1999-21-03 - Vrienden van Blijdorp

.ieuws uit Blijdorp
Het belangrijkste nieuws uit de Diergaarde was natuurlijk de opening van het gorilla-eiland.
Daar komen we in dit nummer nog uitgebreid op terug! In de zomerperiode gebeurt er niet zo
veel in de Diergaarde. Toch een greep uit enkele wetenswaardigheden.
Bij de Francois langoeren is een
voedselexperiment uitgevoerd. Misschien viel
het u op dat het verblijf opeens erg kaal was.
Alle bodembedekking was verwijderd. De
dieren hadden nogal last van dunne
ontlasting. Doel is te kijken of een
verandering van spijs tot verbeteringen leidt.
Daartoe moest alles worden gemeten: het
gegeten voedsel, de ontlasting en datgene dat
niet werd gegeten. Drie periodes van drie
weken kregen de langoeren telkens een
ander dieet voorgeschoteld. Omdat
verandering van voedsel niet alleen invloed
heeft op de mest, maar ook op het welzijn
en gedrag van de dieren is hun gedrag
gedurende de periode geobserveerd door
een studente biologie. Conclusies zijn pas
later te trekken. Verderop in dit nummer
(B lijdorp Logistiek) komen we uitgebreid
terug op voeding in de dierentuin.
Opnieuw ellende bij de
amoerpanters. Amoerpanter Leo doodde
onlangs zijn moeder Kumura. Er was wel eens
wat onenigheid, maar dit resultaat werd niet
verwacht. Leo was pas recent teruggekeerd
naar Blijdorp om zijn moeder gezelschap te
houden. Zoonlief Nun had haar man Komeet
omgebracht en was vervolgens zelf gebleven
in een epileptische aanval.
De Javapauwen zijn terug naar hun
vogelhuis tussen de bizons en de speeltuin.
Ze hoorden rond te lopen tussen de bantengs
op de weide in de Maleise bosrand, maar
braken telkens uit. Over uitbrekers
gesproken: de stokstaartjes zijn regelmatig
buiten hun verblijf te zien. Ze komen echter
altijd weer keurig terug, het is dus niet nodig
om Blijdorp-personeel te waarschuwen als u
er een tussen de struiken treft.
Jarige kinderen kunnen in Blijdorp
op diverse manieren hun verjaardag vieren:
een verjaardagsarrangement inclusief een
persoonlijke rondleiding of een leuke
speurtocht. Vanaf 14 augustus is er weer een
nieuwe mogelijkheid bij. Met de ZOOfoon,
een opvallende groene, draagbare telefoon,
kan een avontuurlijke rondleiding door de
tuin worden gemaakt. Door verschillende
codes in te toetsen, kunnen kinderen
onderweg informatie krijgen over de dieren
in Blijdorp. De informatie is in een
aantrekkelijke verhaalvorm gegoten.
Tijdens de route worden ook allerlei
spelletjes gedaan. Zo worden de kinderen op
een leuke, speelse manier door de
Diergaarde geleid. Het nieuwe arrangement
is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 6
tJm 10 jaar. Het kost 22 gulden per persoon
en is inclusief de toegang tot Blijdorp, de
huur van de ZOOfoon, patat, limonade en
een ijsje. Abonnementhouders betalen
slechts 15 gulden. Voor meer informatie over
verjaardagsarrangementen en voor
boekingen kan men terecht bij de afdeling
Presentatie: 010- 4431456.
Opnieuw nieuw leven bij de
Europese otters. Dit is het derde nest in
twee-en-een-half jaar. Het nest uit 1997 is
inmiddels vertrokken naar Aqua Lutra in
Leeuwarden, nog bezocht door de Vrienden
tijdens de jubileumreis van 1998. Aqua Lutra
is coörd inator van het Europese fokprogramma
(EEP) van de Europese otter.
De maquette van het Oceanium die
de Vrienden vorig jaar tijdens het jubileumsymposium
in de Wolfert van Borselen
-scholengemeenschap konden bewonderen
is nu ook door het grote publiek te bekijken.
De maquette is opgebouwd in de Rivièrahal.
U kunt nu in alle rust nog eens een blik
werpen op het gebouw dat waarschijnlijk
volgend voorjaar zal worden geopend.
In het Vriendennieuws van december
1998 heeft u uitgebreid kunnen lezen over
de kuifmakaak die recent is teruggekeerd in
Blijdorp. Op 15 mei werd er, voor het eerst
in 30 jaar(!), weer een kuifmakaak geboren
in de Diergaarde. De kuifmakaken hebben
sinds kort de plaats ingenomen van de
Java-apen op het eiland in het Aziatische
moeras.
De vij f orangs zijn verhuisd naar
Apenheul. Hun nieuwe verblijf bevat maar
liefst acht eilanden vol met tientallen 12
meter hoge boomstammen, die samen een
heel ingewikkelde klimstructuur gaan vormen.
Twee touwslagers zijn aan het werk
gegaan om een paar kilometer touw tussen
de wirwar van boomstammen aan te
brengen. Blijdorp wil in de komende jaren
een nieuw orang oetan ve rblijf gaan bouwen
en wil daarom de orangs minstens voor een
jaar of vijf in Apenheul onderbrengen. De
twee overgebleven kleintjes hebben nu de
beschikking over het grote buiten- en
binnenverblijf.
Tekst: Marcel Kreuger
Foto's: Yvonne Raaijmakers, S. Sheermahomed,
Monique van Leeuwen-Maat
Bronnen: Persberichten Diergaarde Blijdorp
en "De Nieuwsbrief", maandelijkse uitgave
van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

MA VEMAT B. V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186 60 0977
Telefax 0186600487
L _
MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapelbakken.
-",
.............
- Gorilla's in het gras
Met man en macht is er het afgelopen jaar gewerkt aan de realisatie van het nieuwe buitenverblijf
voor de gorilla's. Plannen hiervoor waren er al geruime tijd. In 1993 startte de Vereniging
Vrienden van Blijdorp een actie om het benodigde geld bij elkaar te brengen. In 1995 was er
één miljoen gulden bijeen gebracht! Doordat de Diergaarde mocht gaan uitbreiden aan de andere
kant van de spoorlijn werd het gorillaproject even opgeschoven . Maar uitstel betekende
geen afstel: deze zomer is het verblijf gereed gekomen en nu kunnen onze gorilla's heerlijk van
de buitenlucht genieten op hun nieuwe eiland . Daar mogen we best trots op zijn, want het
hele project is betaald door de Vrienden!
Postdierverzorger Ben Westerveld
spreekt mede namens zijn collega's zijn dank
uit: de verzorgers van de gorilla's zijn heel
gelukkig met het nieuwe buitenverblijf. Zij
zijn zeer betrokken geweest bij de ontwikkeling
van de plannen. Zij kennen de
dieren bijzonder goed en weten dus ook aan
wat voor eisen zo'n verblijf moet voldoen.
In Vriendennieuws nummer 4 uit
1995 zijn de gorilla's al eens uitgebreid
beschreven. Inmiddels is onze vereniging
gegroeid van ruim 4000 naar ruim 6000
leden. Ook de samenstelling en verhoudingen
binnen de gorillafamilie zijn in de
afgelopen jaren veranderd. De opening van
hun nieuwe eiland leek ons een mooie
gelegenheid om deze fascinerende
mensapen nog eens voor het voetlicht te
halen .
De verzorging van de dieren is in de
loop der jaren steeds weer aangepast om
zoveel mogelijk het natuurlijke gedrag te
stimuleren. De dagindeling van de dieren
verloopt als volgt: de gorilla's worden
's ochtends apart ingesloten in de nachthokken.
Moeders en jongen blijven daarbij
bij elkaar. Zo zit Annet bijvoorbeeld samen
met haar drie kinderen en haar kleinkind. De
dieren laten zich probleemloos insluiten. Het
is belangrijk om dat toch wel elke dag even
te doen, want het kan wel eens nodig zijn
om een dier te onderzoeken of medicijnen
toe te dienen.
