Werkboek sociale contacten voor ouderen 2012 - Rehabilitatie '92

Werkboek
Het verbeteren en uitbreiden van sociale
contacten voor ouderen met een
psychiatrische aandoening
Lies Korevaar
Irma Dekker

Werkboek
Het verbeteren en uitbreiden van sociale contacten
voor ouderen met een psychiatrische aandoening
Lies Korevaar
Irma Dekker
Voor cliënten en hun begeleiders of ondersteuners

Dit werkboek is vervaardigd met gebruikmaking van materiaal dat afkomstig is uit de
Psychiatric Rehabilitation Training Technology Packages door
M. Cohen, M.Farkas, B.Cohen, K.Danley, P.Nemec e.a.
Center for Psychiatric Rehabilitation,
Boston University,
730 Commonwealth Avenue, Boston
MA 02215, USA.
Het oorspronkelijke materiaal is vertaald en in Nederland geïntroduceerd door de Stichting
Rehabilitatie ‟92 te Utrecht.
Daarnaast is gebruik gemaakt van publicaties over de sociale netwerkbenadering door
Baars, H. & Uffing, J. & Dekkers, G. 1990. Sociale netwerkstrategieën in de sociale
psychiatrie; een handleiding voor de geestelijke gezondheidszorg. Houten/Antwerpen, Bohn
Stafleu Van Loghum.
Bewerking en redactie:
1 e versie Jos Dröes, Adriane Keldenich en Monique Geuze , mei 2007
2 e versie Lies Korevaar en Irma Dekker, juni 2011
Een uitgave van:
Stichting Rehabilitatie ‟92,
Mgr. Van de Weteringstraat 132b,
3581EN Utrecht,
030-2145002
info@rehabilitatie92.nl
© R‟92 / BU
2

Voorwoord
Ouderen met een psychiatrische aandoening vormen een risicogroep voor sociaal isolement.
Als gevolg van de aandoening en door lichamelijke achteruitgang zijn het sociale netwerk en
de familierelaties uitgedund, welke vervolgens de kwetsbaarheid voor depressie en
middelenmisbruik verhogen. Het verbeteren van sociale contacten van ouderen binnen de
psychiatrie blijkt echter onvoldoende gestimuleerd te worden. Het aanwezige aanbod is
onvoldoende toegesneden op de doelgroep en er wordt weinig gebruik gemaakt van het
aanbod dat er is. Bovendien blijkt de kwaliteit van het aanbod op het gebied van sociale
contacten aanzienlijk minder positief beoordeeld te worden door instellingen die geestelijke
gezondheidszorg bieden aan ouderen dan op andere gebieden zoals wonen en
dagbesteding. De methodiek ‘het verbeteren en uitbreiden van sociale contacten voor
ouderen met een psychiatrische aandoening’, die in dit werkboek wordt beschreven, is
gericht op het bevorderen van sociale contacten bij ouderen met een psychiatrische
aandoening. De methodiek is gebaseerd op de Individuele Rehabilitatiebenadering (IRB).
Hoewel ontwikkeld voor ouderen met een psychiatrische aandoening, is de methodiek ook te
gebruiken voor ouderen zonder psychiatrische aandoening, die in een sociaal isolement
verkeren.
Het werkboek is ontwikkeld in het kader van het project „Sociale Participatie door
Rehabilitatie voor ouderen met een psychiatrische aandoening‟. Het project is gefinancierd
door ZonMw in het kader van het „Zorg voor Beter-programma‟ en uitgevoerd door Stichting
Rehabilitatie ‟92, in samenwerking met de zorginstellingen:
Bavo Europoort / Rehabilitatiecentrum voor ouderen te Hoogvliet
Mensana RIBW Noord en Midden Limburg
SBWU te Utrecht
Dijk & Duin / Ouderenpsychiatrie te Castricum
RIWIS Zorg & Welzijn te Apeldoorn
Aan het project hebben verder meegewerkt:
Trimbos-instituut / Ouderen te Utrecht
Kenniscentrum Phrenos te Utrecht
De methodiek ‟Verbeteren en uitbreiden van sociale contacten‟ is bedoeld voor ouderen met
een psychiatrische aandoening met klachten over eenzaamheid, gebrek aan vriendschap en
intimiteit of met problemen bij het verdiepen of onderhouden van bestaande contacten. De
module is opgezet vanuit de IRB, en kan het best samen met een directe begeleider of
ondersteuner,met ervaring met de IRB, worden doorgenomen. De methodiek is bruikbaar
voor het verkennen, kiezen, verkrijgen, behouden en beëindigen van door u zelf gewilde
sociale relaties. Dit zijn tevens de fasen van de interventie, die door middel van verscheidene
instrumenten doorlopen kunnen worden.
Om te beginnen brengt u uw sociale netwerk in kaart met behulp van het instrument 'netwerk
in beeld'. Hierin inventariseert u hoe uw netwerk is samengesteld, hoe vaak u iemand ziet of
spreekt en hoe intens en belangrijk elk afzonderlijk contact is. In de interpretatiefase wordt
geleidelijk duidelijk of en welk type sociaal contact u tekort komt en of u wensen tot
verandering heeft en of wensen om bestaande contacten te behouden en te verbeteren. In
de interventie wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen wensen en doelen. Wensen zijn
dingen die u graag wilt, doelen zijn situaties in de toekomst die u op een gerichte manier kunt
bereiken. Om een wens te realiseren moet u concrete doelen stellen die de beste kans
geven dat de wens uitkomt. U brengt vervolgens in kaart welke activiteiten, vaardigheden en
hulpbronnen u nodig heeft om het doel te bereiken. Tenslotte werkt u aan het leren van
vaardigheden die u nodig heeft en het verkrijgen en gebruiken van de benodigde
hulpbronnen.
© R‟92 / BU
3

© R‟92 / BU
4

Inhoudsopgave
Introductie methodiek 7
Beslisboom proces „Verbeteren en uitbreiden van sociale contacten‟ 9
Hoofdstuk 1. Het scheppen van een band 11
Hoofdstuk 2. Netwerk in beeld 15
Hoofdstuk 3. Interpretatie Netwerk in beeld 27
Hoofdstuk 4. Prioriteiten, terrein en doeltype 35
Hoofdstuk 5. Zoekt u een nieuw persoon 39
Hoofdstuk 6. Zoekt u een nieuwe groep of vereniging? 51
Hoofdstuk 7. Bestaande contacten verbeteren 65
Hoofdstuk 8. Activiteiten om doelen te bereiken en te behouden 69
Hoofdstuk 9. Vaardigheden leren en leren toepassen 81
Hoofdstuk 10. Afscheid nemen 87
Bijlage 1; lijst met waarden 91
Bijlage 2; lijst met interesses 92
Bijlage 3: begrippenlijst 93
© R‟92 / BU
5

© R‟92 / BU
6

Introductie methodiek
De methodiek “verbeteren en uitbreiden van sociale contacten voor ouderen met een
psychiatrische aandoening” is ontworpen om ouderen op individuele basis te helpen hun
persoonlijke netwerk te verbeteren. Dat kan betekenen dat nieuwe contacten worden gelegd
of dat oude banden worden verstevigd. Dit werkboek kan gebruikt worden wanneer u
klachten hebt over eenzaamheid, over gebrek aan vriendschap en intimiteit of over
problemen bij het verdiepen of onderhouden van uw bestaande contacten.
Dit boek is opgezet vanuit de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB). Maar anders dan bij
andere IRB-modules gaat het in dit pakket om een handleiding en werkbladen die direct door
de cliënt zelf gebruikt kunnen worden. De praktijk wijst uit dat begeleiding gewenst is van
iemand die scholing heeft gehad in deze IRB-module.
Voor achtergrondinformatie verwijzen wij u naar het „Handboek Rehabilitatie voor zorg en
welzijn‟ geschreven door Lies Korevaar en Jos Dröes. ISBN: 9789062834556. 2008, 1 e druk.
Met name hoofdstuk 13; Sociale contacten en familierelaties en hoofdstuk 19; Zorg voor
zelfstandigheid: rehabilitatie in de ouderenzorg.
Wanneer in de tekst gesproken wordt van “u” wordt daarmee steeds de cliënt, degene die wil
werken aan zijn of haar sociale netwerk, bedoeld. De ervaring leert wel dat een cliënt dit
werkboek het gemakkelijkst samen met zijn of haar begeleider (of een andere ondersteuner)
kan doornemen. De redenen daarvan zijn:
Uw sociale netwerk in kaart brengen is soms confronterend. Het is voor de meeste
mensen prettig om de emoties die het oproept met iemand te kunnen delen.
Er staan soms hulpverleners-woorden en -begrippen in de tekst (bijvoorbeeld:
persoonlijke criteria, veranderdoel) die om uitleg vragen en
Veel stappen krijgen vorm via een gesprek (bijvoorbeeld: uw wensen onder woorden
brengen). Voor een gesprek heeft u een gesprekspartner nodig.
De methodiek is alleen bruikbaar voor het verkennen, kiezen, verkrijgen, behouden en
beëindigen (dit zijn de “fasen” van het proces) van door een persoon zelf gewilde sociale
relaties. Om de fasen van het proces door te maken worden een aantal instrumenten
gebruikt. In de verschillende fasen worden verschillende instrumenten gebruikt, zoals hier
onder is aangegeven.
In grote lijnen is de module als volgt samen te vatten:
Fase Instrumenten
Verkennen Scheppen van een band
Sociale netwerk analyse
Verkennen van een wens op het gebied van sociale contacten
Kiezen
Stellen van een doel op het gebied van sociale contacten
Verkrijgen Activiteiten benoemen om doel te bereiken en te behouden
Achterhalen van onmisbare vaardigheden en hulpbronnen
Vaardigheids- en hulpbroninterventies
Behouden
Alle modules, naar behoefte
Beëindigen
Afscheid nemen
© R‟92 / BU
7

