gods verborgen omgang een stil moment… - Noorderkerk Amsterdam

GODS VERBORGEN OMGANG
EEN STIL MOMENT…
Iedere dag begeef ik mij te midden van het rumoer in de
stad Amsterdam. Meestal begint dit rumoer al vroeg op
de dag. ’s Morgens vertrek ik met mijn auto naar mijn
werk. Terwijl ik aansluit in de file op de A10, lees ik alvast
mijn eerste e-mails, neem ik mijn agenda door en
bel verschillende collega’s om bij te praten over belangrijke
dossiers. Net voordat ik mijn auto parkeer op het
parkeerterrein luister ik nog even naar het economisch
nieuws en maak snel een aantekening voor een belangrijke
bespreking die vandaag gepland staat. Aangekomen
op mijn werk haast ik mij met een kop koffie in
de hand naar mijn eerste afspraak. Door de te lange file
ben ik een kwartier te laat. Dat kwartier zal ik vandaag
vast niet meer inhalen… Na mijn afspraak lunch ik snel
achter mijn computer, ik heb namelijk nog wat tijd in
GODS VERBORGEN OMGANG
te halen vandaag. In de middag rond ik een rapport af
dat uiterlijk vandaag moet worden ingeleverd. Na opnieuw
een lange file kom ik na een drukke werkdag om
19.30 uur eindelijk thuis. Vanavond moet er snel gegeten
worden, want om 20.15 uur begint een vergadering
van het NoorderPodium. Na afloop van de vergadering
plof ik om 23.30 uur uitgeteld op de bank. Vanavond
moet ik vroeg naar bed, want morgenochtend heb ik om
08.00 uur al weer mijn eerste afspraak.
Een voorbeeld dat zomaar herkenbaar kan zijn. De verantwoordelijkheden
in het gezin en de christelijke gemeente,
de drukte van het werk en het rumoer van de
stad zijn voor we het weten bepalend voor de indeling
van onze dag en verdringen ieder stil moment.

Waarom stilte?
Stilte. Waarom eigenlijk? Wat is het nut van stilte? Is de
stilte nodig om het uit te houden in de drukte? En, is het
zoeken van stilte iets dat ons door God wordt gevraagd?
Tijdens gesprekken op bijvoorbeeld de wijkkringen van
de Noorderkergemeente wordt regelmatig stilgestaan
bij deze vragen. Vaak wordt er geconstateerd dat het
te midden van alle drukte en rumoer moeilijk kan zijn
om stilte te vinden. In deze bijdrage wordt ingegaan op
handreikingen die gegeven kunnen worden als het gaat
om het zoeken van stilte.
Richard Foster, een Amerikaanse theoloog, schrijft stellig:
“Als we boven de oppervlakkigheid van onze cultuur
willen uitstijgen, zullen we bereid moeten zijn om
de herscheppende stilte binnen te gaan, tijd te maken
voor contemplatie en meditatie”. Maar waarom die
stilte? Moeten we op zoek naar een bijzondere spirituele
ervaring, of naar een speciaal warm gevoel? Uit de
woorden die God ons gegeven heeft kunnen we opmaken
dat van een zoektocht naar bijzondere spirituele ervaringen
geen sprake is. Veel meer een opdracht om te
waken, te bidden, Gods woorden te bestuderen en Zijn
daden te overdenken. Het zoeken van de stilte dient
daarmee dus geen ander doel dan te spreken met God
en Hem in Zijn woorden te ‘ontmoeten’. Het woord van
God als het woord van God voor ons. Opdat wij Hem
leren kennen en de grootte, de breedte, de lengte, de
hoogte en diepte van Zijn liefde (Efeze 3:18).
Wanneer zoeken we stilte?
Mijn agenda is vaak snel gevuld met afspraken die zijn
gepland vanaf ongeveer 08.00 uur tot laat in de avond.
Zowel met zakelijke afspraken, als ook met allerlei taken
en verantwoordelijkheden rondom thuis. Niet
alleen mijn agenda, ook die van vele anderen is vaak
overvol. Dit is hoorbaar in de stad. Als je rond 07.30
uur door de stad fietst, merk je dat de stad ontwaakt.
Het rumoer van de stad houdt aan tot middernacht. Tot
laat valt er nog van alles te beleven op de Amsterdamse
pleinen. Stille momenten zijn schaars en lijken zich te
beperken tot de momenten waarop de stad slaapt, de
vroege morgen. In de Bijbel zien we dat op verschillende
tijdstippen en plekken de stilte werd opgezocht. In
de morgen, overdag en vaak ook in een verlaten nacht
wordt de stilte gezocht om God te ontmoeten. Ook Jezus
deed dit ons voor. Op verschillende momenten en
plekken zocht Hij de stilte steeds weer op. Dan in de
woestijn (Lukas 5:16), later in de bergen (Lukas 6:12) en
ook op het water (Matthëus 14:13).