Terwijl één verzorger de verblijven
gaat schoonmaken, verzorgt een ander de
dieren. Ze krijgen elk een portie apenbrokken,
waarmee ze de voor hen
belangrijke elementen binnenkrijgen.
Bovendien krijgen ze een halve liter
water met roosvicee en de zogende moeders
krijgen als extraatje nutrisoja. Dit is eigenlijk
het enige directe contact dat de verzorgers
nog met de dieren hebben. Als de dieren
gegeten hebben gaan om ongeveer 9.30 uur
de schuiven weer open.
Tot vorig jaar werden de gorilla's
's middags nogmaals ingesloten om ze te
voeren. Eigen lijk was dat heel on-natuurlijk,
want in het wild foerageren ze de hele dag.
Sinds een jaar werkt men in Blijdorp
met een ander systeem, waarbij de dieren
ieder uur wat voedsel krijgen. Dat varieert
van een groentenpakket met daarin
verschillende groentes tot allerlei kleine

lekkernijen zoals pinda's en rozijnen. Ook
takken en hooi staan op hun dieetlijst. Elk
uur krijgen ze iets anders, maar ook elke dag
van de week varieert het voedselpakket. Het
voer wordt op verschillende plaatsen tegelijk
aangeboden, zodat alle dieren wel aan bod
kunnen komen voor een portie lekkers. Door
de apen brokken apart te geven hebben de
verzorgers overzicht of de dieren wel krijgen
wat ze nodig hebben.
Het nieuwe systeem van voeren is
een belangrijke stap voorwaarts in het
natuurlijke gedrag van deze sociale dieren.
Net zoals hun soortgenoten in het wild zijn
de gorilla's nu een groot deel van de dag
bezig met het zoeken naar- en het eten van
voedsel. Deze manier van gedragsverrijking
heeft dan ook voor meer rust en stabiliteit in
de groep gezorgd . Doordat de dieren over de
hele dag hun kostje bij elkaar scharrelen
hebben ze geen honger en vervelen ze zich
minder. In het begin werden sociaal
zwakkere dieren zoals Dura en Xara nog wel
eens apart gezet om rustig te kunnen eten,
maar zelfs dat is niet meer nodig. Daaraan is
wel af te lezen hoe goed het nieuwe
voedersysteem werkt!
Nu de gorilla's de beschikking
hebben over het eiland wordt het moeilijker
om ze elk uur van voedsel te voorzien. De
verzorgers zouden natuurlijk wel eten over
de gracht kunnen gooien, maar dat geeft dan
toch weer interacties tussen mens en dier en
dat is juist wat Blijdorp wil vermijden.
Bovendien kan het publiek dat voorbeeld
volgen en dat is absoluut niet de bedoeling!
Er is dan ook hard gewerkt aan een andere
oplossing. Op twaalf plekken op het eiland
zijn zware metalen kisten ingegraven. Hierin
zit een emmer met allerlei voedsel voor de
gorilla's. De deksels worden via een zware
elektromagneet op hun plaats gehouden.
Door middel van schakelklokken kan de
stroom op willekeurige momenten van de
magneten gehaald worden, en gaat het
deksel van de kist open . Elke ochtend stelt
één van de verzorgers de klokken in en het is
voor de dieren dus altijd weer een verrassing
wanneer er een deksel open gaat. Er zijn ook
allerlei planten en kruiden op het eiland
waar de dieren van kunnen eten. En
natuurlijk kunnen ze heerlijk ravotten en
spelen in de klimbomen die speciaal voor dat
doel zijn opgesteld. Vooral de jonge dieren
zullen daar wel gebruik van maken .
Voorlopig zullen de gorilla's om 16.00
uur naar binnen worden gehaald. AI een
aantal jaren worden ze niet meer in de
nachthokken opgesloten voor de nacht. Elke
morgen moesten de dieren dan toch weer
even de rangorde bepalen en ook dat gaf
veel onrust in de groep.
Even voorstellen
Op dit moment is de Blijdorp-groep
uitgegroeid tot een hele hechte familie. Aan
het hoofd staat zilverrug Ernst, en menigeen
is onder de indruk van zijn brede rug en
gespierde armen. Een imposant dier dat een
echte goedzak is, maar wel de orde in zijn
groep weet te handhaven. Ernst heeft diverse
vrouwen, waarvan Xara met haar éne been
de oudste is. Tweemaal is Xara moeder
geworden, maar daarna werd zij helaas niet
meer zwanger. De echte oorzaak heeft men
niet kunnen achterhalen, zelfs niet na
onderzoek door een gynaecoloog van de
Erasmus universiteit.
Een aantal jaren geleden kwam Kim
uit de Apenheul naar Blijdorp. Zij heeft nooit
jongen gehad, ondanks
hormoon-behandelingen en ook zij is
onderzocht om te kijken wat de reden
daarvan was. Tijdens een kijkoperatie werden
haar eileiders doorgespoten, maar tevens
bleken haar eierstokken inactief en daar was
niets meer aan te doen.
Annet werd onlangs voor de zevende
keer moeder! Er zijn op dit moment nog drie
jongen van haar en Ernst in de groep.
Afgezien van Abeeku (geboren op 5 mei van
dit jaar) zijn dat de vierjarige Astra en de
zevenjarige Ashmar. Ook haar kleindochter
Aya zit nog in de huidige groep. Eigenlijk zou
de kleine Aya met haar moeder
mee-verhuizen naar Tel Aviv. Zij werd echter
niet geaccepteerd door de leider van de
nieuw te vormen gorillagroep. Haar oma
Annet heeft zich over haar ontfermd en
samen met de even oude Astra zorgt ze voor
flink wat leven in de brouwerij.
Dan is er nog het jonge vrouwtje
Dura. Eind vorig jaar beviel zij van haar
tweede kind D'jeeco. Dura was een beetje
een zorgenkindje. Zelf is zij verstoten door
haar moeder en opgegroeid in de mensapencreche
in Stuttgart. Na een mislukte
poging in Krefeld is zij geïntroduceerd in de
Blijdorpgroep. Dat is een langdurig proces en
in het geval van Dura heeft het zelfs zo'n

twee jaar geduurd voordat ze volledig werd
geaccepteerd. Sinds Dura moeder is
geworden betekent dat voor haar een stijging
in de rangorde. Ze is een stuk
zelfverzekerder geworden. Vaste bezoekers
zal het vast wel zijn opgevallen dat ze zich
vroeger vaak een beetje afzonderde. Met
zoontje D'jeeco is ze nu juist midden in de
groep te vinden.
De situatie bij de gorilla's is
momenteel zo stabiel dat er niet te zeggen is
welk dier nu het laagste in rangorde is.
Natuurlijk zijn er wel eens pesterijen, maar
die zijn niet van echt ernstige aard.
Ashmar is een echte kwajongen die de oude
dame Xara nog wel eens wil treiteren want
Xara reageert daar zo lekker op. Ze kan dan
enorm gillen en wekt daarmee de ergernis
van Ernst die dan niet Ashmar maar juist Xara
een afstraffing geeft. De laatste tijd krijgt Xara
echter hulp van Kim, zodat zelfs Ernst dan
even niet weet waar hij het zoeken moet.
Binnen de kortste keren is de rust in de
groep weer hersteld.
Gezondheid
Voor ons als publiek lijken de
ruzietjes tussen de gorilla's vaak erger dan
het is. Als de zwarte buitenlaag van hun huid
beschadigd is, is de roze onderhuid te zien
en dat ziet er al gauw ernstig uit. De
dierenarts hoeft alleen in te grijpen als de
huid echt helemaal geperforeerd is, dat
betekent dat echt alle huidlagen beschadigd
zijn en het daaronder liggende weefsel
blootligt. Als u bedenkt dat het in de
afgelopen tien jaar maar ongeveer vier keer is
voorgekomen dat de dierenarts een wond
moest hechten valt het inderdaad wel mee
met de gorilla's.
