Jaarverslag 2011 - Geldmuseum

Jaarverslag
2 011
1

Inhoudsopgave
pag. 03
pag. 04
pag. 06
pag. 17
pag. 20
pag. 26
pag. 26
pag. 27
pag. 27
pag. 28
Subsidiënten, begunstigers en sponsoren GeldMuseum 2011
1. Voorwoord
2. Museum en publiek
3. Collecties en Onderzoek
4. Financiën en bedrijfsvoering
Bijlage I. Samenstelling van de Raad van Toezicht
Bijlage II. Stichting Vrienden van het GeldMuseum
Bijlage III. Wetenschapscommissie
Bijlage IV. Programmaraad
Bijlage V. Organigram GeldMuseum 2011
2

Subsidiënten, begunstigers en
sponsoren GeldMuseum 2011
Subsidiënten
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Ministerie van Financiën
De Nederlandsche Bank
Begunstigers
kfHein Fonds
SNS REAAL Fonds
Stichting Vereniging van de Effectenhandel
Horlings Accountants en belastingadviseurs
Van Baaren Stichting
Stichting Vrienden van het GeldMuseum
Sponsoren
ING
ABN AMRO
Rabobank Nederland
Delta Lloyd Groep Foundation
Van Lanschot Bankiers
Generali verzekeringsgroep N.V.
Friesland Bank
NIBC
Bosselaar en Strengers Advocaten
Rabobank Utrecht
Het GeldMuseum dankt alle subsidiënten, begunstigers en sponsoren
voor hun waardevolle bijdragen.
3

1. Voorwoord
Het GeldMuseum heeft een zwaar jaar achter de rug met een ingrijpende reorganisatie,
waardoor negen medewerkers het museum moesten verlaten. Het merendeel van de negen
medewerkers was werkzaam binnen de afdeling Collecties & Onderzoek. Daarmee is een
aanzienlijk deel van de numismatische kennis in Nederland in één klap verdwenen.
Het GeldMuseum gaat nu in afgeslankte vorm verder op de reeds eerder ingeslagen weg, zij het
dat sommige ontwikkelingen, zoals de ontsluiting van de collectie, vertraagd zullen plaatsvinden
en er minder exposities kunnen worden georganiseerd. Het museum houdt vast aan zijn eerder
geformuleerde missie en visie, en gaat die de komende jaren ook uitvoeren. Dat houdt o.a.
in dat de herziening van de vaste expositie zal worden voortgezet, zij het vertraagd, dat er
daarnaast jaarlijks twee exposities gemaakt worden en de collectie verder wordt ontsloten.
Bovendien gaat het museum zich meer dan voorheen richten op een nieuwe bezoekersgroep,
nl. de in cultuur en geschiedenis geïnteresseerde bezoeker. Ook zet het museum in op de
oprichting van een permanent educatief centrum voor scholen, dat geheel door sponsoren
wordt gefinancierd. Ten slotte gaat het museum in 2012 onderzoeken welke strategische
allianties met andere partijen het kan aangaan.
Het museum is onverminderd populair met een bezoekersaantal van bijna 60.000 in 2011 en
een algemene waardering door het publiek met bijna een 8 (van de 10). Het publieksonderzoek
is in 2011 uitgebreid met een onderzoek onder de musea die aangesloten zijn bij de Stichting
Utrechtse Musea, zodat we geleidelijk steeds meer inzicht krijgen in onze bezoekersgroepen en
de verwachtingen van het publiek.
In 2011 is de tijdelijke expositie ‘Gelukszoekers’ geopend. Dit was de eerste expositie waarin
het museum experimenteerde met een opzet waar (groot)ouders én (klein)kinderen ieder op
hun eigen niveau aan hun trekken komen. De ervaringen die we hiermee opdoen, nemen we
mee in de opzet van de nieuwe vaste expositie. In het verslagjaar is ook de experience ‘Baas
Gezocht. Ontdek de ondernemer in jezelf’ geopend. De experience is speciaal ontworpen voor
mbo-scholieren in nauwe samenwerking met de doelgroep en een deskundige op het gebied
van jongerenmarketing. In dit project wordt intensief samengewerkt met jonge ondernemers
en organisaties als Belastingdienst, Kamer van Koophandel en enkel sponsoren. ‘Baas gezocht’
wordt enthousiast ontvangen door scholieren én docenten, en zal na afloop van de huidige
presentatie (maart 2012) de komende jaren in gewijzigde vorm een plek krijgen in het
financieel-educatieve aanbod van het museum.
4

De vernieuwende wijze van exposeren, zowel inhoudelijk als wat betreft vormgeving, krijgt
internationaal erkenning. Een vertegenwoordiger van het numismatisch kabinet van het British
Museum bezocht in het kader van de eigen herziening van de vaste opstelling het GeldMuseum
om te spreken over ons expositiebeleid. Tijdens het ICOMON-congres op Cyprus (september)
gaf het hoofd van de afdeling Informatie & Publiek van het GeldMuseum een lezing over de
vernieuwende manier van communiceren vanuit het museum.
Diverse deelcollecties zijn in het verslagjaar ontsloten en begin 2012 op het web geplaatst.
Het betreft de collectie munten en penningen die de geschiedenis van Utrecht vertellen,
de associatieve database met topstukken uit onze collectie en de bruikleencollectie van het
Nederlands Economisch Historisch Archief.
In november is de nieuwe huisstijl gelanceerd, waarmee het imago van het museum als
modern en actueel beter aan het publiek overgedragen wordt.
Door de reorganisatie in het verslagjaar is de continuïteit van het GeldMuseum gewaarborgd
en wij zien met vertrouwen de toekomst tegemoet. Door de grote inzet van personeel en
vrijwilligers heeft het GeldMuseum de afgelopen jaren al heel veel bereikt en een naam
opgebouwd als interessant en vernieuwend museum over geld en zijn geschiedenis. Die koers
zetten we voort. Ik wil alle medewerkers en vrijwilligers van harte bedanken voor hun inzet en
toewijding.
Tevens wil ik de subsidiegevers en de sponsoren dankzeggen voor hun bijdragen. Door hun
financiële steun heeft het GeldMuseum al zo veel kunnen bereiken. Rest mij ten slotte de
leden van de Raad van Toezicht en de adviseurs van de Raad te bedanken voor hun steun en
betrokkenheid, die vooral de afgelopen maanden voor het museum onmisbaar waren.
Heleen Buijs
Directeur
5