Toch is de vroege morgen een tijdstip dat bij uitstek
vaak genoemd wordt. Mozes (Exodus 24:4), Jozua (Jozua
6:12) en psalmdichters (zie bijvoorbeeld Psalm 5:4,
88:14 en 119:147) trekken er in de vroegte op uit om God
in Zijn Woord en in het gebed te zoeken. En niet alleen
zij, maar ook Jezus trok er in de vroege morgen op uit,
naar een stille plaats om daar te bidden zo lezen we bij-
voorbeeld in Markus 1:35. In de vroege morgen zijn er
vaak minder indrukken en geluiden van buitenaf, die
een blokkade kunnen zijn om het woord van God tot
ons te laten doordringen. Misschien ook de morgen omdat
op deze manier de woorden van God hun uitwerking
kunnen hebben op de hele dag.
De christelijke gemeenschap
In oktober 2011 zijn er in de Noorderkerkgemeente zogenoemde
gebedshuizen opgestart. Om antwoord te
geven op de toenemende vraag om samen te bidden,
naar meer contact met God en de behoefte om elkaar te
stimuleren en te motiveren dicht bij God te blijven. Verschillende
leden van de Noorderkerkgemeente komen
samen in deze gebedshuizen om in de vroege stilte de
woorden van God met elkaar te lezen en samen te bidden.
De onderlinge gesprekken tijdens het samenzijn in
de gebedshuizen, maar ook tijdens de samenkomsten
GODS VERBORGEN OMGANG
Velen van ons zijn vertrouwd met de psalmregel “Gods
verborgen omgang vinden zielen waar Zijn vrees in
woont”. Maar begrijpen we ook wat we zingen? Waarschijnlijk
is voor veel jongeren de inversie in deze
psalmregel al moeilijk na te voelen. “Gods verborgen
omgang” is het object bij “zielen waar Zijn vrees in
woont”. “Zijn vrees”, wil zeggen: de vrees voor Hem.
Het betreft hier “de vreze des Heren” waarover de
Spreuken melden dat deze “vreze” het “beginsel der
wijsheid” is. “Gods verborgen omgang” wil zeggen “de
verborgen omgang met God”.
Heeft het woord “vrees” of “vreze” voor ons niet slechts
de notie van eerbied en ontzag maar ook van schroom
en angst? Schroom en angst vanuit ons schuldbesef?
Voor die schroom zou ik nadrukkelijk willen pleiten,
voor die angst echter niet. Die angst is er overigens niet
voor niets. Die angst is erbij gekomen na de zondeval in
het paradijs.
De Heer riep Adam: “Waar ben je?” En Adam zei: “Ik
hoorde Uw stem in de hof en ik werd bevreesd, want ik
ben naakt. Daarom verborg ik mij”.
Dankzij het offer van Christus mag die schroom in ons
blijven maar moet die angst van ons wijken. We mogen
leven vanuit de vrijheid van het geloof in de redding
door Zijn bloed.
Van lang geleden herinner ik mij een preek in de Noorder
over hoe wij in elke eredienst in levenden lijve
verschijnen voor de troon van God. De preek was een
vlammend pleidooi voor een besef van diepe eerbied.
Eerbied voor God en voor Gods troon. We mogen wekelijks
voor Zijn aangezicht verschijnen. Of we het willen
geloven of niet. We mogen ons hierin oefenen.
GODS VERBORGEN OMGANG GODS VERBORGEN OMGANG
van de wijkkringen en tijdens en na de zondagse kerkdiensten
kunnen bijdragen aan deze verdieping van
kennis en geloof. De ene christen heeft de ander nodig.
Zo leren we ook van Paulus: “Laat het woord van Christus
in rijke mate in u wonen, in alle wijsheid; onderwijs
elkaar en wijs elkaar terecht, met psalmen, lofzangen
en geestelijke liederen. Zing voor de Heere met dank in
uw hart.” (Kolossensen 3: 16) Niet alleen om elkaar te
leren, maar ook om elkaar tot steun te zijn zoals Paulus
in de gevangenis de nabijheid wenste van Timotheüs
(2 Timotheüs 1:4). Dietrich Bonhoeffer schrijft daarom:
“Het wordt gemakkelijk vergeten, maar de gemeenschap
met de broeders is een genadegift uit het Rijk van
God. Christelijke broederschap is niet een ideaal dat wij
moeten verwezenlijken, maar een door God in Christus
geschapen werkelijkheid, waaraan wij mogen deelhebben.”
