Colofon - De Martinikerk
Colofon - De Martinikerk
Colofon - De Martinikerk
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Stichting <strong>Martinikerk</strong><br />
Groningen<br />
Vereniging van<br />
Vrienden <strong>Martinikerk</strong><br />
Secretariaat:<br />
<strong>Martinikerk</strong>hof 3<br />
9712 JG Groningen<br />
Telefoon:<br />
050 311 12 77<br />
Fax:<br />
050 312 07 98<br />
E-mail:<br />
info@martinikerk.nl<br />
Website:<br />
www.martinikerk.nl<br />
<strong>Colofon</strong><br />
Redactie<br />
Jessica Hoekstra<br />
Aeiko de Jager<br />
Sybren Sybrandy<br />
Tonko Ufkes<br />
Jan Visser<br />
Medewerkers<br />
Tonko Ufkes<br />
Frank de Vries<br />
Fotografie<br />
Jan Haak<br />
Tonko Ufkes<br />
Druk<br />
Grafische Industrie<br />
<strong>De</strong> Marne, Leens<br />
E<br />
en oude kerk, een nieuwe markt... - Zie het artikel op pagina 3.<br />
Jaargang 14<br />
2<br />
juni 2010
V<br />
an de redactie<br />
In dit nummer van Miniatuur staat een samenvatting van de lezing die de heer Frank de Vries, wethouder voor<br />
Ruimtelijke ordening van de Gemeente Groningen, op 10 april heeft gehouden voor de Vereniging van Vrienden<br />
<strong>Martinikerk</strong>. <strong>De</strong> titel is: <strong>De</strong> Oostwand van de Grote Markt en de <strong>Martinikerk</strong>. Verder schrijft Tonko Ufkes in de rubriek<br />
Nader bekeken over het leven van Hendrik Wester, onderwijsvernieuwer. Hij legt uit waarom een aan Wester<br />
gewijde, grote urn in de <strong>Martinikerk</strong> staat. Op de achterpagina vindt u een samenvatting van alle orgelconcerten<br />
die deze zomer in de <strong>Martinikerk</strong> worden gehouden.<br />
A genda<br />
<strong>Martinikerk</strong><br />
(zie ook “agenda” onder www.martinikerk.nl)<br />
Woensdag 16 juni, 23 juni, 30 juni, 7 juli, 14 juli, 21 juli,<br />
28 juli, 4 augustus, 11 augustus, 18 augustus<br />
Orgelconcerten georganiseerd door de Stichting<br />
Avondtmusyck <strong>Martinikerk</strong> Groningen.<br />
Aanvang: 20.00 uur.<br />
Zie de achterpagina.<br />
Vrijdag 16 juli, 23 juli, 30 juli, 6 augustus, 13 augustus,<br />
20 augustus<br />
Lunchpauzeconcerten op het orgel.<br />
Aanvang: 12.45 uur.<br />
Zie de achterpagina.<br />
Zaterdag 17 juli, 31 juli, 7 augustus, 21 augustus,<br />
28 augustus<br />
Orgeldemonstraties, een klankdemonstratie van het koororgel<br />
en het hoofdorgel met uitleg over beide orgels.<br />
Aanvang: 14.30 uur.<br />
Zie de achterpagina.<br />
Zaterdag 14 augustus<br />
Hulde aan Händel 2010: Joseph and his brethren HWV 59.<br />
Jaarlijks verzorgt het Centrum voor Oude Muziek & Dans een<br />
zomercursus. 35 Koorzangers en 18 instrumentalisten studeren<br />
dan een oratorium van G.F. Händel in.<br />
Aanvang: 15.00 uur.<br />
Meer informatie: www.centrumvooroudemuziekendans.nl<br />
Vrijdag 20 augustus<br />
Kei-dienst.<br />
Wanneer je gaat studeren, wordt een fase van je leven<br />
definitief afgesloten en de toekomst ligt open voor het nieuwe.<br />
Aan deze dienst werken verschillende studentenverenigingen<br />
en -organisaties mee.<br />
Aanvang: 17.00 uur.<br />
Zaterdag 28 augustus t/m 10 september<br />
Kerk&Zo: kerken kijken in Groningen.<br />