Zoals bijna alle dieren moeten ook de
gorilla's niet veel hebben van onze dierenarts.
Vooral Annet en Ernst reageren buitengewoon
onvriendelijk als Willem Schaftenaar
ten tonele verschijnt. Gelukkig voor hen is hij
weinig nodig. Bij een bevalling bijvoorbeeld
heeft hij in de afgelopen tien jaar nog nooit
hoeven ingrijpen. Wel wordt er bij het
vermoeden van een zwangerschap een test
afgenomen. De verzorgers vangen wat urine
van het betreffende dier op en een zwangerschapstest,
die ook wij mensen gebruiken,
wijst uit of het dier daadwerkelijk zwanger is.
Doordat de paringen meestal door de
verzorgers worden waargenomen kan men
uit-rekenen wanneer het jong verwacht
wordt.
De laatste jaren gaat het prima met
de gorilla's en zijn er geen dieren die hun
jong niet accepteren. Toch gaat het door een
andere oorzaak heel soms mis. Zoals u heeft
kunnen lezen heeft Dura nu haar tweede
jong. Haar eerste kind Doba werd door haar
even liefdevol verzorgd. Helaas werd Doba
ziek. De verzorgers zijn altijd de eersten die
zoiets merken, bijvoorbeeld doordat het jong
slap werd. Onderzoek door de dierenarts
wees uit dat Doba longontsteking had.
Achter de schermen werd zij in een
couveuse verzorgd. Toen zij na ruim een
week genoeg was opgeknapt om met haar
moeder herenigd te worden is dat helaas niet
meer gelukt. Vermoedelijk was het bij een
ervaren moeder zoals Annet nog wel gelukt
om moeder en kind weer te herenigen.
Doba verblijft nu in de mensapencrèche te
Stuttgart om daar op te groeien als een echte
gorilla.
Avontuur
De verzorgers zijn heel blij dat het
leven van de gorilla's verrijkt gaat worden
door zo'n mooi buitenverblijf. Op het
moment van schrijven is nog niet bekend
hoe de dieren op hun nieuwe onderkomen
zullen reageren. Met diverse aspecten is al
wel 'getraind'. Zo zijn de dieren al vertrouwd
gemaakt met schrikdraad en hebben ze
geleerd dat ze daar beter van af kunnen
blijven.
De rest is een groot avontuur, zowel
voor de verzorgers als voor de gorilla's. Op
het moment dat dit Vriendennieuws
verschijnt heeft u misschien Ernst al zien
genieten van de zon, speelt Ashmar tikkertje
met Astra en Aya in al die spannende
klimbomen, en zi jn de dames Kim en Xara
heerlijk een beetje aan het poedelen in het
moerasgebied. We zijn benieuwd!
Tekst: Monique van Leeuwen
Foto's: Ina van Seeters en Rob Doolaard.
Met dank aan: Ben Westerveld en Willem
Schaftenaar
kom dan ons
-Promotieteam
versterken.
Voor inlichtingen kunt LJ bellen
of faxen naar: (010) 466 36 82.
Een briefje is ook welkom: H. Gerntsc
Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

äet gorilla-eiland is in gebruik!
In aanwezigheid van circa 750 (!)
Vrienden is donderdag 15 juli het nieuwe
gorilla-eiland officieel geopend. Het eiland
was in een recordtempo gerea liseerd, zodat
Ernst en fami lie nog voor de zomervakantie
buiten te bezichtigen zouden zijn. De
aanwezigen genoten van een speciaal
programma op deze zwoele zomeravond.
Dankzij de hulp van de Afrikaanse winkel
Sanaa Africa, medewerkers van Diergaarde
Blijdorp en natuurlijk ons eigen
promotieteam was het terrein bij het
Kiboko-restaurant omgetoverd tot een
'Afrikaans' plein. Onder het genot van
speciale Afrikaanse hapjes en drankjes
konden de Vrienden luisteren en kijken naar
Afrikaanse drummers en dansers. Voor een
selecte groep geïnteresseerd en vertelde
storyteller Samba enkele fantastische
Afrikaanse verhalen. Klapstuk van de, zeer
geslaagde, avond was natuurlijk de in gebruik
name van het eiland door de
Blijdorp-gorilla's. Tot grote opwinding van de
aanwezige Vrienden en de verzamelde pers
kwamen ze inderdaad naar buiten. Vooral
Annet en haar kinderen waren te
bezichtigen. Kortom, een fantastische
bijeenkomst. Voor hen die helaas niet
aanwezig konden zijn volgt op deze pagina's
een korte fotoimpressie. We kunnen nu
uitkijken naar de opening van 'Bass Rock', de
Vrienden-vogel rots in het nieuwe Oceanium!
Foto's: Koos v. Leeuwen,
Jos Nijkamp,
Marcel Kreuger

Vrienden voor het leven:
mevrouw A.M. Amorison
In dit speciale gorilla-nummer kon een interview met mevrouw Amorison niet ontbreken. De
vaste bezoekers zien haar regelmatig in de buurt van het gorilla-verblijf. Haar liefde en respect
voor deze bijzondere dieren is uniek. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is treft u op deze
pagina dan ook geen foto van mevrouw Amorison, maar een prachtige foto van Xara, haar favoriet
binnen de Blijdorp-groep.
Hoe is het gekomen dat u zo
betrokken bent geraakt bij de gorilla's?
"Het was in de jaren '70 toen ik voor
het eerst gori lla's zag in de dierentuin van
Wassenaar. Ik woon in Den Haag, dus
Wassenaar was dicht bij. Ze waren toen nog
klein. Op een gegeven moment werd er een
kleintje geboren. Ik weet het nog goed. Het
was verschrikkelijk weer, maar ik moest het
zien. Ik ging elke dag even kijken. Sindsdien
ben ik fan."
Waarom gorilla's?
"Ze zijn niet bijzonder mooi. Het gaat
vooral om de dingen die ze doen. De
omgang met elkaar. Het zijn allemaal
verschil lende karakters. Elk dier is een eigen
persoonlijkheid. Als je ziet hoe Dura met
haar kleintje omgaat. .. ze laat het af en toe
een beetje los, maar als Ashmar dan iets wil
doen is ze er als de kippen bij! De een is veel
aardiger dan de ander. Annet is best een
doerak. Haar kinderen eigenlijk ook. Aya is
bijvoorbeeld veel aardiger dan Astra.

Botanisch Blijdorp: dronken
vogels en pIndakaasplanten
De havenstad Rotterdam heeft al jaren een hechte band met de Chinese havenstad Sjanghai .
Diergaarde Blijdorp profiteert daar regelmatig van. Diverse bijzondere dieren zoals kuifherten,
takins en rode gorals zijn vanuit onze zusterstad naar Blijdorp gekomen.
In 1990 vierde Rotterdam haar
650-jarig bestaan. Ter gelegenheid van dat
feit wilde Sjanghai onze stad een cadeau
aanbieden. In Blijdorp had men plannen
liggen voor de aanleg van een Chinese
sfeertuin. Sjanghai heeft toen materialen en
werklieden gestuurd om dit plan te helpen
realiseren.
Door het publiek wordt er meestal
gesproken over de Chinese tuin. Reinier de
Jong, die de zorg heeft over dit stukje
Blijdorp, spreekt liever over de Chinese
sfeertuin, de officiële benaming. In een
Chinese tuin zouden alle planten van
Chinese afkomst moeten zijn. In Blijdorp
heeft men er voor gekozen om ook bomen
en planten uit andere streken toe te passen.
Er stonden namelijk al een aantal bomen van
zo'n 80 jaar oud in dit gedeelte van de
Diergaarde. Bomen vormen het dak van je
tuin en het zou zonde zijn om zulke
prachtige oude exemplaren om te kappen.
