Veldspraak 2 1998 - Dwingelderveld

Dit informatiebulletin
is een uitgave van
Nationaal Park
Dwingelderveld en
verschijnt driemaal
per jaar.
Achtste jaargang - nummer 2 - 1998
Het Nationaal Park Dwingelderveld is een fietsgebied bij uitstek. In totaal is er
meer dan 40 km fietspad beschikbaar, waarvan gretig gebruik wordt gemaakt.
Op een mooie zomerse dag is het soms gewoon druk op de fietspaden. In andere
jaargetijden is het rustiger, maar zo gauw het weer het toelaat zijn er fietsers
actief. Soms nemen de beheerders een maatregel die heel lokaal leidt tot een
verhoogde waterstand, waardoor een fietspad in een veel nattere omgeving kan
komen te liggen. Wateroverlast voor fietspadgebruikers ligt dan op de loer.
Natuurmonumenten heeft een briljante en leuke oplossing verzonnen voor dit
probleem bij het fietspad langs het Achterlandse veen: fietsen over een vlonder.
Fietsen over
wuivend wollegras
Natuurmonumenten bouwt een fietsbrug over het Achterlandse veen
Afgetakeld veentje
Het Achterlandse veen maakt deel uit van een
omvangrijk slenkengebied, waar ook de
Davidsplassen, de Leien en het Drostenveen toebehoren.
Oorspronkelijk zal het water uit deze slenk
mogelijk door het stuifzandgebied ten zuiden van
de Anserdennen in zuidwestelijk richting zijn afgevoerd.
Na het inwaaien van het stuifzand, duizenden
jaren geleden, werd de slenk afgesloten van de
rest van de wereld. Uiteindelijk bleek het overschot
aan water via een hele smalle slenk door het
Anserveld weg te stromen. In de loop van deze
eeuw ontgonnen de Drenten bij de Davidsplassen
en rond het Achterlandse veen heide tot landbouwgrond.
Tijdens deze ontginningen groef men een
aantal sloten door het slenkengebied om landbouwwater
snel af te voeren. Al eerder waren er sloten
gegraven om de turfwinning mogelijk te maken.
Uiteraard ging de ontwatering en ontginning ten
koste van de natuur in de plassen en veentjes in de
slenken. Met meststoffen vervuild water stroomde
door het Achterlandse veen naar de Leisloot. Een
windmolentje zorgde ervoor dat het water daadwerkelijk
in het veentje terechtkwam. Dit leidde tot Straks fietst u over een fietsbrug!

het grotendeels verdwijnen van de oorspronkelijk
plantengroei. Pitrus, lisdodde en wilgen namen de
plaats in van klokjesgentiaan, eenarig wollegras en
lavendelheide. Natuurmonumenten is tegenwoordig
eigenaar van het veentje, maar ook van de aangrenzende
landbouwgronden. In de hele slenk heeft
Natuurmonumenten al maatregelen uitgevoerd om
de kwaliteit van de natuur te verbeteren. Denk
daarbij aan het herstel van de Davidsplassen en het
dichtgooien van sloten, zoals de Leisloot.
De Vereniging Natuurmonumenten heeft nu ook
een plan gemaakt voor het opknappen van het
Achterlandse veen. Hierdoor zal het hier veel natter
worden en bestaat de kans dat het fietspad meerdere
keren per jaar overstroomt. Daarom was een
creatieve oplossing vereist om het fietspad toch
“befietsbaar” te houden.
Herstelmaatregelen
De maatregelen die Natuurmonumenten in en om
het veentje gaat uitvoeren bestaan uit de volgende
onderdelen:
• gedeeltelijk uitbaggeren van het veen; intacte
delen van het veen blijven onaangetast;
• plaggen van vergraste randzones;
• hergraven van ongeveer 35 are van het gedempte
deel van het veen;
• dempen van sloten;
• plaatsen van een regelbaar stuwtje;
• verwijderen van opslag.
In totaal zal er 8.000 m 3 grond vrijkomen. Uit analyses
van de grond bleek dat er geen verontreinigde
stoffen in het veentje zitten. Na het uitvoeren van
de maatregelen zal het veentje zich weer kunnen
ontwikkelen tot een voedselarm hoogveentje
omzoomd door natte heide. De waterstand zal zo
hoog mogelijk worden gehouden om natuurontwikkeling
een zo groot mogelijke kans te geven.
De aangrenzende landbouwgronden die in eigendom
van Natuurmonumenten zijn zullen prachtig
aansluiten bij het veentje, doordat deze gronden in
bloemrijke schrale graslanden zullen veranderen.
2
Fietsen over een vlonder
Het fietspad zal op de huidige plaats blijven
bestaan. Om de wateroverlast voor te zijn, zal
Natuurmonumenten ongeveer 130 m fietspad over
een vlonder leiden. De vlonder zal 30 tot 50 cm
boven het veen komen te liggen. U fietst straks dus
over een lange houten brug over het veen.