John Kamphuis
De Stilte
De stilte
Ik was verward en ontroerd door deze preek. Wekelijks
verschijnen voor Gods aangezicht? Was ik daar wel
klaar voor?
In de wekelijkse eredienst mogen we zowel leren als
vieren. Misschien hebben we in de loop der tijd allemaal
wel eens een onvergetelijke preek gehoord. Een
bijzondere preek die ons om heel persoonlijke redenen
EEN STIL MOMENT…
Min de stilte in uw wezen,
Zoek de stilte die bezielt,
Zij die alle stilte vrezen
Hebben nooit hun hart gelezen,
Hebben nooit geknield.
Leer u aan de stilte laven:
Waar het leven u geleidt –
Zij is uwe veil'ge haven,
Want zij is de grote gave
Van de Eeuwigheid.
Sluit de stilte in uw gaarde,
Wees in haar gelukkig kind:
Al wie ze aan haar schoot vergaarde –
Alle zaligen op aarde
Hebben haar bemind.
(C.S. ADAMA VAN SCHELTEMA)

is bijgebleven. Zelf maak ik graag aantekeningen tijdens
elke dienst en tijdens elke preek. Die oefening kan elke
dienst en elke preek bijzonder maken. Sommige gedachten
uit de verkondiging kunnen mij later nog van
pas komen als ik ze herlees. Niet voor niets heet de synagoge
in de Joodse gemeenschap de “sjoel”. Dat wil
zeggen de “Schule”. Kerkgang is dus ook een vorm van
geestelijke schoolgang. De kerk is ook een leerschool.
De gemeente is ook een leerklas.
Ik kom terug op de psalmregel “Gods verborgen omgang
vinden zielen waar Zijn vrees in woont”. Het is
begonnen met David. De dichter van Psalm 25 laat elke
nieuw vers beginnen met een opeenvolgende letter van
het Hebreeuwse alfabet. De psalm bevat dus tweeëntwintig
verzen. Het veertiende vers begint met de letter
“samech”. Als openingswoord voor het vers kiest hij
voor het woord “sood”. Dat betekent “vertrouwelijke
gesprek, verborgen omgang”.
“De verborgen omgang, het vertrouwelijke gesprek met
de Heer, vinden de oprechten van hart, de zielen waar
Zijn vrees in woont”.
In aansluiting op de Statenvertaling heeft ook de herziene
Statenvertaling de bedoeling van het vers goed
weergegeven: “Vertrouwelijk gaat de Heer om met wie
Hem vrezen, Zijn verbond maakt Hij hun bekend”. Ook
de prachtige vertaling uit het Hebreeuw van Ida Gerhardt
en Marie van der Zeide raakt de kern van het vers:
“Het stil gesprek met de Heer is weggelegd voor wie
Hem vrezen: zó wijdt Hij hen in Zijn verbond in”. De
psalmdichters van het Liedboek voor de Kerken hebben
hun eerbied voor deze oude psalmregels getoond door
ze eenvoudig te handhaven. Helaas is in de weergave
van de Nieuwe Bijbelvertaling de notie van verborgenheid
en vertrouwelijkheid goeddeels verloren gegaan:
“De Heer is een vriend van wie hem vrezen, Hij maakt
hen vertrouwd met Zijn verbond”.
De psalmregel “Gods verborgen omgang vinden” komt
oorspronkelijk van de psalmdichter Johannes Eusebius
Voet. Hij is bij uitstek de dichter van het heilgenot
en de heilgeheimen. Ik vermoed dat hij uit ondervinding
spreekt. In navolging verwoordt de psalmdichter
H. Hasker dezelfde intentie in zijn berijming: “Gods
vertrouwelijk’ omgang vinden zielen waar Zijn vrees in
woont, daar de Heer aan Zijn beminden Zijn verbondsgeheimen
toont”.
Het is mijn persoonlijke overtuiging dat we Gods verborgen
omgang zullen vinden als we trouw betonen.
Trouw in het wekelijks bezoeken van de eredienst.
Trouw in het dagelijks lezen uit de schrift. Trouw in het
vieren van het sacrament van het avondmaal. Trouw in
het dagelijkse gebed. Zelfs als het besef van die verborgen
omgang met God plotseling en onverwacht in ons
doorbreekt, zal het onderricht in Gods heilgeheimen
geleidelijk plaatsvinden. Stap voor stap. Met vallen en
opstaan.