Het duurt jaren voordat je weer een paar
flinke bomen terug hebt.
De Chinese elementen zoals het
dichtershuisje, de theekoepel en de diverse
bruggen zijn heel bepalend voor de sfeer. Zij
zijn ter plekke gebouwd door Chinese
ambachtslieden. Bij elk van deze elementen
heeft Blijdorp een bord geplaatst met uitleg
over de functie en historie ervan. De daken
van het dichtershuisje en de theekoepel zijn
in de loop der jaren steeds mooier geworden
door de mossen en korstmossen die erop
groeien.
Reuzen en dwergen
De oudste bomen, zoals bij voorbeeld
de grote wilg en de draaiwilg op het
eiland, zijn ruim 80 jaar oud. Toch kunnen
deze bomen niet eindeloos mee. Net als
mensen hebben zij een bepaalde levensduur
en voor snelgroeiende bomen zoals
deze wilgen is dit toch al een hele hoge
leeftijd. Bovendien heeft de grote wilg veel te
lijden gehad van een blikseminslag zo'n drie
jaar geleden . Boomverzorgers hebben de
boom zo goed mogelijk opgeknapt in de
hoop dat hij nog een tijdje meegaat.
I n de zomer staat er aan de voet van
de grote wilg een aantal bonsais. Bonsai
betekent letterlijk: miniboom. Van oorsprong
komt deze vorm van planten kweken uit
China. Men probeert om de natuur na te
bootsen maar dan als miniatuur. Remi Kroon,
de bonsaispecialist in de diergaarde, houdt
zijn boompjes goed in de gaten. Ze komen
laat in het voorjaar uit de kas. Daarna staan
ze enkele weken onder een doek om te
wennen aan de zon.
Als ze direct in het felle licht zouden komen,
kunnen ze verbranden!
De miniatuurtjes die in Blijdorp staan
zijn vermoedelijk ongeveer 20 jaar oud. Ze
zijn enkele jaren geleden van een kwekerij
over genomen. Om ze zo klein te houden
worden ze heel intensief gesnoeid.
Bovendien worden ze elke twee jaar uit hun
pot of schaal gehaald om de wortels te
snoeien. Dan wordt tevens de aarde ververst,
maar de bonsais gaan weer terug in dezelfde
schaal om te voorkomen dat ze groter
worden. Het gereedschap waarmee dit alles
gebeurd is miniatuur: het past in een
schoenendoos. De grootse miniboom die u
in Blijdorp aantreft is een Zelkova. Hoewel
nog geen twee meter hoog heeft hij al echt
het uiterlijk van een oude reus.
Bamboe
Een plant die zijn oorsprong wel in
China vindt, is natuurlijk de bamboe. In
Blijdorp zijn wel dertig tot veertig soorten te
vinden, in allerlei kleuren en met diverse
bladvormen. In grootte kunnen zij variëren
van enkele tientallen centimeters tot wel 20
meter. De grote bamboesoorten zijn enorm
snelle groeiers. Dat moet ook wel als je
bedenkt dat zij zich in één seizoen volledig
moeten ontwikkelen. Anders kunnen ze de
vorst niet overleven. De planten ontwikkelen
eerst de stengel en pas als de hoogte bereikt
is verschijnen de twijgen en bladeren . Zij
groeien 24 uur per dag (gewoonlijk hebben
planten daglicht nodig om te groeien) en,
afhankelijk van de temperatuur en
luchtvochtigheid, wel enkele meters per
week. Reinier heeft eens wat metingen
verricht bij de bamboe naast de Sterrenzaal.
Het record dat hij gemeten heeft was 86 cm
in 24 uur! De groeikracht van bamboe is
ongelooflijk. De plant weet zich zelfs een
weg te banen door asfalt en beton. Het
kleinste haarscheurtje wordt door hem benut
om weer een nieuwe scheut te maken .
Doordat hij 24 uur per dag druk uitoefent
barst het asfalt en komt de nieuwe scheut
boven de grond. Loop maar eens over het
pad langs de Sterrenzaal, en dan voor een
keer met uw neus naar de grond dan ziet u
op diverse plaatsen de scheuren in de grond.
Volgens Reinier staan ze zelfs in de kelder
onder de sterrenzaal: ze hebben zich een
weg gebaand dwars door het beton!

Giften voor de actie
'Help mee aan onze nieuwe
trots: de Oceanium-vogelrots'
(tot en met 9 juli 1999)
Bijdragen tot fl. 10,-:
Masereeuw, váRuit v Maren, de Schepper,
de Wolf, v Nieuwengiessen, Melisse,
Groothuys, Hoogenboom, Boogaard, v Dyk,
N.N.
Bijdragen van fl. 10,-: .
Barkhuysen, v Dijk, Bruinzeel-Hofstra,
Beekman, v Klei-Hardeman, Breedveld,
v Zanten, Remkes, Brinkman, Weeda, Nobel,
Kootje, vSonsbeek, Houthoff, Rontberg,
Schiltman, v Gulik, Biesheuvel,
Louwers-Holleman, Ensing, Kunst-Groen,
Burky, Rijsbergen, Ouweneel, Verheezen,
Verheezen-v Boxel, Hartman, Overzier,
Bolhuis, Peters, v Vliet, Botbyl, johannes,
den Draak, de Boer, v Damme, Mourik,
Broekhuizen, Borsboom, Boers, Krygsman,
Brouwer-Nuyten, Versluis, vd Bos-Bodaan,
Velthuysen, vd Wal, Boogaard, Verhoeven,
Zaanen, v Steens-de Bes, de Bruin,
Engelberts, Daim, Kottelaar, Hendriks-Zwart,
vd Schalk, Verryp, Wijntje, v Eysden,
v Efferen-Slager, Penning de Vries, Wirda,
Leeflang, Querido, Voorink-Donker, Baljon,
Berkhout, vd Vlugt-Noordhoek,
Schlosser-Staneke, Mol, Smits, Stofregen,
Brand-vd Zweth, Ham-Hoes, Ladage,
v Kampenhout, Kalshoven-v Zyl, Stroom berg,
de Man, v Oversteeg, Stal, Snelleman, Ruis.
Tussen fl. 10,- en fl. 25,-:
Rotteveel, Stant, Doesburg Smits,
Schuurman, Colijn, Starre, v Loon, de Graaff
vArdenne, jansen, Arsav, v Aalten, vd Vate,
Knol, Bruins-Sas, Slyper Moors, Schimmel,
Meeuws, Borst, v Holstein, Steenweg,
Mulder, Venneker, Ballegoie, Wiegers­
Ligtenberg, Bosschaart-Hanson, Voogt,
v Oosterum-Verhoef, de Ruyter-janze,
vd Pligt, Dut, Verkroost, Roos-Wentholt, den
Tuinder-Drenth, v Vliet, Meerman,
Schoenmaker, vd Hoek, vd Meer, Pruis­
Luyeyn, Koenis-Burger, den Boer, Kooiman,
Piek, Roobol, de Korte-v Oosten, Boonstra,
Mourits, Eind, Engelsman,
Lindberg-Schuurmans, Dijkstra-Bruggeman,
Dalm-Boelhouwer, Sluis, Ewald, vd Velde,
Andriessen, Hasper, Weehuizen-Veenhuizen,
Keemink, Aardoom, v Vliet, Bos, de Waal,
Makkus, de Roos, Dekker-Beuker,
Hoppenbrouwer, Bravenboer, Starre,Spee.