Onderweg heeft u een schitterend gezicht op de
prachtige natuur in het Achterlandse veen en op die
van de grote open heide aan de oostkant van het
veen. Het uitvoeren van de herstelmaatregelen in
het Achterlandse veen zorgt dus indirect voor de
bouw van een uniek fietspad. Natuurmonumenten
is van mening, dat recreatie in een nationaal park
prima mogelijk is zolang de natuur daar geen schade
van ondervindt. De aanleg van het vlonderfietspad
is daarvan
een goed
voorbeeld.
Het
Nationaal
Park
Dwingelderveld steekt ƒ 37.500,-- in het unieke
fietspad. De kosten voor het herstel van het veentje
komen voor een groot deel uit het Overlevingsplan
voor Bos en Natuur, een subsidiefonds van de
rijksoverheid. Natuurmonumenten verwacht het
project in de tweede helft van 1998 uit te voeren.
Hans Dekker
Eenarig wollegras in bloei
Het Achterlandse veen: verdroogd en vergrast.

Een vertrouwd gezicht, bijenvolken op de heide
Bijen en het Dwingelderveld
Als de struikheide grote delen van het Dwingelderveld weer paars kleurt, verschijnen ook de bijenkasten op de
heide. Nijver zoemend vliegen honderden bijen rond de kasten en over de hei, op zoek naar nectar. Is dat niet gevaarlijk
voor wandelaars, al die bijen. En jagen die honingbijen de wilde bijen en andere insecten niet weg? Deze vragen
stelde ik aan Lute van de Bult uit Beilen en John Atsma uit Pesse. Beide zijn al jaren druk met bijen in de weer en
hebben op vrijwel alle vragen een antwoord.
Een oude traditie
De grootvader van Van de Bult was al een verwoed
bijenhouder. De noodzaak was toen groter dan
tegenwoordig, aangezien suiker op het Drentse
platteland geen gemeengoed was. Dat platteland
bestond toen nog uit die onafzienbare heidevlakte,
waar het in de zomer voor honingbijen goed toeven
was. Met de wagen vol geladen met bijenkorven
vertrok de jonge Lute met zijn grootvader naar het
Terhorsterzand om de kasten op de heide te plaatsen.
Heide, en met name bloeiende struikheide, was
de enige drachtplant van betekenis op die arme
Drentse bodem. Dopheide in natte heide, boekweitakkers,
wilde bloemen in natte beekdalen en de
grote oude lindebomen bij de boerderij vormden
als drachtplanten een kleine aanvulling op het dieet
van de honingbij.
Met de voeten in het water
Tegenwoordig zijn de grote, stille heide’s schaars
geworden. De spoeling is dun. Daarom komen
semi-commerciële imkers uit andere delen van ons
land met soms wel honderd kasten tegelijk naar het
Dwingelderveld om hier de nectar op te souperen,
tot verdriet van de regionale hobby-imkers. De
kwaliteit van de nog overgebleven heide is volgens
Atsma en Van de Bult verslechterd in vergelijking
met vroeger. “Heide mut met zien voet’n in ’t waoter
staon en met de kop in de grelle zun; dan gef de
heide hönig” aldus opa Van de Bult. Zo is het nog
steeds. Droge jaren zorgen voor weinig bloei, hoe
mooi dat droge weer voor de toerist ook is. Een
heideveld als het Dwingelderveld moet voldoende
neerslag hebben om optimaal te kunnen functioneren.
Natte winters en niet te droge zomers zijn
goed voor struik- en dopheide, maar ook voor
klokjesgentiaan, watersnip en heideblauwtje. Voor
bijen is goed bloeiende heide van levensbelang. De
nectar gebruiken ze als voeding voor zichzelf en
voor hun larven en jonge bijen. Tijdens de lange,
koude winter teren de bijen op de wintervoorraad
honing. Als er te weinig nectar is te vinden, bijvoorbeeld
door geringe bloei vanwege de droogte,
kan het bijenvolk uiteindelijk de hongerdood sterven.
Andere oorzaken van de kwaliteitsvermindering
van de nog overgebleven heide zijn volgens
Atsma en Van de Bult de vergrassing, verbossing en
vermesting van het heidelandschap en zijn omgeving.
Ook buiten de heide is niet meer zo veel nectar
te vinden. Waar zijn nou nog prachtig bloeiende
graslanden te vinden? Alles is tot eenheidsworst
verworden, gifgroene biljartlakens en eindeloze
maïsakkers zonder variatie. Daar hebben insecten
weinig te zoeken.
Concurrentie voor andere insecten?
Op het Dwingelderveld staan in de zomer tientallen
bijenkasten. Dwalend over de heide zie je de nijvere
honingbijen van bloem tot bloem vliegen, hun
maag vullend met ongeveer 0,3 mg nectar. Wat de
honingbijen opzuigen, is natuurlijk niet meer door
andere, wilde insecten zoals zweefvliegen, behangersbijen
en hommels te gebruiken. Toch valt de
concurrentie wel mee, aldus de heren Atsma en Van
de Bult. Hommels bijvoorbeeld zitten veel op de
dopheide. De nectar in de bloem is voor bijen
moeilijk te bereiken. De hommel maakt doodleuk
een gaatje aan de zijkant van de bloem en kan zo
toch bij de nectar. In de bloeitijd van de struikheide
is er zo’n enorme overvloed aan nectar, dat alle nectarzoekers
zich in luilekkerland wanen. Er blijft
dus voldoende over voor andere insecten.