2. Museum en publiek
In 2011 ontvangt het GeldMuseum 59.378 bezoekers en blijft daarmee op hetzelfde niveau als
in 2010. Naast vernieuwende tentoonstellingen zijn het de educatieve programma’s en
(vakantie)activiteiten waardoor het museum nieuwe bezoekers weet aan te trekken. Het relatief
natte weer in de zomervakantie, het zachte winterweer, en wellicht ook de crisis, zorgen voor
enkele goede weken qua bezoekersaantallen. Voor het GeldMuseum wordt het de best bezochte
kerstvakantie sinds de opening.
Door samenwerkingsverbanden aan te gaan met diverse partijen met expertise in andere
disciplines, toont het museum creativiteit en ondernemerschap. De weg die het is ingeslagen,
waarbij de focus met betrekking tot individuele bezoekers is gelegd op gezinnen met kinderen en
de in cultuur geïnteresseerde 55-plusser, werpt zijn vruchten af. Door een gevarieerd aanbod op
strategisch gekozen momenten in de jaarplanning is in 2011 nog beter aansluiting gevonden bij
deze doelgroepen.
Onder het groepsbezoek blijven de rondleidingen op maat populair. Het museum werkt hierin
goed samen met zakelijke ontvangsten die geboekt worden via de cateraar.
Omdat het museum veel positieve reacties blijft ontvangen over de vaste presentatie, gaat het
de komende jaren op zoek naar middelen om deze presentatie up-to-date te houden en uit te
breiden. Een sterkere samenhang met de collectie is daarin een voorwaarde.
Het grote aantal schoolgroepen dat het museum bezoekt, moet worden vastgehouden met de
ambitie dit aantal te laten stijgen. Financiële educatie is en blijft een zeer belangrijk thema en
het GeldMuseum zal een belangrijke locatie blijven om dat te leren. Educatieve programma’s
worden altijd getoetst bij de doelgroep om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de behoeften.
Vanaf 1 januari 2011 wordt er een entreeprijs ingevoerd voor jeugd van 5 t/m 17 jaar. Deze
bedraagt € 3,50. De prijs voor volwassenen is verhoogd naar € 9,- per persoon. Ook in
schoolverband wordt nu entree betaald bij programma’s en groepsbezoek.
Op 1 november lanceert het museum een nieuwe huisstijl. Christian Borstlap, ‘Part of a bigger
Plan’, ontwikkelde de nieuwe corporate identity voor het GeldMuseum. Gefaseerd wordt de nieuwe
huisstijl in de uitingen van het museum doorgevoerd. De verwachting is dat de website eind 2012
gereed zal zijn.
6

Bezoekersaantallen
2011 2010
Prognose 66.000 60.000
Resultaat 59.378 100% 59.815 100%
Totaal volwassenen 24.593 41% 23.376 39%
Totaal jeugd

Pr en promotie
In 2011 verschijnen ruim 300 (redactionele) artikelen, reportages en interviews in diverse dag-,
week- en maandbladen over uiteenlopende onderwerpen die betrekking hebben op activiteiten
van en in het GeldMuseum. Om het GeldMuseum onder de aandacht te brengen van het
publiek worden samenwerkingsverbanden aangegaan met diverse musea, media en sponsoren.
Daarnaast blijft free publicity van vitaal belang.
De aanwezigheid van het GeldMuseum op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling in de
Jaarbeurs (25-29 januari) in samenwerking met de partners van ‘Wijzer in geldzaken’ is een
doelmatige manier om docenten te bereiken en in te lichten over de educatieve programma’s.
Ook de tentoonstelling ‘Baas gezocht. Ontdek de ondernemer in jezelf’ gooit hoge ogen als
nieuw en doortimmerd concept met als doel de moeilijk bereikbare doelgroep van jongeren
tussen 16 en 24 jaar uit het mbo naar het museum te krijgen. De samenwerking met diverse
financieel en inhoudelijk partners zorgde voor een grote mate van free publicity, waaronder
www.deondernemer.nl, communicatiemiddelen van de Kamer van Koophandel en andere media
van partners zoals Noordhoff en Stichting Jong Ondernemen.
Het Parool kiest het GeldMuseum uit als locatie voor een modereportage in maart en ANWBleden
nomineren het GeldMuseum voor het leukste uitje in Utrecht in mei.
Een belangrijke nieuwe manier van het vergroten van de zichtbaarheid is in 2011 het
communiceren van de het campagnebeeld van de gezinstentoonstelling ‘Gelukzoekers. Magie
van geld’ op abri’s in diverse Utrechtse stationsgebieden en Utrecht-stad. Tevens stemt het
museum alle vakantieactiviteiten af op de thema’s magie en geluk uit de tentoonstelling
‘Gelukzoekers’. De Clubpasactie in samenwerking met Donald Duck in het najaar zorgt voor veel
zichtbaarheid onder de doelgroep en veel jongeren gaan aan de slag met de online ‘ontwerp-jeeigen-geluksmunt-wedstrijd’.
In de laatste week van het jaar komt de fortuinlijke winnaar zijn
GeldMuseumJaarKaart en ruim gevulde spaarvarken ophalen in het museum. Hieraan wordt
zowel op de site van Donald Duck als het GeldMuseum aandacht besteed.
In 2011 gaat het GeldMuseum een langdurige samenwerking aan met de KRO/NCRV en biedt
het locatie voor het actualiteitenprogramma Debat op 2, dat elke zaterdag live op Nederland 2
vanuit het GeldMuseum wordt uitgezonden.
8

