Instructieboekje: Misdienaars

Instructieboekje: Misdienaars
H.-Josephkerk en O.L.V.-Hemelvaartkerk
in Gouda
Versie 1 september 2010
Inhoud
Misdienaar in Gouda..................................................................................... 3
De Eucharistieviering .................................................................................... 3
1. Voorbereidingen in de sacristie..................................................... 3
2. Intocht ........................................................................................... 4
3. Openingsrite.................................................................................. 5
4. Dienst van het woord .................................................................... 6
5. Dienst van de eucharistie.............................................................. 7
6. Slotriten....................................................................................... 12
De schuldbelijdenis, geloofsbelijdenis en het Onze Vader. ........................ 14
De Hoogfeesten in de Katholieke kerk ....................................................... 15
Wist je dat………………………................................................................... 16
2

Misdienaar in Gouda
Meisjes en jongens die hun eerste H. Communie hebben gedaan, mogen
misdienaar zijn. Het is een belangrijke taak, want ze helpen de priester tijdens de
vieringen in het weekend.
Misdienaars dragen een lang wit kleed ‘’een albe’’ met koord en hebben een ketting
met een kruisje om. Tijdens de viering dragen ze bijvoorbeeld de kaarsen bij de
evangelielezing en helpen bij het klaarmaken van de altaartafel.
Wanneer je misdienaar bent, ben je volgens een beurtenlijst aanwezig in één van
onze twee kerken. Het rooster wordt op basis van jouw wensen en die van je
ouders samengesteld.
Dit boekje geeft informatie over de taken van de misdienaar en er staat een aantal
foto’s in, die we in de H.-Josephkerk hebben gemaakt. Lees het ook maar eens met
je ouders door. Wanneer je vragen hebt, kun je die altijd voor of na de viering aan
de priester stellen.
De Eucharistieviering
1. Voorbereidingen in de sacristie
Zorg dat je een kwartier voordat de viering begint in de sacristie bent. Je hebt dan
voldoende tijd om de albe aan te trekken en de laatste dingen met de priester door
te spreken.
Vijf minuten vóór de viering zijn jullie met de koster, de lector in de sacristie en
worden we samen met de priester stil om ons voor te bereiden op de viering.
Bij het vertrek uit de sacristie zeggen we dit gebed:
Priester: ‘’ Onze hulp is in de naam van de Heer.’’
Allen: ‘’Die hemel en aarde gemaakt heeft.’’
Priester: ‘’ Laten wij gaan in vrede in de naam van de Heer.’’
Allen: ‘’Amen.’’
Dit gebed staat op een kaartje, dat in de sacristie hangt.
Na dit gebed lopen de misdienaars, lector en de priester naar de ingang van de
kerk en wachten op de bel.
3
2. Intocht
Het binnengaan van de kerk wordt de intocht genoemd.
De intocht begint als de koster de bel heeft geluid.
We houden deze volgorde aan:
1. Als er drie misdienaars zijn, wordt het kruis meegedragen en loopt de
misdienaar met het kruis voorop. De misdienaars met de kaarsen erachter. Als
het een hoogfeest* is, wordt er wierook meegedragen bij de intocht en loopt
de misdienaar met het wierook voorop;
2. daarachter loopt de lector met het lectionarium;
3. daarachter de priester.
* Alle Hoogfeesten staan op bladzijde 15 genoemd.
4