Tijdens Kerk&Zo zijn veel kerken in de binnenstad te<br />
bezichtigen. <strong>De</strong>elnemende kerken zijn: de <strong>De</strong>r Aa-kerk, de<br />
Doopsgezinde kerk, de Russisch Orthodoxe kerk, de Lutherse<br />
kerk, de Nieuwe Kerk, de Pepergasthuiskerk, de Sint Jozefkerk,<br />
de Pelsterkerk, de Remonstrantse kerk, de Synagoge en de<br />
<strong>Martinikerk</strong>. Openingstijden: maandag t/m zaterdag van<br />
13.00 uur tot 17.00 uur. Meer informatie: www.kerkenzo.nl<br />
Zaterdag 4 september<br />
Zomerconcert.<br />
Urker mannen ensemble o.l.v. Pieter Jan Leusink m.m.v. het<br />
Vivaldi Vocal Quartet, Resie Vahsen, sopraan en Martin Mans,<br />
organist. Aanvang: 19.30 uur. Toegang: € 22,50.<br />
Meer informatie: www.pieterjanleusink.nl<br />
Zaterdag 12 september<br />
Open Monumentendag met diverse activiteiten.<br />
Kerk open van 10.00 uur – 17.00 uur. Toegang vrij.<br />
Meer informatie: www.martinikerk.nl<br />
Jessica Hoekstra, Aeiko de Jager, Sybren Sybrandy, Tonko Ufkes, Jan Visser<br />
Donderdag 16 en vrijdag 17 september<br />
Noorderlinkdagen.<br />
Het grootste tweedaagse symposium op het gebied<br />
van management, organisatieontwikkeling en HRMvraagstukken<br />
in Noord-Nederland. Voor iedereen die<br />
geïnteresseerd is!<br />
Meer informatie: www.noorderlinkdagen.nl<br />
Zaterdag 18 september<br />
Jubileumconcert Roder Jongenskoor.<br />
Aanvang: 20:00 uur.<br />
Meer informatie: www.roderjongenskoor.nl<br />
Zaterdag 9 oktober<br />
KCZB Jubileumconcert.<br />
<strong>De</strong> Koninklijke Christelijke Zangersbond geeft een<br />
jubileumconcert ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan.<br />
Met als gastkoor het Roder Jongenskoor.<br />
Meer informatie: www.kczb.info<br />
Woensdag 13, donderdag 14 en vrijdag 15 oktober<br />
Neerlands trots 2&3.<br />
Ab Gietelink neemt op eigenzinnige wijze de vaderlandse<br />
geschiedenis door aan de hand van de laatste 25 ‘vensters’<br />
van de Canon van Nederland. Dit jaar zal in deel 2 de<br />
Nederlandse geschiedenis tussen 1795 en 2010 worden<br />
behandeld.<br />
Aanvang: 20.30 uur. Reserveren: Stadsschouwburg<br />
Groningen 050-3680368 of www.ssbg.nl<br />
Meer informatie: www.abgietelink.nl<br />
Zaterdag 16 oktober<br />
The classical proms.<br />
The Bach Choir & orchestra of the Netherlands o.l.v. Pieter<br />
Jan Leusink. M.m.v. Jan Vayne, Resie Vahsen, sopraan,<br />
Sytse Buwalda, countertenor, Jelle Stoker, countertenor en<br />
Martinus Leusink. Klassieke muziek wordt gemengd met<br />
werken uit het populaire genre.<br />
Aanvang: 19.30 uur. Toegang: € 42,50.<br />
Meer informatie: www.pieterjanleusink.nl<br />
Woensdag 10 november<br />
Voederbieten-lampionwedstrijd: Het uitdelen van gratis<br />
voederbieten op het Waagplein op 30 oktober (11.00 uur<br />
- 13.00 uur). Lampion aanmelden in de <strong>Martinikerk</strong> tussen<br />
16.30 uur en 17.00 uur.<br />
Bekendmaking winnaars om 17.15 uur.<br />
Toegang vrij.<br />
Donderdag 11 november<br />
Diverse activiteiten in het kader van Sint Maarten.<br />
Om 12.45 uur een orgelconcert. Kerk open van<br />
10.00 uur – 17.00 uur. Toegang vrij.<br />
Zaterdag 20 november<br />
Martiniorgelvesper.<br />