De stappen van de methodiek zijn opgedeeld in hoofdstukken. Per hoofdstuk worden de
stappen ingeleid en uitgelegd.
Hoofdstuk 1; Bij alle stappen van het uitbreiden en verbeteren van uw sociale
netwerk is het scheppen van een band of het aangaan van een relatie met andere
mensen erg belangrijk. In dit hoofdstuk onderzoekt u wat het beste bij u past.
In hoofdstuk 2 en 3 brengt u uw netwerk in kaart en kunt u uit de verkregen informatie
conclusies verbinden.
In hoofdstuk 4 gaat u uw wensen, die u uit hoofdstuk 2 en 3 heeft geïnventariseerd,
opschrijven in de volgorde waarin u deze wensen wilt aanpakken. Tevens geeft u hier
aan om wat voor soort wens het gaat. Dit bepaald namelijk of u hierna met hoofdstuk
5, 6 of 7 verder gaat.
U gaat met hoofdstuk 5 verder als u een nieuw persoon zoekt
Met hoofdstuk 6 als u een nieuwe groep of vereniging zoekt
Met hoofdstuk 7 als u bestaande contacten wilt verbeteren.
Hoofdstuk 8 is bedoeld om te onderzoeken welke vaardigheden en
hulpbronnen/steun u kunnen helpen om uw doel te bereiken en te behouden.
Hoofdstuk 9 geeft informatie over hoe u deze vaardigheden kunt leren of hoe u kunt
leren om ze in de praktijk toe te passen.
Hoofdstuk 10 gaat over afscheid. Een goede manier van afscheid nemen is belangrijk
om op een positieve manier op de relatie terug te kunnen kijken.
Het proces van het verbeteren of uitbreiden van uw sociale netwerk
Het proces van het verbeteren of uitbreiden van uw sociale netwerk kan op twee manieren
beginnen.
Het kan zijn dat u al een duidelijk doel voor ogen hebt en dat u zoekt naar
- een persoon (vriend, vriendin, partner, maatje)
- een groep of clubje (een informeel verband van mensen waar u iets mee samen
doet zoals samen eten, koffie drinken, praatje maken, biljarten of kaarten)
- een vereniging (een formeel verband waarin u dingen met anderen samen doet; u
betaalt contributie en u moet u officieel aanmelden om lid te worden)
- duidelijke doelen kunnen ook zijn dat u je relatie met een bepaalde persoon,
groep of vereniging wilt verbeteren.
Wanneer u al een duidelijk doel hebt kunt in principe meteen door naar hoofdstuk 5, 6 of 7;
welk van deze delen is afhankelijk van wat u zoekt en of u uw doel al helemaal duidelijk
geformuleerd hebt.
We raden u toch aan om eerst de voorgaande hoofdstukken door te lezen en uw sociale
netwerk eens goed in kaart te brengen. Wie weet brengt het bekijken van uw netwerk
wensen naar voren waar u zich niet meteen van bewust was.
© R‟92 / BU
8

Beslisboom proces ‘verbeteren en uitbreiden van sociale contacten’
Waarom: U kunt uitzoeken bij welk onderdeel u het beste kunt beginnen of verder gaan in uw proces.
Aanwijzingen: Volg het stroomschema.
Lees H.1 (Het scheppen van een band) en
bespreek dit eventueel met uw begeleider
Is uw wens op het gebied van sociale
contacten duidelijk?
ja
Zoekt u een nieuw persoon: ga naar H. 5
Zoekt u een nieuwe groep of vereniging: ga naar H.6
Wilt u bestaande contacten verbeteren: ga naar H.7
Bepaal uw doel op het gebied van sociale
contacten (rol, tijd, plaats)
Om uw doel te kunnen bereiken en te
behouden heeft u misschien nog
vaardigheden of hulpbronnen/steun nodig:
ga naar H.8
Nu heeft u duidelijk welke vaardigheden voor
u een probleem zouden kunnen zijn of
zouden kunnen worden. En welke
hulpbronnen u kunnen ondersteunen bij het
bereiken en behouden van uw
rehabilitatiedoel.
Hoe u deze vaardigheden kunt leren of leren
toepassen: Ga naar H. 9
Afscheid nemen is een belangrijk onderwerp
als het om sociale contacten gaat.
Over afscheid nemen: Ga naar H.10
© R‟92 / BU
9
nee
Hulpbronnen realiseren
U kunt beginnen met uw
netwerkanalyse, de
interpretatie, prioriteiten
stellen en terrein bepalen
= H.2, 3 en 4
Zijn er onderdelen in het
verkennen die maken dat
het voor u lastig is om een
doel te stellen: Bespreek
met uw begeleider hoe u
deze onderdelen samen
aan kunt pakken.

© R‟92 / BU
10

Hoofdstuk 1
Het scheppen van een band
© R‟92 / BU
11

© R‟92 / BU
12

Hoofdstuk 1. Het scheppen van een band
Bij het verbeteren en uitbreiden van uw sociale contacten zijn de vaardigheden van “het
scheppen van een band” heel belangrijk. Een band scheppen betekent dat u zich in het
contact zo gedraagt dat er een prettige sfeer ontstaat waardoor u en de ander zich kunnen
verheugen op een volgende keer.
Hebt u ervaring met “een band scheppen”? Wat zijn belangrijke onderdelen ervan?
Bespreek de eigen ervaringen en die van de begeleider of ondersteuner ermee.
Suggesties:
Fysieke activiteiten
Dingen samen doen Sporten
Uitgaan Wandelen
Eten TV kijken
Klaverjassen Biljarten
Bezoeken soos Bezoeken club
Verstandelijke activiteiten
Gemeenschappelijke interesses achterhalen
Praten over algemene onderwerpen, bv. het nieuws
Emotionele activiteiten
Kennismaken Luisteren en begrijpen
Iets over uzelf vertellen Vragen stellen
Zeggen als iets u niet bevalt Uw grenzen aangeven
Zeggen hoe u wilt dat iets gaat Reageren op kritiek
U instellen op de gespreksstijl
en omgangsvormen van de ander
Leerpunt: * Een prettig contact komt van twee kanten
* Bijna iedereen vindt een of meer van de genoemde activiteiten moeilijk
* In het contact met de ene persoon zijn vaak ander dingen moeilijk dan in het
contact met de andere persoon.
Vraag u af: Welke van de bovengenoemde activiteiten vindt u in het algemeen moeilijk?
Welke activiteiten vindt u moeilijk als u met iemand alleen bent?
Welke activiteiten vindt u moeilijk als er anderen bij zijn?
Bespreek uw antwoorden desgewenst met uw begeleider.
U weet niet van tevoren of de dingen die u moeilijk vindt zich in de praktijk ook echt zullen
voordoen. We komen hierop in hoofdstuk 8 en 9 terug wanneer u preciezer heeft bepaald
wat u precies wilt gaan doen om uw sociale contacten te verbeteren of uit te bereiden.
© R‟92 / BU
13

© R‟92 / BU
14

Hoofdstuk 2
Netwerk in beeld
© R‟92 / BU
15

© R‟92 / BU
16

Hoofdstuk 2. Netwerk in beeld
Het kan zijn dat u nog geen duidelijke keuzen gemaakt hebt. U wilt bijvoorbeeld wel iets
doen aan uw eenzaamheid, maar u weet nog niet precies wat. Of u wilt eigenlijk een partner
maar zoekt om te beginnen naar een activiteit waar u meer mensen kunt ontmoeten (zodat
uw kans om een partner te vinden groter wordt). Als u nog niet zo‟n duidelijk plan hebt begint
u in hoofdstuk 2 met een analyse van uw sociale netwerk. Dat doet u in deze handleiding
met behulp van een instrument dat aangepast is overgenomen uit de “sociale
netwerkbenadering” (SNB). Dit instrument hebben we “netwerk in beeld” genoemd.
Eerst inventariseert u hoe uw huidige netwerk, op dit moment, is samengesteld. Uw netwerk
bestaat uit mensen (bv familie, vrienden, verenigingsleden, (oud)collega‟s, buren,
lotgenoten) maar de vorm van uw netwerk wordt ook bepaald door hoe vaak u die mensen
ziet/spreekt/schrijft, hoe intens het contact is en hoe belangrijk ze voor u zijn.
U kunt als hulpmiddel ook een genogram maken waarin u uzelf eerst op papier tekent. Dit
kan door middel van een cirkel of door het tekenen van een poppetje. Hierna tekent u alle
belangrijke anderen om u heen, u kunt de meest belangrijke mensen dichtbij u tekenen,
daarna de overige contacten die u heeft. U kunt bepaalde contacten een kleur geven;
bijvoorbeeld: iedereen die u vaak ziet rood, etc. U kunt de lijnen verschillend tekenen; dikke
lijn = veel contact, gewone lijn = gemiddeld contact, stippellijn = weinig contact, zig-zag lijn=
moeilijk contact. U kunt ook mensen dichtbij u plaatsen of juist ver af. U kunt met pijltjes
aangeven van wie het contact uit gaat.
Noteer op werkblad 2 ook sociale verbanden die voor u erg belangrijk zijn, zoals een
vereniging, een kerk, een café, een soos of een klaverjas- of biljartclub.
© R‟92 / BU
17

© R‟92 / BU
18

Werkblad netwerk in beeld (1a)
Netwerk in beeld (persoonlijke gegevens)
Naam Beroep
Leeftijd Opleiding(en)
Adres
Begeleider
Maand/jaar Interesses/Hobby‟s
© R‟92 / BU
19

Werkblad netwerk in beeld (1b) Deel 1: Familie
Bij familierelatie kunt u denken aan vader/moeder, broer/zus, partner, zoon/dochter, schoonfamilie etc.
Relatie
1.
Naam Leeftijd M/V Beroep/
Opleiding
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
© R‟92 / BU
20
Burgerlijke
Staat
Woonsituatie Frequentie
Duur v/h contact

Relatie
1.
Initiatief Activiteit/
aansluiting
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Plaats Gevoel in woorden
of (- +/- +)
© R‟92 / BU
21
Bijzonderheden