Ondertussen bestuiven de honingbijen menige
plant, net als de wilde bloembezoekers. Niet iedere
natuurbeheerder is het geheel eens met de lezing
van beide imkers. Onderzoeken hebben weliswaar
3

niet onomstotelijk aangetoond dat de honingbijen
andere soorten wegconcurreren, maar dat honingbijen
helemaal geen negatieve invloed hebben is
ook niet duidelijk geworden. Voorzichtigheid is
dan ook geboden. Dat weten Atsma en Van de Bult
ook. Zij pleiten voor een plafond van ongeveer vier
volken à 30.000 bijen per ha goed bloeiende heide,
zeker niet meer. Samen met de terreinbeheerders
willen zij graag werken aan een zeker evenwicht
tussen het plaatsen van bijenvolken en de draagkracht
van de heide. Eén ding is heel duidelijk:
beide gesprekspartners en veel andere imkers zijn
grote natuurliefhebbers. Het welzijn van de heide
met al zijn planten en dieren dragen Atsma en
Van de Bult een warm hart toe. Zij zijn de laatsten
die het onderste uit de kan willen. Alle maatregelen
die een kwalitatief betere heide tot gevolg hebben -
plaggen, maaien, dempen van sloten - juichen zij
toe. Een goede, bloeiende heide is ook hun belang.
En laten we eerlijk zijn, heidehoning is lekker,
gezond en een honderden jaren oude traditie van
het Drentse platteland. Drenten zijn zuinig op hun
traditie’s. Zolang imkers verantwoord met de heide
omgaan hoeven wij het oeroude beeld van honingkorven
en kasten niet te missen.
Au, au!
En ja, hoe zit dat met het steken door bijen?
Moeten we met een grote boog om de bijenkasten
heen lopen? Dat is niet nodig. Loop bij voorkeur
niet door de vliegroute van de bijen, maar wandel
achter de kasten langs. Maak geen drukke gebaren,
gedraag je dus rustig en trek geen aandacht. Als een
bij het toch in zijn minuscule hoofd haalt je te bijten,
plak dan een pleister met een nat aspirientje op
de zwelling. Binnen een half uur zal de zwelling
zijn verminderd. Lute van de Bult heeft een nog
betere oplossing: Tik de zwelling even aan met een
brandende sigaret of pijp, de pijn van de steek is
dan zo weg. Maar daar komt wel een andere pijn
voor in de plaats........
Hans Dekker
4
Sinds 1 oktober 1997 is
Marianne Hofstee-van Hoorn
voorzitter van het
Overlegorgaan Nationaal Park
Dwingelderveld. Zij volgt hiermee
de helaas overleden voormalige
voorzitter Cees van Dijk
op. In de vorige aflevering van
Veldspraak is mevrouw Hofstee
al kort aan u voorgesteld. In dit
artikel is mevrouw Hofstee uitgebreider
aan het woord.
Marianne Hofstee
Leeftijd:
58
Functie:
Voorzitter
Overlegorgaan
Nationaal Park
Dwingelderveld
Kennismaken
met:
Mevrouw Hofstee, wat heeft u zoal gedaan voordat u voorzitter
van het Overlegorgaan werd?
Achtenvijftig jaar geleden ben ik als Groningse geboren in het
dorp Eenrum. Mijn middelbare schooltijd bracht ik door in
Oosterbeek, aan de rand van de Veluwe. Na mijn schooltijd
kwam ik uiteindelijk in 1965 in Drenthe terecht. Ik ging toen
in Yde wonen. In die tijd werd ik politiek actief voor de Partij
van de Arbeid. Van oudsher was ik al wel met de politiek vertrouwd.
Uiteindelijk ben ik twintig jaar actief geweest in de
gemeente Vries, twaalf jaar als wethouder en acht jaar als lid
van de gemeenteraad. In 1994 nam ik afscheid van de gemeente
Vries en werd kort daarna, in maart 1995, benoemd als waarnemend
burgemeester van Gasselte. Deze functie heb ik
bekleed tot 1 januari 1998, toen Gasselte opging in de nieuwe
gemeente Aa en Hunze. Ik heb mijn tijd in Gasselte als zeer
plezierig ervaren. De gemeenteraad bestond uit een collegiale
groep mensen. In de herfst van 1997 ben ik gevraagd om voorzitter
te worden van het Nationaal Park Dwingelderveld. Dat
was voor mij een grote, maar leuke verrassing. Ik heb er erg
veel zin in om ook van deze functie wat te maken.
Heeft u affiniteit met natuur?
Toen ik in Oosterbeek woonde gingen wij er vaak op uit, de
natuur in. Op de Veluwe is mijn liefde voor de natuur geboren.