Het orgel wordt bespeeld door Sietze de Vries.<br />
Aanvang: 20.00 uur, kerk open 19.30 uur. Toegang: € 12,50.<br />
Meer informatie: www.sietzedevries.nl
D<br />
e oostwand van de Grote Markt en de <strong>Martinikerk</strong><br />
Samenvatting van de lezing van wethouder Frank de Vries gehouden op 10 april 2010.<br />
Oostwand: hoe het was<br />
<strong>De</strong> oostwand van de Grote Markt heeft door de eeuwen heen steeds<br />
andere gedaanten gehad. Rond 1900 staat het Scholtenshuis heel<br />
prominent aan het midden van de oostwand. Daarbij valt op dat aan<br />
de rechter- en linkerzijde van het Scholtenshuis panden staan met een<br />
vrij smalle maat. Het Scholtenshuis was een dubbel zo groot gebouw,<br />
eigenlijk twee panden in één. Dit was de eerste vernieuwing van de<br />
middeleeuwse bebouwing aan de oostzijde van de Grote Markt. Aan<br />
deze situatie kwam een einde in april 1945 toen zowel noordwand als<br />
de oostwand door de oorlog waren verwoest.<br />
Nadat het puin geruimd was, aan het einde van de jaren veertig, was<br />
er lange tijd een lege noord- en oostwand. Door het toenmalig stadsbestuur<br />
werd nagedacht over de vraag: “Hoe bouwen wij de stad weer<br />
op?” Er is toen bewust gekozen, onder leiding van de stedenbouwkun-<br />
<strong>De</strong> oostwand van de Grote Markt voor de<br />
oorlog<br />
dige en architect Granpré Molière, voor een verrui-<br />
ming van de maatvoering aan de Grote Markt. Dat had<br />
alles te maken met een blik op een nieuwe toekomst<br />
waarin meer ruimte zou moeten worden geboden aan<br />
het verkeer. <strong>De</strong> Grote Markt werd letterlijk het centrale<br />
verkeersknooppunt in de stad Groningen. Dat hebben<br />
wij de afgelopen dertig jaar willen omdraaien door<br />
middel van het verkeerscirculatieplan. <strong>De</strong> Grote Markt<br />
juist niet als verkeersader, maar veel meer als centraal<br />
plein, als verblijfsplein, als wandelplein midden in die<br />
binnenstad van Groningen.<br />
Nieuwe plannen<br />
Het denken over de Grote Markt zelf is begonnen<br />
<strong>De</strong> oostwand in 1945 na de bevrijding<br />
in 2001. Er is toen gezegd: “Wij zouden eigenlijk die<br />
noordzijde, de wand langs V & D, moeten verbeteren.<br />
Wij zouden een doorsteek moeten maken van die noordzijde naar de achterkant, naar de Rode Weeshuisstraat,<br />
om daarmee te proberen dat stuk stad te verbeteren.” Om de loop van het winkelend publiek in de<br />
binnenstad te verbeteren en daarmee de commerciële functies te versterken. Een tweede opzet was de<br />
versterking van het stadshart, een verbetering van de publieke ruimte.<br />
Een onderdeel van dit voorstel was om onder de Grote Markt een grote parkeergarage te maken. Maar dat<br />
ging niet door. <strong>De</strong> stad zei - massaal - nee tegen het plan: 81% van de mensen die in het referendum in<br />
februari 2001 opkwamen, was tegen. Met als één van de argumenten dat de <strong>Martinikerk</strong> en Martinitoren in<br />
gevaar zouden kunnen komen. Maar dat betekende niet dat daarmee ook het denken over die binnenstad<br />
ophield.<br />
<strong>De</strong>ze stad heeft de laatste twintig, dertig jaar altijd gewerkt aan vernieuwing van die binnenstad. Steeds is<br />