Werkblad netwerk in beeld (2)
Deel 2: Vrienden/kennissen/(ex)collega’s/buren/medecliënten etc.
Relatie Naam Leeftijd
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
M/V Beroep/
Opleiding
© R‟92 / BU
22
Burgerlijke
staat
Woonsituatie Frequentie
Duur v/h contact

Relatie Ontmoet
waar/wanneer
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Initiatief Activiteit/
aansluiting
© R‟92 / BU
23
Plaats Gevoel in
woorden of
(- +/- +)
Bijzonderheden

Werkblad netwerk in beeld (3)
Deel 3: docenten, werkgevers, hulpverleners, begeleiders, maatschappelijke diensten, e.d.
Relatie Naam Frequentie Duur Initiatief
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
© R‟92 / BU
24

Relatie Gevoel Aansluiting Bijzonderheden
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32 .
33.
34.
35.
36.
© R‟92 / BU
25

© R‟92 / BU
26

Hoofdstuk 3
Interpretatie netwerk in beeld
© R‟92 / BU
27

© R‟92 / BU
28

Hoofdstuk 3. Interpretatie netwerk in beeld
Uit dit onderzoek van uw netwerk wordt in de interpretatiefase geleidelijk aan duidelijk
welk type sociaal contact u tekort komt en of u wens(en) tot verandering hebt of wensen
om bestaande contacten te behouden en te verbeteren. U bent dan met andere woorden
op het punt aangekomen dat het voor uzelf duidelijk is of u een nieuwe persoon, groep of
vereniging zoekt, of dat u het contact dat u al hebt met een persoon, groep of vereniging
wilt verbeteren. Uw wens is dan dus duidelijk geworden.
Werkblad interpretatie netwerk in beeld (1)
Aanwijzingen: Vul op dit werkblad de antwoorden in op de vragen die u in uw situatie
belangrijk vindt. Schrijf waar dat kan vooral op wat u zo wilt houden en wat u wilt
veranderen. Beantwoord de laatste vragen van elk onderdeel (onder conclusie
interpretatie) altijd. De begeleider of ondersteuner kan kanttekeningen toevoegen.
Vragen
Algemene vragen
-Hoe vond u het om uw netwerk zo op papier te zetten?
-Als u het resultaat ziet, wat vindt u daar dan van?
-Valt u iets op wat u niet had verwacht?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
-Zijn er bepaalde contacten of relaties die u in het dagelijks leven mist?
Antwoord cliënt
Kanttekening begeleider
Deel 1: familie
- Leeftijd ouders?
- Verschil van leeftijd met broers/zussen?
- Enig kind?
- Enige van uw sekse in het gezin? Of alleen maar jongens of meisjes?
Antwoorden cliënt
© R‟92 / BU
29

Kanttekening begeleider
- Beroepen/opleidingen van de familie?
- Burgerlijke staat van de familie?
- Woonsituatie van de familie?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Contacten met uw familieleden opvallend lang/kort?
- Opvallend veel of weinig contacten?
- Initiatief afwisselend bij u en bij uw familielid?
- Speciaal aansluiting bij iemand?
- Contacten op wisselende plekken?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Heeft u voor één of een paar personen een bijzonder gevoel; heel aardig, verbonden, etc.?
Welke personen zijn dat?
- Is één(of zijn een paar) van de contacten opvallend (belangrijk, goed, slecht). Welke zijn dat?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
Conclusie interpretatie netwerk werkblad 1
- Zijn er contacten die u zou willen uitbreiden?
- Zijn er contacten die u wilt verbeteren?
- Mits u bepaalde contacten met familie?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
© R‟92 / BU
30

Werkblad interpretatie netwerk in beeld (2)
Deel 2: vrienden, kennissen
- Uit verschillende leeftijdsgroepen?
- Uit uw eigen leeftijdsgroep? Of juist niet?
- Opvallend veel vrienden/kennissen van een bepaalde sekse? De uwe of juist de andere?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Beroepen gevarieerd? Veel zonder werk?
- Opleidingsniveau gevarieerd?
- Het zelfde opleidingsniveau als u? Of juist niet?
- Burgerlijke staat van uw vrienden/kennissen gevarieerd?
- Vaak dezelfde burgerlijke staat als u? Of juist niet?
- Woonsituatie van gevarieerd?
- Vaak hetzelfde als u? Of juist niet?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Ziet u uw vrienden/kennissen opvallend veel/weinig?
- Contacten opvallend lang, of kort?
- Heeft u op verschillende plekken mensen ontmoet? Of opvallend veel op telkens dezelfde plek?
- Heeft u in verschillende perioden in uw leven mensen ontmoet? Of juist veel in een bepaalde
periode?
- Zijn er contacten die al heel lang duren? Of zijn het allemaal contacten van de laatste twee
jaar?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
© R‟92 / BU
31

- Initiatief voor contact afwisselend door jou en door de ander? Of vaak van één kant?
- Onderneemt u met verschillende mensen ook verschillende activiteiten?
- Wat zijn contacten waarin u een goede aansluiting vindt? Wat is de reden daarvan? Zijn dat
verschillende redenen of vaak dezelfde?
- Contacten op verschillende plekken?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Bij één of een paar contacten een bijzonder goed gevoel?
- Bepaalde contacten opvallend goed of belangrijk?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
Conclusie interpretatie netwerk werkblad 2
- Zijn er contacten die u zou willen uitbreiden?
- Zijn er contacten die u zou willen verbeteren?
- Mist u bepaalde contacten of vormen van vriendschap?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
© R‟92 / BU
32

Werkblad interpretatie netwerk in beeld (3)
Deel 3: hulpverleners, maatschappelijke diensten e.d.
- Hoeveel hulpverlenerscontacten?
- Hoe vaak contact?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Gaat het dan vaker om lange contacten of om korte? Hoe lang?
- Zijn bepaalde contacten opvallend goed of slecht (aansluiting, gevoel)?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
- Heeft u veel contacten met diensten zoals sociale dienst uitkeringsinstantie, sociaal raadsman,
advocaat?
- Zijn bepaalde contacten opvallend goed of opvallend slecht (aansluiting, gevoel, effect)?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
Conclusie interpretatie netwerk werkblad 3
- Zijn er contacten met hulp- of dienstverleners die u wilt verbeteren?
- Zijn er contacten met hulp- of dienstverleners die u wilt uitbreiden?
- Mist u bepaalde contacten of vormen van hulp- of dienstverlening?
Antwoorden cliënt
Kanttekening begeleider
© R‟92 / BU
33

© R‟92 / BU
34

Hoofdstuk 4
Prioriteiten, terrein en doeltype
© R‟92 / BU
35

© R‟92 / BU
36

Hoofdstuk 4. Prioriteiten, terrein en doeltype
Wensen en doelen
Juist bij het verbeteren of uitbreiden van uw sociale contacten is het erg belangrijk om
een onderscheid te maken tussen wensen en doelen.
Wensen zijn dingen die u graag wilt. Een wens zegt niets over de uitvoerbaarheid of de
realiteit. U kunt wensen dat u miljonair wordt of dat u een prachtig huis krijgt of een
fantastische reis gaat maken die u nooit, of voorlopig niet, kunt bereiken. Wensen
kunnen bereikbaar zijn, maar dat hoeft niet. Sommige wensen blijken onbereikbaar.
Doelen zijn situaties in de toekomst die u op een gerichte manier kunt bereiken. Een doel
kan in principe bereikt worden. Als u u ten doel stelt om veel geld te verdienen en het is
een echt, praktisch doel dan zegt u daarmee dat u gaat uitzoeken hoe u dat wilt gaan
doen en vervolgens gaat u het doen.
We geven hieronder voorbeelden van wensen en doelen op het gebied van sociale
contacten.
“Ik wil een levenspartner van mijn eigen leeftijd met een vriendelijk karakter” is een wens.
Iedereen weet dat er geen vaste procedure bestaat om aan zo‟n levenspartner te komen.
Het kan zijn dat uw wens wordt vervuld, maar het kan ook zijn dat dat niet gebeurt. Om
uw wens te verwerkelijken kunt u wel iets doen. Bijvoorbeeld een
relatiebemiddelingsbureau inschakelen: dat zoekt direct naar een levenspartner die
voldoet aan de criteria die u hebt opgegeven. Maar toch is “een levenspartner willen met
een vriendelijk karakter” een wens, geen doel. U hebt de verwerkelijking ervan niet
helemaal in de hand. Ook het willen vinden van vrienden, vriendinnen en maatjes zijn
wensen, geen doelen.
“Ik wil de komende maanden als lid van de wandelvereniging vier wandelingen
meemaken om nieuwe mensen te leren kennen” is een doel. Iedereen weet dat u dit
voornemen kunt uitvoeren. U hoopt misschien dat de nieuwe mensen die u leert kennen
aardig zijn en dat er misschien iemand tussen zit waar u wat meer mee krijgt. Maar dat is
dan weer een wens, geen doel.
“Ik wil mijn relatie met mijn buurvrouw verdiepen” is een wens, want het bereiken ervan is
afhankelijk van de reactie van uw buurvrouw op uw optreden. U kunt wel doelen stellen
om deze wens te verwerkelijken. Bijvoorbeeld: u kunt u voornemen om tegen de
buurvrouw te zeggen dat u haar vaker zou willen zien en -als zij dat van haar kant ook wil
– een gezamenlijk doel stellen om bijvoorbeeld geregeld samen koffie te drinken. Samen
koffie drinken is een doel – dat kunt u doen zoals u het u hebt voorgenomen.
Kortom: wensen kunt u wel verduidelijken en uitwerken, maar om een wens te
verwerkelijken moet u doelen stellen die de beste kans geven dat uw wensen uitkomen.
Om hier een begin mee te maken stelt u in dit hoofdstuk uw prioriteiten, doelterrein en
wenstypen vast.
U heeft in hoofdstuk 3 aangegeven welke contacten u wilt uitbreiden en welke contacten
of vormen van relatie u mist. Mogelijk heeft u meerdere wensen tegelijk. Als dit zo is stelt
u in dit hoofdstuk uw prioriteiten.
© R‟92 / BU
37

Werkblad prioriteiten, terrein en doeltype
Mijn wensen zijn
-
-
-
-
Mijn wens met de hoogste
prioriteit is:
Mijn wens is een wens tot
verandering of een wens tot
behoud:
Haalbaarheid
© R‟92 / BU
38
Urgentie Motivatie Steun Totaal
Geef elke wens een cijfer tussen 1 en 5 op haalbaarheid, urgentie, motivatie en steun.
5 is veel/groot, 1 is weinig/klein. Tel de scores van elke wens op en vergelijk de totalen om te zien
welke wens u prioriteit heeft. Controleer bij uzelf of de uitkomst gevoelsmatig klopt. Zo niet, vraag
u dan af welke score u misschien moet herzien.
Verklaring van woorden:
Haalbaarheid geeft aan hoe gemakkelijk uw wens te vervullen is.
Urgentie geeft aan hoe snel u uw wens wilt verwezenlijken.
Motivatie geeft aan hoeveel energie en moeite u erin wilt steken.
Steun geeft aan hoeveel hulp en aanmoediging u verwacht van anderen.
Bij een veranderwens gaat u verder met hoofdstuk 5 (u zoekt een persoon), 6 (u zoekt
een groep of vereniging). Bij een behouden-wens gaat u naar hoofdstuk 7 (bestaande
contacten verbeteren).