Bijdragen van fl. 25,-:
Bink, vd Linde, Dekker, de Kok, Grout,
Swinkels, den Otter, Mourik, v Adrichem,
Muller, Apon, de Reus, de Vries, de Koning,
Vosseberg, de Cocq v Delwynen, Tijssen,
Ryshouwer, de Vlieger, Verheezen,
Machielse-Weitmann, Hoogenboom,
Hoogwerf- Meyering, Huysman-Engelberts,
Bruin, v Es, Zwiers, Kramer, Reurink, Postma,
Smulders, v Oossanen, Peterbroers, vd
Hammen, Knoop, vd Enden, den Bakker,
v Wageningen, vd Nol, vd Merwe-Bosch,
vd Linden-Reyerkerk, vd Goes, Knot, Roks,
Merckens, Harmsen-Post, Peskens-Metaal,
Sewing, Hordyk- Schrinner, Krajenbrink,
Bravenboer, Lems, Broer-Valster,
v Dommelen, Purnot, Witberg, Eerland,
vd Hul, Krygsman, de jonge, vd Steen hoven­
Seinen, Dijkstra, Visser, Wynbeek,
Wynbeek-deBruyn, Diepenhorst, Blom,
Roo-Stap, v Dop, Scheffer, Elliott, Verdan,
Lamers, v Dorssen, Vermaat-Steen, den Held,
Aartsen, Snoys, Ramaekers, Raaphorst,
Zuyderwijk, Kruisman, Kooiman, Anstey,
Lemaire, Boshart, Simonis, Sparnaay,
vd Veken-Romeny, Kamp, de Klerk, Verbaas,
Burky, Verschoor, de Koning, de
Koning-Kelder, Saers, v Stokken, Borsboom,
Baker-v Herk, vd Hoeven, de Zeeuw,
Mik, Westerveld, Bachman, Roemer, Bakker,
v Latenstein, v Druten} $pek, v Kooten,
v Veen, Rothmeyer-Kléingeld, vd Bent,
Zantman-de Raad, Rust-Ripken, Bouma,
vd Lugt, vd Engel, v Daalen, de Vrijer,
Hommerin, v Bastelaar, vd Meer-Leenart,
Krabbendam, de Wit-Hommel, vd Bent,
Brouwer, v Damme, Offerman, Keur,
Engberts-Unger, v Bommel-Hennink, Sloof(
Schoonens, de Kreij, Mol, Smit, v Driel,
Verkaik, Sohns, v Riet, Eys, Kuiper, Bouma,
Kerpershoek-Gramsma, Luykenaar Francken,
Verschoor, Pleysier, Niquet-Stolk, Kemp v
Dijk, Suvaal-Smits, de Graaf, Letsch, Mathol,
vd Vlerk, Brandwijk-de jong, v Bekkum­
Verschoor, Bruins, Elswijk-Eversman,
vd Stelt-Nieuwbuurt, v Dongen, de Knegt,
de Puy, Molkenboer, Amorison, Bakker,
Faber, Kooy, Hammer-Sengers, Robertus,
Zwynenburg, Eilering, Baay, Velthuyzen,
Allewijn, Merkelbach-de Nooy,
Kragt-Welsink, vd Ven, Duiker, Biesta,
Scholten, Tetteroo, Ploeger, Hirschhorn, de
Roos-v Leeuwen, Ie Cessie-Kemp, v Vugt
Verryp, Uien berg, Nobel, Bakker, Zaat,
Brinkhaus, Verhoeven, Eyhuisen, v Wijk, vd
Weiden, Kreisel, v Keeren, Smith, Tammes,
de Groot, Groenewegen, Seelbach, de
Roodt, vd Ent, Tevel, Luiten-vd Leest, vd
Veen-Krooswijk, vd Heijden, Bouw, vd Bergv
Gooi, jansen, Zoomer, Hol, v Werven,
Boers-v Zwienen, vd Burg-Bosch, Simons,
Kortlever, Perdyk-Kohl, Boender-Teague,
jansen, Voogd, Koks, Stenstra, Dogterom, vd
Poel, v Bommel, vd Weiden.
Tussen fl. 25,- en fl. 50,-:
Vermeer, vd Ven, Martens, vd Heide, Bax,
Lacroix, Arkema, Wageveld, Horsten,
de Beukelaar, Zondergeld, v
Lienden-Koppenberg, jaspers-v Om meren,
de Lauw, Kamps-v Onselen, Rens,
Hoogerwerf, vd Vlugt, Schiphorst, Luiten,
Hattink, vd Werf, Schippers, vd Zijde,
Tettero, Sloen, Schoenmakers, Riege, Grissen,
vd Linden.
Bijdragen van fl. 50,-:
Kleywegt, Starrenburg, v Prooijen, Roedolf,
Broedeiet, Schwaiger, v Loenen BV, Vos, La
Mark, Gerdes Kannekens, Aries, v Dijk,
Slijngard, vd Lee, Ziere, de Vrij, Peeks,
Hermsen, Gulay, Schoof, Gill, Bos, Bouwens,
Bakker, Kluit, de Jong, Griffioen, Lockhorst,
Bergmans, Slootmans, Jansen-Beuving,
vd Pluym, Uitermark-Toet, Tetterode,
Dorresteyn, Hoogenhout, de Koning, Büchli,
Kuiper, Knape, Ouwerkerk, Hansen, de Wall,
Smit, Wiegersma, Stolk, Steenvoort,
Soeteman, Feteris, vd Steene,
Braam-Lammers, Veder, vd Wulp-jacooby,
vd Donk, Kesting, Reyzen, Koning, Koeze,
Krouwer, v Dijk, Walter, vd Steen hoven,
Maree, Verschoor-Meyer, Voets-Buysman,
Kok, Zuiderwijk, Sutter, Versluis, Pronk,
Jurriaans, vd Straaten, de Barse, de Groot,
Verhey, Beukelaar, den Turk, Drenth-vd Hoff,
Boere, Delhaye, Nocodem, v Noord,
Bosch-jonker, Hoek, Groenendijk, vd Sluis,
Berg, v Egmond, Colle, vOort, vd Ven, Muis,
jongkind-jelier, Scherpenisse, Kat, Tetteroo,
vd Weck, Maljers, Hoekwater, Evers, Dudink,
de Kruyk, Raats-Weemhof, vd Ven, de
Gelder, v Tienhoven-Stahl, Boswinkel,
Hadders-vd Eng, Vroegh, v Benthem jutting,
Verhey, Bruring-Hoister, Kuchler-Tabaksblat,
v Alphen, Camman, Struycken,
Polak-Boekelman, Zweistra-Kagi, Marjee,
vd Kamp, Evers, vd Knoop-Kos, v Veen,
Byl-de Levie, v Drooge-Dreesman, vd Jagt,
Luiten, Kruyer, Nowack, Schnitker, vd Horst,
Kon-Langendoen, Biesheuvel, Meyer,
Steenvoort.
Tussen fl. 50,- en fl. 100,-:
Korff-Verbeek, Huizen, v Merkesteijn, Blon,
Heikamp-Kooyman, Anstey, v Gent, Geurdes,
Koopman.
Bijdragen van fl. 100,-:
Sparreboom, Vliegenthart, B.l.E, Elfrink,
Klein-Duppen, vd Heuvel, Moerenhout,
Daim, Bultman, ten Hoope, den Heldt,
Seltenrijch, Wytema, Michiels v Kessenich,
Verschoor, vd Windt, v Belle, Droppert,
Wezenaar, Guittart, Beider-Hoogvliet, Slob,
Terpstra, Boschma, Kats, Oudkerk, Verlinde,
Claus-Lievense, vd Veen, Luhrman-Goossens,
Molenaar, Cox, Barendregt, Poelma, N.N.,
Buizer, Ruys, Kolb, Droppert-Stout,
v Leeuwen, Smink, v Noord, de Lange,
Smits-Korten, Stout, Langbroek, v Maaren,
Schiphorst, Boot, Oud kerk-v Wijk.
En verder:
fl. 104,-: N.N., fI.125,-: N.N., fl. 153,-: N.N.,
fl. 200,-: Duimel, fl. 222,-: Heukels, fl. 250,-:
R.P. Kroes, Man in 't Veld, Kruidenier,
Degeling, fl. 360,-: N.N. (36 jaar x fl. 10),
fl. 500,-: v Setten, fl. 2.000,-: Cornelis (n.a.v.