op significante plekken in of rond de binnenstad gewerkt aan verbetering: het Groninger Museum, verbetering<br />
van de Waagstraat met sloop van het nieuwe stadhuis, de bebouwing van de Westerhaven, de verbetering<br />
van het Damsterdiep met de komst van een parkeergarage en de verbetering van de publieke<br />
ruimte. Al deze projecten zijn bedoeld voor versterking van de binnenstad vooral door middel van commerciële<br />
functies.<br />
Toen het referendum verloren was, restte er uiteraard niets anders dan een ander beeld te vormen van de<br />
Grote Markt. Aanvankelijk lag er een gedachte om aan de oostwand een combinatie van Oosterpoort en<br />
Stadsschouwburg te vestigen, daarmee een nieuwe publieke functie toevoegend aan die wand. Dit plan<br />
heeft het uiteindelijk niet gehaald. Maar het heeft wel geleid tot een andere manier van kijken naar het<br />
gebied achter de oostzijde.<br />
In de loop van 2004 en 2005 zijn plannen ontwikkeld om een combinatie te maken van de oostwand en de<br />
realisatie van een publieksgebouw (het Forum).
<strong>De</strong> drie onderdelen van het plan “Grote Markt Oostzijde”<br />
Het Forum en de <strong>Martinikerk</strong><br />
Impressie van het interieur van het Forum<br />
Nieuw plein met Forum<br />
<strong>De</strong> realisatie van een nieuwe publieke ruimte is eigenlijk de<br />
kern van het voorstel rondom Forum en oostwand. Waar nu<br />
een parkeergarage in een heel moeilijk toegankelijk gebied<br />
de publieke ruimte domineert, zouden wij willen dat daar<br />
een nieuw plein ontstaat: “de Nieuwe Markt”. Dit zou een<br />
toevoeging zijn aan alle prachtige pleinen die Groningen al<br />
kent: Vismarkt, Grote Markt en <strong>Martinikerk</strong>hof. Als u de stad<br />
Groningen ontleedt dan is het een stad van smalle straten en<br />
grote pleinen. <strong>De</strong>ze nieuwe publieke ruimte ontstaat door de<br />
parkeergarage naar beneden te schuiven en door de oostwand<br />
15 tot 17 meter naar voren te plaatsen, als het ware<br />
op de oude rooilijn. Granpré Molière had in 1945 de opvatting<br />
dat de kathedrale kerk van Groningen aan het plein zou<br />
moeten liggen en daarom heeft hij bewust die oostwand<br />
naar achteren gelegd Wanneer de oude situatie nu wordt<br />
hersteld dan komt inderdaad de <strong>Martinikerk</strong> minder prominent<br />
aan de markt te liggen.<br />
Het plan “Grote Markt oostzijde” kent enkele onderdelen:<br />
de realisatie van het Forumgebouw, een nieuw plein met<br />
een nieuwe achterzijde voor de Poelestraat en aan de Grote<br />
Markt een nieuwe oostwand. Zeven architecten hebben een<br />
ontwerp gemaakt voor het Forumgebouw. <strong>De</strong> maquettes<br />
zijn tentoongesteld geweest in de <strong>Martinikerk</strong>. Uiteindelijk<br />
is het ontwerp van NL Architects gekozen. <strong>De</strong> architecten<br />
tekenden een hoog gebouw, maximaal 42 meter; dat is hoog,<br />
geen misverstanden daarover. Maar men heeft geprobeerd<br />
om in de vorm van het gebouw te laten zien dat het in de<br />
ruimte is neergezet, dat het gebouw zich voegt naar de pu-<br />