Mijn ouders goten me dit ook met de paplepel in. Ik herinner
mij nog heel goed hoe wij tijdens de rustige uren van de
dag de Hoge Veluwe in gingen om naar wild te speuren. Je
hebt daar behalve reeën ook edelherten en wilde zwijnen.
Prachtig is dat! In mijn tijd als wethouder in Vries heb ik een
aantal jaren het milieu in mijn portefeuille gehad. In die tijd
heb ik veel te maken gehad met de zeer actieve Milieuraad van
de voormalige gemeente Vries. Een van de onderwerpen die
toen speelden was het teloor gaan van een oeverzwaluwenkolonie
in een gemeentelijke zandafgraving bij Donderen.
Ondanks alle werkzaamheden die daar zijn uitgevoerd zijn de
zwaluwen verdwenen. Misschien zitten die beestjes nou wel
hier, in het Holtveen.

Wat stelt u zich als fonkelnieuwe
voorzitter voor van deze taak?
In een Overlegorgaan proberen
vertegenwoordigers van verschillende
en uiteenlopende partijen
tot overeenstemming te komen
over veel onderwerpen. Ik vind
het heel interessant om aan de
gemeenschappelijke belangen
van het Dwingelderveld te werken,
om in de geest van
Cees van Dijk te werken aan
consensus. De moeilijkste tijd
voor het Dwingelderveld lijkt
mij voorbij. Van Dijk was vooral
in de moeilijke beginfase de juiste
man op de juiste plaats. Iedere
tijd heeft zijn eigen voorzitter
nodig. Nu mag ik proberen om
zijn werk voort te zetten. Een
ander belangrijk punt vind ik het
werken aan de herkenbaarheid
van het Dwingelderveld; ik wil
het Dwingelderveld een eigen
plek op de kaart te geven. De
lokale bevolking rond het park
moet wel het gevoel kunnen
houden dat het nationaal park
hun gebied is, dat de recreanten,
die zomers en in mooie weekeinden
uitstromen over het park en
het gebied als het ware overnemen,
die balans niet verstoren.
Wat lijkt u nou zo leuk aan uw
nieuwe taak?
Mensen bij elkaar brengen is op
zich al heel boeiend. Maar dat ik
nu mag werken aan het behoud
en de verdere ontwikkeling van
een tastbaar gebied als het
Dwingelderveld spreekt mij zeer
aan. Ik wil het nationaal park
ook goed leren kennen. Ik heb
natuurlijk een achterstand in
kennis van het gebied, in vergelijking
met de andere leden van
het Overlegorgaan. Door het
gebied vaak in te duiken en te
praten met degenen die er veel
meer van weten krijg ik langzamerhand
meer kennis en inzicht.
De traditie binnen het
Overlegorgaan om periodiek het
park in te gaan wil ik in ere houden,
want ik vind dat we niet
over sommige dingen kunnen
beslissen, als we in het terrein
niet gezien hebben waar het nou
precies over gaat. Misschien kunnen
we zelfs wel vaker met
elkaar op excursie in het nationaal
park.
Wat mij ook leuk lijkt is het werken
in een heel nieuw vakgebied.
Dat is verrijking voor mijzelf. Ik
ben dan wel een natuurliefhebber,
maar ik ben geen echte deskundige.
Van plantjes heb ik nog
wel wat kaas gegeten, maar al die
vogels gaan mij boven de pet. Ik
kan van veel dingen in de natuur
genieten, zonder te weten hoe al
die beestjes nou precies heten. In
het Dwingelderveld krijg ik
genoeg gelegenheid tot een verdere
verdieping van mijn kennis.
Hoe krijgen de mensen in en
rond het park met u te maken?
Daar kan ik me op dit moment
nog geen goed beeld van vormen.
Ik wil wel benaderbaar zijn voor
mensen uit de streek. Als zij
goede ideeën hebben moeten ze
daarmee bij mij terechtkunnen.
Dat kan overigens ook als
inspreker tijdens de vergaderingen
van het Overlegorgaan. Dat
vind ik een groot goed. Mensen
moeten kunnen meepraten. Het
Dwingelderveld is hun achtertuin.
Zij vormen het draagvlak
voor het nationaal park. De signalen
die ik krijg over drukte in
het park moeten we serieus
nemen, anders verdwijnt ons
draagvlak als sneeuw voor de
zon. In het Beheers- en inrichtingsplan
zijn maatregelen opgenomen
voor een betere spreiding
van bezoekers. Op de heide zie
je iedereen van heinde en ver al
aankomen, terwijl de meeste
bezoekers van het uitgestrekte
bos elkaar niet terugvinden. De
heide is dus vol, maar in het bos
is nog wat ruimte. Ik wil streven
naar een goed evenwicht tussen
recreatie en de draagkracht van
de natuur èn de draagkracht van
de plaatselijke bevolking. De
nieuwe toegangspoort bij Spier
kan helpen bij het beter spreiden
van bezoekers over het park en
het sparen van (nog) rustige
gebieden.
Wat is uw mening over nationale
parken?