Het is Gods Geest die onze leraar en onze coach wil zijn.
Hij helpt ons bij het lezen en verstaan van de boodschap
van de schrift. Hij helpt ons de woorden te vinden voor
onze diepste verzuchtingen. Hij is onze Parakleet en
onze Therapeut.
Zo helpt Gods Geest ons om vanuit het diepst van ons
hart tot God de Vader in de hemel te bidden. Zo komt
ook Gods Geest vanuit de gemeente de verkondiger van
Gods Woord op de preekstoel met Zijn verkondiging
tegemoet. Predikanten kunnen hiervan getuigen. Met
hulp van Gods Geest hebben zij de preek voorbereid.
Vervolgens komt Gods Geest hen vanuit de gemeente
tegemoet en verrijkt en verdiept hun verkondiging.
Ook dat is een groot wonder.
Vanaf het moment dat we die bijzondere aanwezigheid
van Gods Geest in ons leven persoonlijk hebben leren
ervaren is er geen houden meer aan. Vanaf dat moment
hebben we in Gods Geest een persoonlijke raadgever en
leidsman. Voor onze grote vragen maar ook voor onze
kleine vragen. Pas dan leren we de eenvoud en de intimiteit
van de innerlijke dialoog. De dialoog met Gods
Geest. Gods Geest die we van jongs af aan al in ons leven
aanwezig hebben gevoeld en geweten. Ook al waren
we het ons nog niet helder bewust.
Tot besluit kom ik terug op de viering van het heilig
avondmaal. Zoals we ons dienen te oefenen in trouwe
kerkgang, in dagelijks gebed en bijbellezen, zo dienen
we ons ook te oefenen in de viering van de maaltijd
des Heren. Dat mag misschien vreemd klinken. Is het
avondmaal niet uitsluitend bestemd voor een kleine
groep bekeerden uit de gemeente? Volstrekt niet. Het
avondmaal is een sacrament dat bestemd is voor de voltallige
gemeente. Daarbij maakt het niet uit of we daadwerkelijk
aanzitten aan de tafel of de maaltijd meevieren
vanuit de bank.
Ook de gezamenlijke viering van het avondmaal is een
oefening. Een oefening in gedachtenis. Een oefening in
dankbaarheid. Een oefening in geloof. Stap voor stap.
Met vallen en opstaan.
Ik bind u allen op het hart. Versmaad de noodzaak van
die oefening niet. Laat uw angst varen. Als het goed is
gaan we aan met eerbied en met schroom. Maar zonder
angst. Zelfs met vreugde in ons hart. Vreugde uit dankbaarheid
om het alverzoenende offer van Christus. Dat
ene offer is ons toegangsbewijs tot Zijn hemelse maaltijd.
J.C. Jansen
Amsterdam
KLEINE KRONIEK
Zo’n 6 jaar woonden we in de Brederodestraat (Oud-
West) op de benedenverdieping van een typisch Amsterdams
pand met van die hoge schuiframen soepel
werkend op touwen en bijbehorende ijzeren pinnen
voor de veiligheid. Op zondag stuurden we onze fietsen
over de grachten richting Noorderkerk. De beelden
van bijna 12 jaar terug hebben mijn vrouw en ik nog
scherp op het netvlies. In 2000 verwisselden we van
pand naar pastorie en verhuisden we naar het luisterrijke
Noordwijk aan Zee, met zijn wiegende duinen en
ruisende golfslag. Het stadse leven was niet ver (Leiden,
Den Haag), maar wij leerden in het dorp buurten
en dikwijls dezelfde mensen groeten.
De grote verandering kwam pas in 2005 toen we uit de
Randstad naar het randje van de Noordwest-Veluwe
gingen. Het was op 30 januari dat we ambtelijk aan de
gemeente van Nijkerkerveen verbonden werden en wie
wel eens iets gelezen heeft van prof. dr. J.H. van den
Berg, één van zijn metabletische boeken (metabletica
= de leer over de samenhang van gelijktijdigheden),
zal de verbazing kunnen meevoelen over het feit dat 3
dagen eerder juist aan de Vrije Universiteit, waar mijn
vrouw verpleegkundige was, gepromoveerd werd op
het onderwerp ‘geloven aan de zoom van de Veluwe’
door A. Sulman. Dus wij als nog enigszins ‘stadse’
mensen – wie eenmaal in de stad geleefd heeft wil die
vrijheid-blijheid niet meer kwijt – streken neer op de
zandgronden en tegelijkertijd werd in de grote stad een
pleidooi gevoerd voor een bepaalde geschiedenis van
vooral dorpse gelovigen in deze contreien!
