Een nieuwe agenda voor het onderwijs - Sectorbestuur ...

14876_sbo Nieuwsbr 18-12-2006 17:08 Pagina 1
Een nieuwe agenda
voor het onderwijs
In het najaar presenteerde voorzitter Jan Franssen in Nieuwspoort
‘Agenda 2010’ en het Manifest ‘de lat ligt hoog’ van de sociale partners
in het SBO. Onderwijsspecialisten van vijf Tweede Kamerfracties gingen
daar vervolgens over in debat.
Willem Weisfelt, Docent van het Jaar 2005/2006, ontvangt het eerste exemplaar van
Agenda 2010.
Investeren in onderwijs en onderwijspersoneel, dat zijn de centrale
thema’s van Agenda 2010 en het Manifest ‘de lat ligt hoog’ van de
sociale partners in het onderwijs. En dat is hard nodig, stelt
SBO-voorzitter Jan Franssen tijdens de bijeenkomst in Nieuwspoort.
‘De Nederlandse economie stelt de komende jaren andere eisen aan
het onderwijs, door vergrijzing verdwijnen veel leerkrachten en ook
de omstandigheden waaronder onderwijs gegeven wordt veranderen.
Het draait niet meer alleen om overdracht van kennis en kunde,
opvoeding en pedagogische ondersteuning spelen een steeds grotere
rol.’
Nieuws
brief
nummer 10 jaargang 4 december 2006
Agenda 2010 is een update van Agenda 2006, die de sociale partners
vier jaar geleden opstelden met als doel het onderwijs te revitaliseren.
Thema’s uit die beleidsagenda staan sindsdien hoog op de politieke
agenda. Maar de genoemde einddoelen in Agenda 2006 zijn nog lang
niet bereikt. Een nieuwe agenda is dus nodig. Manifest en Agenda
2010 bevatten een ambitieus programma, benadrukt Franssen. ‘We
kijken niet alleen naar de overheid, maar ook naar ons eigen aandeel.
De sociale partners in het onderwijs willen zich inzetten om een
kwaliteitsslag te maken.’
Eigen budget
Het Manifest bevat zes agendapunten voor de komende vier jaar.
Franssen: ‘We pleiten voor aantrekkelijke loopbanen in het onderwijs,
zowel inhoudelijk als financieel. Carrière maken mag niet langer
voorbehouden zijn aan onderwijsmanagers. Daarnaast willen we
oudere ervaren leerkrachten zo lang mogelijk aan het werk houden.
Zij vormen binnenkort de grootste groep onderwijspersoneel.
Verder stellen we de professional centraal, willen we meer ruimte
voor ontwikkeling en scholing en het vertrouwen verbeteren tussen
management en leraren. Geef onderwijsteams een eigen budget en
maak ze weer meester over het primaire proces.’
Het zijn ambitieuze doelen. De sociale partners in het onderwijs
vragen daarom in het Manifest ‘de lat ligt hoog’ een extra investering
in het onderwijs van 5 miljard euro. Daarmee komt Nederland met
de onderwijsuitgaven op het OECD-gemiddelde van 5,9% van het
Bruto Nationaal Product (BNP). Franssen is realistisch: ‘Dat bedrag is
er niet in een keer en kan ook niet meteen al ingezet worden.
We willen over enkele jaren op dit bedrag uitkomen.’