Hoofdstuk 5
Zoekt u een nieuw persoon?
© R‟92 / BU
39

© R‟92 / BU
40

Hoofdstuk 5. Zoekt u een nieuw persoon?
U zoekt een nieuw persoon
Het is van belang om te onthouden dat het zoeken van een nieuw persoon met bepaalde
eigenschappen een wens is en geen doel. Maar dat betekent niet dat u er niets in kunt
ondernemen. Om een partner, vriend, vriendin of maatje met bepaalde eigenschappen te
vinden kunt u drie dingen doen.
In de eerste plaats maakt u een lijstje met uw persoonlijke criteria ten aanzien van de
persoon die u zoekt. Deze term wordt verderop in dit boek uitgelegd. Het lijstje
persoonlijke criteria is uw “verlanglijstje” van de ideale partner, vriend, vriendin of maatje.
Als u in het vervolg een voor u geschikte persoon tegenkomt heeft u, wanneer u zo‟n
verlanglijstje hebt gemaakt, meer kans om hem of haar ook te herkennen als een
geschikt persoon.
In de tweede plaats kunt u gebruik maken van bemiddelende instanties die zich richten
op ouderen, bijvoorbeeld een relatiebemiddelingsbureau, contactadvertenties, een
internetsite of een vriendendienst. U gaat dan precies informeren over hoe de
bemiddeling werkt, een bepaald bureau, initiatief of website uitkiezen en dan kijken of u
beschikt over alle vaardigheden en hulpbronnen om van de bemiddeling gebruik te
maken. Als u moet opgeven wat voor iemand u zoekt gebruikt u uw “verlanglijstje” met
persoonlijke criteria. Via bemiddeling zoekt u eigenlijk direct naar een persoon. Als u
contact met iemand krijgt aangeboden kun u uw verlanglijstje weer nalopen om te zien of
de persoon aan uw persoonlijke criteria voldoet. Maar denk eraan: uiteindelijk vallen
mensen dikwijls op heel andere types dan zij van tevoren denken.
In de derde plaats kunt u besluiten dat u aansluiting zoekt bij een groep of vereniging in
de hoop dat u daar iemand tegen komt die de door u gewenste eigenschappen heeft en
met wie het bovendien klikt. Dit wordt behandeld in hoofdstuk 6.
Persoonlijke criteria opsporen betekent dat u een lijstje maakt waarop de ideale
eigenschappen staan voor het bemiddelingsbureau dat u zoekt. (werkbladen
Persoonlijke criteria 1 en 2)
Om tot deze criteria te komen kunt u gebruik maken van de lijst van waarden en
interesses in de bijlage. U kunt ook vanuit vroegere ervaringen halen wat u juist wel
graag wilt of juist niet en dit dan positief „herformuleren‟. U kunt ook nadenken over uw
toekomstwensen en deze omzetten naar criteria.
Als u niet zeker bent of u gebruik wilt maken van bemiddeling dan kunt u het beste de
werkbladen „Wilt u bemiddeling; Verkennen 1,2 en 3 -‟ uitwerken.
Het komen tot een keuze van welke bemiddeling u gebruik wilt gaan maken doet u door
de werkbladen „Het stellen van een doel 1 en 2‟ in te vullen.
© R‟92 / BU
41

Werkblad zoekt u een nieuw persoon? Persoonlijke criteria 1
Eigenschappen die ik belangrijk vind waar een bemiddelingsbureau rekening mee
houdt :
Bijvoorbeeld:
Ondersteuning bij het maken van een profiel van een juiste persoon voor mij (zoals
gemeenschappelijke interesses, leeftijd, geslacht, woonomgeving, uiterlijk,
karaktereigenschappen die u belangrijk vindt, hobby‟s die u prettig zou vinden als
iemand die heeft, iemands achtergrond, opvoeding, geloof)
De kosten die berekend worden, het slagingspercentage, overzichtelijke wachttijd, welk
publiek/welke doelgroepen bezoeken de site/lezen die krant, begrip voor mijn situatie,
werken ze snel, zorgvuldig etc.
© R‟92 / BU
42

Werkblad zoekt u een nieuw persoon? Persoonlijke criteria 2
De gewenste kenmerken van de vorige bladzijde zet u om in persoonlijke criteria; wat u
persoonlijk belangrijk vindt aan het bemiddelingsbureau waar u contact mee wilt.
De „ideale‟ persoon zal in de praktijk bijna niet te vinden zijn maar het helpt u om straks
een goede keuze te kunnen maken.
Mijn persoonlijke criteria van een bemiddelingsbureau die ik zoek zijn:
(denk aan: bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
© R‟92 / BU
43

Werkblad wilt u bemiddeling; verkennen (1)
A: Noodzaak, B: Inzet, C: Identiteitsbesef, D: Omgevingsbesef, E: Begeleidingsbehoefte
A: Noodzaak:
Hoe ontevreden bent u over de huidige situatie? Is bemiddeling volgens u een
noodzakelijke stap?
B: Inzet:
Verlangen naar bemiddeling:
Positieve gevolgen van bemiddeling:
Geloof in eigen kunnen:
Steun van anderen:
© R‟92 / BU
44

Werkblad wilt u bemiddeling; verkennen (2)
C: Identiteitsbesef:
Waarden:
(zie bijlage 1 voor een lijst met waarden die als hulpmiddel kunnen dienen bij het bepalen van uw
eigen waarden)
Interesses:
(zie bijlage 2 voor een lijst met interesses die als hulpmiddel kunnen dienen bij het bepalen van
uw eigen interesses)
Heeft u wel eens eerder gebruik gemaakt van bemiddeling?
Kent u andere mensen die wel eens gebruik hebben gemaakt van bemiddeling? Hoe
was uw indruk ervan?
D: Omgevingsbesef
Waar kunt u bemiddeling vinden?
Hoe pakt u het aan?
© R‟92 / BU
45

E: Begeleidingsbehoefte
- Praktische steun/hulp
- Verstandelijke steun/hulp
- Emotionele steun/hulp
- Levensbeschouwelijke steun/hulp
- Van wie kunt u deze steun/hulp krijgen?
- Van wie wilt u deze steun/hulp krijgen?
© R‟92 / BU
46

Werkblad wilt u bemiddeling; verkennen (3)
Voorbeeld van scores omgezet in het profiel :
5
4
3
2
1
Onderdelen van Verkennen in
kaart gebracht:
5 = veel/groot
1 = weinig/klein
Zet bij elk onderdeel een kruisje of
een lijn achter het cijfer dat voor u
van toepassing is.
--------------
noodzaak
Onderdelen van Verkennen
ontwikkelen als ik een
onderdeel lager scoor dan 2,5:
Geen noodzaak: geen traject
Weinig inzet: voorbeelden van
herstel en rehabilitatie, steun
activeren
Weinig identiteitsbesef: doel stellen,
veel aandacht voor persoonlijke
criteria
Weinig omgevingsbesef: doel
stellen, veel aandacht voor
alternatieve omgevingen
------------
inzet
Weinig begeleidingsbehoefte:
bespreken op welke punten u wel
begeleiding wilt, band
versterken
---------------
id.besef
5
4
3
2
1
A:
Noodzaak
© R‟92 / BU
47
----------------
omg. besef
B:
Inzet
C:
Identiteits
besef
--------------------
begel. behoefte
D:
Omgevings
besef
E:
Begeleidings
behoefte

Werkblad wilt u bemiddeling? Het stellen van een doel (1)
(Mogelijkheid; bemiddelingbureaus, contactadvertenties, internetsites etc.)
Mogelijkheid:
Vragen die ik wil stellen Antwoorden die ik heb gekregen
1.
2.
3.
4.
5.
Mogelijkheid:
Vragen die ik wil stellen Antwoorden die ik heb gekregen
1.
2.
3.
4.
5.
Mogelijkheid:
Vragen die ik wil stellen Antwoorden die ik heb gekregen
1.
2.
3.
4.
5.
© R‟92 / BU
48

Werkblad wilt u bemiddeling? Het stellen van een doel (2)
(PC: Zie blz. 26; Gewicht = van 1 t/m 10; Score = van 1(=weinig/klein) t/m 5(=veel/groot))
Persoonlijke criteria
(pc)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Totaal gewicht x score:
Gewicht
van pc
Mogelijkheid 1: Mogelijkheid 2: Mogelijkheid 3:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
© R‟92 / BU
49
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
De mogelijkheid met het hoogste aantal punten (alle uitkomsten van gewicht x score bij
elkaar opgeteld) voldoet het beste aan uw persoonlijke criteria.

