Achtergrondartikel over piraterij - Verbond van Verzekeraars

22
Piraten
hebben
wind
in de zeilen
VerZeKerD! nummer 1, maart 2012
Piraterij heeft zich ontwikkeld tot een zeer lucratieve misdaad. Ondanks preventie en de inzet van beveiligers worden
jaarlijks honderden schepen aangevallen door piraten. De schade loopt in de miljarden.
‘De hele Indische Oceaan is geïnfecteerd.’
Een eeuwenoud risico staat weer helemaal op de kaart. Terroriseerden
piraten de zeeën al in de tijd van de oude Grieken, vandaag
de dag opereren zeerovers als professionele misdaadsyndicaten.
Piratenbendes maken tientallen miljoenen dollars buit. Ze
eisen losgeld of gaan er vandoor met kostbare lading. Ze vallen
aan met speedboten vanaf gekaapte moederschepen en gebruiken
zwaar geschut, waaronder raketwerpers. Geweld wordt niet
geschuwd. Dat is de zeeroverij anno 2012.
‘Wereldwijd is het aantal aanvallen door piraten onacceptabel
hoog’, vertelt Arno Kneefel, directeur transportverzekeringen bij
HDI-Gerling Verzekeringen en lid van de afdelingscommissie
Transport van het Verbond van Verzekeraars. Uit cijfers van het
International Maritime Bureau (IMB) blijkt dat de scheepvaart
vorig jaar wereldwijd 439 keer is aangevallen; een minieme
daling ten opzichte van de 445 aanvallen in 2010. Daarbij werden
45 schepen gekaapt en 802 bemanningsleden gegijzeld.

fotoGrAfie: LineAir
Reders, overheden en verzekeraars proberen piraten met man en
macht de wind uit de zeilen te nemen. Maar dat is een bijna
onmogelijke taak. Veel piraten komen uit straatarme landen.
Bovendien is het gebied waarin zij opereren te groot om volledig
te beveiligen. Dat maakt het buitengewoon moeilijk piraterij uit
te bannen. Kneefel: ‘Het begint met armoede, die mensen de piraterij
indrijft, en eindigt met opgepakte piraten die niet of nauwelijks
worden berecht.’
Somalische piraten vormen volgens het IMB momenteel de grootste
bedreiging voor de scheepvaart. Dit zijn bendes die uit zijn op
grote losgeldsommen in ruil voor bemanning en schip. Opvarenden
worden gevangengezet, terwijl de piraten via satelliettelefoons
contact leggen met de reder of verzekeraar. Onderhandelingsprocessen
kunnen maanden duren en de losgeldsom kan
oplopen tot miljoenen dollars. Het zijn deze overwinningen
waardoor Somaliërs kiezen voor een kapersbestaan.
KLeine successen
In de strijd tegen piraterij worden wel kleine successen geboekt.
Door het optreden van de marine is het aantal geslaagde aanvallen
door Somalische piraten, die vooral voor de oostkust van
Afrika en in de Golf van Aden actief zijn, het afgelopen jaar
gedaald. Ook de Nederlandse marine is actief in de regio. Desondanks
zijn Somalische piraten volgens het IMB nog steeds goed
voor meer dan de helft van alle aanvallen en zijn de mogelijkhe-
den van de marinekrachten beperkt, vooral door de hoge kosten.
Kneefel constateert dat piraterij zich mede door het optreden van
de marine verplaatst. ‘We zien nu meer aanvallen voor de westkust,
waar piraten uit landen als Nigeria en Ivoorkust actief zijn.
Zij zijn niet uit op losgeld, maar gaan ervandoor met de lading.
Die is vaak een veelvoud van de losgeldsom. Denk bijvoorbeeld
aan olietankers. Bovendien gaat het stelen en doorverkopen van
lading veel sneller dan de maandenlange onderhandelingen over
losgeld.’