GODS VERBORGEN OMGANG GODS VERBORGEN OMGANG
Nu kan een ieder die dat wil hierover de schouders ophalen,
toch heb ik in 2007 met extra genoegen bij ons op
de plank gezet de rijpe pennenvrucht van Geert Mak
over de stad (de titel is liefkozend De goede stad); naast
zijn vermaarde De engel van Amsterdam uit 1992 (met het
hoofdstuk over de Noorder!: ‘God vrezen aan de Prinsengracht’).
Het vuistdikke In Europa en de bestseller De
eeuw van mijn vader hebben we natuurlijk ook, maar dat
terzijde. Door ruimtegebrek kwam echter Maks boekenweekgeschenk
van 1998 ergens op zolder terecht. Beduimeld
werd het in later jaren op tafel gelegd, met een
zeker ongeduld ter hand gesteld en al op de achterzijde
van de kaft ter harte genomen. Het boekje heet niet voor
niets Het ontsnapte land. Beweerd wordt dat ‘de duidelijke
overgangen van stad naar land zijn verdwenen en
[daar] zijn vage tussenvormen voor in de plaats gekomen;
stenen vlekken die weinig van doen hebben met
het klassieke dorpsleven, maar ook de kenmerken missen
van een stad – behalve dan de anonimiteit’. De oude
binnensteden zijn nog slechts ‘vluchtplaatsen’ geworden,
‘reservaten van de menselijke maat’. En de natuur
is geen vijand meer, maar ‘een corridor van herkenning
in een verder vreemde wereld’.
De ontdekking van Geert Mak zou ook onze ontdekking
moeten worden, zo veel was zeker. Niets wees er
immers op dat hij ongelijk zou kunnen hebben. Integendeel,
teruglezend nu, zijn er ineens de herkennings-naschokken
van de aardbeving van toen: ‘Achter de dijk
aan de overkant lagen de boerendaken van de Krimpenerwaard,
strak en zwaar van het geloof. Dit land was

geen openbaring van goddelijke natuur, het was mensenwerk
in alle opzichten, en de bewoners wisten het.
De kerken die ik passeerde waren zwaar en groot, maar
de hemel raakten ze niet. (..) [Het land was vol] van
mensenwerk en lotsbeschikking, van zelfvertrouwen en
afhankelijkheid, van een protestantisme dat altijd zocht
en nooit zou vinden. ‘Here, Here, wat hebben wij gedaan?’
Over de stad als cultureel fenomeen zijn natuurlijk al
meters boeken geschreven en als veel te groot boekenliefhebber
heb ik over het onderwerp ook wel het een
en ander op de bovengenoemde boekenplank staan.
Maar als reformatorisch theoloog wil ik niet graag blijven
steken in het algemene. Zo algemeen is het leven
immers niet, wel bijzonder! En dr. Miskotte leraarde
voor het eerst dat de vólgorde er ook toe doet: let op
het bijzondere voor het algemene (en niet andersom).
Daarom ben ik zo blij dat iemand als Geert Mak weet te
schrijven over Amsterdam én de stad in het algemeen
in relatie tot het omliggende land met bijbehorende kernen
van samenleven. Neem nu Amsterdam! ‘Rond het
oude centrum werd [in de 17de eeuw] een hele ring gelegd
van waterboulevards [cq. bestrate grachten], met
links en rechts honderden kleine paleisjes, een stadsuitbreiding
op een schaal die in Europa nog nooit was vertoond
(..).’ Ook nu misschien schouderophalen, maar
heeft het wat te zeggen dat tegenwoordig bijna de helft
van de Nederlandse bevolking woont én werkt in het
randstedelijk gebied? Het houdt in elk geval in dat ze
als Noordwest-Europeanen wonen in de vierde stedelijke
agglomeratie.
Voordat we overstappen van Noordwest-Europa naar
de Noordwest-Veluwe (dat lijkt een reuzenstap, maar
lijken doet vergelijken – en dan zullen we nog eens
zien!) wil ik nog graag met u in de leer bij de Amsterdammer
die Mak heet. Wat is de stad voor een plek? Dat
is de plek waar ‘al het tegengestelde zich concentreert:
macht en recht, cultuur en barbarij, het goddelijke en
het menselijke’. Of wel: ‘In de stad wordt de beschaving
gevormd en op de proef gesteld. Hier wordt alles wat
mensen kunnen en weten omgezet in signalen, gedrags-
patronen, systemen van orde. Tegelijkertijd is de stad
ook een ideaal instrument om het oog te verblinden,
de geest te intimideren en het hart te misleiden.’ Nou,
daar moeten we meer van weten! Want dat laatste komt
overeen met ons huidige levensgevoel! Geert Mak: ‘In
de middeleeuwen was de hemel nog echt een stad, een
Nieuw Jeruzalem, met gouden poorten waarbinnen een
goddelijke orde heerste. Daar is weinig meer van over.