Op 1 november 2011 wordt de nieuwe huisstijl gelanceerd. Dit wordt gekoppeld aan een
publieksactie waarbij bezoekers de gehele maand november zelf mogen bepalen wat zij hun
bezoek aan het GeldMuseum waard vinden. Na afloop van hun bezoek bepalen zij zelf welk
bedrag zij willen betalen. Middels een kleine enquête motiveren de bezoekers deze bijdrage.
Uitslag van de enquête leert dat er gemiddeld minder wordt betaald, maar dat men het
museum hoger waardeert. De ‘Betaal zoveel entree je wilt’-actie is een succes te noemen.
Zo kreeg het museum een hogere waardering van zijn bezoekers (8,2 tegenover een 7,9 van de
Museummonitor van 2010) en heeft de actie veel positieve (online) persaandacht gegenereerd
met deze als ‘gedurfd en zeer sympathiek’ betitelde actie. Qua betalingen door bezoekers zijn
er – zoals op voorhand ook verwacht – uitschieters naar boven en beneden geweest. Variërend
van € 1,30 tot € 100,- per bezoek. Maar de meest opzienbarende uitkomst is misschien wel
dat de actie nieuwe bezoekers heeft getrokken. Bezoekers die anders niet naar een museum
zouden zijn gegaan. Waaronder een aantal basisscholen dat hiervoor normaliter geen budget
heeft.
De conservatoren worden dankzij toenemende naamsbekendheid en vindbaarheid van het
GeldMuseum, en mede in verband met de financiële crises in de wereld, meer dan voorgaande
jaren benaderd voor inhoudelijk commentaar. Naast lokale media besteden onder meer de
volgende landelijke media aandacht aan het GeldMuseum: Het Klokhuis, VPRO Tegenlicht,
Uitgesproken WNL, Radio 1 journaal, Hart van Nederland, BNR Nieuwsradio en omroep MAX.
Onderzoeker geldcultuur Gerard Borst continueert zijn maandelijkse column in De Telegraaf.
Op 31 december 2011 ontvangen 1.093 adressen de digitale nieuwsbrief. Op www.
geldmuseum.nl worden 715.628 paginaweergaves genoteerd, waarvan 500.105 unieke.
9

Publieksonderzoek
Ook in 2011 doet het GeldMuseum mee aan de Museummonitor, het continue publieksonderzoek
dat door TNS NIPO onder verschillende musea wordt uitgevoerd. In 2011 wordt het GeldMuseum
wederom vooral door gezinnen met kinderen bezocht. Meer dan bij andere musea wordt
gebruikgemaakt van de Museumkaart. Het museum trekt nog steeds voornamelijk nieuwe
bezoekers (85%). De kracht van de tijdelijke tentoonstellingen is nog niet zo groot dat dit
herhaalbezoek genereert. Wel heeft het museum een steeds sterkere relatie met de bezoeker.
De bezoeker beoordeelt wederom de klantvriendelijkheid zeer hoog. En ditmaal wordt ook
de inrichting van het museum als ‘goed’ gewaardeerd. Dit is mede te danken aan de betere
bewegwijzering voor tijdelijke tentoonstellingen binnen het pand. Minder goed wordt de
tentoongestelde collectie en de informatie hierover gewaardeerd. Dit is een punt van aandacht in
de herinrichting van de vaste presentatie.
Het museum wordt als laagdrempelig en verrassend ervaren door de bezoeker, en zeer geschikt
voor kinderen. Dit jaar is voor het eerst ook een aantal belevingsaspecten getoetst bij de
bezoeker. Daaruit blijkt dat de bezoeker het GeldMuseum vooral beleeft als verrassend en een
plaats waar kennis wordt opgedaan. Ook wordt het zeer gewaardeerd dat kinderen hier worden
geactiveerd om iets te doen met het onderwerp. Punten van aandacht blijken ’inspiratie opdoen’
en ‘geraakt worden’ – de emotionele kanten van geld.
Tentoonstellingen en vaste presentatie
De kaders die in 2010 zijn opgesteld voor een gefaseerde herziening van de vaste presentatie
worden in 2011 verder uitgewerkt.
De tentoonstellingen ‘EyeCatchers’, ‘Klein geluk’ en ‘Alle heiligen. Iedere dag feest’ zijn
exposities uit 2010 die doorlopen in 2011. De expositie ‘Goud’ in samenwerking met Museum
Catharijneconvent is te zien t/m 6 januari 2011.
De foto-expositie ‘Klein geluk’, tot stand gekomen in samenwerking met Terrafina Microfinance
en fotojournalist Raymond Rutting, toont indringende portretten van Afrikanen die gesteund zijn
met een microkrediet. Op 13 januari worden de werken in een benefietveiling onder de hamer
gebracht door veilinghuis Sotheby’s tijdens de nieuwjaarsborrel van het GeldMuseum.
10