3. Openingsrite
Bij binnenkomst wordt het intredelied of openingslied door de kerkgangers
gezongen.
We lopen naar de trappen voor het
altaar. De misdienaars met de
kaarsen stellen zich voor de trap elk
ter hoogte van de punt van het altaar
op. De priester en de lector staan er
tussenin. Als er een misdienaar met
het kruis meegaat dan staat deze in
het midden.
Na het buigen voor het altaar lopen we in dezelfde volgorde als bij binnenkomst het
liturgisch centrum op. De misdienaars lopen als eerste naast elkaar de rode loper
op en de anderen erna:
1. misdienaars zetten kaarsen in de standaard en gaan voor hun stoelen staan;
2. lector legt lectionarium midden op altaar en blijft ook voor de stoel staan;
3. de priester gaat eerst richting altaar en daarna naar de stoel of naar de ambo.
Stoelen voor de misdienaars bij het altaar:
• in de H.-Josephkerk zitten de misdienaars op de twee stoelen aan de
buitenzijde en de lector en priester zitten tussen de misdienaars in;
• in de O.L.V.-Hemelvaartkerk zitten de misdienaars links op het bankje.
Christelijke begroeting
en inleiding
Schuldbelijdenis Tekst staat op blz. 14.
‘’Heer, ontferm u‘’
Loflied (Gloria) ‘’Eer aan God‘’
Openingsgebed Priester spreekt dit uit.
We maken met de priester een kruisteken. Wanneer
de mensen in de kerk na de begroeting gaan zitten,
gaan de lector en de misdienaren ook zitten.
5
4. Dienst van het woord
Eerste lezing Lector loopt naar het altaar, buigt en neemt het lectionarium
mee naar de ambo en leest de eerste lezing.
Psalm Kerk bidt of zingt een psalm.
Tweede lezing Lector leest de tweede lezing.
!! Zodra de lector de tweede lezing heeft gelezen, pakken de misdienaars de
kaarsen en gaan bij de ambo staan waar de priester de evangelielezing gaat
lezen !!
• in de H.-Josephkerk staan de misdienaars ieder aan een kant van de priester
bij de ambo en kijken elkaar dus aan.
• in de O.L.V.-Hemelvaartkerk staan de misdienaars beiden aan rechterzijde
van de priester (aan de linkerkant is te weinig ruimte voor de misdienaar). Ze
staan tussen de ambo en het altaar en de kleinste misdienaar staat aan de
kant van de kerkgangers.
Alleluia Het alleluia wordt gezongen en priester bidt het ‘’bijbel’’ vers
ertussen, daarna wordt het alleluia herhaald (in de
vastentijd is er geen alleluia).
Evangelielezing + Acclamatie
Priester leest de evangelielezing en
misdienaars staan naast hem met de
kaarsen. De priester sluit de
evangelielezing af met de acclamatie:
Priester:‘’Zo spreekt de Heer.’’
Allen: ‘’Wij danken God.‘’
!! Misdienaars zetten de kaarsen weer in de standaard en gaan zitten !!
Preek (Homilie) Priester preekt.
Geloofsbelijdenis We gaan staan en zeggen of zingen de
geloofsbelijdenis. Tekst staat op blz. 14.
Voorbeden +
Priester leidt in, lector leest voorbeden.
acclamatie
Lector: ‘’ Laat ons bidden.’’
Allen: ‘’ Heer onze God, wij bidden u, verhoor ons.
6

5. Dienst van de eucharistie
Bereiding van de gaven
De misdienaars helpen bij het klaarmaken van het altaar en houden deze volgorde
aan bij het brengen van de gaven naar het altaar:
5
1. kelk met kelkdoekje + palla en corporale
2. ciborie + hostieschalen
3. wijn- en waterampullen
4. eventueel wierook
5. handwassing
6. altaarbel
6
3
Bij het aanbrengen van de gaven wachten jullie op elkaar.
De kosters kunnen het weleens in een andere volgorde hebben neergezet, maar
hou dan wel de juiste volgorde aan bij het brengen van de gaven.
2
1
.
7
Handwassing
De ene misdienaar legt de doek over de arm en pakt de schaal. De tweede
misdienaar pakt de kan met water en giet wat water over de handen van de
priester. De priester pakt de doek van de arm en droogt zijn handen. De
misdienaars zetten de spullen terug op de credenstafel.
Na het klaarmaken van de tafel blijven de misdienaars bij het altaar staan.
Eén bij de altaarbel, de ander aan de andere zijde van de priester.
8

