Verkenning Dobbewijk als welstandsvrij gebied

Verkenning Dobbewijk als welstandsvrij gebied
Gemeente Voorschoten mei 2012

Aanleiding
Het coalitieprogramma 2010-2014 is aangegeven dat de rol van de wel-
standscommissie moet worden ingeperkt. Belangrijkste reden is om
procedures sneller te laten verlopen en meer vrijheid en verantwoorde-
lijkheid te bieden aan initiatiefnemers door regelgeving terug te dringen.
Voor Dobbewijk is een bestemmingsplan in voorbereiding.
Verzocht is het aanwijzen van Dobbewijk als welstandsvrij gebied nader
te onderzoeken. Voor welstandsvrije gebieden zijn 'redelijke eisen van
welstand' niet van toepassing. Uiteraard blijven wel de overige procedures
en regels van kracht voor een omgevingsvergunning, zoals de bouwverordening,
het bouwbesluit en de regels uit het bestemmingsplan.
Welstandsvrij bouwen betekent dus niet regelvrij of vergunningvrij
bouwen.
Ervaringen
Veel gemeenten experimenteren met gedeeltelijke welstandsvrij of -luw
beleid. In het verleden veelvuldig in het kader van particulier opdrachtgeverschap,
maar tegenwoordig ook uitgebreider zoals voor bedrijventerreinen
en woongebieden. Over het algemeen zijn ervaringen positief.
Gebleken is dat welstandsvrij bouwen vooral leidt tot meer verscheidenheid,
maar geen toename van excessen. Daarbij dient wel rekening
te worden gehouden met de relatief korte evaluatietermijn van enkele
jaren.
pagina 2
Er zijn ook onderzoeken, waaronder in Houten, waaruit blijkt dat bewoners
terughoudend zijn in het loslaten van welstandstoezicht. De praktijk
leert dat burgers die zelf willen gaan bouwen voorstander zijn van welstandsvrij
bouwen maar dat die mening dikwijls totaal omslaat zodra de
buren iets welstandsvrij mogen bouwen. Met name de eventuele negatieve
invloed op de waarde van de woning of bedrijfspand speelt daarbij
een rol. In enkele gevallen (met name bij particuliere opdrachtgeverschap,
bijvoorbeeld Nesselande Rotterdam) heeft dit geleidt tot kritiek
van bewoners van de wijk zelf en onderlinge spanningen onder de bewoners.
Procedure
Het aanwijzen van welstandsvrije gebieden gebeurt bij raadsbesluit conform
artikel 12 lid 2 Ww. In de Woningwet is in artikel 12 lid 4 voor het
gemeentebestuur de verplichting opgenomen om bewoners en belanghebbenden
bij de voorbereiding van zo’n aanwijzing te betrekken
(krachtens inspraakverordening art. 150 Gemeentewet).
In de procedure van het bestemmingsplan zou het vaststellen als welstandsvrij
gebied meegenomen kunnen worden. Eventuele inspraak kan
gelijktijdig met inspraak ontwerpbestemmingsplan plaatsvinden. Uitgangspunt
is een zorgvuldige afweging en dat karakteristieke waarden
beschermd blijven.

Ruimtelijk / functionele structuur
Dobbewijk ligt ten noorden van de spoorlijn Den Haag - Haarlem en
wordt ontsloten door de Dobbeweg en Donklaan. Het is vooral een in-
tern gericht en organisch gegroeid woon- en werkgebied. Er zijn geen
doorgaande wegen en de wegen zijn vooral ingericht voor bestem-
mingsverkeer.
Er zijn plannen om het gebied te herstructureren met onder andere een
verbeterde ontsluiting en ruimte voor ontwikkelingen van bedrijven
langs de spoorlijn. Hiervoor is een structuurvisie in ontwerp.
Bedrijventerrein
Op het bedrijventerrein zijn zowel klein- als grootschalige bedrijven met
verschillende functies gevestigd. Het beeld is traditioneel met bedrijfs-
bebouwing in verschillende verschijningsvormen en met een verschei-
denheid aan materiaalgebruik en reclame-uitingen.
Woongebied
Het woongebied is grotendeels omsloten door het bedrijventerrein en
bestaat uit de Donklaan en Papelaan-West. De bebouwing bestaat uit
geschakelde woningen van één of twee lagen met kap of plat dak.
De architectuur is veelal traditioneel met gevels opgetrokken in metselwerk.
In de afgelopen decennia zijn meerdere woningen voorzien van
dakkapellen, dakopbouwen, aan- en uitbouwen.
pagina 3
Overige
In het gebied zijn enkele plekken aanwezig die een eigen functie of beleving
hebben. Het gaat hierbij om de boerderij en de directe omgeving
aan de Donklaan 80 en de Dobbewetering met aanliggend open weidegebied.
Beiden refereren aan het oorspronkelijke agrarisch buitengebied.
Cultuurhistorie
In de Dobbewijk zijn de volgende objecten en elementen van cultuurhistorisch
belang:
- de Dobbewetering;
- de fabriek Groeneveldt, Donklaan 74;
- de voormalige fabriek 'de Globe', Donklaan 61;
- 'Donkwoning' de boerderij en de directe omgeving, Donklaan 80.
De Donkwoning is aangewezen als Rijksmonument. Overige cultuurhistorisch
van belang zijnde structuren en objecten zijn opgenomen in de
concept structuurvisie cultuurhistorie en de bijbehorende cultuurhistorische
waardenkaart. Daar is nog geen besluitvorming over geweest.