Vooral schepen met olie, metalen, rijst of andere basisgoederen
vormen een dankbaar doelwit voor kapers aan de westkust. Het
vinden van een afzetmarkt is volgens Kneefel geen probleem. ‘De
meeste piraten zijn goed georganiseerd. Ze hebben een uitgebreid
netwerk aan land, waardoor ze in staat zijn een tanker met olie
in een land als Nigeria snel te verkopen; zij het misschien voor
minder dan de werkelijke waarde.’
miLjArDen DoLLArs
De wereldhandel komt onder grote druk door piraterij. De Golf
van Aden is een van de belangrijkste routes voor de zeehandel,
stelt de Britse verzekeringsmarkt Lloyd’s. Jaarlijks varen 21 duizend
schepen door de Golf. Ook in de Straat van Malakka, die
de Indische Oceaan verbindt met de Grote Oceaan, vormen zeerovers
een hardnekkig probleem. Volgens Lloyd’s gaat een kwart
van alle handel door deze zeestraat, die op het smalste punt
slechts 2,8 kilometer breed is.
Piraten confronteren het bedrijfsleven met nieuwe risico’s en hoge
pirAterij
VALt
VrijWeL
nooit
onDer De
stAnDAArDDeKKinG
kosten. Schattingen over de schade aan de wereldeconomie lopen
in de miljarden dollars. Reders en ladingeigenaren betalen hoge
verzekeringspremies en treffen kostbare maatregelen om schip,
lading en personeel te beschermen. Een succesvolle aanval betekent
maanden vertraging, terwijl goederen waardeloos worden
en de reder de huur van het schip moet doorbetalen.
Lloyd’s gaat nog een stap verder. Het is volgens haar niet
ondenkbaar dat de Straat van Malakka of de Golf van Aden
ontoegankelijk wordt door een zware aanval op een vrachtschip.
Olieprijzen schieten in zo’n scenario omhoog en de wereldhandel
zou ernstig ontwricht raken.
Bovendien moeten reders de bemanning van hun schepen blootstellen
aan het risico op een aanval. ‘Bij een geslaagde kaping is
het menselijk leed niet te overzien’, zegt Tineke Netelenbos,
bestuursvoorzitter van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse
Reders (KVNR). ‘De bemanning wordt vaak maandenlang
vastgehouden. Bovendien breidt het probleem zich steeds verder
uit. Eerst was het vooral beperkt tot de Golf van Aden, nu is de
hele Indische Oceaan geïnfecteerd.’
priKKeLDrAAD en WAterKAnonnen
Om de risico’s te beperken, nemen reders vergaande maatregelen.
De International Maritime Organization (IMO) heeft daarvoor
een lijvig document samengesteld met best management practices,
de zogenoemde BMP4. De IMO raadt aan schepen onder
meer te voorzien van prikkeldraad, waterkanonnen en brandslan-
somALische inciDenten
somalische piraten zijn goed voor meer dan de helft van alle
aanvallen, blijkt uit cijfers van het international maritime
Bureau (imB). het aantal incidenten met somalische piraten
steeg van 219 in 2010 naar 237 in 2011. mede dankzij optreden
van de marine boekten de somaliërs wel minder succes. het
aantal geslaagde kapingen daalde van 49 tot 28.
AchterGronD
➤
nummer 1, maart 2012 VerZeKerD! 23

24
➤ gen. Netelenbos: ‘Wij adviseren onze leden de best practices altijd
zoveel mogelijk toe te passen. Schepen gaan als een varend fort
de zee op.’
Maatregelen zijn ook noodzaak om een verzekering af te sluiten.
Verzekeraars stellen strenge eisen, willen zij het risico op piraterij
afdekken. De best management practices van de IMO worden
door vrijwel iedere verzekeraar geëist, zegt Jenny Groeneveld,
underwriting manager bij REAAL Schadeverzekeringen. ‘Het eerste
wat ik altijd aan een klant vraag die dekking nodig heeft, is of
de best management practices zijn opgevolgd.’