Collecte
De misdienaars lopen naar de collectanten toe en nemen de collecteschalen van
de collectanten in ontvangst. Ze zetten de schalen aan de voet van het altaar neer.
Dit gebeurt alleen als de misdienaars klaar zijn bij het altaar.
Daarna gaan de misdienaars weer elk aan een kant op het altaar staan:
Gebed over de gaven Priester spreekt dit gebed uit.
Eucharistisch gebed Priester spreekt dit gebed uit.
Inleidende dialoog
Prefatie: Alle kerkgangers gaan staan.
! Eén misdienaar belt 3x kort bij de opheffing van het Brood.
! Eén misdienaar belt 3x kort bij de opheffing van de Beker.
Heilig (Sanctus) en Vervolg eucharistisch gebed.
Communieritus Vlak voor het Onze Vader komen diegenen, die de H.
Communie gaan uitreiken bij het altaar staan. Dit
kunnen de lector, de koster en iemand uit het koor zijn.
Onze Vader Allen bidden Onze Vader.
Vredesgebed en
vredeswens
Broodbreking Lam
Gods (Agnus Dei)
Priester geeft misdienaars en anderen bij het altaar een
hand en zegt:’Vrede van Christus.’’ Iedereen bij het
altaar en in de mensen in de kerk wensen het elkaar
toe. Vervolgens blijft de priester bij het altaar en gaan
lector en misdienaars de kerk in om de vrede te wensen
aan de kerkgangers op de voorste rijen.
De personen, die bij het altaar staan ontvangen samen
de H. Communie. Wacht even met nuttigen totdat
iedereen de H. Communie ontvangen heeft.
9
Uitreiking van de communie
De misdienaars pakken de kaarsen. Eén misdienaar gaat naar de vaste plek waar
de priester de communie gaat uitreiken en de andere misdienaar gaat op de vaste
plek staan waar de lector de communie gaat uitreiken. De misdienaar loopt dus niet
mee met de priester of lector langs de banken, maar gaat alvast op de vaste plek
staan.
In de H.-Josephkerk zijn die plaatsen vanaf het altaar gezien bij de linkerbeuk en in
het middenpad. Wanneer de communie in de linkerbeuk door de lector is uitgereikt
gaat de misdienaar met de kaars vervolgens ook bij het communieuitreiken in het
middenpad staan, zodat er aan beide kanten een kaars is, zoals op de onderste
foto’s is te zien.
In de O.L.V.-Hemelvaartkerk gaan de misdienaars eerst elk op de plek bij een
zijbeuk staan waar communie wordt uitgereikt. Als degene die uitreikt klaar is bij de
zijbeuk lopen ze mee naar de vaste plek in het middenpad.
Als de communie ook in het middenpad is uitgereikt, lopen ze tegelijk met de
priester terug.
Middenpad (H.-Josephkerk)
Zijbeuk (H.-Josephkerk)
10

Middenpad
De misdienaars zetten de kaarsen weer in de standaard.
Eén van de misdienaars assisteert de priester met het reinigen van het heilig
vaatwerk door water in de kelk te gieten. De misdienaars plaatsen de hostieschaal
en kelk op de credenstafel. De lector brengt eucharistische reserve naar het
tabernakel.
Misdienaars en lector gaan daarna weer terug naar hun stoel.
Stil gebed
Gebed na de communie Priester spreekt dit gebed uit.
11
7. Slotriten
Mededelingen / slotwoord Lector leest de mededelingen voor.
Wegzending
Zegenbede
Slotlied en uittocht
Bij het begin van het slotlied gaan priester, lector en misdienaars vóór de trappen
met het gezicht naar het altaar staan op dezelfde manier als bij het begin.
Alles (dus ook de kaarsen) blijft achter bij het altaar. Alleen bij het hoogfeest
worden de kaarsen en het kruis wel meegenomen (niet het wierook).
Aan het einde van het slotlied (hoofdknik van de priester) buigen we en lopen door
het middenpad naar achter in de kerk (hier kwamen we ook vandaan). Misdienaars
voorop, daarna lector en daarna priester.
12

Achter in de kerk geven we elkaar een hand, wensen elkaar een zalige communie
en een goede zondag. De priester blijft achter in de kerk staan om de kerkgangers
een hand te geven.
.
De lector en de misdienaars lopen via het tabernakel, waar zij knielen, terug naar
de sacristie. De koster luidt de bel.
13
De schuldbelijdenis, geloofsbelijdenis en het Onze Vader.
Schuldbelijdenis
Ik belijd voor de almachtige God,
en voor u allen, dat ik gezondigd heb in woord en gedachte, in doen en laten, door
mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld.
Daarom smeek ik de heilige Maria,
altijd maagd, alle engelen en heiligen, en u, broeders en zusters, voor mij te bidden
tot de Heer, onze God.
Priester: Moge de almachtige God zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven
en ons geleiden tot het eeuwig leven. Amen.
Geloofsbelijdenis:
Ik geloof in God, de almachtige Vader,
Schepper van hemel en aarde.
En in Jezus Christus,
Zijn enige Zoon, onze Heer.
Die ontvangen is van de Heilige Geest,
geboren uit de maagd Maria.
Die geleden heeft onder Pontius
Pilatus, is gekruisigd, gestorven en
begraven.
Die nedergedaald is ter helle,
de derde dag verrezen uit de doden.
Die opgestegen is ten hemel,
zit aan de rechterhand van God,
de almachtige Vader.
Vandaar zal Hij komen oordelen
de levenden en de doden.
Ik geloof in de heilige Geest,
de heilige katholieke Kerk,
de gemeenschap van de heiligen,
de vergeving van de zonden,
de verrijzenis van het lichaam
en het eeuwige leven.
Amen.
Onze Vader
Onze Vader, die in de hemel zijt,
uw naam worde geheiligd,
uw rijk kome,
uw wil geschiede op aarde zoals in de
hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schuld,
zoals ook wij aan anderen hun schuld
vergeven
en leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
14