Het instellen van een nationaal
park is een uitgelezen middel om
samen te werken aan het behoud
en de ontwikkeling van de unieke
kwaliteiten van een gebied.
Dat samenspel tussen alle partners
en de lokale bevolking is
nodig bij het oplossen van alle
problemen die spelen, zoals de
verdroging van de natuur en de
te grote recreatiedruk. In sommige
Amerikaanse nationale parken
Favoriet gebied van mevrouw Hofstee: het Lheebroekerzand.
hebben ze heel interessante vervoerssystemen ontwikkeld
om enerzijds de bezoeker de gelegenheid
te geven de natuur te bezoeken en anderzijds
ervoor te zorgen dat diezelfde natuur niet wordt
overlopen. Die parken daar zijn natuurlijk wel veel
groter, maar elementen die in andere parken goed
werken, kunnen we hier ook uitproberen. Ik weet
ook dat ze in Nationaal Park De Meinweg
(Limburg) een vervoerssysteem met huifkarren
hebben ontwikkeld, zodat ook mensen die slecht
ter been zijn op de mooiste plekjes kunnen komen.
Dat het Dwingelderveld een speciale folder met
mogelijkheden voor mensen met een handicap heeft
uitgebracht is ook een voorbeeld van het oplossen
van problemen. Die doelgroep, inclusief de ouderen,
moet ook van de bloeiende heide kunnen
genieten. Een nationaal park geeft dus meer mogelijkheden
om allerlei dingen goed en met elkaar te
regelen.
Zijn er dingen die u graag zou willen verbeteren?
Ik weet nog te weinig van het Dwingelderveld om
daar gefundeerde uitspraken over te doen. Ik moet
eerst nog veel leren van anderen. Wel wil ik streven
naar creatieve oplossingen voor problemen. De
nieuwe toegangspoort bij Spier is een voorbeeld
van een creatieve oplossing van een probleem.
Hebt u tijdens uw bezoeken aan het park al een
favoriete plek gevonden?
Als het veenpluis zaadpluis heeft vind ik de veentjes
prachtig. Die witte waas over het water is een schitterend
gezicht. Maar ook die heuvelachtige stukjes
heide met jeneverbessen in het Lheebroekerzand
zijn heel mooi. Alle seizoenen geven steeds een
andere indruk van de natuurterreinen, daarom ben
ik nog lang niet uitgekeken op het Dwingelderveld.
Hans Dekker
5

Sprokkelwark
Hans Dekker
6
Vandalisme in het Dwingelderveld:
doorgeschoten panelen.
Doorgeschoten panelen
Op een parkeerplaats langs de
weg Lhee-Spier hebben onverlaten
met een geweer aanzienlijke schade
toegebracht aan de karakteristieke
informatiepanelen over het nationaal
park. Eén paneel vertoonde een
gigantisch groot gat, terwijl een
ander een fikse deuk had opgelopen.
Bij de vogelkijkwand in het Holtveen
is een paneel beklad en beschadigd,
waardoor deze onbruikbaar is
geworden. Al met al loopt het vervangen
van deze panelen aardig in de
papieren. Tot nu toe is het
Dwingelderveld aardig verschoont
gebleven van vandalisme, maar blijkbaar
moeten we ook in onze regio
rekening houden met de uitingen van
dit soort vervelende mensen.
Expositie Dwingelderveld in het
Planetron vernieuwd
Het Planetron is een officieel steunpunt
van het Nationaal Park
Dwingelderveld. Er is voor een
periode van tien jaar een ruimte
gehuurd van het Planetron, waar
bezoekers gratis informatie kunnen
krijgen over het Dwingelderveld.
Hiervoor is een eenvoudige expositie
ingericht. Door de verbouwing van
het Planetron heeft deze expositie
schade opgelopen en is daardoor een
jaar lang niet gebruikt. Vanaf afgelopen
voorjaar is er een fonkelnieuwe
expositie geplaatst, zodat het
Planetron weer recht doet aan zijn
functie als steunpunt van het nationaal
park. De sobere expositie geeft
informatie over de belangrijkste
soorten natuurgebieden binnen het
park en toont, door middel van veel
foto’s, ook welke dieren en planten
de bezoekers kunnen verwachten.
Voor mensen die meer willen weten
verwijst een paneel door naar het
bezoekerscentrum. Folders en andere
materialen kunnen bezoekers aan de
balie verkrijgen.
Nieuwe diaserie
In het informatiecentrum Lhee laat
Staatsbosbeheer (SBB) een nieuwe
diaserie zien aan de bezoekers. De
diaserie is opgebouwd rond het
thema vlinders en geeft weer welke
soorten vlinders er in het
Dwingelderveld te zien zijn en waarom
het nationaal park zo belangrijk
voor vlinders is.
Nieuwe folders
De Vereniging Natuurmonumenten
heeft twee kleurrijke brochures uitgebracht,
waarin zij twee prachtige
wandelingen door het westelijk deel
van het nationaal park heeft beschreven.
De ene wandeling is pittig lang,
namelijk 13 km en voert u dwars
over de uitgestrekte heide, langs de
Davidshoeve en de gelijknamige plassen.