Lees verder op pagina 2
Inhoudsopgave
• Een nieuwe agenda voor het onderwijs 1
• Zes agendapunten uit Agenda 2010 2
• Managers en leraren horen bij elkaar 3
• Column van Doekle Terpstra 3
• Kansen voor jonge wetenschappers 4
• Mbo’ers op de pabo 4
• De begeleiding van startende leraren 4
SBO Nieuwsbrief is een uitgave van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt

14876_sbo Nieuwsbr 18-12-2006 17:08 Pagina 2
SBO Nieuwsbrief juni 2006
Vervolg van pagina 1
Verbeteringen
Vervolgens is het tijd voor een debat tussen de onderwijsspecialisten
van vijf politieke partijen: Ursie Lambrechts (D66), Arie Slob
(ChristenUnie), Jasper van Dijk (SP), Mariëtte Hamer (PvdA) en Jan
de Vries (CDA). Zij leggen elk verschillende accenten op wat nodig
is om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en lerarentekorten
te voorkomen. Ursie Lambrechts wenst meer aandacht voor
arbeidsvoorwaarden, van betere salariëring tot een leven lange
scholing. ‘De salarissen van leerkrachten lopen vijftien procent
achter op die in vergelijkbare andere sectoren.’ Dat moet inderdaad
beter, vindt ook Jasper van Dijk. ‘De SP pleit daarom voor een
generieke salarisverhoging én een snellere doorgroei van aanvangs-
Zes agendapunten
uit Agenda 2010
1. Loopbaan en mobiliteit
Mobiliteit vergroot de dynamiek en de veranderingsbereidheid in
een organisatie. In het onderwijs is de mobiliteit relatief laag.
Jaarlijks verandert zo’n zeven procent van het personeel van functie,
in andere overheidssectoren is dat tien procent. De sociale partners
willen de mobiliteit bevorderen in de school, tussen
onderwijssoorten en tussen onderwijs en bedrijfsleven en vice versa.
2. Leeftijdsbewust personeelsbeleid
Te weinig jongeren zullen instromen om de personeelsvoorziening
op peil te houden. De gemiddelde leeftijd van onderwijspersoneel is
45 jaar en met prepensioen gaan op je 62e is erg geliefd. Toch zal
het onderwijs vooral moeten vissen in de vijver van de oudere
docent. De sociale partners zullen scholen ervan bewust maken dat
de oudere docent nodig en waardevol is. En dat maatregelen op
maat, zoals een flexibel pensioen en andersoortige taken, de trekkers
zijn om ze vast te houden.
3. De professional centraal
In de (semi-)publieke sector is decentralisatie van bevoegdheden en
meer autonome instellingen al jaren de trend. De sociale partners
willen dat professionals meer ruimte krijgen. Het management
bepaalt wát men wil bereiken, de professionals bepalen hoé zij dat
gaan doen, krijgen een eigen budget en spreken elkaar aan op de
resultaten.
4. Ontwikkelingsgericht personeelsbeleid
Leren op de werkplek is een minder ontwikkeld aspect in het
personeelsbeleid. Dit terwijl blijkt dat vooral het geleerde in het
primaire proces beklijft. Door de komende personele tekorten neemt
daarnaast het belang van duaal opleiden toe. De sociale partners
willen het opleiden in de school versterken.
Leerlingen en hun ouders zijn steeds meer cultureel divers. Daarom
alleen al is een multicultureel personeelsbestand van belang.
Divers samengestelde teams blijken ook productiever te zijn.
2
naar eindsalaris.’ Arie Slob pleit voor minder werkdruk, zodat
leerkrachten weer plezier krijgen in het lesgeven en meer aandacht
kunnen geven aan individuele leerlingen. Mariëtte Hamer benadrukt
dat er niet één oplossing bestaat. Zij vindt vooral dat politiek en
sociale partners zich moeten inspannen om van de school weer een
uitdagende werkplek te maken. Jan de Vries hamert tot slot op
vertrouwen van de overheid in onderwijsinstellingen en van de
onderwijsmanagers in leraren. Bovendien vindt hij dat er meer geld
mag naar leerkrachten in de moeilijke wijken van de grote steden.
‘We moeten verschillen durven maken, als we beseffen dat leraren
het verschil maken.’
Columnist Willem Post (l) en onderwijswoordvoerders gaven hun kijk op het
werken in onderwijs weer.
Verschillen prikkelen tot nadenken. De sociale partners pleiten voor
een bewuste keuze voor diversiteit, met name voor culturele
diversiteit.
5.Arbeidsorganisatie en inzet van personeel
In het hele onderwijs verandert de wijze van lesgeven. De
vernieuwingen zijn nog niet overal doorvertaald naar de manier
waarop mensen rond werkprocessen gegroepeerd zijn. Denken en
doen worden vaak van elkaar gescheiden en eenheden worden
hiërarchisch aangestuurd. De sociale partners willen daarom een
open arbeidsorganisatie bevorderen, waarin het personeel meer
verantwoordelijkheden krijgt en het management die meer uit
handen durft te geven.