Tegenwoordig roept de hemel bij de meeste mensen het
beeld op van grazige weiden, boomgaarden, ruisende
beken en brave gelovigen in hagelwitte pakken. Het paradijs
van de huidige Nederlander heeft een uitgesproken
landelijk karakter.[!] De stad is daarvan de absolute
tegenpool: het is de verleidster, het alomvattend mensenetend
monster, een leefsysteem dat door de mens
zelf is geschapen, maar dat hij niet meer kan beheersen.
De stad is, (..) het paradijs dat de mens zich, door te veel
kennis, te veel goed en kwaad, te veel appels en te veel
slangen tot een hel heeft gemaakt.’
Volgens Mak is de tegenstellingenstrijd tussen boer en
stedeling ‘één van de meest klassieke discussies van de
mensheid’ gebleken. Kon Plato 400 jaar voor Christus
nog spreken over een ‘goede stad’ (met behulp van gezag),
zijn leerling Aristoteles dacht daar al heel anders
over: zonder interactie wordt het niks. En de boer wil
traditioneel wat Plato bedoelde, en de stedeling heeft
Aristoteles als burgemeester… Nou als we dit gaan toepassen
op alles dan kunnen we nog even! Voor wie wat
dit betreft nog wil liefhebberen heeft stedenbouwkundige
Kevin Lynch drie waardesystemen voor de stad in de
geschiedenis opgespoord: Er is een kosmische stad (de
stad als ceremonieel centrum), een stad als praktische
machine (als machtscentrum), en een stad die organisch
heet (met als zwaartepunt de buurt: lees Dora Beets!).
Nu naar de Noordwest-Veluwe en wel op het randje:
Waar de stad van droomt hebben wij als rebus, ‘een rebus
die een verlangen verbergt óf een angst’ (Italo Calvino).
Zijn we daarom zo gesteld op rust?
Ds. Leendert W. van der Sluijs,
Nijkerkerveen
DE VERBORGEN OMGANG MET GOD IN
EEN TIJD VOL STRESS EN MEDITATIE
“De verborgenheid van de Heere. Dat is: gemeenzame omgang,
innige vertrouwelijkheid, gemeenschap van het
hart. Dit is een grote verborgenheid. Vleselijk gezinde
mensen kunnen niet vermoeden, wat hiermee bedoeld
wordt, en zelfs gelovigen kunnen geen woorden vinden
om het te verklaren, want het moet gevoeld, ervaren
worden, om gekend te wezen. Het hogere geestelijk
leven is een weg die arendsogen niet hebben gezien,
en waarover de leeuwenwelpen niet zijn heen gegaan.
Natuurlijke wijsheid noch kracht kunnen zich toegang
verschaffen tot diezelfde binnenkamer. De heilige bezitten
de sleutel van de hiëroglyfen van de hemel; zij
zijn in staat om de oplossing te vinden van de hemelse
raadselen. Zij zijn ingewijd in de gemeenschap van de
hemelse geesten; hebben woorden gehoord die het een
mens niet geoorloofd is te spreken.”
Zo omschreef Charles Spurgeon, de Engelse opwekkingsprediker
uit de 19e eeuw, de betekenis van vers
14 van Psalm 25. Volgens Spurgeon kunnen gelovigen
geen woorden vinden om te verklaren wat wordt bedoeld
met ‘de verborgenheid van de Heere’. Het moet
gevoeld, ervaren worden. Wellicht dat juist dat gevoel
en die ervaring toch een aanknopingspunt bieden om
iets over deze tekst te verwoorden. In onze tijd hebben
gevoel en ervaring immers de primaat, hoezeer wij onszelf
ook als rationele mensen zien of willen zien. Een predikant
zei laatst dat waar hij 30 jaar geleden een Bijbelstudie
begon met de vraag ‘wat denken jullie daarvan’, hij
nu de vraag ‘wat voel je daarbij’ aan de orde stelt.
Een korte blik in kranten en tijdschriften maakt duidelijk
dat het in onze samenleving gaat om het voelen en
ervaren van rust, van stilte, van innerlijke balans, vooral
als reactie op het jachtige, stressvolle en drukke bestaan.
