“Schijtnoten” voor betere zeep Weefgetouwen in Mongolië ... - PUM

Het gesprek
Internationale samenwerking
Fotografie: Jeroen Poortvliet
Thijs van Praag: Het thema van dit PUM Magazine is
‘passie’. Uw laatste boek Negen plagen tegelijk biedt
een objectieve, haast wetenschappelijke kijk op de
wereldproblemen. We vermoeden dat daaronder een
behoorlijke passie zit. Is dat zo?
Joris Voorhoeve: PUM is voor mensen die het meest
actieve deel van hun carrière achter de rug hebben,
maar het meest actieve deel van het leven kan daarna
pas komen! Toen ik 65 werd, heb ik besloten de nadruk
helemaal te leggen op onderwijs en onderzoek op het
terrein van internationale samenwerking. Daarin heb ik
mijn hele leven gewerkt, dat is mijn passie.
Thijs van Praag: Waarom dit boek, waarom nu?
is mijn passie
R
de negen plagen van Joris Voorhoeve
Joris Voorhoeve: Omdat ik veel rapporten zie van verschillende
organisaties over lange termijn ontwikkelingen.
De vraag hoe die op elkaar in werken hield me bezig. Ik
wilde ze eens naast elkaar leggen, hun dynamiek vergelijken.
Vandaar dit boek, dat is de strekking. Ik probeer
aan te geven hoe ontwikkelingen elkaar versterken en
dat het totaalbeeld zorgelijker is dan we denken. Met
als conclusie dat er hele andere dingen moeten gebeuren
dan waar we nu mee bezig zijn om die problemen
werkelijk onder controle te krijgen.
Thijs van Praag: Dingen die lastig te realiseren zijn…
Joris Voorhoeve: Ja, daarvoor moet draagvlak zijn en dat
is er vaak niet bij creeping disasters.
Oud-minister Joris Voorhoeve ging vorig jaar met pensioen, maar is nog altijd vijf dagen
per week in touw. Voor de Haagse Hogeschool, Universiteit Leiden, Oxfam Novib en het
Global Partnership for the Prevention of Armed Conflicts. Thijs van Praag sprak met hem
over creeping disasters, het Nederlands belang en de kunst om de juiste lessen te leren.
Het is een hele merkwaardige menselijke eigenschap
om je vreselijke zorgen te maken over een plotselinge
ramp die geweldig veel media-aandacht krijgt…
Thijs van Praag: …een vliegtuig dat neerstort…
Joris Voorhoeve: …een fabriek die op wordt geblazen,
aardbevingen, een tsunami. Maar er zijn dagelijkse
‘kruipende rampen’ die veel meer slachtoffers maken
en die jaar in en jaar uit doorgaan, tientallen jaren
doorwerken en een afgrijselijke omvang hebben. Maar
omdat het dagelijks is, en omdat het statistieken zijn,
maken we ons er geen zorgen over. Dat één op de zeven
aardbewoners dagelijks met honger naar bed gaat,
bezorgt ons geen slapeloze nachten. Maar als een plotselinge
ramp een zevende van deze stad zou bedreigen,
zou iedereen helemaal van slag zijn en onmiddellijk
willen aanpakken. Heel merkwaardig dat we ons geen
zorgen maken over ‘kruipende rampen’ van grote omvang.
Thijs van Praag: Dat komt doordat we zijn wie we zijn.
Joris Voorhoeve: Ja, de ramp is niet plots vandaag, daar
worden we dus vandaag niet opgewonden van. Terwijl
het natuurlijk hele grote bedreigingen zijn. Niet zozeer
in Nederland, ook niet wat betreft klimaatveranderingen
en dergelijke. Noordwest-Europa en Noord-Amerika redden
zich wel, maar die lange termijn trends doen zich
het hevigst voor in Azië en Afrika.
‘Je hebt sterkere internationale
organisaties nodig'
Thijs van Praag: U schrijft dat wanneer je, kijkend naar
grote trends een projectie maakt tot 2050, alles dan
in het honderd loopt. Maar als je terugkijkt naar waar
we vandaan komen, dan zijn er misschien een aantal
hele positieve ontwikkelingen de laatste vijftig jaar,
zoals enorm verbeterde landbouwproductie door de
green revolution. Als we waren doorgegaan zoals in de
zestiger jaren dan hadden nu veel meer mensen honger
geleden. We lossen dus ook al een heleboel dingen op.
Als u op langere termijn had gekeken, waren De Negen
Plagen dan positiever geweest?
Joris Voorhoeve: Dat weet ik niet. Het probleem met veel
technologische veranderingen is dat ze de kern van
een groot aantal maatschappelijke vraagstukken niet
helpen oplossen. De landbouw- en de voedselproductie
is verhoogd. Maar India zit nog steeds met 630 miljoen
echte armen die honger lijden. De economische groei in
China is oogverblindend, maar China telt meer dan 300
miljoen zeer armen die honger lijden.
Thijs van Praag: Dus China en India slaan Afrika wat dat
betreft…
Joris Voorhoeve: Alle technologie heeft de problemen
van Afrika niet kunnen aanpakken, schrijf ik ook in het
boek. Ik hoop dat een aantal zaken door technologische
veranderingen wordt verbeterd. We zijn erg geneigd
daarin te geloven. Sommige vormen van technologie
verbeteren het leven, maar andere helemaal niet. De
medische wetenschap heeft het leven een stuk aangenamer
gemaakt, en veel langer.
Maar het overwegende maatschappelijke ontwikkelingsmodel,
macro-economische groei, is groei van de
middenklasse en de topklasse, van de hoger opgeleiden
en de middenopgeleiden. Het lost het wezen van de
enorme inkomensongelijkheid niet op.
Thijs van Praag: De inkomensongelijkheid was vroeger
veel groter, met een hele kleine groep rijke edelen en
een hele grote massa armen. Met de groei van de middenstand
in de 19e en 20e eeuw is die ongelijkheid
behoorlijk verkleind. De groep die een bepaalde rijkdom
heeft is nu veel groter.
Joris Voorhoeve: Ja, maar er zijn ook veel meer wanhopig
arme mensen. Er is een veel grotere verspreiding van
klein wapenbezit, van burgeroorlog en massaal geweld.
In het algemeen is er niet zoiets als gezamenlijke macrovooruitgang.
Er is vooruitgang en achteruitgang en
dat allemaal tegelijkertijd.
Thijs van Praag: Kunnen we leren van de geschiedenis?
We zijn al duizenden jaren bezig en we concentreren
ons nu op die laatste paar honderd jaar. Beschavingen
komen en gaan. Wat kunnen we daarvan leren?
6 PUM Magazine Magazine winter najaar 2011
PUM Magazine winter 2011 7
Het gesprek