Op 25 januari opent Stacey Rookhuizen de interactieve experience voor mbo-scholieren,
getiteld ‘Baas Gezocht. Ontdek de ondernemer in jezelf’. In aanwezigheid van 50 roc-leerlingen
gaat Rookhuizen in op ondernemerschap en wat zij zelf in haar loopbaan op dat gebied heeft
ervaren. Onder meer de ING, de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel Nederland
participeren in het project en leveren inhoudelijke en/of financiële bijdragen. Ook leerkrachten
Economie en Handel en leerlingen uit het mbo denken uitgebreid mee over de inhoud.
Met uitgeverij Noordhoff wordt een samenwerkingsverband aangegaan voor een leermodule
over ondernemerschap die speciaal voor het mbo is ontwikkeld.
In 2011 bestaat het gebouw waarin het museum gehuisvest is 100 jaar en dat wordt gevierd
met een bescheiden tentoonstelling getiteld ‘Eeuwig Geld. 100 jaar muntgebouw, 1000 jaar
muntslag’. De opening vindt plaats tijdens het Museumweekend in het eerste weekend van
april.
De tentoonstelling ‘EyeCatchers’ maakt plaats voor de gezinstentoonstelling ‘Gelukzoekers.
Magie van geld’. Op 29 juni vindt de opening hiervan plaats met Edwin Rutten als speciale gast.
Reizende tentoonstelling
De door het GeldMuseum ontworpen tentoonstelling ‘Geld en je leven!’ is de eerste twee
maanden van 2011 te zien in Breda, op initiatief van de Kredietbank en de gemeente Breda.
Uitgangspunt is het aanbieden van een tentoonstelling op maat aan scholen uit Breda en de
omliggende gemeentes.
Op initiatief van Business and Society Belgium, BNP Paribas Fortis, Citibank, Dexia, ING en KBC
krijgt het GeldMuseum de opdracht tot het maken van een Vlaamse en een Waalse versie van
‘Geld en je Leven!’(L’Argent et ta Vie!). De tentoonstelling wordt gemaakt in samenwerking met
Perspekt Studio’s, het Museum van de Nationale Bank van België, de Koning Boudewijnstichting
en diverse centra voor schuldbemiddeling en -preventie. De doelgroep is de schoolgaande
jeugd, jongeren van 12 tot 16 jaar. De tentoonstelling gaat van start op 14 januari in de
Nationale Bank in Brussel, met een looptijd van vijf maanden. In het totaal bezoeken 11.751
personen de tentoonstelling. De meerderheid van 60,4% bestaat uit groepsbezoekers; 39,6%
wordt gevormd door individuele bezoekers. De korte maand februari is de drukste maand. Dit
valt te verklaren door de 1.339 individuele bezoekers tijdens de Brusselse Museumnacht van
26 februari. Het totaal aantal scholen dat door middel van de expositie in Brussel wordt bereikt,
bedraagt 249, te weten 116 Nederlandstalige scholen en 133 Franstalige scholen.
11

Educatie
Het educatiebeleid van het GeldMuseum wordt in 2011 voortgezet in dezelfde lijn.
Aanwezigheid op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling levert veel nieuwe contacten op. Het
GeldMuseum is vertegenwoordigd in de Wijzer in Geldzaken-stand, samen met onder meer het
Nibud, de Belastingdienst, het Verbond van Verzekeraars en De Nederlandsche Bank.
Ten behoeve van ‘Baas gezocht’ worden inspanningen verricht om de experience opnieuw onder
de aandacht te brengen van docenten. Het bezoeken van roc’s en het persoonlijk benaderen
van docenten is arbeidsintensief, maar blijkt zijn vruchten af te werpen. In het onderwijsveld
blijkt geen allesomvattend informatiekanaal voor het bereiken van beslissers binnen de roc’s
aanwezig te zijn.
De overige programma’s die in 2010 zijn ontwikkeld worden met grote regelmaat geboekt door
docenten. Met name het programma ‘Money Talk’ is een groot succes bij vmbo-leerlingen. Dit
programma wordt geleid door studenten die het museum hiervoor heeft getraind.
Via het Utrechts Centrum voor de Kunsten wordt het programma ‘Museum voor de klas’
geboekt voor groep 6 van het basisonderwijs. Dit programma zorgt voor circa 40% van het
bezoek van het basisonderwijs aan het GeldMuseum. Ook de meer traditioneel opgezette
rondleiding ‘Een Rijk Bezoek’ wordt veel geboekt door zowel basis- als voortgezet onderwijs.
Vanaf september wordt het programma ‘Ontdek de wereld van het Geld’ voor groep 7 en 8
van het basisonderwijs aangeboden. Regelmatig worden spreekbeurtpakketten verstuurd aan
leerlingen die daarom vragen.
Negen vmbo-leerlingbedrijfjes uit het hele land strijden op maandag 4 april om de titel ‘Beste
vmbo-onderneming van het jaar’. Zij doen dat in het kader van de ‘Learning Company’, een
programma van Stichting Jong Ondernemen. Deze finale vindt plaats in het GeldMuseum in
Utrecht. Een jury beoordeelt hun ondernemingsplan en bedrijfspresentatie.
12

Aantal bezoekers
educatieve programma’s in 2011
Museum voor de klas (‘Handje contantje’) 774
Rondleiding (‘Een Rijk Bezoek’) 1.294 bo, 1.457 vo
‘Moneytalk’ 2.119
‘Baas gezocht’ 1.579
‘Ontdek de wereld van het geld’ 0
Verjaardagsfeestje (‘Expeditie X’) 722
Activiteiten
2011 bevat vele grotere en kleinere evenementen. Jaarlijks terugkerende activiteiten zijn
bijvoorbeeld de Van Gelderlezing waarvoor dit jaar prof. dr. Olivier Hekster is gevraagd
als spreker. De vakantieactiviteiten (waaronder een speurtocht, knutselen, voorlezen,
workshops, het Handelsspel), de Culturele Zondagen en de GeldCultureelCafés. In 2011 heeft
het GeldMuseum zijn activiteiten zoveel mogelijk laten aansluiten bij de thema’s van zijn
tentoonstellingen. Dit heeft gezorgd voor continuïteit en herkenbaarheid bij de bezoekers en
lijkt een succesvol recept.
Enkele bijzondere activiteiten om toe te lichten: de nieuwjaarsborrel op 13 januari. Deze wordt
gekoppeld aan de veiling van de foto’s uit de tentoonstelling ‘Klein geluk’ en brengt een bedrag
van € 10.500,- op. De opbrengst wordt geschonken aan MFI Busaa Gonofaa uit Ethiopië en
zal worden gebruikt voor het verlenen van agrarische leningen aan kleine boeren die willen
investeren in waterpompen en micro-irrigatietechnologieën. Historicus Maarten van Rossem
leidt de avond in met een passend verhaal.
Op 30 mei bezoekt minister van Financiën Jan Kees de Jager de experience ‘Baas Gezocht.
Ontdek de ondernemer in jezelf’ en begeleidt een enthousiaste groep roc-studenten in het
kader van het Jaar van de vrijwilliger.
13