blieke ruimte. In de kleurstelling van het materiaal is aansluiting<br />
gezocht bij de <strong>Martinikerk</strong>.<br />
In juni 2009 is het definitieve ontwerp voor het Forum klaar<br />
gemaakt en in de loop van dit jaar zal de aanbesteding plaatsvinden.<br />
Onder het gebouw en het nieuwe plein komen een<br />
parkeergarage met 400 parkeerplekken en een fietsenkelder<br />
voor ongeveer 1500 fietsen. <strong>De</strong> bouw is technisch een hele<br />
klus: aan de kant van de <strong>Martinikerk</strong> is de ondergrond stenig,<br />
aan de andere kant zit veel veen. Bovendien is er een hoogteverschil:<br />
de Grote Markt ligt ongeveer vier meter hoger dan<br />
de Schoolstraat.<br />
Doorsnede<br />
van het Forum<br />
en de Nieuwe<br />
Markt
Nieuwe oostwand dichter bij de <strong>Martinikerk</strong><br />
Een van de uitgangspunten voor de verandering<br />
van de oostwand is de versterking van de Grote<br />
Markt. <strong>De</strong> Grote Markt werkt namelijk maar half.<br />
Hij wordt heel goed gebruikt aan de zuidkant,<br />
aan de noordkant, en achter het stadhuis. Maar<br />
in de oostzijde zit eigenlijk heel weinig loop.<br />
Eén van de uitdagingen van het plan is om die<br />
loop te herstellen. Dat kan alleen maar als je de<br />
mensen er naar toe brengt. Daarvoor zijn nieuwe<br />
functies nodig. Wij zijn met een ontwikkelaar<br />
gaan nadenken over de invulling daarvan. <strong>De</strong><br />
gedachte nu is om een vijfsterren hotel te realiseren.<br />
Met daarbij uiteraard ruimte voor een<br />
café. En verder een mix van commerciële functies.<br />
<strong>De</strong> zoektocht naar die functies is begonnen.<br />
Er staan nu vijf panden aan de oostwand. En<br />
in het nieuwe ontwerp willen we ook vijf panden,<br />
met een klassieke uitstraling. Wij willen als<br />
het ware de architectuur van de zuidkant van<br />
de Grote Markt laten terugkomen in de nieuwe<br />
oostwand. Dat betekent vooral verticale elementen<br />
met een maximale hoogte van 23 meter<br />
(dat is de hoogte van de daklijst van het oude<br />
stadhuis wat er tegenover staat). Bovendien<br />
moet de architectuur een beetje contrasteren<br />
met de eigentijdse architectuur van het Forumgebouw.<br />
Overigens is een definitieve architectenkeuze<br />
nog niet gemaakt.<br />
Voor het zover is moet er nog wel wat gebeuren.<br />
En er is al het nodige gebeurd: er is<br />
Gezicht van boven op de <strong>Martinikerk</strong> en de sociëteit<br />
<strong>De</strong> nieuwe Oostwand van de Grote Markt<br />
<strong>De</strong> sociëteit verhuist naar de hoek van de<br />
Grote Markt<br />
archeologisch onderzoek verricht<br />
en kabels en leidingen zijn<br />
verlegd. Wij beginnen binnenkort<br />
met het slopen van het pand van<br />
de Frieslandbank en het pand<br />
waar nu de VVV zit. Dan wordt<br />
als eerste de sociëteit van Vindicat<br />
verplaatst naar de hoek tegenover<br />
de <strong>Martinikerk</strong>. Dit gebouw<br />
komt aan de oostkant 15 meter<br />
naar voren en aan de noordkant<br />
3 meter. Dit laatste betekent dat<br />
de straat tussen de Martinkerk<br />
en het nieuwe gebouw 3 meter<br />
smaller wordt. Daarna worden de<br />
overige panden aan de oostwand<br />
afgebroken.