De andere wandeling beschrijft
de rode paaltjeswandeling door het
gebied tussen de Anserdennen en de
Benderse. Deze wandeling is een stuk
korter, namelijk 4,5 km. De rondgang
is echter wel uit te breiden met
de witte paaltjeswandeling en is dan 6
km lang. Start en finish van beide
wandelingen in het bezoekerscentrum.
De folder kosten ƒ 2,50 voor
leden en ƒ 3,50 voor niet leden en is
te koop in het bezoekerscentrum.
Sinds vorig jaar is het
Theehuys Anserdennen weer
in bedrijf. Het Theehuys ligt
strategisch aan een wandeling
door de Anserdennen en zijn
omgeving. Over deze wandeling
is een eenvoudige, gratis
folder gemaakt onder de noemer
“’n Endtie rond”. De
route is 6 km lang en vormt
onder andere een verbinding
tussen het Theehuys en het
bezoekerscentrum. De wandeling
komt voor een deel overeen
met de hierboven beschreven
rode paaltjeswandeling.
Een nieuwe vogelsoort: Kuifduikers
in het Holtveen
In mei van dit jaar troffen Albert
Henckel en Joop Kleine onafhankelijk
van elkaar twee kuifduikers aan
in het nieuwe gedeelte van het
Holtveen. De kuifduiker is een
broertje van de geoorde fuut en de
dodaars, maar is bijvoorbeeld veel
meer roodgekleurd dan de geoorde
fuut en heeft een opvallende roodoranje
kuif aan weerszijden van de
kop. De kuifduiker is een bewoner
van Noord-Europa, zoals IJsland en
Scandinavië. In de winter is de kuifduiker
in de grote wateren van
Nederland wel eens te zien, maar in
het broedseizoen is dat heel zeldzaam.
Nu is de kuifduiker wel al
twee keer eerder in het
Dwingelderveld gezien, in 1988 en
1991, maar deze keer waren het er
twee in plaats van een. In het nieuwe
deel van het Holtveen was één van de
kuifduikers aan het baltsen. Dat
houdt in dat het mannetje het vrouwtje
het hof maakt, om deze daarna te
bevruchten. Of de vogels daadwerkelijk
tot broeden zijn gekomen, was
ten tijde van het schrijven van dit
artikel nog niet bekend.
Albert Henckel en Joop Kleine houden
de vogels goed in de gaten, zodat
zij deze vraag kunnen beantwoorden.
Wordt vervolgd.
Vogels te kust en te keur
Dat het Dwingelderveld een vogelrijk
gebied is weet u inmiddels al.
Sprokkelwark houdt u voortdurend
op de hoogte van actueel vogelnieuws.
Ook gedurende de laatste
maanden zijn er weer heel wat bij-
Kuifduiker (Albert Henckel)

zondere gevederde vrienden gezien.
Een kleine selectie heeft het volgende
resultaat.
- Een grote zilverreiger bij de
Davidsplassen. Overigens schijnt
deze soort te broeden langs de
Drentsche Aa.
- Roofvogels: visarend, slechtvalk,
roodpootvalk, smelleken en zwarte-
en rode wouw. Deze laatste
heeft al eens gebroed in Drenthe,
daarom houden we de rode wouw
goed in de gaten.
- Roodhalsfuten in de Benderse en
Davidsplassen. Deze heel zeldzame
broedvogel broedt vrijwel
jaarlijks in het Hijkerveld, wie
weet gebeurt dat ook eens in het
Dwingelderveld.
- Dwergmeeuwen, witvleugel- en
witwangstern. Beide soorten
waren te zien bij de
Davidsplassen, de dwergmeeuw
zelfs met 23 tegelijk!
- Recordaantallen rietganzen. In de
periode maart-april pleisterden
ongeveer 12.000 rietganzen in het
dal van de Dwingelderstroom tussen
Beilen en Uffelte, waarvan
zo’n 4.000 elke nacht sliepen in
het Dwingelderveld.
- Canadese ganzen met vijf jongen
in het Holtveen.
Herinrichting toegangspoort Spier
In het vorige nummer heeft u uitvoerig
kunnen lezen wat er allemaal ging
veranderen bij de vanouds belangrijke
toegangspoort van het nationaal
park bij Spier. Inmiddels is er al veel
gebeurd. De verwachting is dat het
Oriëntatiecentrum met daarin de
kiosk, voor het begin van de bouwvakantie
in gebruik is genomen. Met
andere woorden: u kunt hier dan
genieten van een ijsje, een zak patat
of glaasje frisdrank. Maar buiten dat
is er dan ook een informatieruimte
ingericht, waar u door foto’s en korte
teksten gewezen wordt op het bijzondere
karakter van het
Dwingelderveld. Tevens krijgt de
bezoeker informatie over allerlei
leuke dingen die hij of zij hier kan
doen. De uitbater van de kiosk, de
heer De Groot, zal ook informatie
geven aan bezoekers, zoals hoe zij op
de fiets bij het bezoekerscentrum
kunnen komen. Het Overlegorgaan
hoopt dat het Oriëntatiecentrum
Spier een belangrijke rol kan vervul-
len bij het wegwijs maken van bezoekers.