Op 18 juni bezoeken meer dan 2.000 personen het GeldMuseum in verband met de jaarlijkse
‘Dag van de Munt’ in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Munt. In het kader van
het 100-jarig bestaan van het pand vindt voorafgaand hieraan een exclusieve avondontvangst
plaats voor onze naaste buren. De creatieve invulling wordt uitgevoerd door stichting Het Wilde
Westen en er worden 260 enthousiaste buurtbewoners verwelkomd.
In samenwerking met en op initiatief van het Rijksmuseum van Oudheden wordt in
september gestart met een reeks van vijf colleges voor kinderen van 8 t/m 12 jaar onder
de noemer ‘MuseumJeugdUniversiteit’. In Utrecht neemt naast het GeldMuseum ook het
Universiteitsmuseum hieraan deel. Dit educatieve project past goed binnen het thema
talentontwikkeling en het GeldMuseum is op zoek naar middelen om ook in 2012 een nieuwe
collegereeks te kunnen aanbieden.
Op 7 oktober verzorgt de educator van het GeldMuseum een workshop over jongeren en musea
tijdens het landelijke museumcongres in Leiden. Aan de hand van ervaringen bij de ontwikkeling
van ‘Baas gezocht’ toont het GeldMuseum aan zijn vakgenoten hoe het de doelgroep van
een tentoonstelling betrekt bij de ontwikkeling ervan. Resultaat van deze samenwerking is de
enthousiaste ontvangst van deze experience bij deze jongeren en hun docenten.
Op 29 oktober opent het SUM (Stichting Utrechtse Musea) om 20.00 uur de Utrechtse
Museumnacht. Het GeldMuseum zoekt hiervoor een onderkomen buiten de muren van
’s Rijks Munt in verband met de lopende uitzendingen van ‘Debat op 2’ in het museum en strijkt
daarom voor eenmaal neer in de prachtige omgeving van de Pandhof naast de Domkerk in
hartje centrum. De magische beleving die daar door het museum in samenwerking met Wink
Experience Architects wordt neergezet, wordt met groot enthousiasme ontvangen. Van aanvang
tot middernacht, sluitingstijd van de Pandhof, staat er een lange rij nieuwsgierige bezoekers te
wachten om de presentatie van het GeldMuseum te mogen bezoeken en beleven. Ruim 1.350
bezoekers van de Museumnacht maken hier kennis met het GeldMuseum.
Van 7 t/m 11 november vindt voor de tweede maal de ‘Week van het Geld’ plaats. Het
GeldMuseum participeert in dit landelijk uitgedragen evenement met verschillende activiteiten.
Op donderdag 10 november bezoekt H.K.H. Prinses Máxima het museum als eregast bij de
Eerste Slag van de Week van het geld-penning.
14

Op 12 december voert theatergroep Playback de voorstelling ‘Crisis’ uit in het GeldMuseum voor
(potentiële) sponsoren en pers. Playback en het GeldMuseum bundelen hun krachten om deze
voorstelling voor scholieren over geld en geldgedrag gesponsord te krijgen in het GeldMuseum.
Radio 1 besteedt door middel van een interview met de zakelijk leider van het gezelschap
aandacht aan deze samenwerking.
Vrijwilligers
Vrijwilligers vervullen binnen het GeldMuseum een onmisbare rol. Gedurende het jaar worden
nieuwe vrijwilligers geworven voor bemensing van de MuseumWinkel en voor de
publieksbegeleiding. Daarnaast is er voor de afdeling Collecties & Onderzoek een klein aantal
vrijwilligers actief. Zij werken met name aan ontsluiting van de collectie. Het vrijwilligersbestand
bedraagt eind 2011 35 personen die zich minimaal een halve dag per week inzetten voor
het GeldMuseum. De vrijwilligerscoördinator is aanspreekpunt, draagt zorg voor didactische
en vaardigheidstrainingen, organiseert meerdere vrijwilligersvergaderingen en een jaarlijks
vrijwilligersuitje. Wij willen de vrijwilligers bijzonder hartelijk dankzeggen voor hun bijdrage aan
het museum. Zonder hun inzet en steun had het museum zich nooit zover kunnen ontwikkelen
sinds zijn opening als nu.
Vrienden
In 2011 organiseert de Stichting Vrienden van het GeldMuseum verscheidene activiteiten voor
de Vrienden en Beschermers. Zij worden uitgenodigd bij de openingen van tentoonstellingen
en voor de jaarlijkse Vriendendag. Ditmaal wordt ingespeeld op de actualiteit en krijgen de
aanwezigen de vroegmiddeleeuwse munten te zien die in de zomer aan het licht kwamen bij de
belangrijke proefopgraving op het Domplein in Utrecht.
Daarnaast reist het Vriendenbestuur in maart af naar Enkhuizen waar de burgemeester
de zilveren Vriendenpenning in de serie munthuizen met de afbeelding van het Westfries
Munthuis in ontvangst neemt. Eind 2011 heeft het GeldMuseum 384 particuliere Vrienden, vier
Beschermers, vijf Bedrijfsvrienden en 46 Vrienden voor het leven. Dit betekent een daling met
8% ten opzichte van 2010. De samenstelling van het bestuur blijft onveranderd.
De Vrienden zijn belangrijke ambassadeurs voor het museum. Door hun bijdragen voelen wij
ons gesteund in onze werkzaamheden en wij willen hen graag daarvoor bedanken.
15