50e verjaardag), fl. 5.000,-: N.N., fl. 25.000,­
: N.N., fl. 25.000,-: Legaat van der Cammen.
ALLE GEVERS -OOK DE VELE ANONIEME- WEER HARTELIJK DANK VOOR DE
STEUN AAN ONZE ACTIE !!!

J a
ik word ook "Vriend" van Blijdorp en
ontvang bij mijn lidmaatschap twee
, gratis kaartjes VOOI Blijdorp of Artis en
vier maal pel jaar "Vrienden nieuws".
Dhr./mevr:
Adres:
Postcode/plaats :
Geboorte datum: . .
Giro/bankrekening: .. ... .. .. ... ....... .. .. . ..... . ... .. .
Telefoon : ........ . .
Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.
Aangemeld door het lid:
Dhr./mevr.: .
Telefoon: ..
S0r10\,tlaat h·a' lOl') II Rotteldam • Il'!. OIO· .j(,- hl, j-

Vogelwijzer ... over lastdieren,
ratieten . en dansers
Dit verhaal begint lang geleden, toen op het eiland Madagascar de Olifantsvogel (een ratiet)
leefde. Dit was de grootste vogel ooit. Op Madagascar kon deze 500 kilogram zware vogel, die
niet kon vliegen, zich prima handhaven. Toen de mens echter voet op Madagascar zette, was
het met zijn rust gedaan. De mens bejaagde deze trage vogel voor de grote hoeveelheden vlees
en at ook graag zijn, maar liefst negen liter grote, eieren. Bovendien verwoestte de mens zijn
leefgebied. Dit alles leidde uiteindelijk tot het uitsterven van de Olifantsvogel. Ook andere
ratiete n, zoals de dodo (uitgestorven in 1681) en de moa's, een groep vogels die op Nieuw
Zeeland leefde en waarvan de grootste soort drie meter lang werd en 300 kilo woog,
overleefden de mens niet. Wat zijn eigenlijk ratieten? Ratieten zijn vogels met een aantal
overeenkomsten: ze zijn groot, kunnen niet vliegen, hebben sterke poten en geen borstkambeen
(hier zijn normaal gesproken de vleugelspieren aangehecht). Op dit moment zijn er
wereld-wijd nog een aantal ratieten, die ook vaak in dierentuinen te zien zijn: de struisvogel, de
kasuaris, de nandoe, de emoe en de kiwi (hoewel die niet zo groot is). Over de grootste, nog
levende, ratiet gaat dit artikel.
De Struisvogel Struisvogels zijn de grootste nog
Struisvogels en de andere ratieten zijn levende vogels. Hanen worden wel tot 275
waarschijnlijk uit één oervogel ontstaan. Naar cm lang en kunnen tot 150 kg wegen.
gelang de omstandigheden zijn ze zich vanaf Vrouwtjes zijn korter (ongeveer 175 cm) en
toen gaan ontwikkelen tot de verschillende wegen ongeveer 100 kg. Haan en hen zien er
vogels die we nu kennen . Waarschijnlijk duidelijk verschillend uit. De haan is zwart
konden de verre voorouders van deze vogels met witte vleugeldelen en een witte staart,
wel vliegen . De struisvogel is de vogel die terwijl de hen bruin is. Beiden hebben een
zich in Afrika uit deze oervogel ontwikkelde. lange nek met wat dons en een, in
verhouding, klein kopje. Ze hebben
-':;.
opvallend grote ogen en lange wimpers. De
poten zijn kaal en ze hebben per poot slechts
twee tenen, waarvan de ene vijf maal zo
groot is als de andere. De grootste teen heeft
een dolk-achtige nagel. Met dit wapen is de
struisvogel in staat een mens en zelfs een
leeuw dood te trappen!
Er bestaan in Afrika een aantal, iets
van elkaar verschillende, struisvogels. Met
name de kleur van de hals en poten verschilt
iets bij de vier ondersoorten . Een vijfde
ondersoort, de Arabische struisvogel is
uitgestorven, waarschijnlijk in 1941.
Struis-vogels komen nu nog slechts voor in
delen van Afrika, maar vroeger ook in
Zuid-Europa en delen van Azië.
In Afrika bewoont hij de vlakten.
Vaak zijn hun leefgebieden droge gebieden
met relatief kort gras. Kort gras en het
ontbreken van begroeiing is namelijk veilig:
belagers zijn veel eerder te zien! De
struisvogel is perfect aan dit gebied
aangepast: hij is erg lang en heeft scherpe
ogen, bovendien kan hij met zijn lange poten
erg hard lopen. Ook de slechts twee tenen
zijn hierbij een voordeel, er is zo maar
weinig contact met de grond en dus weinig
wrijving. Zo kunnen struisvogels makkelijk
gedurende wel een half uur zo'n 50 km/uur
lopen en in een korte sprint komen ze wel
tot 70 km/uur. Bij dit harde lopen gebruiken
ze hun vleugels om in balans te blijven. Ook
hun lange hals is praktisch: niet alleen van de
grond, maar ook van hoge struiken en
bomen kunnen zij zo eten.
Struisvogels leven meestal in groepen
van zo'n twee tot vijf, maar soms ook wel van
zo'n 100 vogels. Vaak zijn ze op de vlakten
in gezelschap van zebra's en gnoes. Zo
helpen de verschillende dieren elkaar bij het
opmerken van jagers. Struisvogels kunnen
met hun lange nek en scherpe ogen goed
kijken; bovendien hebben ze een goed
gehoor. Andere dieren ruiken echter eerder
het gevaar.
Elke (kleine) groep struisvogels heeft
zijn eigen leefgebied. Ze slapen elke nacht in
hetzelfde deel van hun territorium. Het
grootste deel van de nacht liggen ze gehurkt
op de grond met de nek omhoog en de ogen
dicht. Dieper slapen, met de nek en de kop
langs het lichaam of helemaal gestrekt op de
grond, komt maar zelden voor en is steeds
kortdurend.
Een groep bevat meestal een paar
dominante hanen en hennen. De overige
vogels in de groep volgen steeds het gedrag
van de dominante vogels. Vandaar dat over
het algemeen de hele groep met dezelfde
activiteit bezig is: allemaal eten -allemaal
rusten - allemaal baden.
Omnivoren
Struisvogels leggen dagelijks flinke
afstanden af, op zoek naar voedsel. Zelfs als
er voldoende voedsel is leggen ze al gauw
10-20 kilometer per dag af. De struisvogel is
een omnivoor: hij eet alles wat er

struisvogels zich soms bij gevaar helemaal
plat op de grond laten vallen, de lange nek
helemaal gestrekt. Zo lijkt de vogel opeens
verdwenen .
Struisvogels in Blijdorp
Struisvogels zijn populaire
dierentuinbewoners. In een recent boekje
staat de vogel in de top-1 0 van populairste
dierentuinbewoners. Ook Blijdorp heeft ze.
Zoals al eerder verteld kunnen ze gemeen
schoppen en dat kan een risico zijn voor de
verzorgers. Gelukkig is er een gemakkelijke
manier om de vogel toch de baas te blijven:
struisvogels richten zich altijd op voordat ze
gaan trappen en kunnen alleen recht naar
voren trappen. Als verzorger in 'nood' moet
je dus opzij springen zodat je naast de vogel
komt (hij kan je zo niet raken). Als je hem
vervolgens zo hoog mogelijk in de nek beet
pakt en z'n hals om laag duwt kan hij zich
niet meer oprichten en dus ook niet meer
trappen.