Poelestraat<br />
Het laatste onderdeel van het plan is de aansluiting<br />
van de achterzijde van de Poelestraat op het plein<br />
van de Nieuwe Markt. Want als daar ruimte gemaakt<br />
wordt in de vorm van een nieuw plein en nieuwe<br />
straten langs het Forumgebouw naar de Schoolstraat,<br />
dan moet ook met de achterzijde van de<br />
bestaande panden iets worden gedaan. Die maken<br />
nu een verwaarloosde indruk. Wij willen de panden<br />
die je in kunt vanuit de Poelestraat, ook een ingang<br />
geven aan de achterzijde van de Poelestraat. Daarmee<br />
ontstaat een goede aansluiting op die Nieuwe<br />
Markt, op de nieuwe publieke ruimte in de stad.<br />
<strong>De</strong> nieuwe straat langs de achterkant van de<br />
Poelestraat; in het groen de uitbreiding van de<br />
bebouwing<br />
Nog eens: Forum<br />
Het Forum op deze plek is een bewuste keuze om door middel van een publieke investering de stad ook op<br />
deze plek te verbeteren. Net zoals er destijds een bewuste keuze is gemaakt om het Groninger Museum op<br />
de huidige plek een nieuwe kans te geven, geven wij op deze plek, aan dit nieuwe plein, de bibliotheek een<br />
toekomst. <strong>De</strong> toekomst van bibliotheken in Nederland, en in de Westerse wereld staat stevig onder druk.<br />
Maar overal in de wereld zie je pogingen om die bibliotheek een nieuwe invulling te geven door ruimte te<br />
maken voor nieuwe functies: een samensmelting tussen klassieke informatiedragers en nieuwe informatiedragers.<br />
Door film, boek, tentoonstellingen en presentatie bij elkaar te brengen. Dat is in wezen waar het in<br />
ons Forumgebouw om gaat. Daarin zijn wij niet uniek. In Amsterdam is dat ook geprobeerd. <strong>De</strong> openbare<br />
bibliotheek vlakbij het Centraal Station door Jo Coenen is eveneens een poging om die bibliotheek een<br />
nieuwe toekomst te geven met andersoortige functies.<br />
<strong>De</strong> afgelopen periode is veel gediscussieerd over de vraag of het Forum ook commerciëler kan worden<br />
opgezet. Een thema wat ook wel terecht is, want er is niets op tegen om het Forum goed te laten draaien.<br />
Maar het gaat ons vooral om de publieke functies, al zitten daar uiteraard ook commerciële elementen in<br />
zoals een restaurant en een bioscoop. Maar geen grote winkels of warenhuizen.<br />
Een laatste opmerking over het verschil tussen commercie en publieke ruimte. Juist omdat de overheid nu<br />
stappen zet om de oostwand te verbeteren en te investeren in het Forumgebouw geloof ik dat de markt in<br />
de noordwand een nieuwe kans ziet. Daar staat het voormalige ABN AMRO gebouw leeg. Je zou eigenlijk<br />
willen dat daar ook een nieuwe toekomst voor ontstaat. En dat kan doordat de overheid nu voorop gaat in<br />
die investeringen. Dit doet de belangstelling uit de markt weer toenemen. En de markt prefereert een winkelfunctie<br />
aan de Grote Markt, niet in het Forumgebouw.<br />
Mijn verhaal ging over de toekomst van de binnenstad, over het voortdurend nadenken over die binnenstad.<br />
Wij kiezen ervoor als stadsbestuur om niet alleen publieke ruimte te maken en te versterken, maar ook<br />
een publieke functie in die binnenstad te maken vanuit de overtuiging dat de binnenstad meer is dan alleen<br />
maar winkelruimte. Je moet in die binnenstad kunnen wonen, je moet er kunnen werken, je moet er kunnen<br />
winkelen.<br />
Over het oostwand project en over het Forum zijn heel veel verschillende opvattingen mogelijk. Dit was in<br />
ieder geval de opvatting van het stadsbestuur zoals het er nu zit, en ook mijn opvatting.<br />
<strong>De</strong> tekening op de voorpagina toont de Nieuwe Markt gezien vanaf het Forum<br />
met een blik op de achterzijde van de nieuwe bebouwing aan de Grote Markt.<br />
Rechts is de achterkant van het Feithhuis nog net zichtbaar.<br />
Alle afbeeldingen zijn, met toestemming, overgenomen uit de lezing van de heer<br />
Frank de Vries.