Welstandsvrij gebied
Voorgesteld wordt rekening te houden met het waarborgen van de bestaande
ruimtelijk-visuele kwaliteit en samenhang van de Donklaan en
Papelaan-West (voorzijden woongebied). Ten behoeve van bescherming
van de oorspronkelijke agrarische en industriële betekenis wordt aanbevolen
de cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en percelen niet welstandsvrij
te maken.
Dit betekent dat eventuele begrenzing van het welstandsvrije gebied
beperkt wordt tot de bedrijfsterreinen en de achterzijden van de woningen.
Met achterzijde wordt bedoeld het gedeelte van het erf achter de
oorspronkelijke achtergevel en het dakvlak aan de achterzijde. Er is
gekozen voor het welstandsvrij maken van achterzijden van woningen
omdat:
- hiermee ook bewoners meer mogelijkheden wordt geboden voor bebouwing
op het achtererf zonder welstandstoezicht;
- het meer collectief zichtbare karakteristieke en nog samenhangende
straatbeeld aan de voorzijde kwetsbaarder is;
- op het achtererf de afgelopen decennia al meerdere toevoegingen en
uitbreidingen hebben plaatsgevonden;
- het Besluit ruimtelijke ordening van 2010 al ruime mate aan vergunningvrij
bouwen op het achtererf mogelijk maakt , waardoor eventueel
welstandstoezicht niet in verhouding staat tot het omliggende welstandsvrije
bedrijventerrein.
pagina 4
Welstandsvrij is niet vergunningvrij!
Voor vergunningplichtige bouwwerken dient altijd nog een omgevingsvergunning
te worden aangevraagd. Maar voor enkele categorieën
bouwwerken is het vergunningvrij bouwen wel uitgebreid doordat er
geen redelijke eisen van welstand (welstandscriteria) van toepassing
zijn. Dit geldt voor:
- bijbehorende bouwwerken en erf- of perceelafscheidingen in het achtererfgebied,
inclusief de strook van 1 meter vanaf het openbaar toegankelijk
gebied, binnen de voorwaarden zoals gesteld in bijlage II van
het Besluit omgevingsrecht, artikel 2, lid 3 resp. lid 12;
- dakraam, daklicht, lichtstraat of soortgelijke daglichtvoorziening, binnen
de voorwaarden zoals gesteld in bijlage II van het Besluit omgevingsrecht,
artikel 2, lid 5;
- dakkapellen in het voordakvlak of een naar openbaar toegankelijk
gebied gekeerd zijdakvlak, binnen de voorwaarden zoals gesteld in bijlage
II van het Besluit omgevingsrecht, artikel 3, lid 3.
Het karakteristieke en samenhangende straatbeeld aan de voorzijde kan aangetast
worden door verscheidenheid aan toevoegingen aan de gevel en op het voorerf.

pagina 5

Excessenregeling
Voor Dobbewijk wordt aanbevolen wel gebruik te maken van een excessenregeling.
Dit betekent dus de mogelijkheid voor achteraf welstandstoezicht
als er duidelijk sprake is van een exces.
De excessenregeling is een instrument om een absolute ondergrens aan
wanstaltigheid te handhaven. Dit is alleen bedoeld als er sprake is van
een onmiskenbare buitensporigheid in het uiterlijk die ook voor nietdeskundigen
overduidelijk is en die afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit
van een gebied.
Tenzij anders bepaald is voor een welstandsvrij gebied de excessenregeling
niet van toepassing (Woningwet artikel 12 lid 1 i.c.m. 13a). De gemeente
dient dus nadrukkelijk aan te geven dat voor het welstandsvrije
gebied wel de excessencriteria gelden.
Ontwikkelingen buiten het bestemmingsplan
Voorgesteld wordt om grotere ontwikkelingen binnen het welstandsvrije
gebied, die in strijd zijn met het bestemmingsplan en waarvoor alleen
medewerking kan worden verleend door toepassing van artikel 2.12,
eerste lid onder a, sub 3 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
(vm. projectbesluiten) om advies voor te leggen aan de welstandscommissie.
pagina 6
Sturing ontwikkelingen langs het spoor
Voor de grotere ontwikkelingen binnen het welstandsvrije gebied - zoals
langs het spoor - kan het wenselijk zijn om daar sturing aan te geven.
Met name als er sprake is van een streven voor een representatieve
zijde gericht op het spoor.
Dit kan bijvoorbeeld door een kwaliteitsparagraaf in het bestemmingsplan
op te nemen. Een dergelijke paragraaf kan duidelijkheid geven over
het gewenste ruimtelijke kwaliteitsniveau eventueel gecombineerd met
richtlijnen. Zolang deze richtlijnen niet vertaald (kunnen) worden in concrete
voorschriften blijven ze richtinggevend.