Formuleer uw doel volgens de regels van de doelformulering:
Ik wil als (rol) deelnemen aan/lid worden van (bemiddelingsbureau) in (plaats)
vanaf (streefdatum).
Mijn doel op het gebied van sociale contacten:
© R‟92 / BU
50

Hoofdstuk 6
Zoekt u een nieuwe groep
of vereniging?
© R‟92 / BU
51

© R‟92 / BU
52

Hoofdstuk 6. Zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Hoe u een nieuwe groep of vereniging zoekt is het onderwerp van hoofdstuk 6.
Het kan zijn dat u een nieuwe groep of vereniging zoekt omdat u mensen wilt leren
kennen om een bepaalde activiteit samen mee te doen of omdat u op bepaalde tijden
ergens heen wilt kunnen (bijvoorbeeld elke woensdagavond) of omdat u specifiek zoekt
naar een partner, vriend, vriendin of maatje en u hoopt zo‟n persoon daar tegen te
komen.
In al deze gevallen wordt uw doel: “Ik wil lid worden van (groep/vereniging) in (plaats) per
(tijdstip).”
Eerst onderzoekt u de onderdelen uit de Verkenningsfase, om uit te zoeken of u er aan
toe bent om een goede keuze te kunnen maken en een concreet veranderdoel te kunnen
stellen. Iemand kan dit als hij of zij:
Ontevreden is over de toestand zoals die nu is
Het gevoel heeft er iets aan te kunnen doen
Weet wat hij of zij belangrijk vindt
Weet wat er voor mogelijkheden zijn
Weet wat voor hulp hij of zij erbij wil hebben
Deze punten gaat u een voor een na in de werkbladen „Verkennen 1,2 en 3‟.
Soms komen hieruit zaken naar voren die eerst aangepakt moeten worden
(doelvaardigheid ontwikkelen). Bijvoorbeeld: het blijkt dat u helemaal niet gelooft dat
mensen zoals u lid van een vereniging kunnen worden. Een gesprek met iemand die in
hetzelfde schuitje heeft gezeten en die nu wel lid is van een vereniging, kan die
overtuiging misschien veranderen. Dit is een voorbeeld van het ontwikkelen van een
onderdeel van het verkennen.
Vervolgens stelt u een doel.
Het is belangrijk om uiteindelijk doelen te formuleren waarin uw rol (partner, vriend,
groepslid, verenigingslid), de andere partij (groep of vereniging), de tijdsperiode (bv.: de
komende maanden, of een streefdatum) en een plaats (bij u thuis, afwisselend bij u en
anderen, in het verenigingsgebouw) zijn vastgelegd.
Voorbeelden zijn:
“Ik wil als lid van biljartvereniging “Ons Genoegen” (uw rol) contacten maken met andere
leden (de andere partij) in het buurthuis (plaats) in de komende 3 maanden (tijd).
“Ik wil met het wandelclubje van mijn neef (andere partij) de komende maanden op
zondagen (tijd) als groepslid (rol) mee gaan wandelen waar ze afspreken (plaats).
Dit doet u door eerst te kijken welke elementen van de doelformulering u al heeft.
(Werkblad „Stellen van een doel 1‟). De ontbrekende elementen vergen nog enige actie.
Om persoonlijke criteria op te sporen, maakt u een lijstje met daarop de ideale
kenmerken van de groep of vereniging die u zoekt. (werkblad „Stellen van een doel 2‟)
Om tot deze criteria te komen kunt u gebruik maken van de lijst van waarden en
interesses in de bijlage. U kunt ook vanuit vroegere ervaringen halen wat u juist wel
graag wilt of juist niet en dit dan positief „herformuleren‟. U kunt ook nadenken over uw
toekomstwensen en deze omzetten naar criteria.
Om tot een concreet doel te komen vult u de werkbladen „Het stellen van een doel 3 en
4‟ in.
© R‟92 / BU
53

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Verkennen (1)
A: Noodzaak, B: Inzet, C: Identiteitsbesef, D: Omgevingsbesef, E: Begeleidingsbehoefte
A: Noodzaak:
Hoe ontevreden bent u over de huidige situatie
U mist (type contact met groep/vereniging)
B: Inzet:
Verlangen naar verandering:
Positieve gevolgen van verandering:
Geloof in eigen kunnen:
Steun van anderen:
© R‟92 / BU
54

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Verkennen (2)
C: Identiteitsbesef:
Waarden:
(zie bijlage 1 voor een lijst met waarden die als hulpmiddel kunnen dienen bij het bepalen van uw
eigen waarden)
Interesses:
(zie bijlage 2 voor een lijst met interesses die als hulpmiddel kunnen dienen bij het bepalen van
uw eigen interesses)
Vroegere ervaringen met contact maken:
Vroegere ervaringen met contact onderhouden:
D: Omgevingsbesef
Waar vindt u een groep of vereniging?
Hoe pakt u het aan om u aan te melden?
© R‟92 / BU
55

E: Begeleidingsbehoefte
- Praktische steun/hulp
- Verstandelijke steun/hulp
- Emotionele steun/hulp
- Levensbeschouwelijke steun/hulp
- Van wie kunt u deze steun/hulp krijgen?
- Van wie wilt u deze steun/hulp krijgen?
© R‟92 / BU
56

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Verkennen (3)
Voorbeeld van scores omgezet in het profiel :
5
4
3
2
1
Onderdelen van Verkennen in
kaart gebracht:
5 = veel/groot
1 = weinig/klein
--------------
noodzaak
Zet bij elk onderdeel een kruisje of
een lijn achter het cijfer dat voor u
van toepassing is.
Onderdelen van Verkennen
ontwikkelen als ik een
onderdeel lager scoor dan 2,5:
Geen noodzaak: geen traject
Weinig inzet: voorbeelden van
herstel en rehabilitatie, steun
activeren
Weinig identiteitsbesef: doel stellen,
veel aandacht voor persoonlijke
criteria
Weinig omgevingsbesef: doel
stellen, veel aandacht voor
alternatieve omgevingen
------------
inzet
Weinig begeleidingsbehoefte:
bespreken op welke punten u wel
begeleiding wilt, band
versterken
---------------
id.besef
5
4
3
2
1
A:
Noodzaak
© R‟92 / BU
57
----------------
omg. besef
B:
Inzet
C:
Identiteits
besef
--------------------
begel. behoefte
D:
Omgevings
besef
E:
Begeleidings
behoefte

Zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Stellen van een doel (1)
Welke elementen van de doelformulering heeft u al? (omgeving/plaats, rol, tijd)
Omgeving/plaats?
Rol?
Tijdsmoment of tijdsperiode?
Groep of vereniging?
© R‟92 / BU
58

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Stellen van een doel (2)
Kenmerken die ik belangrijk vind bij een groep, of vereniging:
De meest ideale groep of vereniging is voor mij een groep of vereniging waar
mensen komen die:
De meest ideale groep of vereniging is voor mij een groep of vereniging waar ze
deze activiteiten doen:
De meest ideale groep of vereniging is voor mij een groep of vereniging waar ik:
De meest ideale groep of vereniging is voor mij een groep of vereniging die
voldoet aan het volgende wat betreft gebouw, plek, grootte, ligging, begeleiders
etc.:
Interesses die ik er terug moet kunnen vinden bij groepsgenoten/deelnemers:
Ideale leeftijd/geslacht van groepsgenoten/deelnemers:
Karaktereigenschappen die ik terug wil vinden in groepsgenoten/deelnemers:
Achtergrond/opvoeding/geloof van groepsgenoten/deelnemers:
© R‟92 / BU
59

Mijn persoonlijke criteria voor de groep of vereniging die ik zoek zijn
(denk aan: bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord):
De gewenste kenmerken van de vorige bladzijde zet u om in persoonlijke criteria; wat u
persoonlijk belangrijk vindt aan de groep/vereniging waar u aan deel wilt nemen.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
© R‟92 / BU
60

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Stellen van een doel (3)
Ik zoek:
Zoektermen (bv. Het gebied waarbinnen u zoekt, dat wat er voor u zeker aanwezig moet zijn)
1.
5.
2.
3.
4.
Schrijf mogelijke groepen of verenigingen op die voor u in aanmerking zouden
kunnen komen. (Kruis aan welke u wilt onderzoeken)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Naam groep(en) of vereniging(en):
© R‟92 / BU
61
6.
7.
8.

Kenmerken waarover u iets wilt weten
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kopieer dit werkblad en gebruik voor het onderzoeken van elke groep/vereniging
een nieuw vel
Naam groep of vereniging:
Kenmerken omzetten naar vragen
+ andere vragen die u wilt stellen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wie, hoe,
wanneer
© R‟92 / BU
62
Antwoorden

Werkblad zoekt u een nieuwe groep of vereniging?
Stellen van een doel (4)
(PC: Zie blz. 41; Gewicht = van 1 t/m 10; Score = van 1(=weinig/klein) t/m 5(=veel/groot))
Persoonlijke criteria
(pc)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Totaal gewicht x score:
Gewicht
van pc
Mogelijkheid 1: Mogelijkheid 2: Mogelijkheid 3:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
© R‟92 / BU
63
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
Score:
Gewicht x score:
De mogelijkheid met het hoogste aantal punten (alle uitkomsten van gewicht x score bij
elkaar opgeteld) voldoet het beste aan uw persoonlijke criteria.