Uiteraard zal de aannemer van de
wegwerkzaamheden en het parkeerterrein
er alles aan doen deze zaken
ook voor aanvang van de vakanties
klaar te hebben.
Maatregelen voor het Korhoen
Helaas is het korhoen al weer een
aantal jaren verdwenen uit het nationaal
park. Toch geven de beheerders
de moed niet op dat deze vogel eens
zal terugkeren. Om dat te bespoedigen
voeren zowel SBB als
Natuurmonumenten jaarlijks werkzaamheden
uit die de terreinen beter
geschikt moeten maken voor deze
grote bodembroeder. Afgelopen winter
zijn er voor de derde keer werkzaamheden
uitgevoerd. SBB heeft in
het Noordenveld graslandpercelen
verkleind door tussen de percelen
een tweetal rasters te plaatsen die
enkele meters uit elkaar staan. In
deze ruimte zijn struiken geplant van
onder meer braam. Hierdoor vergroot
de dekking voor vogels als
patrijs en korhoen, en ontstaat tevens
broedgelegenheid voor allerlei zangvogels.
De graslandpercelen zal SBB
extensief beheren. Dat kan als hooiland
zijn, maar ook kleine weilanden
behoren tot de mogelijkheden. Op
een aantal plaatsen zijn percelen in
gebruik als akkers. Buiten deze maatregelen
heeft SBB ook nog enkele
ontwaterende sloten dichtgegooid.
De maatregelen die
Natuurmonumenten heeft uitgevoerd
bestaan uit het maaien van een
groot stuk ernstig vergraste heide en
de aanleg van enkele akkers in het
Noordenveld. Ook in 1998 en 1999
zullen beide organisaties zich weer
inspannen voor de terugkeer van het
korhoen in de 21e eeuw.
Nieuwe poelen
Natuurmonumenten graaft drie nieuwe
poelen in De Langebarg, gelegen
in de randzone van het
Dwingelderveld. Het natuurgebied
ligt tussen het bungalowterrein
Witteveen en de Anserdennen. Het
terrein bestaat uit een heiderestant
met onder meer klokjesgentiaan, en
een aantal graslanden. Runderen
begrazen het natuurgebied. De
Langebarg ligt in een vrij vochtige
laagte waar het goed mogelijk moet
zijn een aantal waterhoudende poelen
te graven. Poelen zijn van levensbelang
voor allerlei soorten kikkers,
padden en salamanders. Het graven
van poelen tussen Havelte en Diever
heeft gezorgd voor een belangrijke
toename van de bedreigde kamsalamander.
Misschien kunnen we deze
soort straks ook in De Langebarg
begroeten.
Water in het Koelevaartsveen en
Holtveen
SBB heeft in 1997 een tweetal grotere
natuurontwikkelingsprojecten afgerond.
Het betrof hier het
Koelevaartsveen en de Holtveenslenk.
Dit zijn twee voormalige veengebieden
die in 1910 en 1955 zijn ontgonnen
en zijn gebruikt als landbouwgebied
en zijn ingeplant met bos.
Vanaf 1994 is SBB bezig geweest met
werkzaamheden om het gebied weer
te herstellen. Het aanwezige bos is
gekapt, takken en stobben zijn verwijderd,
de aanwezige sloten zijn
gedempt en er is 315.000 m 3 grond
afgegraven. Tijdens de uitvoering van
het werk ondervonden de aannemers
veel last van het aanwezige regen
water. Begin 1997 waren de meeste
werkzaamheden uitgevoerd en konden
de Holtveenslenk en het
Koelevaartsveen zich weer vullen met
regenwater. Alleen deed zich nu het
probleem voor dat 1997 een erg
droog jaar was met vooral in het
zomerseizoen erg weinig neerslag
waardoor ook de grondwaterstand
erg laag was. Hierdoor leken de
gebieden meer op zandvlaktes dan op
natte laagten. In 1998 hebben we een
hoeveelheid neerslag gehad waardoor
de grondwaterstand is gestegen en er
eindelijk ook water
staat in de afgegraven
gebieden. Nu
moeten we afwachten
of het water
een blijvertje is en
tevens hoe de
natuur zich hier zal
ontwikkelen.
Rode wouw
Sprokkelwark
Er staat eindelijk water in het
Koelevaartsveen!
