15.09.2013 Views

Colofon - De Martinikerk

Colofon - De Martinikerk

Colofon - De Martinikerk

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Stichting <strong>Martinikerk</strong><br />

Groningen<br />

Vereniging van<br />

Vrienden <strong>Martinikerk</strong><br />

Secretariaat:<br />

<strong>Martinikerk</strong>hof 3<br />

9712 JG Groningen<br />

Telefoon:<br />

050 311 12 77<br />

Fax:<br />

050 312 07 98<br />

E-mail:<br />

info@martinikerk.nl<br />

Website:<br />

www.martinikerk.nl<br />

<strong>Colofon</strong><br />

Redactie<br />

Jessica Hoekstra<br />

Aeiko de Jager<br />

Sybren Sybrandy<br />

Tonko Ufkes<br />

Jan Visser<br />

Medewerkers<br />

Tonko Ufkes<br />

Frank de Vries<br />

Fotografie<br />

Jan Haak<br />

Tonko Ufkes<br />

Druk<br />

Grafische Industrie<br />

<strong>De</strong> Marne, Leens<br />

E<br />

en oude kerk, een nieuwe markt... - Zie het artikel op pagina 3.<br />

Jaargang 14<br />

2<br />

juni 2010


V<br />

an de redactie<br />

In dit nummer van Miniatuur staat een samenvatting van de lezing die de heer Frank de Vries, wethouder voor<br />

Ruimtelijke ordening van de Gemeente Groningen, op 10 april heeft gehouden voor de Vereniging van Vrienden<br />

<strong>Martinikerk</strong>. <strong>De</strong> titel is: <strong>De</strong> Oostwand van de Grote Markt en de <strong>Martinikerk</strong>. Verder schrijft Tonko Ufkes in de rubriek<br />

Nader bekeken over het leven van Hendrik Wester, onderwijsvernieuwer. Hij legt uit waarom een aan Wester<br />

gewijde, grote urn in de <strong>Martinikerk</strong> staat. Op de achterpagina vindt u een samenvatting van alle orgelconcerten<br />

die deze zomer in de <strong>Martinikerk</strong> worden gehouden.<br />

A genda<br />

<strong>Martinikerk</strong><br />

(zie ook “agenda” onder www.martinikerk.nl)<br />

Woensdag 16 juni, 23 juni, 30 juni, 7 juli, 14 juli, 21 juli,<br />

28 juli, 4 augustus, 11 augustus, 18 augustus<br />

Orgelconcerten georganiseerd door de Stichting<br />

Avondtmusyck <strong>Martinikerk</strong> Groningen.<br />

Aanvang: 20.00 uur.<br />

Zie de achterpagina.<br />

Vrijdag 16 juli, 23 juli, 30 juli, 6 augustus, 13 augustus,<br />

20 augustus<br />

Lunchpauzeconcerten op het orgel.<br />

Aanvang: 12.45 uur.<br />

Zie de achterpagina.<br />

Zaterdag 17 juli, 31 juli, 7 augustus, 21 augustus,<br />

28 augustus<br />

Orgeldemonstraties, een klankdemonstratie van het koororgel<br />

en het hoofdorgel met uitleg over beide orgels.<br />

Aanvang: 14.30 uur.<br />

Zie de achterpagina.<br />

Zaterdag 14 augustus<br />

Hulde aan Händel 2010: Joseph and his brethren HWV 59.<br />

Jaarlijks verzorgt het Centrum voor Oude Muziek & Dans een<br />

zomercursus. 35 Koorzangers en 18 instrumentalisten studeren<br />

dan een oratorium van G.F. Händel in.<br />

Aanvang: 15.00 uur.<br />

Meer informatie: www.centrumvooroudemuziekendans.nl<br />

Vrijdag 20 augustus<br />

Kei-dienst.<br />

Wanneer je gaat studeren, wordt een fase van je leven<br />

definitief afgesloten en de toekomst ligt open voor het nieuwe.<br />

Aan deze dienst werken verschillende studentenverenigingen<br />

en -organisaties mee.<br />

Aanvang: 17.00 uur.<br />

Zaterdag 28 augustus t/m 10 september<br />

Kerk&Zo: kerken kijken in Groningen.<br />

Tijdens Kerk&Zo zijn veel kerken in de binnenstad te<br />

bezichtigen. <strong>De</strong>elnemende kerken zijn: de <strong>De</strong>r Aa-kerk, de<br />