Musea Utrecht
Musea Utrecht is een initiatief van de Stichting Utrechts Museumkwartier. Dit is een samenwerkingsverband
van elf Utrechtse musea: AAMU, museum voor hedendaagse Aboriginal
kunst, Centraal Museum, dick bruna huis, Domtoren, GeldMuseum, Het Spoorwegmuseum,
Het Utrechts Archief, Museum Catharijneconvent, Museum Speelklok, Sonnenborgh – museum
& sterrenwacht en het Universiteitsmuseum. De stichting heeft tot doel de gezamenlijke
marketing van de Utrechtse musea vorm te geven en de samenwerking tussen de musea te
bevorderen.
In 2011 is daarvoor een gezamenlijk logo ontwikkeld, dat gedragen zal worden door
alle deelnemende musea als onderdeel van de gezamenlijke marketingstrategie. Ook de
Museumnacht werd vanuit deze samenwerking geïnitieerd en uitgevoerd.
Daarnaast wordt met financiering van de Van Baarenstichting het project Vrijdag Museumdag
voortgezet, dat bovendien door het NUZO (Netwerk Utrecht Zorg Ouderen) aangemerkt wordt
als best practise. Het door het NUZO beschikbaar gestelde geldbedrag zal worden ingezet om
een dergelijk project ook in andere regio’s op te starten. Voor ouderen die niet in staat zijn
de musea te bezoeken, start dit jaar bovendien het project ‘Museum voor 1 dag’, waarbij alle
deelnemende musea een collectiestuk in bruikleen geven dat samen met een verhaal wordt
meegenomen naar de deelnemende Utrechtse zorginstellingen.
16

3. Collecties en Onderzoek
De afdeling Collecties & Onderzoek houdt zich in 2011 zowel zichtbaar als onzichtbaar achter
de schermen met de collectie van het GeldMuseum bezig. Delen van de collecties worden
gefotografeerd en methodisch beschreven, en er wordt een visie vastgesteld over ontzameling
in de toekomst. Er wordt gewerkt aan diverse digitaliseringsprojecten, waaronder De Utrechtse
Schatkamer en een associatieve publieksdatabase. Delen van deze database zijn in 2011
zichtbaar geworden op internet. Er wordt een nieuw collectieplan geschreven en medewerkers
van de afdeling houden zich bezig met de inhoud van de herziening van de vaste presentatie.
Onderzoek en activiteiten
De conservatoren en de senior onderzoeker publiceren geregeld in Nederlandse en buitenlandse
vakbladen, en werken samen met vakgenoten bij onderzoeksprojecten en aanvragen daarvoor.
Er is met de wetenschapscommissie uitgebreid gesproken over het onderzoeksbeleid binnen het
museum, dat medio 2012 zal resulteren in een onderzoeksplan.
In februari nemen drie conservatoren deel aan het symposium Museum and the future of
numismatics in het British Museum in Londen. De senior onderzoeker organiseert een masterclass
numismatiek en monetaire geschiedenis in het GeldMuseum. Deze maakt deel uit van het
onderwijsprogramma van de onderzoeksschool voor sociale en economische geschiedenis aan de
Universiteit van Utrecht. De conservator antieke munten geniet twee maanden onderzoekverlof
ten behoeve van zijn promotieonderzoek (Coins from a Roman army camp in the frontier zone in
Lower Germany. Distribution, circulation, use and function of Roman and Celtic coins on the Kops
Plateau in Nijmegen).
Collectiebeheer
In 2011 wordt verder gewerkt aan het verbeteren en aanvullen van de gegevens in het
collectiebestand. Verschillende deelcollecties staan inmiddels klaar om online – via de website
van het museum – toegankelijk te worden gemaakt. Naar verwachting zal dit in 2012 gebeuren
wanneer de nieuwe website van het GeldMuseum gelanceerd wordt.
17

De collectie wordt in delen via de website van het GeldMuseum ontsloten. Het geautomatiseerde
collectiebestand bevat nu 236.026 records en 19.963 zijn voorzien van foto’s (dat is 8,46%).
Punt van zorg blijft het klimaat in depots en expositieruimtes. De klimaatregelapparatuur blijkt
na diverse onderzoeken niet goed geïnstalleerd te zijn en zal moeten worden aangepast. De
KNM als eigenaar heeft hiervoor de verantwoordelijkheid. In 2011 zijn de plannen uitgewerkt.
Het wachten is op uitvoering door de verhuurder.
Bruiklenen
Er worden 69 bruiklenen verstrekt aan zeven verschillende organisaties. De bruikleenaanvragen
vormen een mooie dwarsdoorsnede van de verschillende collectieonderdelen. Zowel munten,
penningen, papiergeld als gesneden stenen zijn uitgeleend.
Het GeldMuseum heeft met veel dankbaarheid een collectie van 2.000 penningen uit het
Koninklijk Huisarchief in bruikleen mogen ontvangen.
Aanwinsten
In 2011 worden er 73 nieuwe objecten ingeschreven. Vermeldenswaardig zijn een Romeins
muntgewicht, een 15de-eeuws Mahapahit-spaarvarken uit Java, een 13de-eeuwse zilverbaar uit
China en penningen van de hedendaagse penningontwerpster Elisabeth Varga.
Bibliotheek en informatievoorziening
Het jaar 2011 laat een ruime verdubbeling in groei ten opzichte van het jaar 2010 zien van het
aantal externe bezoekers dat van de bibliotheekcollectie gebruikgemaakt heeft. Ook het aantal
geraadpleegde publicaties (boeken, tijdschriften, veilingcatalogi) is meer dan verdubbeld. De
zichtbaarheid van de bibliotheekcollectie in Picarta en Worldcat alsmede de uniciteit van de
collectie hebben hier zeker aan bijgedragen. Externe gebruikers zijn voornamelijk onderzoekers,
promovendi, studenten en numismatisch geïnteresseerden.
De bibliotheek neemt deel aan het INLN (International Numismatic Libraries’ Network, 33 leden).
18

Statistische cijfers over 2010 en 2011:
Bibliotheekgebruik 2010 2011
Bezoekers extern 363 782
Uitleningen en gebruik intern 1.897 3.578
Aantal fotokopieën externen 722 2.379
Aantal informatieverzoeken en -onderzoeken 977 1.319
Aantal telefonische afhandelingen 640 740
Nieuwe aanwinsten 166 350
(aangekochte en geschonken publicaties)
Documentatie digitale krantenknipsels 1.603 576
De daling in het aantal gedocumenteerde digitale krantenknipsels komt voort uit opzegging van
(digitale) krantenabonnementen.
19