6. Leven lang leren
Primair en voortgezet onderwijs zullen minder kunnen rekenen op
voldoende jonge leraren. Een belangrijke opdracht wordt het
opleiden en behouden van oudere docenten. Gezien de hoge eisen
die aan onderwijspersoneel wordt gesteld, is het de vraag of de
huidige vierjarige opleiding de hoge kwaliteit kan leveren die nodig
is. Een stelsel van basisbekwaamheden, uitgebreid met
specialistische verdieping, zal volgens de sociale partners
waarschijnlijk de toekomst zijn. Onbevoegde docenten moeten hun
bekwaamheid gaan halen en het onderwijs heeft een belangrijke taak
bij het bevorderen van permanent leren.

14876_sbo Nieuwsbr 18-12-2006 17:08 Pagina 3
Managers en leraren
horen bij elkaar
Managers en leraren worden in politiek en samenleving regelmatig afgeschilderd als partijen die
op gespannen voet met elkaar staan. Maar hoe terecht is dat beeld? En kunnen ze eigenlijk wel
zonder elkaar? Tijd voor een tegengeluid. Etnische diversiteit raakt iedereen
Manager en docent hebben elkaar nodig.
Ton Korver, als senior onderzoeker
verbonden aan de Organisatie voor
Strategisch Arbeidsmarktonderzoek (OSA)
in Tilburg, laat daarover geen misverstand
bestaan. ‘De heersende gedachte is dat het
Nederlandse onderwijs verzwakt is,
doordat er de laatste jaren managers zijn
bijgekomen. Ik geloof daar niets van.’ Om
de verhouding tussen manager en leerkracht
beter te begrijpen, is het belangrijk om dat
wat er in de school gebeurt en de positie
van de school in de samenleving goed uit
elkaar te houden, meent Korver. ‘Dertig jaar
geleden was de gang door het onderwijs, en
de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt
heel overzichtelijk. Nu niet meer. Scholen
moeten zich inspannen om zich te
oriënteren op de buitenwereld. Aan de
voordeur halen ze nieuwe leerlingen binnen,
en aan de achterdeur onderhouden ze
contacten met werkgevers, met stageplekken
en met onderwijsinstellingen waar leerlingen
een vervolgopleiding kunnen doen.
‘Het is het werk van de manager om dat
allemaal te organiseren,’ vindt Korver. ‘De
leerkracht houdt daarmee tijd over om dat
te doen waar hij goed in is. Namelijk een
rolmodel zijn voor leerlingen en zijn
vakkennis en enthousiasme op hen
overdragen.’
ISIS/Q5
Stef Heinsman, rector van Helen Parkhurst,
een Daltonschool vwo, havo en vmbo-tl in
Almere met tweeduizend leerlingen, is het
van harte met Korver eens.
Rector Stef Heinsman: ‘Managers moeten ruim baan geven aan professionals.’
Op de Helen Parkhurst zijn docenten zelf
verantwoordelijk voor de inhoud en
ontwikkeling van hun vak. Zij zijn immers
de inhoudelijke professionals, meent
Heinsman. ‘Managers of leidinggevenden
moeten zich daar niet mee bemoeien.
Zij geven slechts de kaders aan waarbinnen
docenten hun onderwijs kunnen
vormgeven.’ Zo stellen de docententeams in
Almere de onderwijsdoelen vast voor het
schooljaar, en zorgen docenten ook zelf voor
coaching en intervisie van collega’s en
leraren in opleiding. ‘We willen docenten
ook meer verantwoordelijk maken voor de
kwaliteit van het onderwijs,’ legt Heinsman
uit. ‘Dat was te lang een
verantwoordelijkheid van het management.
En docenten vinden het ook inspirerend om
daar een bijdrage aan te leveren.’