In Trouw (31 maart 2012): “558.000 Nederlandse doen
aan yoga, schat Yoga magazine. (…) De yoga is er om
te ontsnappen aan de drukte van alledag.” In dezelfde
krant een bijdrage met als titel ‘Wie heeft onze tijd gekaapt’:
“Ontspannen leven is het resultaat van de juiste
mentaliteit, en die bereiken we door zelf aan de slag te
gaan met meditatie of andere oefeningen, of desnoods
door een therapeut of masseur in te schakelen.”
En in Intermediair (30 maart 2012), onder de titel ‘Opgebrand’:
“Vijftien minuten mediteren helpt beter tegen
stress dan vijftien minuten luisteren over een radioprogramma
over mediteren. Na meditatie waren de deelnemers
kalmer en minder gestresst.”
Hoe verhoudt zich deze trend in onze maatschappij –
en deze lucht ademen ook Christenen in! – nu tot de
GODS VERBORGEN OMGANG GODS VERBORGEN OMGANG
verborgen omgang van God? Op 7 september 2010
hield ds. P.J. Stam (Katwijk) een lezing over een aantal
aspecten van het werk van dr. W. Aalders die relevant
zijn voor het onderwerp van deze bijdrage. Stam: “Al
vanaf het begin van zijn werkzame periode in de kerk schreef
Aalders dikwijls over de ziel van de moderne mens. Aalders
poneerde toen al dat de mens en de tijd rationalistisch, technisch,
logisch, mathematisch, wetenschappelijk is geworden.
Alles wordt alleen nog maar verstandelijk benaderd. Je merkt
en ziet en voelt en proeft het alom om je heen en in jezelf. Kijk
naar de fabriekshallen, de flatgebouwen, het moderne verkeer,
de zogenaamde moderne kunst en vandaag de dag kunnen we
er aan toevoegen de laboratoria, de bio-chemie, de techniek,
de ruimtevaart, en ga maar door. Heel het moderne onderwijs
en de wetenschap denken nog slechts in tijd en ruimte,
in lengte en breedte, maar dat levert slechts oppervlakte op.
Het mist de hoogte, diepte en dus ook de inhoud. Want lengte
maal breedte maal hoogte is inhoud. Alleen het verstand lijkt
nog de poort tot het verstaan van de werkelijkheid. Alles even
zakelijk, even koud en kil. Zelf zou ik het willen noemen de
weg van de ziel naar het verstand, in de kunst de weg van
Rembrandt naar Picasso, Herman Brood, Mondriaan, Wolkers
en dat soort figuren. We hebben onze ziel gedresseerd en
gedwongen in een technisch-rationalistisch keurslijf. De moderne
westerse mens tracht zich daarmee te ontzielen, zij is
nagenoeg ontmenselijkt. Zij leeft gerobotiseerd.”
Deze ‘ontmenselijking’ zoals Aalders het noemt, heeft
een grens. En die grens lijkt bereikt. Mensen ontdekken
dat het technisch-rationalistisch keurslijf te beperkend
is. Er moet meer zijn. Dat verklaart de hedendaagse
zoektocht naar rust, stilte, innerlijke balans en spiritualiteit.
Maar via vormen als yoga en transcendente meditatie
zoeken mensen het in de verkeerde richting. Het
gaat er in die vormen om de stilte in de mens zelf, om
via een volledig inkeren in jezelf, jouw eigen kracht te
ontdekken en in balans te komen, jouw authentieke ‘ik’
te vinden. Dat is voor onze ont-goddelijkte maatschappij
een begrijpelijke poging maar tegelijkertijd een heilloze
weg. Die zogenaamde ‘stilte in jezelf’ blijkt uiteindelijk
een ondoorgrondelijke leegte, een naakt bestaan
waardoor we bang worden en ons verbergen – voor de
ander en voor God (Gen. 3: 10). De focus op de ‘diepten’
en de ‘stilte’ in onszelf miskent namelijk het wezen van
ons mens-zijn.
Nogmaals ds. Stam: “Wat maakt de mens nu mens? Het
feit dat hij mens is in relatie. In betrekking. Zijn bestaan is
niet in zichzelf geworteld en gegrond, maar altijd vanuit iets
of iemand anders. Dat maakt de mens persoon met een persoonlijkheid.