Formuleer uw doel volgens de regels van de doelformulering:
Ik wil als (rol) deelnemen aan/lid worden van (groepsactiviteit/vereniging) in
(plaats) vanaf (streefdatum).
Mijn doel op het gebied van sociale contacten:
© R‟92 / BU
64

Hoofdstuk 7
Bestaande contacten verbeteren
© R‟92 / BU
65

© R‟92 / BU
66

Hoofdstuk 7. Bestaande contacten verbeteren?
In veel gevallen ontdekken mensen tijdens het onderzoeken van hun sociale netwerk dat
zij bestaande contacten met een persoon, een groep of een vereniging willen verbeteren.
Ze hebben dan een “behouden doel”. Het verbeteren van bestaande contacten is altijd te
formuleren als een doel met een rol, een persoon, groep of vereniging, een tijdstermijn
en een of meer omgevingen.
Voorbeelden zijn:
“Ik wil het vriendschappelijke contact (rol) met Jan het komende jaar (tijdstermijn)
aanhouden door hem twee keer per week (tijd) te bellen (omgeving: thuis) en
eenmaal per maand (tijd) op bezoek te gaan (omgeving: Jan‟s huis).”
“Ik wil gedurende het komende jaar (tijd)mijn vriendschap(rol) met mijn buurvrouw
(persoon)verdiepen door haar af en toe bij mij thuis (plaats) te eten uit te
nodigen.”
“Ik wil in het komende jaar (tijdstermijn) beter functioneren als lid (rol) van de
klaverjasclub in het buurthuis (omgeving).”
“Ik wil als opa (rol) de relatie met mijn kleinzoon intensiveren. Ik streef ernaar dat
we elkaar de komende maanden (tijdstermijn) afwisselend opzoeken (omgeving)
en dat we af en toe samen uit eten gaan (omgeving).”
Behouden doelen kunnen meestal snel worden gesteld omdat rol, andere partij, plaats
en omgeving al bekend zijn. Heeft u een wens om iets te behouden formuleer dan het
“behouden doel” volgens de regels en ga snel verder met het achterhalen van de
onmisbare vaardigheden in hoofdstuk 8.
Werkblad bestaande contacten verbeteren?
Stellen van een behouden doel
Formuleer uw behouden doel volgens de regels van de doelformulering:
Ik wil als (rol) in de komende (tijdsperiode) mijn relatie met (andere partij)
verbeteren. Dat zal vooral gebeuren op/in (plaats).
Mijn behouden doel:
© R‟92 / BU
67

© R‟92 / BU
68

Hoofdstuk 8
Activiteiten om doelen
te bereiken en te behouden
© R‟92 / BU
69

© R‟92 / BU
70

Hoofdstuk 8. Activiteiten om doelen te bereiken en te behouden
Achterhalen onmisbare vaardigheden en hulpbronnen
Wanneer uw doel is geformuleerd, brengt u samen met uw begeleider in kaart welke
activiteiten, vaardigheden en hulpbronnen u nodig hebt om dat doel te bereiken of te
behouden. Het kan gaan om praktische, fysieke, verstandelijke of emotionele
vaardigheden.
Voorbeelden zijn:
“OV-chipkaart gebruiken”, nodig om uw vriend of familielid te kunnen opzoeken
(fysieke vaardigheid)
“Een menu samenstellen”, nodig als u iemand te eten wilt vragen (verstandelijke
vaardigheid)
“Praten over persoonlijke onderwerpen”, nodig om een persoonlijk contact met
iemand op te bouwen (emotionele vaardigheid).
Zoals u uit de voorbeelden kunt opmaken zijn er heel veel vaardigheden die u voor het
verbeteren en uitbreiden van uw sociale contacten nodig hebt. De meeste mensen
beheersen de meeste vaardigheden die zij nodig hebben wel; meestal zijn er maar een
paar vaardigheden die iemand moeilijk vindt of echt niet beheerst.
Tegelijkertijd met de vaardigheden brengt u in kaart welke hulpbronnen u nodig hebt.
Hulpbronnen zijn mensen, plaatsen, activiteiten of dingen die u nodig hebt om u doel te
bereiken of te behouden.
Voorbeelden:
Geld om te reizen (ding)
Kookgerei, servies en bestek (dingen)
Iemand die u helpt om het voeren van een gesprek over persoonlijke
onderwerpen te oefenen (mens).
Om er achter te komen welke activiteiten, vaardigheden en hulpbronnen voor u
belangrijk zijn om uw doel te bereiken of te behouden gaat u eerst onderzoeken wat uw
(toekomstige) omgeving van u verwacht. Dit doet u door de werkbladen „Achterhalen
onmisbare vaardigheden 1-omgevingseisen‟ in te vullen. Beperk u tot de
omgevingseisen waar u misschien moeilijk aan kunt voldoen.
Hierna onderzoekt u wat u persoonlijk nog belangrijk vindt om aan te pakken zodat u zich
minder gespannen, gemakkelijker of rustiger kunt voelen. Dit doet u door de werkbladen
van „Achterhalen onmisbare vaardigheden 2-persoonlijk belangrijk gedrag‟ in te vullen.
Het werkblad „Achterhalen onmisbare vaardigheden 3‟ gebruikt u om de informatie uit de
voorgaande werkbladen van dit hoofdstuk samen te vatten en om te zetten naar concrete
praktische vaardigheden zodat u samen met uw begeleider kunt kijken welke
vaardigheden nog aandacht nodig hebben.
Met het werkblad „Hulpbronnen‟ onderzoekt u waar bij het bereiken of behouden van uw
doel hulp of steun nodig is. Dit kunnen mensen, dingen, plaatsen en activiteiten zijn.
Als u uw vaardigheden en hulpbronnen in kaart heeft gebracht kunt u naar Hoofdstuk 9.
© R‟92 / BU
71

Werkblad achterhalen onmisbare vaardigheden 1
Omgevingseisen
Mijn doel op het gebied van sociale contacten:
Mijn doel heeft te maken met:
een persoon/groep/vereniging (omcirkelen wat van toepassing is)
De persoon of omgeving die ik wil behouden stelt de volgende omgevingseisen:
-
-
-
-
-
Manieren waarop ik het lijstje omgevingseisen ga aanvullen:
-
-
-
-
© R‟92 / BU
72

Omgevingseisen die ik erbij heb gevonden:
-
-
-
-
-
-
Definitief lijstje met belangrijke omgevingseisen waar ik het moeilijk mee zou
kunnen hebben:
-
-
-
-
-
-
© R‟92 / BU
73

Werkblad achterhalen onmisbare vaardigheden 2
Persoonlijk belangrijk gedrag
Mijn doel op het gebied van sociale contacten:
Mijn doel heeft te maken met:
een persoon/groep/vereniging (omcirkelen wat van toepassing is)
Bij de persoon of de omgeving die ik wil behouden, is persoonlijk belangrijk
gedrag voor mij:
-
-
-
-
-
© R‟92 / BU
74

Bij het behouden van het doel dat ik me gesteld hebt zouden zich de volgende
mogelijke onprettige situaties kunnen voordoen:
-
-
-
-
Ik heb al eens in dezelfde omstandigheden verkeerd en toen heb ik de volgende
dingen meegemaakt die ik nu liever niet zou willen meemaken:
-
-
-
-
© R‟92 / BU
75

Kopieer dit werkblad en gebruik voor de beschrijving van elke onprettige ervaring
een nieuw vel
Recente onprettige ervaring (wie,
wat, waar, wanneer, intensiteit) +
oorzaak en afloop
Persoonlijk belangrijke gedragingen benoemen
Brainstormen over uw
feitelijke reactie en andere
mogelijke reacties
© R‟92 / BU
76
E
H
Persoonlijk
Belangrijke
Gedragingen

Werkblad achterhalen onmisbare vaardigheden 3
Omgevingseisen en
persoonlijk belangrijke
gedragingen
1.
2.
3.
Activiteiten en
handelingen die u moet
verrichten voor de
omgevinseis of het
persoonlijk belangrijke
gedrag
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
© R‟92 / BU
77
Vaardigheden die u mist
of niet helemaal goed
kan gebruiken

Werkblad hulpbronnen
Mijn doel op het gebied van sociale contacten:
Mijn doel heeft te maken met:
een persoon/groep/vereniging (omcirkelen wat van toepassing is)
Om mijn doel te bereiken moet ik de volgende activiteiten ontplooien:
-
-
-
-
Per activiteit wil ik nu de onmisbare hulpbronnen achterhalen.
Activiteiten Hulpbronnen
© R‟92 / BU
78

Hulpbronnen uitgebreider opgeschreven
Hulpbron:
Hulp bij verkrijgen of
gebruiken:
© R‟92 / BU
79
Hulp gegeven door:

