM) 

Telefoon: 030- 236 41 84 

E-mail: nanlohyc@lowm-maluku.nl 

Samenwerkingsverband van Marokkanen en Tunesiërs (SMT) 

Telefoon: 030- 236 73 27 

E-mail: info@smtnet.nl 

Indisch Wetenschappelijk Instituut (IWI) 

Telefoon : 070-302 04 85 

E-mail: seriese@xs4all.nl 

Voor meer informatie over de inventarisatie van cultureel erfgoed m.b.t. migratiegeschiedenis: 

Dr. Kadir Canatan 

Telefoon : (030) 234 36 25 

E-mail: k.canatan@chello.nl


6 

BIJLAGE 7. Literatuurlijst 

Bloemberg, L., 

Tussen traditie en verandering: Hindostaanse zelforganisaties in Nederland, Utrecht: Koninklijk 

Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, Amsterdam: Instituut voor Sociale Geografie, Faculteit 

Ruimtelijke Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam, 1995. 

Bronkhorst, D., 

Een tijd van komen, De geschiedenis van vluchtelingen in Nederland, Federatie VON/Jan Mets, 

Amsterdam 1990. 

CBS, 

Allochtonen in Nederland, Voorburg 2001. 

Engberts, M., 

Voet aan de grond, Over de integratie van Marokkanen in Nederland, 1980-1997, SMT, Utrecht 

1997. 

Hulshof, L.E.T., 

NANZI: werken met Antilliaanse en Arubaanse nieuwkomers, Delft: Stichting Forsa Zuid-Holland 

Utrecht: Forum, 1997. 

Joesoef, Z.S., 

Achtergronden van Antillianen, Surinamers en Arubanen, Amersfoort: SVE, Landelijk Studie- en 

Ontwikkelingscentrum Volwasseneneducatie, 1989. 

Kraal, K. & van Heelsum, A., 

Een dynamisch mozaïek, nieuwe trends bij Marokkaanse organisaties, SMT en IMES, Amsterdam 

2002 

Landman, N., 

Van Mat tot Minaret: De institutionalisering van de islam in Nederland, VU Uitgeverij, Amsterdam 

1992. 

Muskens, G.& Maas, J. 

Cultureel erfgoed van minderheden, Rapport van het vooronderzoek, DOCA Bureaus, mei 2000. 

Muus, P., 

Internationale migratie naar Europa, SUA, Amsterdam 1993. 

Oosterbaan, D., (red.), 

De vele gezichten van Marokkaans gemeenschap, Een wie is wie, NPS, Amsterdam. 

Smeets e.a., 

Jaarboek Minderheden 2002, Bohn Stafleu Van Loghum/Koninlijke Vermande bv. 2002. 

Internetbronnen: 

- Met name websites van de geïnterviewde organisaties.

Inventarisatierapport migratiegeschiedenis zelforganisatie…

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?