En die persoonlijkheid wordt nu bepaald door

dat of diegene wat of wie de mens weerspiegelt. Wiens masker,
in de oude Griekse tragedies een ‘persona’, hij draagt. Want
ook de Bijbel ziet de mens als wezen-in-relatie. Eerst schiep,
formeerde de Heere de aardbodem, de stof, de adama tot een
lichaam, met alle kunstwerken erop en eraan en vooral erin –
organen, waaronder ook het denkend bewustzijn met herinnering,
waardebesef enz., een Adam derhalve – en later trad hij
met dat lichaam, die Adam in gemeenschap, blies hij de adem
des levens in hem, dat is Gods Geest en dat betekent niets anders
dan dat God tot dat levenloze lichaam sprak. Want adem,
Geest en Woord zijn één.
Daaruit moeten wij concluderen dat de mens door God zódanig
is gestructureerd, dat al die organen tot en met mijn
nagels, mijn haren en huidcellen toe … dat die ontvankelijk
zijn voor, ‘antennig’ - dat is gericht zijn – op, behoeftig zijn
aan Gods Woord en Geest. Bestemd om Gods stem te horen en
te antwoorden. Verantwoordelijk naar Hem.”
In de menselijke ziel kan wat Stam noemt ‘het ontzaglijke’
plaatsvinden: het contact met, het gemeenschap hebben
met de Schepper van hemel en aarde. ‘Ontzaglijk’, omdat
“Gods werkelijkheid een Geestelijke werkelijkheid is, niet
zichtbaar en zintuiglijk waarneembaar, niet ruimtelijk, niet
beperkt door tienduizenden natuurwetten. Dat is niet anders
dan God en mens, dan de hemel op aarde, dan de eeuwigheid
in de tijd, dan genade in de natuur. Dat is eigenlijk een klein
Immanuël. En dat alles geschiedt zoals wij dat zeggen ongescheiden
en ongemengd. God blijft zo God en de mens blijft zo
mens. Dat nu noemen wij Gods verborgen omgang, de unio
mystica. Dat is een ontzaglijke werkelijkheid. Dat is zo groot
dat zulks slechts plaats kan vinden door de crisis van de rechtvaardiging
van de goddeloze heen. (…)”
“Waarom door de crisis van die rechtvaardiging heen? Omdat
de mens prooi is geworden van zijn neiging naar de diepte, naar
de chaos, naar het ‘niets’. Dat die mens in rebellie, in opstand
tegen God is gaan leven. Dat die mens ‘onafhankelijk’ en ‘autonoom’
wilde zijn. Ik citeer: ‘In die hoogmoed proclameerde hij
zich in de wereld als een geniaal, goddelijk, soeverein wezen,
In het Contactblad staat de vraag centraal wat het betekent om gemeente van Jezus Christus te zijn in een grote,
geseculariseerde stad als Amsterdam en welke rol de gereformeerde traditie daarin speelt. Deze vraag wordt
met name belicht vanuit de Noorderkerk- en Jeruzalemkerkgemeente en vanuit de concrete geloofspraktijk en de
persoonlijke geloofsbeleving. Het Contactblad verschijnt vijf maal per jaar. De uitgave ervan wordt mogelijk gemaakt
door de Afdeling Amsterdam van de Gereformeerde Bond. Het richtbedrag voor een abonnement is 15 euro per jaar.
Toezending van een digitaal exemplaar is aan te vragen via contactblad@zonnet.nl.
t.n.v. penningmeester Geref. Bond Amsterdam.
Op dit rekeningnummer zijn ook giften welkom.
GODS VERBORGEN OMGANG
dat oorspronkelijkheid en oergeldigheid bezit, en dat daarom
louter en alleen uit zichzelf begrepen kan worden en wil handelen.
In plaats van zich als schepsel volkomen afhankelijk te
weten van en horig aan God, waant hij zichzèlf Geest, zichzèlf
God. Hij is vanaf nu aan de enige God in de wereld; hij is de
enige grond waarop de schepping rust.’ “
Die ontzaglijke werkelijkheid van gemeenschap met
God, door de crisis van de rechtvaardiging heen, voelt
als waarlijk thuiskomen, als volledige harmonie. Dat
gaat ons verstand te boven, dat kunnen we, zoals Spurgeon
zei, niet verklaren. We kunnen wel zingen, alleen
maar vooral ook samen.
“Ik zal met vreugd in ’t huis des Heeren gaan,
Om daar met lof Uw groten naam te danken.
Jeruzalem, gij hoort die blijde klanken.
Elk heff’ met mij de lof des Heeren aan.”
"In het vorige nummer van het Contactblad is
aangekondigd dat verzending per email ook tot
de mogelijkheden behoort. In de loop van 2012
zullen we dat in gang zetten. Mocht u verzending
per email op prijs stellen, dan kunt u dat aangeven
via het onderstaande emailadres."
Jan Gooijer