4. Financiën en bedrijfsvoering
In 2011 worden de garderobe, MuseumWinkel en educatieve ruimte verbouwd en verplaatst
met als doel de routing in het museum te verbeteren en meer plaats te creëren voor ontvangst
van schoolklassen.
Het GeldMuseum genereert een groot deel van zijn inkomsten zelf door middel van
entreegelden, inkomsten uit de MuseumWinkel, het MuseumCafé en de zaalverhuur. Het
museum blijft werken aan het aantrekkelijk maken van de locatie voor zowel reguliere als
zakelijke bezoekers. Veelal worden zakelijke evenementen gecombineerd met een rondleiding
door het museum.
Op het gebied van de veiligheidszorg is de lijn die in eerdere jaren is ingezet, voortgezet. Het
pand en de collectie zijn conform de eisen beveiligd. Tien medewerkers zijn opgeleid tot BHV’ers
en er wordt een hoofd-BHV’er aangesteld die de coördinerende werkzaamheden en afstemming
met de beveiliging van de Koninklijke Nederlandse Munt op zich neemt.
Tentoonstellingsfonds, sponsoren
en fondsenwerving, veiligheidszorg
Aan het eind van het jaar nemen tien bedrijven deel in het tentoonstellingsfonds van het
GeldMuseum. Dit zijn Delta Lloyd Groep Foundation, ABN AMRO, Friesland Bank, Generali
verzekeringsgroep N.V., ING, Van Lanschot Bankiers, NIBC Bank N.V., Rabobank, SNS REAAL
Fonds en Stichting Vereniging voor de Effectenhandel. Met steun van het tentoonstellingsfonds
financiert het museum financieel-educatieve tentoonstellingen. Naast de vaste partners in het
tentoonstellingsfonds zoekt het museum per project naar passende sponsoren en fondsen.
In maart vindt het jaarlijkse sponsordiner in het GeldMuseum plaats. In aanwezigheid van
leden van de Raad van Toezicht en de directeur van het museum wordt er gedineerd in de
Stijlkamer en geeft de directeur een presentatie over bereikte doelen en toekomstplannen van
het museum.
20

Personeel en organisatie
Het aantal vaste museummedewerkers per 31 december 2011 uitgedrukt in fte’s bedroeg 21,94
(1 fte = 36 uur). Bijzonder betreurenswaardig is dat negen medewerkers begin 2012 moesten
afvloeien wegens ingrijpende bezuinigingen.
In het verslagjaar nemen de projectleider tentoonstellingen en de junior projectleider afscheid.
Er wordt een collectieregistrator (fotografie en herverpakken objecten) aangenomen voor
16 uur per week van 25 augustus 2011 tot 1 maart 2012. Eveneens tijdelijk wordt een extra
ondersteuning voor NUMIS aangetrokken van 1 augustus tot en met 31 december 2011. De
assistent voor de afdeling Informatie & Publiek treedt in dienst vanaf 16 mei 2011 en blijft tot
en met 31 december 2011. De tijdelijke registrator treedt uit dienst op 31 juli 2011.
Verslag van de
Ondernemingsraad
De OR heeft in 2011 vijfmaal overleg gehad met de directie. Onderwerp van gesprek gedurende
de hele verslagperiode was de eventuele beëindiging door het ministerie van Financiën van de
extra bijdrage aan het museum. Door het stopzetten van de vergoeding en de noodzaak tot
reorganisatie heeft de OR kennisgenomen van het reorganisatievoorstel en daarover overlegd
met de vakbond.
Tevens heeft de OR het Sociaal Plan goedgekeurd. Behoud van zoveel mogelijk arbeidsplaatsen
en een aanvaardbare afvloeiingsvergoeding waren daarbij de belangrijkste overweging.
Het nieuwe huishoudelijk reglement van de Raad werd op 18 januari vastgesteld. De leden van
de Raad namen deel aan de cursus ‘Verdieping financiën: meer doen met financiële stukken’.
21

Balans per 31 december 2011
bedragen in €
ACTIVA
Materiële Vaste Activa
Verbouwing
Inventaris en inrichting
Museale inrichting
Totaal materiële vaste activa
Vlottende activa
* Voorraden
* Vorderingen
-Debiteuren
-Omzetbelasting
-Overige vorderingen &
overlopende activa
* Liquide middelen
Totaal Vlottende activa
TOTAAL ACTIVA
31-dec 2011 31-dec 2010
445.402 347.533
278.160 338.554
858.204 1.118.757
1.581.766 1.804.844
33.434 25.513
117.160 58.142
39.468 66.812
761.156 424.219
917.784 549.172
1.282.439 1.325.599
2.233.657 1.900.285
3.815.423 3.705.130
22

edragen in €
PASSIVA
Eigen Vermogen
* Algemene reserve
* Bestemmingsfonds OCW
* Bestemmingsreserves
Totaal Eigen Vermogen
Egalisatiereserves
Voorziening
* Pre pensioen
Langlopende schulden
* Lening F. van Lanschot
Bankiers
Kortlopende schulden
* Crediteuren
* Loonbelasting
en sociale premies
* Overige schulden en
overlopende passiva
TOTAAL PASSIVA
31-dec 2011 31-dec 2010
476.514 486.038
106.000 328.074
27.836 288.465
610.350 1.102.577
638.955 748.269
121.422
400.000 500.000
568.889 412.807
45.934 44.927
1.551.295 775.128
2.166.118 1.232.862
3.815.423 3.705.130
23