Blijdorp heeft stru isen al lang in de
collectie. Helaas ging het niet altijd goed. Zo
was 1996 een heel slecht jaar voor Blijdorpse
struisvogels: maar liefst vijf van de zes vogels
overleden toen. Gelukkig kreeg Blijdorp
recent weer vijf nieuwe struisvogels zodat de
Afrikaanse savanne weer bewoond wordt
door een echte groep struisvogels. Veel
interactie met hun medebewoners hebben ze
overigens niet. Ook is het in Blijdorp nog niet
gelukt met de stru isvogels te kweken. Mocht
het ooit wel lukken dan zal het waarschijnlijk
niet op de Afrika-weide gebeuren. Het
Nederlandse klimaat is niet erg geschikt voor
de broedmethode van de struisvogels. Als er
eenmaal eieren gelegd worden zu llen ze in
de broedmachine worden uitgebroed.
Hopelijk gaat dit met de nieuwe groep nu
een keer lukken.
Tekst en foto's: Jos en Anne Marie Nijkamp
Hosman en Yvonne Raaijmakers
.'
De meerdaagse reis naar
Frankrijk en Zwitserland
Het was een klein en select gezelschap (34 personen) dat op 15 mei uit Rotterdam vertrok. Dit
jaar stonden de dierentuin van Mulhouse in Frankrijk en de tuinen van Zürich en Basel in
Zwitserland op het programma. In de bus werd het 'busboek' uitgereikt. Een viertal jaren
ge leden als grapje begonnen, is dit een vanzelfsprekendheid geword en voor iedereen die
meegaat. Onze vaste chauffeur, Jan, was weer van de partij. Na een vlotte rit kwamen we 's
avonds in ons hotel in Mulhouse aan. Dit hotel zou de uitvalsbasis zijn voor al onze trips.
Zoo de Mulhouse.
Op 13 mei werd de Zoo de Mulhouse
bezocht. Het is een groot park dat destijds
door een paar grootindustrielen was gekocht
ter verpozing van hun personeel. Naast
dierentuin is de Zoo ook een botanische tuin
met vele aparte hoekjes voor bepaalde
plantenfamilies. Voor de bloei van vele
planten waren we wat aan de vroege kant,
maar er was toch wel het nodige op dit
gebied te zien.
Er is in de loop van de jaren het
nodige gedaan aan de dierverblijven.
Natuurlijk zijn er ook hier nog een aantal
oude verblijven, maar er is een heleboel
nieuws te bewonderen. Wat we niet in deze
tuin vinden zijn de grote zoogdieren zoals de
olifant en de giraffe. Daarentegen heeft
Mulhouse wel een aantal bijzondere
hertensoorten in de collectie, zoals het Prins
Alfred sambarhert en het Bochara hert.
Verder kent de collectie een aantal zeer
bedreigde katachtigen, waaronder de
Kaspische panter en het Amoerluipaard in vrij
nieuwe, mooie verblijven .

Een bijzonder leuke soort is de
woestijnkat waarvan er een aantal te
bewonderen waren. Ook het aantal
apensoorten is groot. Het hoogtepunt is
ongetwijfeld de verzameling halfapen,
waarvan de meesten met pasgeboren jongen.
Een van deze soorten is de Verreaux sifaka
die vrijwel nergens is te zien. Het weer was
uitstekend zodat dit een fijne dag was.
Zoo Zürich
Toen we op 14 mei 's morgens
vertrokken zagen we het al, donkere
regenwolken. Hoe verder we Zwitserland
ingingen hoe harder het ging regenen. In de
Zoo is het verder de gehele dag nat tot bijna
droog geweest, wat de pret echter niet mocht
drukken. In de tuin zijn de bouwactiviteiten
van het masterplan goed zichtbaar. Op een
maquette in het roofdieren huis is heel goed
te zien hoe het in de loop der jaren moet
gaan worden. Als het zo wordt als het
brilberenverblijf dan moeten we zeggen 'alle
lof'. Het brilberenverblijf is nu een aantal
jaren in gebruik en ziet er gelukkig niet meer
zo nieuw uit. Het is heel leuk om te zien hoe
de beren het terrein afstropen om de lekkere
hapjes te zoeken die de verzorgers verstopt
hebben. Natuurlijk is er veel meer te zien, ik
noem allen nog maar het mensapenhuis, het
olifantenhuis, het roofdierenhuis het
Afrikahuis en niet te vergeten het exotarium,
met vogels, vissen en reptielen. Aan het eind
van de dag zagen we ook hier tevreden
gezichten.
Zoo Basel
In tegenstelling tot gisteren was het
weer op deze 15e mei weer prachtig. Basel is
en blijft een aantrekkelijke tuin ondanks, hoe
kan het ook anders, bouwactiviteiten voor
vernieuwing van de tuin. Men is bezig met
een groot Afrikagebeuren (een stukje
Namibië) waar men de hele voedselketen
moet gaan zien van de kleinste prooidieren
tot de grote rovers toe. Door deze bouw is
het overgebleven deel van de tuin wat klein
geworden. Ondanks dat is het prachtig de
fokgroep kleine koedoe's te zien of de
pantserneushoorn's of de somalische
halfezels of... .,enfin zo kan ik nog wel even
doorgaan.
Ook een bezoek aan het vivarium is
zeer de moeite waard, hoewel de curator zelf
zegt dat het vivarium nogal verouderd is. Een
bijzonderheid hier zijn de grote rafelvissen,
een zeepaardjessoort, die wel zo'n 30 cm.
lang kunnen worden.Na het bezoek aan
deze drie tuinen, waar een ieder wat van zijn
of haar gading kon vinden zat het er al weer
op en gingen we de 16e mei weer
huiswaarts. Na een voorspoedige reis en een
goed afscheidsdiner konden we elkaar een
'tot volgend jaar' toewensen .
Tekst: N.N.
Foto's: T.Slijkoort, Ineke Kosten, Menno van
Staveren
BLIJDORP LOGISTIEK: voeding
Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de
komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete.
Dit nummer gaat over een van de meest voor de hand liggende zaken: dieren moeten eten!
Voer, voer en nog eens voer
Er is al veel gezegd en geschreven
over voeding van dieren in de dierentuin.
Meestal gaat de interesse uit naar hoe het
voedsel gegeten wordt. Eten is niet alleen
voeden, maar ook een bezigheid. Op zichzelf
al zeer boeiend, maar voor het zover is ...
Zonder ook maar te trachten een compleet
overzicht te geven, is dit een poging om een
beeld te schetsen van wat er omgaat rond de
voedselvoorziening.
Om het juiste voedsel, op het juiste
tijdstip ter beschikking te hebben, is er een
goede organisatie nodig. Veel dieren komen
uit de tropen en hebben in hun natuurlijke
omgeving het hele jaar door een gevarieerd
aanbod.
Net als een hotel heeft een dierentuin
te maken met kieskeurige gasten. De dieren
eisen het juiste voedsel, op de juiste tijd en
vaak is afwisseling noodzakelijk. De dieren
komen uit alle delen van de wereld. Zij
trekken zich er niets van aan dat voedselaanbod
soms wordt bepaald door
klimatologische omstandigheden.
Door menu-schema's te gebruiken
wordt planning mogelijk en ontstaat er een
overzicht. Je koppelt zo de informatie over
wat de dieren .die week moeten krijgen aan
wat ze de vorige week hebben gehad. De
samenstelling wordt bepaald door de
algemene voedingsbehoefte van de dieren, te
combineren met de observaties van de
verzorgers.
Waar hebben we het over?
Zowel de variëteit als de immense
hoeveelheden roepen om organisatie. Om u
een beetje een idee te geven van wat er zoal
per jaar geconsumeerd wordt:
200.000 kilo hooi, 60.000 kilo stro,
50.000 kilo paardenbrokken, zakken vol
havermout, rijst, noten, 50.000 kilo appelen,
en tonnen peen, sla, andijvie, bonen, maïs,
bananen, 17.000 kilo haring, 10.000 kilo
makreel, schaal- en schelpdieren, inktvis, ete.
We gaan nog even verder want we
zijn nog niet bij de slager geweest:
25.000 kilo rundvlees, 3.500 kilo
pens en duizenden kippen en kuikens.
