Werkboek sociale contacten voor ouderen 2012 - Rehabilitatie '92

Voorwoord
Ouderen met een psychiatrische aandoening vormen een risicogroep voor sociaal isolement.
Als gevolg van de aandoening en door lichamelijke achteruitgang zijn het sociale netwerk en
de familierelaties uitgedund, welke vervolgens de kwetsbaarheid voor depressie en
middelenmisbruik verhogen. Het verbeteren van sociale contacten van ouderen binnen de
psychiatrie blijkt echter onvoldoende gestimuleerd te worden. Het aanwezige aanbod is
onvoldoende toegesneden op de doelgroep en er wordt weinig gebruik gemaakt van het
aanbod dat er is. Bovendien blijkt de kwaliteit van het aanbod op het gebied van sociale
contacten aanzienlijk minder positief beoordeeld te worden door instellingen die geestelijke
gezondheidszorg bieden aan ouderen dan op andere gebieden zoals wonen en
dagbesteding. De methodiek ‘het verbeteren en uitbreiden van sociale contacten voor
ouderen met een psychiatrische aandoening’, die in dit werkboek wordt beschreven, is
gericht op het bevorderen van sociale contacten bij ouderen met een psychiatrische
aandoening. De methodiek is gebaseerd op de Individuele Rehabilitatiebenadering (IRB).
Hoewel ontwikkeld voor ouderen met een psychiatrische aandoening, is de methodiek ook te
gebruiken voor ouderen zonder psychiatrische aandoening, die in een sociaal isolement
verkeren.
Het werkboek is ontwikkeld in het kader van het project „Sociale Participatie door
Rehabilitatie voor ouderen met een psychiatrische aandoening‟. Het project is gefinancierd
door ZonMw in het kader van het „Zorg voor Beter-programma‟ en uitgevoerd door Stichting
Rehabilitatie ‟92, in samenwerking met de zorginstellingen:
Bavo Europoort / Rehabilitatiecentrum voor ouderen te Hoogvliet
Mensana RIBW Noord en Midden Limburg
SBWU te Utrecht
Dijk & Duin / Ouderenpsychiatrie te Castricum
RIWIS Zorg & Welzijn te Apeldoorn
Aan het project hebben verder meegewerkt:
Trimbos-instituut / Ouderen te Utrecht
Kenniscentrum Phrenos te Utrecht
De methodiek ‟Verbeteren en uitbreiden van sociale contacten‟ is bedoeld voor ouderen met
een psychiatrische aandoening met klachten over eenzaamheid, gebrek aan vriendschap en
intimiteit of met problemen bij het verdiepen of onderhouden van bestaande contacten. De
module is opgezet vanuit de IRB, en kan het best samen met een directe begeleider of
ondersteuner,met ervaring met de IRB, worden doorgenomen. De methodiek is bruikbaar
voor het verkennen, kiezen, verkrijgen, behouden en beëindigen van door u zelf gewilde
sociale relaties. Dit zijn tevens de fasen van de interventie, die door middel van verscheidene
instrumenten doorlopen kunnen worden.
Om te beginnen brengt u uw sociale netwerk in kaart met behulp van het instrument 'netwerk
in beeld'. Hierin inventariseert u hoe uw netwerk is samengesteld, hoe vaak u iemand ziet of
spreekt en hoe intens en belangrijk elk afzonderlijk contact is. In de interpretatiefase wordt
geleidelijk duidelijk of en welk type sociaal contact u tekort komt en of u wensen tot
verandering heeft en of wensen om bestaande contacten te behouden en te verbeteren. In
de interventie wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen wensen en doelen. Wensen zijn
dingen die u graag wilt, doelen zijn situaties in de toekomst die u op een gerichte manier kunt
bereiken. Om een wens te realiseren moet u concrete doelen stellen die de beste kans
geven dat de wens uitkomt. U brengt vervolgens in kaart welke activiteiten, vaardigheden en
hulpbronnen u nodig heeft om het doel te bereiken. Tenslotte werkt u aan het leren van
vaardigheden die u nodig heeft en het verkrijgen en gebruiken van de benodigde
hulpbronnen.
© R‟92 / BU
3