(Albert Henckel)
7

Zomer-herfstprogramma
JULI Wisselexpositie: schilderijen en etsen van
Erik van Ommen
1 wo Kindermiddag: natuurbeleeftocht
1 wo Excursie: fietstocht landschap en cultuurhistorie
2 do Excursie: boswandeling Lheederzand
8 wo Gezinsexcursie
9 do Excursie: vennen en libellen
15 wo Natuurtheater: de aarde is van iedereen
16 do Demonstratie: Schapendrijven
16 do Excursie: planten van bos en ven
22 wo Gezinsexcursie
23 do Demonstratie: schapendrijven
23 do Excursie: grazers van bos en hei
29 wo Natuurtheater: kabouter Pierelier
29 wo Demonstratie: schapendrijven
30 do Excursie: liefdespad voor vlinders
AUGUSTUS Wisselexpositie: schilderijen en etsen van
Erik van Ommen
5 wo Natuurtheater: kaktuskoorts
6 do Excursie: geologie
6 do Demonstratie: schapendrijven
12 wo Gezinsexcursie
13 do Demonstratie: schapendrijven
13 do Excursie: vogels rond het Holtveen
19 wo Kindermiddag: natuurbeleeftocht
19 wo Demonstratie: schapendrijven
20 do Excursie: planten van hei en veen
20 wo Demonstratie: schapendrijven
22 za Excursie: fietstocht landschap en cultuurhistorie
25 di Demonstratie: schapendrijven
26 wo Excursie: huifkardagtocht
27 do Excursie: grazers van bos en hei
SEPTEMBER Wisselexpositie: schilderijen en tekeningen
van Ulco Glimmerveen
6 zo Excursie: boswandeling, de herfst op komst
9 wo Excursie: vleermuizen
16 wo Huifkardagtocht
26 za Excursie: vennen
OKTOBER Wisselexpositie: schilderijen en tekeningen
van Ulco Glimmerveen
10 za Excursie: herfst en paddestoelen
14 wo Excursie: fietstocht landschap en cultuurhistorie
17 za Excursie: herfst en paddestoelen
20 di Excursie: herfst en paddestoelen
22 do Excursie: herfst en paddestoelen
27 di Excursie: herfst en paddestoelen
29 do Excursie: herfst en paddestoelen
31 za Herfstfietstocht
NOVEMBER Wisselexpositie: schilderijen en tekeningen
van Ulco Glimmerveen
DECEMBER Wisselexpositie: etsen en aquarellen van
Harm Echten
26 za Kerstwandeling (informatie bij de VVV Ruinen)
29 di Midwinterwandeling, rondje Dwingelderveld
8
Gaat u ook mee met de vleermuisexcursie?
BEZOEKERSCENTRUM DWINGELDERVELD
Benderse 22, 7963 RA Ruinen
Telefoon 0522-472951
Fax 0522-473103
Openingstijden:
Dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur
Maandag gesloten
INFOCENTRUM LHEE
Achter het Zaand 1, 7991 NG Dwingeloo
Telefoon 0521-597323.
Openingstijden: Alle dagen 10.00-17.00 uur
Voor alle activiteiten dient u zich vooraf aan te melden bij
het bezoekerscentrum van het Dwingelderveld in verband
met het beperkte aantal plaatsen dat beschikbaar is. Voor
een aantal activiteiten wordt van de deelnemers een kleine
vergoeding gevraagd.
NATIONAAL PARK
Het nationaal park wordt “bestuurd” door het
Overlegorgaan, waarin alle betrokken instanties samenwerken.
Het secretariaat is gevestigd in het provinciehuis
te Assen.
VOORLICHTING EN EDUCATIE
Voorlichting en educatie vormen samen een van de pijlers
waar een nationaal park op rust. De planning en uitvoering
van deze activiteiten vinden plaats onder auspiciën
van de Werkgroep Voorlichting en Educatie. Voor
publieksinformatie en groepenbezoek bestaat er een
bezoekerscentrum aan de Benderse te Ruinen, met steunpunten
te Lhee (kantoor Staatsbosbeheer) en Dwingeloo
(Planetron). Alle centra zijn gratis te bezoeken.
BESTELLING FOLDERS EN BROCHURE’S
Over het Dwingelderveld zijn onder meer folders,
ansichtkaarten, een natuurgids en brochure’s beschikbaar.
Deze kunt u verkrijgen in het bezoekerscentrum. Enkele
gratis folders en brochures kunt u eventueel ook bestellen
via het redactieadres (mevrouw Hennie Vrugteman, telefoonnummer
(0592) 365447).
Redactieadres
Secretariaat Nationaal
Park Dwingelderveld
p/a provinciehuis
Postbus 122
9400 AC ASSEN
Telefoon
(doorkiesnummer):
(0592) 365669
(Hans Dekker)
(0592) 365731
(Peter Pasman)
Colofon
Eindredactie
Hans Dekker
Redactie
Hans Dekker
Emko Dolfing
Hans Kruk
Roelof Schuiling
Tinus Staal
Foto’s
Hans Dekker
(tenzij anders vermeld)
Illustraties
Hedie Meischke
Layout
Albert Rademaker BNO
Correctie, druk en tekstbewerking
Facilitaire Groep, Sectie
Documentaire
Informatievoorziening,
provincie Drenthe
Verspreiding
PTT
Oplage
10.000
Copyright©
Secretariaat Nationaal
Park Dwingelderveld
1998
Het geheel of gedeeltelijk
overnemen of
bewerken van artikelen
uit dit blad is slechts
toegestaan na overleg
met de redactie. De
naam “Nationaal Park
Dwingelderveld®” en
het logo zijn gedeponeerde
handelsmerken.