Natuurlijk mogen we het lekkerste
niet vergeten: muizen, ratten, levende
insecten, wormen, ete. Zelfs levende
goudvissen dienen als voedsel.
Waar komt al dat eten vandaan?
De vraag waar het eten vandaan
moet komen, zit vast aan de vraag: wanneer
kan het ingekocht worden? En dat heeft weer
alles te maken met: hoe lang hou je iets
goed? Het meeste voer moet zo vers mogelijk
zijn. Het is niet zo dat de dieren maar krijgen
wat het gunstigst wordt aangeboden, ze
krijgen wat ze nodig hebben. Kan Blijdorp
daar voordeliger aankomen, dan is dat mooi
meegenomen. Zo krijgt de Diergaarde
regelmatig de keuze uit partijen die op de
veiling worden doorgedraaid. Deze niet
verkochte partijen groenten en fruit zouden
anders vernietigd worden. Ook zijn er
afspraken met een supermarktketen die wel
eens overschotten heeft van groenten en fruit.
Hooi lijkt een simpel product.
Maar ... er is rijk en schraal hooi. Een dier dat
op de steppen leeft, mag geen hooi met een
te hoge voedingswaarde hebben . Denk
daarbij aan de Przewalski paarden . Het hooi
mag natuurlijk niet van de berm van een
rijksweg afkomen. Een betrouwbare
leverancier is dus noodzakelijk.
Rundvlees wordt van de slachthuizen
betrokken. Er wordt gebruik gemaakt van
zogenaamd 'Iaagrisico-vlees'. Dit vlees wordt
niet meer voor menselijke consumptie
gebruikt maar is uitstekend geschikt voor
dieren. Het verschil zit hem hoofdzakelijk in
de zuurgraad van het vlees.

Kippen komen van een leverancier
die gegarandeerd salmonella-arme kippen
fokt. Niet dat het gemiddelde roofdier daar
een boodschap aan heeft, maar het is ook
beter om het risico voor de verzorgers laag te
houden. Sommige dieren in de dierentuin,
bijvoorbeeld reptielen, zijn zelf
salmonella-dragers.
Waar moet je het laten?
U begrijpt dat er in Blijdorp een
kritische voorraad moet zijn. Dat wil zeggen
zoveel voorraad zodat in geval van aanvoerproblemen
de dieren toch van eten voorzien
kunnen worden. Daarvoor is er de
beschikking over vries-, koel-, en droge
opslagruimten. Zo kan men soms ook een
onverwachte goedkopere partij van het een
of ander kwijt.
Een aantal goederen is op afroep
beschikbaar; zou namelijk alles op eigen
terrein opgeslagen moeten liggen, dan bleef
er aanzienl ijk minder ruimte voor dieren en
bezoekers over. Als u alleen al aan het hooi
denkt, dan kunt u zich voorstellen dat de
eerder vermelde hoeveelheid, overeenkomt
met 25 vrachtwagens per jaar!
Dure gasten en moeilijke eters
Duur is een relatief begrip. Natuurlijk
zijn de olifanten op voedselgebied duur; ze
eten veel. En is een olifant ziek, zoals recent
palong die een zere slurf en een virusinfectie
had, dan wordt desnoods speciaal voedsel
geïmporteerd (bladeren van
bananen-planten).
De twee zeeotters zijn zeer duur te
noemen. Zij eten krab, inktvis, gevarieerde
schelpdieren etc. Het meeste van dit voedsel
wordt ondergebracht in een eigen vriescel.
Wat deze twee dieren eten mag zo op het
menu van een goed restaurant. Ieder eet
ongeveer 8 kilo 'fruits de mer' per dag.
Enkele voorbeelden van moeilijke
eters. De langoeren eten graag
rozen-bladeren. Men moet daar nu al een
wintervoorraad van hebben aangelegd. De
bamboe-maki's eten bamboe en riet; een
vergelijkbaar probleem. Maar wat dacht u
van reptielen? De Arubaratelslang eet alleen
levende muizen. Voor moerasschildpadden
heeft men zelf een 'schildpaddengelatine'
ontwikkeld. Dit mengsel van onder andere
vlees, vruchten en toegevoegde vitaminen
voorkomt dat ze de lekkere dingen opeten en
andere noodzakelijke stoffen tekort komen.
Wist u dat ... ?
... de suikereekhoorntjes en panda's
worden verwend met pandapap: een
mengsel van honing, maïzena en nog
veel meer;
... een gifslang na het eten zo passief
wordt dat een muis die overblijft en
niet gebeten is, aan de slang kan gaan
knabbelen;
... de olifanten in Blijdorp iedere dag
gekookte rijst eten;
... een zeesterretje levende schelpdieren
wil eten;
... Ievend voedsel ook gevoerd moet
worden;
... paardenbrokken ook worden
gegeten door dikhuiden, zebra's, koedoes
etc.?
Tekst: Theo van de Velde
Met dank aan D.W.A. Fontijne en
R. Belterman van Diergaarde Blijdorp
Als u voor het weekeinde weer de boodschappen gaat halen, veel plezier!
All living creatures and our environment should be the concern of everyone,
and it sure is ours at Provimi. That's why we support, both financially and morally, a "umber
of organizations that help to proteet the endangered species. That's al50 why over the years we
have been producing animal feeds, worldwide. that gives less pollution to air, water and soil.
Provimi produces and distributes animal feeds in over 60 countries.
pl\OVDn
Animal nulrition or
EIIIDAl\1A HÉCIII:\'-SAY
•

Agenda
25 september 1999:
Najaarsreis naar de Apenheul in
Ape ldoorn
14 november 1999:
Winterlezing: Ben Westerveld over de
gorilla's in Blijdorp.
12 december 1999:
Winterlezing: Mary Vriens over de
quarantaine in Blijdorp.
9 januari 2000:
Nieuwjaarslezing: Blijdorp-directeur
Ton Dorresteyn.
Let op:
De winterlezingen in 1999 vinden
plaats vanaf 11,00 uur in de aula va n de
Wolfert va n Borselen scholengemeenschap.
De lezi ngen duren ongeveer een uur,
inclusief de beantwoording va n eventuele
vragen. Na afloop van de lezingen hebben de
Vrienden op de genoemde data op vertoon
van hun lidmaatschapskaart voor het
betreffende jaar gratis toegang tot de
Diergaarde.
Openingstijden Diergaarde
Blijdorp: 9-18 uur
Bezoekersinfo: 010-4431495
Schepenstraat 6d . Rotterdam · Telefoon 0104665452
Gezocht-aangeboden
Oude jaargangen van Blijdorp Blad,
Dieren en Vriendennieuws (van voor 1994).
Jos Nijkamp, Oostsingel 51 , 2612 HO Delft,
tel. 015-2146914.
Uitbreiding van de verzame ling
schildpadden. Ik bezit nu 5325 beeldjes,
kledingstukken, ete. Voor li efhebbers heb ik
de nodige dubbelen in de aanbieding. Helen
Cerh ardt Fen ijn, Statenplein 7, 3051 HS
Rotterdam, tel. 010-4186895.
Olifanten-fan zoekt kleine
(ge lijkende) beeldj es, kaarten/foto's, boeken
en specia le dingen (b ijvoorbeeld asbakken,
sleutelhangers, pennen/potloden) met als
onderwerp oli fant. Liny Krajenbrink, tel.
020-6636654 (na werktijd).
Heeft u een bijzondere
dierenverzameling en zoekt u die ene
ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u wel wi lt
af staan? U kunt in Vriendennieuws een
kleine advertentie plaatsen . Er zijn wel een
paar spelregels. De gevraagde/aa ngebodene
moet kort worden geformuleerd. U dient
naam en telefoonnummer te verm elden.
Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft
geen bemiddelende rol. Wij behouden ons
het recht voor om - bijvoorbeeld vanwege
plaatsgebrek- advertenties niet of later te
plaatsen .
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vriendennieuws
M. Kreuger
Coudsesingel 235d
3031 EL Rotterdam