Doopsgezinde kerk, de Russisch Orthodoxe kerk, de Lutherse<br />

kerk, de Nieuwe Kerk, de Pepergasthuiskerk, de Sint Jozefkerk,<br />

de Pelsterkerk, de Remonstrantse kerk, de Synagoge en de<br />

<strong>Martinikerk</strong>. Openingstijden: maandag t/m zaterdag van<br />

13.00 uur tot 17.00 uur. Meer informatie: www.kerkenzo.nl<br />

Zaterdag 4 september<br />

Zomerconcert.<br />

Urker mannen ensemble o.l.v. Pieter Jan Leusink m.m.v. het<br />

Vivaldi Vocal Quartet, Resie Vahsen, sopraan en Martin Mans,<br />

organist. Aanvang: 19.30 uur. Toegang: € 22,50.<br />

Meer informatie: www.pieterjanleusink.nl<br />

Zaterdag 12 september<br />

Open Monumentendag met diverse activiteiten.<br />

Kerk open van 10.00 uur – 17.00 uur. Toegang vrij.<br />

Meer informatie: www.martinikerk.nl<br />

Jessica Hoekstra, Aeiko de Jager, Sybren Sybrandy, Tonko Ufkes, Jan Visser<br />

Donderdag 16 en vrijdag 17 september<br />

Noorderlinkdagen.<br />

Het grootste tweedaagse symposium op het gebied<br />

van management, organisatieontwikkeling en HRMvraagstukken<br />

in Noord-Nederland. Voor iedereen die<br />

geïnteresseerd is!<br />

Meer informatie: www.noorderlinkdagen.nl<br />

Zaterdag 18 september<br />

Jubileumconcert Roder Jongenskoor.<br />

Aanvang: 20:00 uur.<br />

Meer informatie: www.roderjongenskoor.nl<br />

Zaterdag 9 oktober<br />

KCZB Jubileumconcert.<br />

<strong>De</strong> Koninklijke Christelijke Zangersbond geeft een<br />

jubileumconcert ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan.<br />

Met als gastkoor het Roder Jongenskoor.<br />

Meer informatie: www.kczb.info<br />

Woensdag 13, donderdag 14 en vrijdag 15 oktober<br />

Neerlands trots 2&3.<br />

Ab Gietelink neemt op eigenzinnige wijze de vaderlandse<br />

geschiedenis door aan de hand van de laatste 25 ‘vensters’<br />

van de Canon van Nederland. Dit jaar zal in deel 2 de<br />

Nederlandse geschiedenis tussen 1795 en 2010 worden<br />

behandeld.<br />

Aanvang: 20.30 uur. Reserveren: Stadsschouwburg<br />

Groningen 050-3680368 of www.ssbg.nl<br />

Meer informatie: www.abgietelink.nl<br />

Zaterdag 16 oktober<br />

The classical proms.<br />

The Bach Choir & orchestra of the Netherlands o.l.v. Pieter<br />

Jan Leusink. M.m.v. Jan Vayne, Resie Vahsen, sopraan,<br />

Sytse Buwalda, countertenor, Jelle Stoker, countertenor en<br />

Martinus Leusink. Klassieke muziek wordt gemengd met<br />

werken uit het populaire genre.<br />

Aanvang: 19.30 uur. Toegang: € 42,50.<br />

Meer informatie: www.pieterjanleusink.nl<br />

Woensdag 10 november<br />

Voederbieten-lampionwedstrijd: Het uitdelen van gratis<br />

voederbieten op het Waagplein op 30 oktober (11.00 uur<br />

- 13.00 uur). Lampion aanmelden in de <strong>Martinikerk</strong> tussen<br />

16.30 uur en 17.00 uur.<br />

Bekendmaking winnaars om 17.15 uur.<br />

Toegang vrij.<br />

Donderdag 11 november<br />

Diverse activiteiten in het kader van Sint Maarten.<br />

Om 12.45 uur een orgelconcert. Kerk open van<br />

10.00 uur – 17.00 uur. Toegang vrij.<br />

Zaterdag 20 november<br />

