“Schijtnoten” voor betere zeep Weefgetouwen in Mongolië ... - PUM

Zeep in Mali: een mooi voorbeeld
van synergie tussen
kennisoverdracht, slimme
marketing en de passie van
een PUMmer als verbindend
element. Ries de Winter ging
naar Mali om een zeepfabrikant
te adviseren. Onder meer
over het gebruik van ‘schijtnoten’, waarvan je
glycerine kunt maken. Als je dat mengt met
zeep, wordt de zeep goedkoper. Bovendien
verkoopt zeep met glycerine beter dan zonder.
Ries de Winter is sinds drie jaar sectorcoördinator Pharmaceutical
Products, Soap & Detergents. Hij is van huis
uit chemicus: ‘Ik ben ooit begonnen bij Shell in de ruwe
olie, daarna heb ik organische chemie gedaan en ben ik
in het geneesmiddelenonderzoek terechtgekomen.’
Zijn eerste PUM-project dateert van 2005. Inmiddels
heeft hij zo’n dertien projecten op zijn naam staan.
Daarvoor is hij onder meer in Niger geweest, in Gambia
en Senegal, maar ook in China en India. En nu dus in
Mali. Niet het meest gemakkelijke project, vanwege de
taal. ‘Ze vonden mijn Frans niet zo gemakkelijk te begrijpen.
Dat gevoel had ik ook een beetje bij hen,’ aldus
Ries. Toch kon hij de mensen helpen en zijn missie tot
een succes maken.
12 PUM Magazine winter 2011
Thema Passie Thema Passie
Y
Tekst: Frank Steverink
Schijtnoten
De zeepfabriek in Mali had één receptuur. Hun vraag
luidde: maak de zeep lichter van kleur, gebruik meer glycerine
(goedkoper), maak toiletzeep (betere prijs) en misschien
kunnen we ook een zalfje met glycerine maken?
Voor de glycerine maakt de zeepfabrikant dankbaar
gebruik van zogenaamde ‘schijtnoten’. Dat zijn de zaden
van Jatropha curcas, die de darmpassage sterk bevorderen.
Jatrophastruiken worden tegenwoordig in Mali
aangeplant voor de winning van biodiesel. Ze worden
tussen de voedingsgewassen geplant en dragen bij aan
landverbetering en herbebossing. Glycerine is het nevenproduct
van biodieselbereiding door de omestering
van plantaardige olie met methanol. De aanplant van
jatrophastruiken in combinatie met de biodieselfabriek
is een project van onder meer het Koninklijk Instituut
voor de Tropen (KIT) en een Nederlandse ondernemer.
Pikzwarte glycerine
‘Biodiesel uit jatropha-olie concurreert dus niet met voedingsgewassen,’
aldus Ries de Winter. ‘De ruwe glycerine
kan met succes worden bijgemengd bij de bereiding
van zeep, op dit moment voor ongeveer dertig procent.
Dat verlaagt de kosten en het zou de uitstraling van
het eindproduct moeten verbeteren: zeep met glycerine.
Omdat het planten van jatrophastruiken als landbouwproject
pas onlangs op gang kwam, moet de biodiesel-
Dat is bijvoorbeeld een lage kwaliteit katoenzaadolie.
Dit geeft als bijproduct een ruwe glycerine die pikzwart is.
ze gaan nu zelf experimenten
uitvoeren met glycerine en parfum
De zeep die hiermee gemaakt wordt, is bruin.
Wel geschikt als huishoudzeep, maar onaantrekkelijk
als toiletzeep. Met die pikzwarte glycerine uit de
katoenzaadolie was niets te beginnen. Ten einde raad
heb ik er bleekwater bij gedaan. Dat hielp wel wat,
maar niet genoeg. Meer glycerine gebruiken is niet zo
moeilijk: met wat rekenwerk kun je het zeeprecept aanpassen.
Met alleen de ruwe glycerine en natronloog lukt
het ook al: de verzeepte prut wordt vast, maar je ziet dat
de glycerine eruit zweet. De hoeveelheid ruwe glycerine
kan wel bijna verdubbeld worden, dat scheelt zeker vijftien
procent in de eindprijs. Je moet dat natuurlijk niet
met die zwarte glycerine doen, dan ziet het product er
niet uit. En toiletzeep? Gewoon zeep maken van gezuiverde,
witte palmolie, niet te veel glycerine erdoor, een
beetje extra parfum erbij, en klaar is Kees.
Dit gaat ‘m niet worden!
En een zalfje met glycerine? ‘In een hoekje van de
grofstoffelijke zeepfabriek eventjes crèmes maken op
basis van een olie-in-water-emulsie was niet aan de
orde. Karité-boter op basis van de noot van de Vitellaria
boom, bekend van Senegal tot Ethiopië, koop je bij ons
voor kapitalen in de natuurwinkel.
Daar kost het een euro per kilo. Een beetje glycerine
erdoor roeren gaat prima, dat ontmengt niet. Maar let
op, de standaardkwaliteit karité-boter heeft een aparte
geur, en die laat zich niet maskeren met parfum.
Alle dames van de productieafdeling moesten smeren
en ruiken en waren unaniem: dit wordt geen product.
Gezuiverde karité-boter is moeilijker verkrijgbaar. Ze
zuiveren het door stoomdestillatie (verwarm een paar
liter water met een paar kilo boter, als het water verdampt
is, is de meeste stank ook weg). Experimenten
met dat spul, met glycerine en parfum, zullen ze zelf
gaan uitvoeren. Ik ben benieuwd!’
De chemicus en de zeepmaker
Een gewetensvraag aan de chemicus: is zeep met glycerine
ook beter? Het blijft even stil bij Ries de Winter
en dan komt het nuchtere en ontwapenende antwoord.
‘Nee, je wast de glycerine met het water meteen van je
huid af. Het heeft geen voedende werking verder. Maar
het maakt de zeep wel goedkoper en verkoopt beter.’
Zeep maken is een uitstervend beroep in Nederland, reden
waarom Ries de Winter altijd op zoek is naar experts om zijn
sector te komen versterken!
De diverse fasen van de gezuiverde glycerine
fabriek voorlopig ook nog andere grondstof gebruiken. Ries de Winter mengt glycerine, palmolie en loog tot een schuimend brouwsel.
Het eindresultaat: een keurig blokje zeep!
PUM Magazine winter 2011
13