Categoriale exploitatierekening over 2011
bedragen in €
BATEN
Directe opbrengsten
Publieksinkomsten
Sponsorinkomsten
Overige inkomsten
Indirecte opbrengsten
Totale Opbrengsten
Subsidie OCW
Onderdeel huren
Onderdeel exploitatiebijdrage
Structurele subsidie provincie
Structurele subsidie gemeente
Structurele subsidie ander orgaan
dan OCW, Gem. Prov.
Overige niet structurele
subsidies/bijdragen:
Subsidies uit publieke middelen
Bijdragen uit private middelen
Particulieren incl.Vriendenvereniging
Bedrijven
Private fondsen
Goede doelenloterijen
Totale Subsidies/Bijdragen
TOTALE BATEN
Realisatie 2011
304.362
357.202
661.563
122.640
784.204
1.051.148
86.524
964.624
512.435
1.557.881
1.481.799
76.082
47.500
28.582
3.121.464
3.905.668
Budget 2011
291.450
175.000
466.450
112.750
579.200
1.043.010
86.524
956.486
513.955
1.646.595
1.515.304
131.291
47.500
83.791
3.203.560
3.782.760
Realisatie 2010
360.037
189.382
549.419
120.751
670.170
1.043.245
86.589
956.656
506.359
1.816.263
1.697.648
118.615
47.500
71.115
3.365.867
4.036.037
24

edragen in €
LASTEN
Salarislasten
Afschrijvingen
Huur
Aankopen
Overige lasten
TOTALE LASTEN
SALDO UIT GEWONE
BEDRIJFSVOERING
Saldo rentebaten/-lasten
Saldo bijzondere lasten
(reorganisatie)
Saldo bijzondere baten
(reorganisatie)
Mutatie aankoopfonds
EXPLOITATIERESULTAAT
Realisatie 2011
1.515.480
376.952
645.625
54.555
1.314.010
3.906.622
954-
8.570-
641.835
641.835-
9.524-
Budget 2011
1.510.180
429.480
635.750
75.000
1.051.550
3.701.960
80.800
27.000-
53.800
Realisatie 2010
1.539.295
364.122
638.651
29.237
1.430.279
4.001.583
34.455
12.910-
21.545
25

Bijlagen
l. Samenstelling van de Raad van Toezicht
Drs. ing. C. Maas, voorzitter,
senior adviseur Cerberus Global Investment Advisors
Drs. ir. P.J.A.T. Loyson, vicevoorzitter,
algemeen directeur Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij ’s-Gravenhage U.A.
Mevr. mr. Y.N. Rosina,
advocaat en partner Rosina Eising Advocaten
Als adviseur betrokken:
Dr. B. ter Haar,
directeur-generaal Milieubeheer, ministerie van VROM
Prof. dr. J.M.W.G. Lucassen,
onderzoeker Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en hoogleraar internationale en
vergelijkende sociale geschiedenis, Vrije Universiteit
II. Stichting Vrienden van het GeldMuseum
De Stichting Vrienden heeft tot doel het verlenen van steun, in uitgebreide zin van het
woord, aan het GeldMuseum. De stichting tracht het doel te verwezenlijken door het creëren
en vergroten van de belangstelling voor het museum, het verrichten van sponsor- en
ondersteunende activiteiten, het geven van adviezen aan het museum, het organiseren van
(studie)bijeenkomsten, het verwerven van objecten en het stimuleren van onderzoek naar de
nationale monetaire geschiedenis.
Samenstelling van het bestuur van de Stichting Vrienden van het GeldMuseum
Dhr. jhr. mr. J.P.H. Six, voorzitter
Dhr. mr. B. Haverlag, penningmeester
Dhr. J.C.M. Kuperus
26

III. Wetenschapscommissie
Prof. dr. J.W.M.G. Lucassen, voorzitter, hoogleraar internationale en vergelijkende sociale
geschiedenis (VU) en onderzoeker Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, voorzitter
Prof. dr. J.G.A. Bazelmans, bijzonder hoogleraar archeologische monumentenzorg (VU)
Prof. dr. T.M. Eliëns, bijzonder hoogleraar geschiedenis van de industriële vormgeving in relatie
tot de kunstnijverheid (UL)
Prof. dr. J.M.F. Fritschy (tot 1 juli), bijzonder hoogleraar geschiedenis van de overheidsfinanciën (VU)
Prof. dr. O.J. Hekster, hoogleraar oude geschiedenis (RU)
Prof. dr. B. Kempers (tot 1 juli), hoogleraar sociologie van de kunst (UvA)
Prof. dr. J.L. Luiten van Zanden (tot 1 juli), hoogleraar geschiedenis na de Middeleeuwen, in het
bijzonder die van de maatschappelijke verhoudingen (UU)
IV. Programmaraad
Dhr. E.J.A. van Beek, Numismatisch deskundige
Dhr. prof. dr. A.M. Bevers, hoogleraar algemene cultuurwetenschappen (EUR)
Mevr. mr. A. van den Bos, bezoeker van het GeldMuseum
Mevr. C.C. van Ham, docent vmbo (tot 1 juli)
Dhr. dr. J.P.B. Jonker, medewerker contractonderzoek en docent economische en sociale
geschiedenis. Gespecialiseerd in de handels- en bankgeschiedenis 16de-20ste eeuw (UU)
Mevr. prof. dr. H.M. Prast, hoogleraar persoonlijke financiële planning, faculteit Economie en
Bedrijfswetenschappen (UT)
Dhr. drs. C. ten Thije, open source/virtual community-expert
Mevr. M.M. Vaes, docent roc
27

V. Organigram GeldMuseum 2 011
Hoofd Informatie
& Publiek
Financiële administratie
Directie
Projectbureau
Secretariaat
Hoofd Collecties
& Onderzoek
Afdelingsassistent Bibliotheek
Coördinator vrijwilligers Vrijwilligers
Collectiebeheer
Educatie Conservatoren
Facilitair Onderzoek
Front Office
ICT
Marketing
Sponsorwerving
& Evenementen
Raad van Toezicht
28

Colofon:
Stichting Het Geld- en Bankmuseum
Leidseweg 90
3531 BG Utrecht
T 030-2910492
F 030-2910467
E info@geldmuseum.nl
geldmuseum.nl
Concept en vormgeving: Thinkbananas.nl
Fotografie: Fred Ernst, Dennis Bouman, Kees Rutten, Henk Roolvink,
Paul Voorthuis/Highzone fotografie
29