Op de Nederlandse markt kunnen de lading en het schip worden
verzekerd. Maar piraterij valt vrijwel nooit onder de standaarddekking
van cargo- en cascoverzekeringen. Groeneveld: ‘Dat was
in het verleden wel zo, maar de meeste cascoverzekeraars hebben
de schade aan schip en lading door piraterij de afgelopen jaren
verplaatst naar de molestdekking. Dat betekent dat rederijen een
aanvullende oorlogspolis nodig hebben als ze door een risicogebied
varen.’
Ook Nederlandse verzekeraars lijden schade door piraterij. Zij
bieden aanvullend dekking tegen molest of krijgen te maken met
schade die toch onder de casco- of cargoverzekering valt. Dat
laatste kan bijvoorbeeld gebeuren als een verzwakt schip schade
oploopt nadat het is vrijgelaten door piraten. Groeneveld: ‘Als
een zwaar beschadigd schip van een risicogebied naar de haven
vaart en zinkt, kan dat ook gevolgen hebben voor de verzekeraar
waar de casco- en cargopolis loopt.’
VerZeKerD! nummer 1, maart 2012
BeWApenDe BeVeiLiGinG
De bemanning kan niet op de Nederlandse verzekeringsmarkt
worden verzekerd. Dat kan in theorie wel bij Lloyd’s, zegt Groeneveld.
Daar bieden verzekeraars Kidnap & Ransom-verzekerin-
schepen GAAn
ALs een VArenD
fort De Zee op
gen aan, die losgeld en de kosten voor onderhandelingen vergoeden.
In de praktijk betekent dit echter wel dat vrijwel altijd
gewapende beveiliging aan boord van het verzekerde schip wordt
geëist. ‘En de inzet van particuliere beveiligers is wettelijk verboden
op schepen die onder Nederlandse vlag varen.’
Willen reders die onder Nederlandse vlag varen bewapende
bemanning aan boord, dan moeten ze een beroep doen op de
zogenoemde Vessel Protection Detachments (VPD’s) van het
ministerie van Defensie. Deze speciale mariniersteams beschermen
onder meer kwetsbare Nederlandse zeetransporten in de
wateren bij de Oost-Afrikaanse kust. Begin dit jaar wist een VPD
met succes een aanval op een Nederlands transport door piraten
te voorkomen.
Maar voor reders biedt de inzet op dit moment geen afdoende
oplossing. Dit jaar zijn vijftig mariniersteams beschikbaar, terwijl
jaarlijks ongeveer 250 schepen onder Nederlandse vlag door het
gebied varen. ‘Daar komt bij dat een VPD circa twee ton kost’,
zegt Netelenbos van de KVNR. ‘Particuliere beveiligers rekenen
zestig- tot tachtigduizend dollar. Daar kunnen Nederlandse
reders niet tegen concurreren. Opdrachtgevers kiezen voor
partijen met goedkopere particuliere beveiliging.’
Nederlandse verzekeraars eisen tot op heden geen bewapende
beveiliging voor het verzekeren van schepen en ladingen, omdat
dit verboden is. Maar zij komen het probleem wel tegen in de
praktijk. Piraten weten bijvoorbeeld onder welke vlaggen er private
beveiliging aan boord mag. Dat maakt schepen onder
Nederlandse vlag kwetsbaar. Reders kiezen er daarom soms toch
voor particuliere beveiligers mee aan boord te nemen.
Het Verbond van Verzekeraars zal binnenkort een position paper
uitbrengen over deze problematiek rondom piraterij.
De KVNR wil dat particuliere beveiliging ook op schepen onder
Nederlandse vlag wordt toegestaan. Daarvoor zijn volgens de
reders wel strenge wettelijke kwaliteitseisen nodig. Netelenbos:
‘Steeds meer Europese landen, waaronder Groot-Brittannië,
Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Spanje, staan private
beveiligers toe of zijn bezig hun wetgeving aan te passen om particuliere
beveiliging mogelijk te maken. We kunnen niet achterblijven,
anders gaan Nederlandse reders omvlaggen naar landen
waar private partijen wel mogen worden ingehuurd.’ <
fotoGrAfie: LineAir