Martiniorgelvesper.<br />

Het orgel wordt bespeeld door Sietze de Vries.<br />

Aanvang: 20.00 uur, kerk open 19.30 uur. Toegang: € 12,50.<br />

Meer informatie: www.sietzedevries.nl


D<br />

e oostwand van de Grote Markt en de <strong>Martinikerk</strong><br />

Samenvatting van de lezing van wethouder Frank de Vries gehouden op 10 april 2010.<br />

Oostwand: hoe het was<br />

<strong>De</strong> oostwand van de Grote Markt heeft door de eeuwen heen steeds<br />

andere gedaanten gehad. Rond 1900 staat het Scholtenshuis heel<br />

prominent aan het midden van de oostwand. Daarbij valt op dat aan<br />

de rechter- en linkerzijde van het Scholtenshuis panden staan met een<br />

vrij smalle maat. Het Scholtenshuis was een dubbel zo groot gebouw,<br />

eigenlijk twee panden in één. Dit was de eerste vernieuwing van de<br />

middeleeuwse bebouwing aan de oostzijde van de Grote Markt. Aan<br />

deze situatie kwam een einde in april 1945 toen zowel noordwand als<br />

de oostwand door de oorlog waren verwoest.<br />

Nadat het puin geruimd was, aan het einde van de jaren veertig, was<br />

er lange tijd een lege noord- en oostwand. Door het toenmalig stadsbestuur<br />

werd nagedacht over de vraag: “Hoe bouwen wij de stad weer<br />

op?” Er is toen bewust gekozen, onder leiding van de stedenbouwkun-<br />

<strong>De</strong> oostwand van de Grote Markt voor de<br />

oorlog<br />

dige en architect Granpré Molière, voor een verrui-<br />

ming van de maatvoering aan de Grote Markt. Dat had<br />

alles te maken met een blik op een nieuwe toekomst<br />

waarin meer ruimte zou moeten worden geboden aan<br />

het verkeer. <strong>De</strong> Grote Markt werd letterlijk het centrale<br />

verkeersknooppunt in de stad Groningen. Dat hebben<br />

wij de afgelopen dertig jaar willen omdraaien door<br />

middel van het verkeerscirculatieplan. <strong>De</strong> Grote Markt<br />

juist niet als verkeersader, maar veel meer als centraal<br />

plein, als verblijfsplein, als wandelplein midden in die<br />

binnenstad van Groningen.<br />

Nieuwe plannen<br />

Het denken over de Grote Markt zelf is begonnen<br />

<strong>De</strong> oostwand in 1945 na de bevrijding<br />

in 2001. Er is toen gezegd: “Wij zouden eigenlijk die<br />

noordzijde, de wand langs V & D, moeten verbeteren.<br />

Wij zouden een doorsteek moeten maken van die noordzijde naar de achterkant, naar de Rode Weeshuisstraat,<br />

om daarmee te proberen dat stuk stad te verbeteren.” Om de loop van het winkelend publiek in de<br />

binnenstad te verbeteren en daarmee de commerciële functies te versterken. Een tweede opzet was de<br />

versterking van het stadshart, een verbetering van de publieke ruimte.<br />

Een onderdeel van dit voorstel was om onder de Grote Markt een grote parkeergarage te maken. Maar dat<br />

ging niet door. <strong>De</strong> stad zei - massaal - nee tegen het plan: 81% van de mensen die in het referendum in<br />

februari 2001 opkwamen, was tegen. Met als één van de argumenten dat de <strong>Martinikerk</strong> en Martinitoren in<br />