N<br />
ader bekeken<br />
Bij de ‘urn van Wester’<br />
Tonko Ufkes<br />
Ontroerd stond de oude Hendrik Wester in de <strong>Martinikerk</strong> te luisteren naar de duizenden<br />
schoolkinderen die hem toezongen met een “lieflijk gezang”. Het lied was<br />
speciaal voor hem gemaakt door zijn collega Th. van Swinderen en na afloop kreeg<br />
Wester plechtig een bloemenkrans omgehangen. Bij dit eerbetoon in de herfst van<br />
1814, rond het tweehonderdjarig bestaan van de Universiteit, zou het niet blijven: Op<br />
10 juni 1823 werd als herinnering aan de inmiddels overleden Hendrik Wester een<br />
urn geplaatst in de zuidmuur van de kerk.<br />
<strong>De</strong> boerenzoon Hendrik Roelfs Wester werd in 1752 geboren in Garmerwolde en<br />
werkte eerst als schoolmeester in Ten Boer en vanaf 1783 als schoolhoofd in Oude Pekela. Trouwens, ook in<br />
die beide plaatsen kreeg hij postuum een monument; in Ten Boer staat zijn standbeeld naast het gemeentehuis<br />
en in de kerk van Oude Pekela is een gedenksteen gemetseld. En op zijn graftombe vlak naast die kerk<br />
staan opnieuw lovende woorden voor deze onderwijsman.<br />
Henri Guyot, de stichter van het doofstommeninstituut, vroeg Wester in 1801 om<br />
samen met hem schoolopziener te worden, want Guyot had goed gezien dat in<br />
Oude Pekela niet zomaar een dorpsschoolmeester werkte! Nee, het ging hier om<br />
een man die gedichten schreef, lesboeken maakte en die als onderwijsvernieuwer<br />
de geschiedenis zou ingaan.<br />
Vooral dat laatste was voor collega-schoolopziener Theodorus van Swinderen belangrijk<br />
en hij was de grote man achter het gedenkteken voor Wester. Even daarvoor<br />
was een monument voor een Friese schoolopziener onthuld in de Grote Kerk<br />
te Leeuwarden, gemaakt door de Amsterdamse steenhouwer P.J. Gabriel. Een ander<br />
monument van deze Gabriel werd het directe voorbeeld voor de “urn van Wester”.<br />
Dit voorbeeld had Van Swinderen zelf gezien in de St.Bavo-kerk te Haarlem: Een in<br />
1820 geplaatste steen met daarop een urn tussen twee mensfiguren, de ene met<br />
een krans en de ander met een gedoofde fakkel. <strong>De</strong> Groninger steenhouwer Willem<br />
Geerts Bosman werd naar Haarlem gestuurd om één en ander te bestuderen<br />
en hij maakte uiteindelijk het monument;<br />
een kopie van de urn maar dan zonder de<br />
mensfiguren. Dit was niet zo ingewikkeld<br />
en zeker niet zo kostbaar. . .<br />
Op 10 juni 1823, rond half drie ‘s middags<br />
trok een grote stoet vanuit het Provinciehuis<br />
naar de <strong>Martinikerk</strong>, daar speelde het<br />
orgel, zong een koor en klonken de toespraken. Enkele leerlingen<br />
van de stads- en armenscholen kregen een prijs voor “oppassendheid<br />
en goed gedrag”. En juist dat lijkt helemaal in de geest van<br />