Heinsman is lid van de kennisgemeenschap
ISIS/Q5. Schoolleiders, adviseurs en
wetenschappers bedenken daarin samen hoe
je leiding kunt geven op zo’n manier dat
docenten zich optimaal kunnen ontwikkelen
binnen een schoolorganisatie. ‘Ik ben door
de brainstormsessies van ISIS/Q5 meer
doordrongen geraakt van de noodzaak dat
managers ruim baan moeten geven aan de
professionals. De manager zorgt voor een
omgeving waarbinnen zij zich vooral met
onderwijs kunnen bezighouden:
vakinhoudelijk, pedagogisch en
onderwijskundig. Managers en
onderwijsgevenden hebben dus elk hun
eigen verantwoordelijkheid, maar in dat
samenspel kunnen ze niet zonder elkaar.’
Etnische diversiteit in het onderwijs? Dat is
een hobby voor een handjevol medewerkers
van hogescholen; meestal zelf afkomstig uit een
ver land… Vermoedelijk zijn er nog mensen
die er zo over denken. Maar gelukkig weten de
meeste collega's die ik bij hogescholen
tegenkom dat die tijd inmiddels ver achter ons
ligt. Ik denk dat etnische diversiteit meer dan
ooit een thema is waar juist ook autochtone,
Nederlandse medewerkers mee te maken
krijgen. Allereerst natuurlijk omdat de 365.000
studenten en meer dan 30.000 medewerkers
die het hbo telt een afspiegeling vormen van
de samenleving. En die is veelkleurig en
veelzijdig. We leven en werken in een
omgeving waarin dat veel meer dan pakweg
dertig jaar geleden de realiteit van alledag is.
Tot mijn grote vreugde telt het hbo steeds
meer niet-westerse studenten. In de afgelopen
vijf jaar steeg hun aantal van ruim 30.000 naar
45.000. Die ontwikkeling is enorm waardevol,
want het is algemeen bekend dat deelname
aan het hoger onderwijs de kans op een
stevige maatschappelijke positie vergroot. Maar
dat gaat niet vanzelf. Sommige niet-westerse
studenten moeten wennen aan de manier
waarop het onderwijs gegeven wordt in het
hbo. Goede begeleiding vergroot dan de kans
op succes.
Er is ook een vakinhoudelijke reden voor
docenten om zich te verdiepen in de
multiculturele samenleving. Een goed
voorbeeld daarvan gaf een docent marketing
die ik laatst sprak.Toen hij tijdens een college
uiteen zette hoe bepaalde
marketingstrategieën werken, wees een nietwesterse
student in de groep hem erop dat de
strategieën waarover de docent sprak
waarschijnlijk goed werkten wanneer de
doelgroep uit autochtone Nederlanders
bestaat, maar dat er geheel andere strategieën
nodig zijn om mensen met een andere
culturele achtergrond te overtuigen.
Autochtoon of allochtoon; in het hbo raakt
etnische diversiteit ons allemaal.
Doekle Terpstra
Voorzitter HBO-raad
SBO Nieuwsbrief december 2006 3

14876_sbo Nieuwsbr 18-12-2006 17:08 Pagina 4
SBO Nieuwsbrief juni 2006
Kansen voor jonge
wetenschappers
Meer toptalent in universiteiten én meer rechtszekerheid voor jonge onderzoekers. Dat is
het doel van de tenure tracks, waarmee universiteiten jong talent proberen te werven voor
het wetenschappelijk onderzoek en onderwijs.
Het huidige systeem om talentvolle
onderzoekers te binden aan het
wetenschappelijk onderwijs voldoet niet, stelt
Martin van Gessel, SBO-bestuurslid en CAOonderhandelaar
voor CNV Publieke Zaak.
‘Jonge wetenschappers worden als postdocs
voor drie jaar aangesteld en met een beetje
geluk daarna nog eens voor drie jaar. Het zijn
tijdelijke aanstellingen zonder perspectief of
zekerheid.’ Doorstroom van jong talent in het
universitair onderwijs is moeilijk, beseft Van
Gessel. ‘De vacatures worden ingenomen door
veelal oudere universitair docenten. En dat
terwijl universiteiten veel behoefte hebben aan
jong toptalent.’ Met de tenure tracks proberen
universiteiten hier iets aan te doen. Jonge
toptalenten krijgen na een strenge
selectieprocedure voor een aantal jaren
een aanstelling met een duidelijk
loopbaanperspectief. Die loopbaan dient
idealiter uit te monden in een hoogleraarschap.