gevaar zouden kunnen komen. Maar dat betekende niet dat daarmee ook het denken over die binnenstad<br />

ophield.<br />

<strong>De</strong>ze stad heeft de laatste twintig, dertig jaar altijd gewerkt aan vernieuwing van die binnenstad. Steeds is<br />

op significante plekken in of rond de binnenstad gewerkt aan verbetering: het Groninger Museum, verbetering<br />

van de Waagstraat met sloop van het nieuwe stadhuis, de bebouwing van de Westerhaven, de verbetering<br />

van het Damsterdiep met de komst van een parkeergarage en de verbetering van de publieke<br />

ruimte. Al deze projecten zijn bedoeld voor versterking van de binnenstad vooral door middel van commerciële<br />

functies.<br />

Toen het referendum verloren was, restte er uiteraard niets anders dan een ander beeld te vormen van de<br />

Grote Markt. Aanvankelijk lag er een gedachte om aan de oostwand een combinatie van Oosterpoort en<br />

Stadsschouwburg te vestigen, daarmee een nieuwe publieke functie toevoegend aan die wand. Dit plan<br />

heeft het uiteindelijk niet gehaald. Maar het heeft wel geleid tot een andere manier van kijken naar het<br />

gebied achter de oostzijde.<br />

In de loop van 2004 en 2005 zijn plannen ontwikkeld om een combinatie te maken van de oostwand en de<br />

realisatie van een publieksgebouw (het Forum).


<strong>De</strong> drie onderdelen van het plan “Grote Markt Oostzijde”<br />

Het Forum en de <strong>Martinikerk</strong><br />

Impressie van het interieur van het Forum<br />

Nieuw plein met Forum<br />

<strong>De</strong> realisatie van een nieuwe publieke ruimte is eigenlijk de<br />

kern van het voorstel rondom Forum en oostwand. Waar nu<br />

een parkeergarage in een heel moeilijk toegankelijk gebied<br />

de publieke ruimte domineert, zouden wij willen dat daar<br />

een nieuw plein ontstaat: “de Nieuwe Markt”. Dit zou een<br />

toevoeging zijn aan alle prachtige pleinen die Groningen al<br />

kent: Vismarkt, Grote Markt en <strong>Martinikerk</strong>hof. Als u de stad<br />

Groningen ontleedt dan is het een stad van smalle straten en<br />

grote pleinen. <strong>De</strong>ze nieuwe publieke ruimte ontstaat door de<br />

parkeergarage naar beneden te schuiven en door de oostwand<br />

15 tot 17 meter naar voren te plaatsen, als het ware<br />

op de oude rooilijn. Granpré Molière had in 1945 de opvatting<br />

dat de kathedrale kerk van Groningen aan het plein zou<br />

moeten liggen en daarom heeft hij bewust die oostwand<br />

naar achteren gelegd Wanneer de oude situatie nu wordt<br />

hersteld dan komt inderdaad de <strong>Martinikerk</strong> minder prominent<br />

aan de markt te liggen.<br />

Het plan “Grote Markt oostzijde” kent enkele onderdelen:<br />

de realisatie van het Forumgebouw, een nieuw plein met<br />

een nieuwe achterzijde voor de Poelestraat en aan de Grote<br />

Markt een nieuwe oostwand. Zeven architecten hebben een<br />

ontwerp gemaakt voor het Forumgebouw. <strong>De</strong> maquettes<br />

zijn tentoongesteld geweest in de <strong>Martinikerk</strong>. Uiteindelijk<br />

is het ontwerp van NL Architects gekozen. <strong>De</strong> architecten<br />

tekenden een hoog gebouw, maximaal 42 meter; dat is hoog,<br />

geen misverstanden daarover. Maar men heeft geprobeerd<br />

om in de vorm van het gebouw te laten zien dat het in de<br />

ruimte is neergezet, dat het gebouw zich voegt naar de pu-<br />

blieke ruimte. In de kleurstelling van het materiaal is aansluiting<br />

gezocht bij de <strong>Martinikerk</strong>.<br />

In juni 2009 is het definitieve ontwerp voor het Forum klaar<br />

gemaakt en in de loop van dit jaar zal de aanbesteding plaatsvinden.<br />

Onder het gebouw en het nieuwe plein komen een<br />

parkeergarage met 400 parkeerplekken en een fietsenkelder<br />

voor ongeveer 1500 fietsen. <strong>De</strong> bouw is technisch een hele<br />

klus: aan de kant van de <strong>Martinikerk</strong> is de ondergrond stenig,<br />

