ONederlands Tijdschrift voor - Nederlands Tijdschrift voor Orthopaedie

Nederlands Tijdschrift voor Orthopaedie
Inleiding
De sagittale patella-osteotomie bij
patellofemorale pijn
T. Hoekstra en H.J. Mencke
Indien bij patellofemorale pijnklachten zonder duidelijke oorzaak conservatieve maatregelen niet helpen zijn er
weinig betrouwbaar gebleken operatieve mogelijkheden. De enigszins gemodificeerde sagittale osteotomie van de
patella volgens Morscher is, bij een zorgvuldige indicatiestelling, een eenvoudige ingreep met een geringe morbiditeit
en aanzienlijke kans op goed resultaat. Aan de hand van 24 geopereerde patiënten worden operatietechniek en resultaten
besproken.
Patellofemorale pijn (PFP) komt regelmatig voor
en kan het gevolg zijn van velerlei aandoeningen
zoals: malalignement, trauma, anatomische
variaties, overbelasting, retropatellaire artrose,
reflexdystrofie, bursitis en tendinitiden. 1,2,12,13,25
Tientallen jaren geleden hechtte men groot belang
aan zichtbare afwijkingen zoals chondromalacie,
een vergrote Quadriceps (Q)-hoek en malalignement
als mogelijke oorzaken bij patellaklachten. 18
Tegenwoordig worden knieschijfklachten eerder
verklaard door afwijkende pathofysiologische
processen, zoals toegenomen intraossale druk, peripatellaire
retinaculum neuromen en verhoogde
intraossale metabole activiteit; vergelijkbaar met
de stressfractuur. 14 De peripatellaire weke delen
(synovium, retinaculum, bursae en vetlichaam van
Hoffa) spelen een grote rol bij patellofemorale
pijn, gezien hun directe verbinding met de patella
en de bijzonder dichte zenuwinnervatie. 14,16,17
Deze pathofysiologische processen worden door
Dye verklaard met het begrip ‘a loss of tissue homeostasis’.
14 Dye geeft aan dat bij traplopen,
knielen, fietsen en hurken patellofemoraal zeer
hoge drukken ontstaan. Deze patellofemorale
druk, maar ook overbelasting of trauma kunnen de
homeostase in en om de patella verstoren. 14,26
Patellofemorale pijn komt vooral voor op de leeftijd
van 15-40 jaar. De pijnklachten zijn met name in
de patella gelokaliseerd, echter soms ook peripatellair
of in de knieholte. De pijn verergert door
belast buigen of strekken van de knie. Activiteiten
Drs. Hoekstra, anios heelkunde SEH, ziekenhuis
‘de Tjongerschans’, Thialfweg 44, 8441 PW Heerenveen.
Drs. H.J. Mencke, orthopedisch chirurg, afdeling
orthopedie, ziekenhuis ‘de Tjongerschans’, Thialfweg 44,
8441 PW Heerenveen.
Correspondentie: drs. T. Hoekstra
e-mail: tsjerkhoekstra@hotmail.com
als traplopen of langdurig met gebogen knieën
zitten wekken de klachten op. 1,18,22 Dit kan een
diepe, borende pijn veroorzaken: het bioscoop- of
theaterteken. 18 De beweeglijkheid van het kniegewricht
is normaal maar wel kan er sprake zijn
van synovitis, crepitaties en quadricepsatrofie.
Patellofemorale pijn kan worden geprovoceerd
door druk uit te oefenen op de patella, of daarbij
de quadriceps aan te spannen (patellofemorale
‘grind test’. 22 Bij aanvullend onderzoek worden
meestal geen afwijkingen gevonden. 19 Indien er
geen structurele oorzaken zijn voor de klachten
aan te wijzen zijn, is in de regel de therapie conservatief
met bijvoorbeeld leefregels, aangepaste
belasting, verandering van sportbelasting, tape- of
bracebehandeling en fysiotherapie. 3,5,6,23,24
Ondanks de veelal goede resultaten bij conservatieve
therapie blijft er een groep patiënten met
niet goed te behandelen pijn, met name in rust,
maar ook bij belasting. In het verleden is een scala
aan operatieve behandelingen toegepast zoals
spongialisatie (volgens Ficat), patella-osteotomieën,
laterale retinaculum release, tuberositas medialisatie,
tuberositas ventralisatie volgens Maquet
en zelfs de patellectomie. Deze ingrepen hadden
wisselende resultaten en leidden soms tot verslechtering
of zelfs iatrogene schade. 12,13,14,20,21
In 1978 werd door Morscher de techniek van de
sagittale patella-osteotomie geïntroduceerd. Als
Figuur 1. Sagittale osteotomie volgens Morscher (herstel
patellofemorale congruentie en intraossale druk)
indicatie hiervoor stelde hij pijnlijke chondromalacie
van de patella of patellofemorale incongruentie
met ongelijkmatige drukverdeling. Het
Nederlands Tijdschrift voor Orthopaedie, Vol 16, Nr 3, oktober 2009 ■ 112
Vol
16
okt
’09