© R‟92 / BU
80

Hoofdstuk 9
Vaardigheden leren
en
leren toepassen
© R‟92 / BU
81

© R‟92 / BU
82

Hoofdstuk 9. Vaardigheden leren en leren toepassen
Vaardigheden leren en hulpbronnen gebruiken
De volgende stap is dat u de vaardigheden die u nodig heeft leert of oefent, en dat u de
hulpbronnen die u nodig heeft verkrijgt en gebruikt.
De stappen die zijn behandeld (vaardigheden in kaart brengen, leren en oefenen,
hulpbronnen in kaart brengen, verkrijgen en gebruiken) herhaalt u zo vaak als nodig.
Dikwijls doen zich in uw persoonlijke relaties ontwikkelingen voor die ineens nieuwe
eisen aan u stellen. Dan moet u opnieuw kijken welke vaardigheden en hulpbronnen u
nodig hebt om aan die eisen te voldoen.
Vaardigheden leren
Op het Werkblad Vaardigheden achterhalen hebt u opgeschreven welke vaardigheden u
mist. Ga nu eerst met hulp van iemand anders (bijvoorbeeld een begeleider) na welk van
deze vaardigheden u echt helemaal niet hebt en welke vaardigheden u wel hebt maar
niet (altijd) op het goede moment of in de goede situatie gebruikt.
Vaardigheden die u niet hebt moet u leren.
Vaardigheden die u niet goed gebruikt moet u leren toepassen.
Bespreek met uw begeleider welke vaardigheid u het eerste gaat leren of leren
toepassen.
Vraag u begeleider een lesplan of toepassingsplan te maken, in overleg met u.
U kunt niet zelf een lesplan maken voor een vaardigheid die u niet kent, of een
toepassingsplan voor een vaardigheid die u niet kunt toepassen. Juist omdat u
hier niet vaardig in bent is het belangrijk dat uw begeleider u hierin
begeleidt.
Om u toch een idee te geven van hoe een lesplan en een toepassingsplan er uit zien
staat op de bladzijde hiernaast een lesplan afgedrukt. Hieronder leggen we uit hoe een
vaardigheidsles werkt.
Degene die u de vaardigheid leert (de trainer) zal eerst met u onderzoeken wat u al van
de vaardigheid af weet, of u er ooit mee te maken hebt gehad, of u hem ooit bij anderen
hebt gezien etc.
Daarna zal hij met u praten over het nut van de vaardigheid. Waarom zou u juist deze
vaardigheid leren?
Vervolgens zal hij u vertellen uit welke deelvaardigheden de vaardigheid bestaat.
Tenslotte zal hij met u praten over de omstandigheden waarin u de vaardigheid moet
toepassen.
Dan leert uw trainer u de deelvaardigheden (nooit meer dan vier) één voor één uitvoeren.
Een deelvaardigheid bestaat dikwijls uit kleine stappen. Bijvoorbeeld: “Een activiteit
kiezen” kan bestaan uit de stappen: een lijstje maken van dingen die ik leuk vind, een
lijstje maken van wat de ander leuk vindt, de geschiktste activiteit kiezen die u allebei
leuk vindt. Het leren van een deelvaardigheid gebeurt zelf ook in stappen, namelijk: uitleg
met voorbeelden en een oefening. Uw trainer moet van tevoren deze voorbeelden en
oefeningen bedenken.
Wanneer u alle deelvaardigheden hebt geleerd doet u een oefening met de hele
vaardigheid. Alle oefeningen worden nabesproken en uzelf zowel als de trainer zeggen
wat u vond dat goed ging en wat u de volgende keer anders gaat doen. En tenslotte
spreekt u af de vaardigheid in het echt te gaan gebruiken. U maakt in elk geval een
afspraak om dit nog na te bespreken.
© R‟92 / BU
83

Voorbeeld vaardigheidsles
In de volgende vet afgedrukte tekst staat steeds tussen haken (niet vet) het
voorbeeld van een bepaalde vaardigheid uitgewerkt.
Dit is het deel dat de trainer bij elke vaardigheid opnieuw moet invullen.
Voorbeelden en oefeningen moeten vooraf door de trainer worden bedacht. Het
gaat om een voorbeeld en een oefening van de gehele vaardigheid en van elke
deelvaardigheid. Aanwijzingen voor de trainer zijn vet en cursief afgedrukt. De
tekst is te gebruiken bij elke vaardigheidsles.
U gaat nu een vaardigheid leren, namelijk de vaardigheid (iemand mee uit vragen).
(Iemand mee uit vragen) betekent (dat je aan iemand anders voorstelt om samen met
jou buitenshuis iets leuks te gaan doen.
(Iemand mee uit vragen) heeft als nut (dat je iemand op een prettige manier een goed
doordacht voorstel doet.
(Iemand mee uit vragen) bestaat uit de volgende onderdelen:
- Bedenken dat u die persoon uit wilt vragen
- Een activiteit kiezen die u allebei leuk vindt
- Deze activiteit aan de ander voorstellen
U gebruikt de vaardigheid (Iemand mee uit vragen) (wanneer u iemand leert kennen
met wie u iets samen zou willen doen).
Ik laat u nu een voorbeeld zien van (Iemand mee uit vragen).
Heeft u vragen of zijn er nog dingen onduidelijk?
We gaan nu de eerste deelvaardigheid leren namelijk (bedenken dat je die persoon
wilt uitvragen).
Ik laat u eerst een voorbeeld zien van (iemand die bedenkt dat hij iemand anders mee
uit wil vragen).
Is het voorbeeld helemaal duidelijk? Of heeft u nog vragen?
We gaan nu de eerste deelvaardigheid (bedenken dat je iemand mee uit wilt vragen)
oefenen.
Herhaal de oefening zo vaak als nodig.
Herhaal deze procedure voor elke deelvaardigheid.
We gaan nu de hele vaardigheid (Iemand mee uit vragen) oefenen.
Herhaal de oefening zo vaak als nodig.
U heeft nu de vaardigheid (Iemand mee uit vragen) geleerd.
Denkt u dat u de vaardigheid ook echt zult gaan gebruiken?
Laten we afspreken dat we de eerste tijd bijhouden hoe het gaat.
Het gebruiksdoel is:
(Als u de komende maand iemand tegenkomt met wie u wel eens iets samen zou willen
doen dan vraagt u die persoon mee uit).
© R‟92 / BU
84

Stappenplan vaardigheidstoepassing maken
Soms hebben mensen een bepaalde vaardigheid wel, maar gebruiken ze hem niet goed.
Ze gebruiken de vaardigheid bijvoorbeeld niet (altijd) op de momenten of in de situaties
dat het nodig is.
Welke situaties kent u waarin u bepaalde vaardigheden die u wel hebt niet goed kan
gebruiken?
Bespreek de antwoorden desgewenst met uw trainer.
Suggesties
Voorbeelden van situaties waarin je vaardigheden die je wel hebt moeilijk gebruikt (dit is
natuurlijk heel persoonlijk):
- Situaties waarin je bang of zenuwachtig bent, bv spreken in het openbaar
- Situaties waarin belangrijke mensen op je letten, bv examensituaties
- Situaties die je erg aangrijpen, bv een begrafenis
- Situaties die je overvallen, bv iemand deelt je plots mee een andere baan te hebben.
Welke redenen zorgen er bij u voor dat u in bepaalde situaties een vaardigheid die u
wel hebt, niet gebruikt.
Het stappenplan vaardigheidstoepassing begint ermee dat u samen met uw trainer
achterhaalt waarom u een bepaalde vaardigheid in een bepaalde situatie niet of te
weinig gebruikt.
U bedenkt dan wat u er aan kunt doen. Dikwijls zijn er verschillende redenen tegelijk en
moet u dus ook verschillende dingen eraan doen.
Vervolgens maakt de trainer eerst een schema van grote stappen. In het voorbeeld is
dat: “Voor het eerst een praatje maken in aanwezigheid van een kennis” en “Voor het
eerst een praatje maken als je er alleen bent”.
Daarna bedenkt de trainer tussenstappen om de grote stappen te oefenen of voor te
bereiden.
Bij elke stap wordt er ruimte gemaakt om te bespreken hoe het is gegaan en zijn er ook
“beloningen” die de trainer of uzelf aan u uitdelen. Het is gebleken dat uzelf belonen heel
belangrijk is bij het overwinnen van dingen die u moeilijk vindt.
© R‟92 / BU
85

VOORBEELD STAPPENPLAN TOEPASSING
Redenen waarom mensen hun vaardigheden niet gebruiken
en wat daaraan te doen
Onwetendheid Uitleggen
Onvermogen Hulpbron
Onkunde Vaardigheidsles
Onbruik Oefenen
Onwil Erover praten
Onzekerheid Kleine successen
Onnadenkendheid Voorbereiden
Naar: Lies Korevaar, 2005
Vaak zijn er natuurlijk meer redenen tegelijk. Bv. onwil berust op onzekerheid.
Een stappenplan toepassing is een manier om de bovenstaande hindernissen te
overwinnen.
Stappenplan toepassing
Stappen Voorbeeld
Vaardigheid benoemen Praatje maken met vreemden
Hindernissen benoemen Onzekerheid, Gebrek aan zelfvertrouwen
Wat er aan te doen Kleine successen behalen
Grote stap:
Eerste keer praatje op kaartclub
te bereiken door:
Oefenen met begeleider. Compliment maken
Kleine stap, aanmoediging
Eerste keer op kaartclub met een kennis. Tijd om
Kleine stap, aanmoediging
te bespreken hoe het ging
Grote stap:
te bereiken door:
Kleine stap, aanmoediging
Kleine stap, aanmoediging
Tweede keer praatje op kaartclub
Moeilijk punt oefenen. Complimenten maken.
Tweede keer alleen op kaartclub
Koffie met gebak na
Het stappenplan is een manier om u in kleine stappen over uw hindernis heen te helpen
zodat u een vaardigheid die u wel heeft kunt gaan gebruiken.
© R‟92 / BU
86

Hoofdstuk 10
Afscheid nemen
© R‟92 / BU
87

© R‟92 / BU
88

Hoofdstuk 10. Afscheid nemen
Relaties kunnen om verschillende redenen worden beëindigd:
door verhuizing of overlijden van een van de partners
doordat een van de partners of beide partners “er genoeg van
hebben”
doordat er ruzie of onenigheid ontstaat
doordat een van de partners grote veranderingen in zijn of haar leven
meemaakt die het handhaven van het contact te zeer bemoeilijken
(bv. huwelijk, ziekte).
In alle gevallen is op een goede manier afscheid nemen erg belangrijk. Dat zorgt ervoor
dat u op een positieve manier op de relatie kunt terugzien.
Hun werkkring, opleiding of verenigingsactiviteit is voor veel mensen een belangrijk
onderdeel van hun sociale netwerk Ook die relaties kunnen om allerlei redenen
beëindigd worden. Ook dan is goed afscheid nemen belangrijk.
Werkblad afscheid nemen
Uw vertrek organiseren
Hoe gaat u weg?
A. Maak duidelijk dat u weggaat
Kondig aan dat u weggaat. (Zeg het zelf tegen
mensen die het moeten weten)
Bepaal de datum
Formuleer voor uzelf een reden voor
vertrek. Zeg daarin waarom u weggaat,
maar ook welke reden uw vertrek heeft in
verband met uw toekomst.
B. Zorg voor genoeg ondersteuning
Maak een lijstje van hulpbronnen die u nodig
heeft
Vraag mensen om u te helpen
Zorg voor materiële dingen die u nodig hebt
C. Voer de vertrek-handelingen uit
Maak een lijstje taken
Maak een planning
Kijk of u alles volgens plan doet
D. Neem persoonlijk afscheid
Breng uw gevoel onder woorden
Bedenk wat u wilt zeggen tegen de ander(en)
over uw gevoel en over de reden voor uw
vertrek (zie A)
Kies een afscheidsritueel
© R‟92 / BU
89
Gedaan?