aan de andere kant zit veel veen. Bovendien is er een hoogteverschil:<br />

de Grote Markt ligt ongeveer vier meter hoger dan<br />

de Schoolstraat.<br />

Doorsnede<br />

van het Forum<br />

en de Nieuwe<br />

Markt


Nieuwe oostwand dichter bij de <strong>Martinikerk</strong><br />

Een van de uitgangspunten voor de verandering<br />

van de oostwand is de versterking van de Grote<br />

Markt. <strong>De</strong> Grote Markt werkt namelijk maar half.<br />

Hij wordt heel goed gebruikt aan de zuidkant,<br />

aan de noordkant, en achter het stadhuis. Maar<br />

in de oostzijde zit eigenlijk heel weinig loop.<br />

Eén van de uitdagingen van het plan is om die<br />

loop te herstellen. Dat kan alleen maar als je de<br />

mensen er naar toe brengt. Daarvoor zijn nieuwe<br />

functies nodig. Wij zijn met een ontwikkelaar<br />

gaan nadenken over de invulling daarvan. <strong>De</strong><br />

gedachte nu is om een vijfsterren hotel te realiseren.<br />

Met daarbij uiteraard ruimte voor een<br />

café. En verder een mix van commerciële functies.<br />

<strong>De</strong> zoektocht naar die functies is begonnen.<br />

Er staan nu vijf panden aan de oostwand. En<br />

in het nieuwe ontwerp willen we ook vijf panden,<br />

met een klassieke uitstraling. Wij willen als<br />

het ware de architectuur van de zuidkant van<br />

de Grote Markt laten terugkomen in de nieuwe<br />

oostwand. Dat betekent vooral verticale elementen<br />

met een maximale hoogte van 23 meter<br />

(dat is de hoogte van de daklijst van het oude<br />

stadhuis wat er tegenover staat). Bovendien<br />

moet de architectuur een beetje contrasteren<br />

met de eigentijdse architectuur van het Forumgebouw.<br />

Overigens is een definitieve architectenkeuze<br />

nog niet gemaakt.<br />

Voor het zover is moet er nog wel wat gebeuren.<br />

En er is al het nodige gebeurd: er is<br />

Gezicht van boven op de <strong>Martinikerk</strong> en de sociëteit<br />

<strong>De</strong> nieuwe Oostwand van de Grote Markt<br />

<strong>De</strong> sociëteit verhuist naar de hoek van de<br />

Grote Markt<br />

archeologisch onderzoek verricht<br />

en kabels en leidingen zijn<br />

verlegd. Wij beginnen binnenkort<br />

met het slopen van het pand van<br />

de Frieslandbank en het pand<br />

waar nu de VVV zit. Dan wordt<br />

als eerste de sociëteit van Vindicat<br />

verplaatst naar de hoek tegenover<br />

de <strong>Martinikerk</strong>. Dit gebouw<br />

komt aan de oostkant 15 meter<br />

naar voren en aan de noordkant<br />

3 meter. Dit laatste betekent dat<br />

de straat tussen de Martinkerk<br />

en het nieuwe gebouw 3 meter<br />

smaller wordt. Daarna worden de<br />

overige panden aan de oostwand<br />

afgebroken.