Op de Technische Universiteit (TU)
Eindhoven, waar Van Gessel werkt,
zijn dit najaar vijf vrouwelijke toptalenten
De TU Eindhoven leidt vrouwelijke toptalenten uit diverse landen op.
Mbo’ers op de pabo
begonnen met een tenure track aanstelling.
‘We hebben bewust gekozen voor vrouwelijke
talenten, omdat we meer vrouwelijke
hoogleraren willen aan de TU.’
norm
De tenure tracks vormen niet het enige middel
om talent te binden, weet Van Gessel. ‘Maar
het helpt ons om af te komen van de postdoc
contracten, die geen enkele garantie geven op
een vaste baan.’ Enige probleem is dat
universiteiten de tenure track regeling nu
allemaal op een eigen manier uitvoeren. ‘Er is
veel wildgroei. We moeten daarom een norm
bedenken, die zowel recht doet aan de
rechtszekerheid van jonge onderzoekers als
aan de behoefte van universiteiten aan
wetenschappelijk toptalent.’ Van Gessel
verwacht dat in de komende CAOonderhandelingen
zo’n norm gevonden wordt.
‘En dat is nodig. Over vijftien jaar is minstens
de helft van alle hoogleraren via tenure tracks
op de universiteiten aan het werk gekomen.’
Pabo’s en roc’s zoeken naar manieren om de doorstroom van mbo’ers naar het hbo succesvol te maken. Waar
lopen ex-mbo’ers tegenaan en waar liggen de mogelijkheden? Kenniscentrum OVDB en het SBO deden hier
samen onderzoek naar. De resultaten leest u in de uitgave ‘Mbo’ers op de pabo. Knelpunten en oplossingen bij
de overgang van mbo naar pabo en lerarenschap.’
De begeleiding van startende leraren
Door startende leraren beter te begeleiden, kunnen scholen het vroegtijdig uitstappen uit het beroep beperken.
Het onderzoek ‘De begeleiding van startende leraren. In het voortgezet en het basisonderwijs’ geeft onder meer
tips om een valse start te voorkomen.
Beide onderzoeken kunt u voor 12,50 euro bestellen via sbo@caop.nl of downloaden van www.sboinfo.nl.
Over het SBO
In het SBO zijn de werkgevers en
werknemers in het onderwijs vertegenwoordigd.
Het SBO brengt de situatie op de
onderwijsarbeidsmarkt in kaart en adviseert
over strategieën om de spanning tussen
vraag en aanbod van onderwijspersoneel te
verminderen. Het zet onderzoek uit en deelt
kennis en ervaringen met anderen. Het SBO
houdt zich ook bezig met concrete projecten
om mensen te stimuleren in het onderwijs te
blijven of te gaan werken.
Websites
www.sboinfo.nl
www.eutonos.nl
www.icponderwijs.nl
www.iipinscholen.nl
www.ipb-onderwijs.nl
www.paboys.nl
www.plusleraar.nl
www.projectfullcolor.nl
Teksten plaatsen
Op www.sboinfo.nl is uw eigen best practise
voor de onderwijsarbeidsmarkt van harte
welkom (rubriek Praktijkvoorbeelden).
Ondersteuning bij het schrijven van teksten
is mogelijk.
Colofon
Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO)
Postbus 556
2501 CN Den Haag
T 070 – 376 57 70
F 070 – 345 75 28
Lange Voorhout 13
2514 EA Den Haag
E sbo@caop.nl
I www.sboinfo.nl
Eindredactie
Ans Compaijen
Teksten
Michel van Dijk
Fotografie
Axi Press, Lelystad
Bram Saeys, Eindhoven
Bart Versteeg, Den Haag
Drukwerk
Veenman drukkers, Rotterdam
ISSN: 1871-2657
© SBO 2006