Hendrik Wester: in het allereerste door hem geschreven schoolboekje<br />
uit 1780 rijmde hij voor de schooljeugd al: “Koopt fraaie<br />
boekjes voor uw’ duiten, en leert het nuttigste van buiten”.<br />
We leren Hendrik Wester kennen uit de officiële toespraken over<br />
hem en uit zijn eigen schoolboeken, maar zijn zelfgeschreven korte<br />
aantekeningen als schoolopziener zijn zeker zo aardig. In januari<br />
2008 kwam “Westers’s zakboekje. 1802-1806” na veel omzwervingen terecht bij de Groninger Archieven<br />
en nu is hij te volgen op zijn reizen door de provincie: meester Van Zalen uit Schildwolde is “een weinig<br />
beduidend, ouderwets man” en het schoolgebouwtje van Sellingen lijkt wel een varkenshok. Maar gelukkig<br />
heeft Oosterwijtwerd een “vlijtige” meester en worden in Loppersum “leerboekjes van de beste smaak”<br />
gebruikt. Aan het einde van het zakboekje lezen we over voorlichtingsdagen die Wester organiseerde, waar<br />
met de onderwijzers gepraat werd over de “cijferkunst en de zangkunst”, over de schoolgebouwen en andere<br />
zaken. En zien we dus, in alles, een bevlogen onderwijsman aan het werk!<br />
Het graf van Hendrik Wester in<br />
Oude Pekela<br />
Hendrik Wester,<br />
1752 - 1821<br />
<strong>De</strong> urn van<br />
Wester in de<br />
zuidmuur van<br />
de <strong>Martinikerk</strong>
O<br />
rgelconcerten<br />
Orgelconcerten Stichting Avondtmusyck op Woensdagavond<br />
Aanvang: 20.00 uur; kerk open om 19:30 uur. Toegang: € 8,- (65+, leden VVM en<br />
kinderen van 12-16 jaar € 6,-, kinderen onder 12 jaar gratis toegang onder begeleiding van een<br />
betalende bezoeker)<br />
Meer informatie: www.avondmuziek.nl<br />
Woensdag 16 juni: Wim van Beek<br />
Woensdag 23 juni: Leo van Doeselaar<br />
Woensdag 30 juni: Hayo Boerema<br />
Dinsdag 7 juli: Wolfgang Zerer<br />
Woensdag 14 juli: Klaas Stok<br />
Woensdag 21 juli: Bram Beekman<br />
Woensdag 28 juli: Lorenzo Ghielmi<br />
Woensdag 4 augustus: Vincent van Laar<br />
Woensdag 11 augustus: Pieter-Jelle de Boer<br />
Woensdag 18 augustus: Wim van Beek<br />
Lunchpauzeconcerten op Vrijdag<br />
Aanvang: 12.45 uur. Toegang: € 1,-<br />
Vrijdag 16 juli: Peter van der Zwaag<br />
Vrijdag 23 juli: Jiri Rohel<br />
Vrijdag 30 juli: Lukas Jan Schoonbeek<br />
Vrijdag 6 augustus: Concert in het kader van het Peter de Grote Festival<br />
(www.peterdegrotefestival.nl)<br />
Vrijdag 13 augustus: Jochem Schuurman<br />
Vrijdag 20 augustus: Gert Jan Schipper<br />
Orgeldemonstraties op Zaterdagmiddag<br />
Klankdemonstraties van het koororgel en het<br />
hoofdorgel met uitleg over beide orgels.<br />
Aanvang: 14.30 uur. Toegang: € 1,-<br />
Zaterdag 17 juli: Vincent van Laar<br />
Zaterdag 31 juli: Sietze de Vries<br />
Zaterdag 7 augustus: Sietze de Vries<br />
Zaterdag 21 augustus: Pieter Pilon<br />
Zaterdag 28 augustus: Vincent van Laar