Spreek u uit
Wat heeft u ervan geleerd? Wat heeft het u
gebracht?
A. Nieuwe competenties
Nieuwe vaardigheden
Nieuwe kennis
B. Nieuwe hulpbronnen
Mensen
Plaatsen
Dingen
Activiteiten
C. Nieuwe kwalificaties
Voor in uw CV
In uw persoonlijke verhaal
Contact houden met personen
A. Bepaal met wie u contact wilt houden
Persoonlijk
Professioneel
B. Welke doelstellingen heeft de relatie in de
toekomst?
Doelstelling formuleren
Mogelijke activiteiten beschrijven
Voorstel frequentie van contact formuleren
C. Een voorstel doen
Tijd afspreken
Manier afspreken
© R‟92 / BU
90

Bijlage 1 Lijst met waarden
Aanwijzingen: Gebruik deze pagina als hulpmiddel bij "Waarden". Omcirkel ongeveer
vijf waarden die voor u belangrijk zijn. Schrijf deze vijf waarden op bij het kopje
"Waarden" in het werkboek.
Waarom: Om een keuze te kunnen maken moet u van uzelf weten wat u belangrijk
vindt. Op basis daarvan kunt u afwegingen maken waarom u voor de ene of de andere
mogelijkheid zou kiezen. Deze lijst kan u extra ideeën geven van waarden die voor u
belangrijk zijn met betrekking tot sociale contacten. Geef ook telkens aan waarom u de
betreffende waarden hebt gekozen en wat die waarde voor u betekent.
Prestatie
Geloof
Controle
Opwindendheid
Vriendschap
Hulpvaardigheid
Onafhankelijkheid
Loyaliteit
Verantwoordelijkheid
Zekerheid
Succes
Bezig zijn
Verwantschap
Gezondheid
Ruimte
Privacy
Troost Geld
© R‟92 / BU
91
Schoonheid
Kennis Gelijkheid
Vrijheid Groei
Geluk Harmonie
Eerlijkheid Orde
Liefde Vrede
Erkenning Status
Wijsheid Familie
(Zelf-)respect Geduld
Bezit Macht
Gezelligheid Humor
Voldoening Uiterlijk
Communicatie Opleiding
Rust Uitdaging

Bijlage 2 Lijst met interesses
Aanwijzingen: Gebruik deze pagina als hulpmiddel bij "Interesses". Zet achter elk van
de interesses in de tabel of u hier in sterk, matig of niet geïnteresseerd bent. Het gaat er
om of u het interessant vindt, dus niet of u het momenteel doet of kunt . Schrijf de vijf
belangrijkste interesses op bij het kopje "Interesses" in het werkboek.
Waarom: Deze lijst is om na te gaan in hoeverre u van uzelf weet in welke mate u
ergens wel of juist niet in geïnteresseerd bent en waarom. Voor het kiezen van een
bepaalde mogelijkheid voor sociaal contact is het nodig dat u van uzelf weet waar uw interesses
naar uit gaan, dat u weet wat u wel of niet leuk vindt, waar u u wel of niet prettig bij voelt.
In hoeverre bent u hier in S M N In hoeverre bent u hier in
geïnteresseerd?
sterk matig niet geïnteresseerd?
1. Tuinieren 31. Feestjes
2. Uitstapjes maken 32. Toneel spelen
3. Schaken of dammen 33. (Vrijwilligers-)werk
4. Talen 34. T.V. kijken
5. Iemand iets uitleggen 35. Wandelen
6. Natuur 36. Techniek
7. Spelletjes doen 37. Terras/cafébezoek
8. Auto‟s 38. Andere culturen
9. Schrijven 39. Huishouden
10. Filosofie 40. Yoga
11. Administratie 41. Kunst
12. Voetbal 42. Voeding
13. Muziek 43. Klussen
14. Wetenschap 44. Godsdienst/spiritualiteit
15. Dieren 45. Teamsporten
16. Film 46. Cursus volgen
17. Lezingen 47. Voeding
18. Zwemmen 48. Museum bezoeken
19. Bingo 49. Mensen helpen
20. Visite ontvangen/gaan 50. Koken
21. Tafeltennis 51. Geschiedenis
22. Barbecuen 52. Fotografie
23. Lezen 53. Waterrecreatie
24. Reizen 54. Mode/kleding
25. Computers 55. Ambachtelijk werk
26. Winkelen 56. Politiek
27. Fietsen 57. Uiterlijke verzorging
28. Concert bezoeken 58. Radio
29. Tekenen of schilderen 59. Kinderen
30. Uit eten gaan 60. Biljarten
© R‟92 / BU
92
S
sterk
M
matig
N
niet

Bijlage 3 Begrippenlijst (door u of uw begeleider aan te vullen)
Deze verklarende begrippenlijst omschrijft de begrippen die in de tekst zijn opgenomen
en sommige gewone woorden die een speciale betekenis hebben wanneer ze in de
rehabilitatie worden gebruikt. Er is niet gepoogd om alle betekenissen te beschrijven die
buiten de tekst worden gebruikt. Voor andere betekenissen van begrippen en woorden
wordt verwezen naar woordenboeken en encyclopedieën.
Begeleidingsbehoefte inschatten
Het inschatten van de mate waarin u een band voelt met de hulpverlener
Bondgenootschap sluiten
Een werkzame relatie opbouwen en onderhouden u en uw begeleider, zodat u beide uw
persoonlijke en essentiële inspanningen kunnen leveren aan een wederzijds
acceptabele rehabilitatie-uitkomst.
Doelvaardigheid beoordelen
Doelvaardigheid beoordelen is iemands huidige niveau van interesse vaststellen in het
stellen en bereiken van zelfgekozen rehabilitatiedoelen.
Doelvaardigheid ontwikkelen
Doelvaardigheid ontwikkelen betekent het arrangeren van leerervaringen, die bij
bespreking en verwerking door de persoon diens bereidheid tot actieve deelname aan
rehabilitatie waarschijnlijk zullen doen toenemen.
Expliciete gedragseisen
Gedragingen die door de omgeving openlijk van u worden gevraagd
(bijvoorbeeld in een gesprek, een reglement of voorschriften).
Functionele diagnostiek
Is het ontwikkelen van inzicht en begrip omtrent het functioneren van de persoon, met
name op het gebied van de praktische vaardigheden die hij/zij in een bepaalde
omgeving nodig heeft om daarin met succes en naar tevredenheid te kunnen werken.
Hulpbronnendiagnostiek
Hulpbronnendiagnostiek is het ontwikkelen van inzicht en begrip met betrekking tot de
mensen, plaatsen, activiteiten of dingen die u nodig heeft om met succes en naar
tevredenheid u rehabilitatiedoel te bereiken.
Hulpbronnen interventies
Hulpbronnen interventies zijn de activiteiten van de hulpverlener die u ondersteunen bij
het creëren, verkrijgen en gebruiken van specifieke hulpbronnen.
Impliciete gedragseisen
Gedragingen die de mensen in de omgeving wel van u willen zien, maar die ze niet
openlijk van u vragen. Meestal wordt er kritiek geuit op u wanneer u deze gedragingen
niet ten toon spreidt; soms wordt u geprezen wanneer u ze wél laat zien.
Identiteitsbesef taxeren
Een idee krijgen hoeveel kennis u heeft van uw eigen functioneren.
© R‟92 / BU
93

Inzet taxeren
Een indruk krijgen of u van plan bent om uw functioneren te verbeteren of te
eranderen.
Noodzaak vaststellen
Een idee krijgen van de indruk die u, vanuit zichzelf en vanuit de omgeving, ervaart
om een rehabilitatiedoel te stellen.
Omgevingsbesef taxeren
Een idee krijgen hoeveel kennis u heeft van vroegere en huidige omgevingen.
Persoonlijk belangrijk gedrag preciseren
Betekent in het kort een recente onaangename of onbevredigende belevenis beschrijven
(dat wil zeggen: Wie? Wat? Wanneer? Waar?), en de intensiteit van de gevoelens van
de werknemer noteren.
Persoonlijke criteria opsporen
Betekent het benoemen van de maatstaven waarmee u alternatieve omgevingen
beoordeelt. Persoonlijke criteria opsporen maakt duidelijk welke eigenschappen van een
omgeving u wenselijk acht.
Rehabilitatie
Rehabilitatie is mensen met beperkingen ondersteunen bij het verkennen, kiezen,
verkrijgen en behouden van hun eigen doelen zodat zij tevreden en succesvol zijn met
betrekking tot hun activiteiten en hun deelname aan de samenleving.
Rehabilitatieplanning
Rehabilitatieplanning is het kiezen van de specifieke rehabilitatie-interventies voor
ontwikkeling van onmisbare vaardigheden en hulpbronnen met de hoogste prioriteit.
Rehabilitatiedoel
Een door de u zelf gekozen omgeving waarin u sociale contacten wilt hebben tussen 6
en 18 maanden van heden.
Sociale Netwerkbenadering
De Sociale Netwerkbenadering is een methode van hulpverlening gericht op verbetering
of herstel van de maatschappelijke integratie van mensen met beperkingen. De centrale
doelstelling van de sociale netwerkbenadering is versterking en opbouw van het
persoonlijke sociale netwerk van mensen met beperkingen om daarmee
maatschappelijke participatie en sociale integratie bevorderen.
Stellen van een rehabilitatiedoel
Stellen van een rehabilitatiedoel is het kiezen van een voorkeursomgeving waarin u van
plan bent gezelligheid / sociale contacten te zoeken binnen de komende zes tot
vierentwintig maanden.
Vaardigheidsles
Een proces waarin de hulpverlener u door een systematisch opgebouwde reeks
activiteiten leidt, hetgeen resulteert in competent gebruik van nieuw gedrag door u.
© R‟92 / BU
94

© R‟92 / BU
95

© R‟92 / BU
96