De Hoogfeesten in de Katholieke kerk
Op deze feestdagen wordt er ook wierook meegedragen.
• 8 december: Maria Onbevlekt Ontvangen
• 25 december: Hoogfeest van de geboorte van de Heer (Kerstmis)
• 1 januari: Feest van de Heilige Maria, Moeder van God
• 6 januari: Hoogfeest van de Openbaring van de Heer (wordt in de liturgie
gevierd op de zondag na 1 januari als 6 januari op een weekdag valt)
• 19 maart: Heilige Jozef
• Paasfeest
• 25 maart: Aankondiging van de Heer/Maria Boodschap
• Hemelvaart van de Heer;
• Pinksteren (variabele datum, zevende zondag na paaszondag = 50 dagen na
Pasen)
• Hoogfeest van de H. Drieëenheid (zondag na Pinksteren =
Drievuldigheidszondag)
• Sacramentsdag
• Heilig Hart van Jezus (derde vrijdag na Pinksteren)
• 24 juni: Geboorte van de Heilige Johannes de Doper
• 29 juni: Hoogfeest van de Heilige Petrus en Paulus, apostelen
• 15 augustus: Maria-Tenhemelopneming
• 1 november: Allerheiligen
• 7 november: Heilige Willibrordus
• Christus Koning van het Heelal (eind november, 34e en laatste zondag van het
liturgisch jaar)
• Feest van de kerkwijding.
15
Wist je dat………………………
• …de tafel waar de kelk, de pateen (hostieschoteltje), de hosties en de
ampullen met water en wijn op staan, de credenstafel wordt genoemd? Het is
de plaats waar de misdienaars de gaven gaan halen om ze bij de offerande
naar het altaar te brengen.
• …in het tabernakel de geconsacreerde (gewijde) hosties worden bewaard. Er
brandt altijd een kaars, vaak in rood glas, in de buurt van het tabernakel. Dit
noemen wij de godslamp.
• …het kleed dat jullie tijdens de mis dragen een albe heet. Het latijnse woord
alba betekent wit. Ons woord albe is afgeleid van het latijn "alba vestis" en
betekent "wit kleed". Niet alleen de misdienaars dragen een albe. Ook de
priester draagt een albe onder zijn andere gewaden. Dit witte kleed verwijst
naar het doopkleed.
• …in de kasten van de sacristie gewaden in verschillende kleuren hangen?
Ze worden door de priester gedragen tijdens de eucharistieviering. Vier kleuren
zijn van belang om te onthouden: wit, rood, paars en groen. Overal in de
wereld worden dezelfde kleuren gebruikt.
• Wit staat voor zuiverheid, heiligheid en vreugde. [ FEEST ]
De priester draagt een wit kazuifel op alle feestdagen, tijdens de kersttijd
en tijdens de paastijd.
• Rood, een vurige kleur, wordt vooral op Pinksterdag gebruikt. [ VUUR ]
Want toen daalde de Heilige Geest neer in de gedaante van vurige tongen
boven de hoofden van de apostelen. Rood is ook de kleur van bloed:
daarom wordt het ook gebruikt bij de viering van martelaren. Dat zijn
mensen die omwille van hun geloof hun leven hebben gegeven.
• Paars is een wat sombere kleur. [ VOORBEREIDING ]
Deze kleur past bij droeve vieringen (begrafenis) en bij een tijd van boete
en bezinning (veertigdagentijd = vasten). Zo is paars ook de kleur van de
advent (voorbereiding op kerstmis).
• Groen is de kleur van de natuur [ GEWOON ]
Deze kleur staat voor het begin van het nieuwe leven. Daarom is het ook
de kleur van de hoop en van eeuwig leven. De priester draagt groen in de
gewone tijd door het jaar.
Kijk volgende week eens welke kleur de priester draagt en waarom?
16