Poelestraat<br />

Het laatste onderdeel van het plan is de aansluiting<br />

van de achterzijde van de Poelestraat op het plein<br />

van de Nieuwe Markt. Want als daar ruimte gemaakt<br />

wordt in de vorm van een nieuw plein en nieuwe<br />

straten langs het Forumgebouw naar de Schoolstraat,<br />

dan moet ook met de achterzijde van de<br />

bestaande panden iets worden gedaan. Die maken<br />

nu een verwaarloosde indruk. Wij willen de panden<br />

die je in kunt vanuit de Poelestraat, ook een ingang<br />

geven aan de achterzijde van de Poelestraat. Daarmee<br />

ontstaat een goede aansluiting op die Nieuwe<br />

Markt, op de nieuwe publieke ruimte in de stad.<br />

<strong>De</strong> nieuwe straat langs de achterkant van de<br />

Poelestraat; in het groen de uitbreiding van de<br />

bebouwing<br />

Nog eens: Forum<br />

Het Forum op deze plek is een bewuste keuze om door middel van een publieke investering de stad ook op<br />

deze plek te verbeteren. Net zoals er destijds een bewuste keuze is gemaakt om het Groninger Museum op<br />

de huidige plek een nieuwe kans te geven, geven wij op deze plek, aan dit nieuwe plein, de bibliotheek een<br />

toekomst. <strong>De</strong> toekomst van bibliotheken in Nederland, en in de Westerse wereld staat stevig onder druk.<br />

Maar overal in de wereld zie je pogingen om die bibliotheek een nieuwe invulling te geven door ruimte te<br />

maken voor nieuwe functies: een samensmelting tussen klassieke informatiedragers en nieuwe informatiedragers.<br />

Door film, boek, tentoonstellingen en presentatie bij elkaar te brengen. Dat is in wezen waar het in<br />

ons Forumgebouw om gaat. Daarin zijn wij niet uniek. In Amsterdam is dat ook geprobeerd. <strong>De</strong> openbare<br />

bibliotheek vlakbij het Centraal Station door Jo Coenen is eveneens een poging om die bibliotheek een<br />

nieuwe toekomst te geven met andersoortige functies.<br />

<strong>De</strong> afgelopen periode is veel gediscussieerd over de vraag of het Forum ook commerciëler kan worden<br />

opgezet. Een thema wat ook wel terecht is, want er is niets op tegen om het Forum goed te laten draaien.<br />

Maar het gaat ons vooral om de publieke functies, al zitten daar uiteraard ook commerciële elementen in<br />

zoals een restaurant en een bioscoop. Maar geen grote winkels of warenhuizen.<br />

Een laatste opmerking over het verschil tussen commercie en publieke ruimte. Juist omdat de overheid nu<br />

stappen zet om de oostwand te verbeteren en te investeren in het Forumgebouw geloof ik dat de markt in<br />

de noordwand een nieuwe kans ziet. Daar staat het voormalige ABN AMRO gebouw leeg. Je zou eigenlijk<br />

willen dat daar ook een nieuwe toekomst voor ontstaat. En dat kan doordat de overheid nu voorop gaat in<br />

die investeringen. Dit doet de belangstelling uit de markt weer toenemen. En de markt prefereert een winkelfunctie<br />

aan de Grote Markt, niet in het Forumgebouw.<br />

Mijn verhaal ging over de toekomst van de binnenstad, over het voortdurend nadenken over die binnenstad.<br />

Wij kiezen ervoor als stadsbestuur om niet alleen publieke ruimte te maken en te versterken, maar ook<br />

een publieke functie in die binnenstad te maken vanuit de overtuiging dat de binnenstad meer is dan alleen<br />

maar winkelruimte. Je moet in die binnenstad kunnen wonen, je moet er kunnen werken, je moet er kunnen<br />

winkelen.<br />

Over het oostwand project en over het Forum zijn heel veel verschillende opvattingen mogelijk. Dit was in<br />

ieder geval de opvatting van het stadsbestuur zoals het er nu zit, en ook mijn opvatting.<br />

<strong>De</strong> tekening op de voorpagina toont de Nieuwe Markt gezien vanaf het Forum<br />

met een blik op de achterzijde van de nieuwe bebouwing aan de Grote Markt.<br />

Rechts is de achterkant van het Feithhuis nog net zichtbaar.<br />

Alle afbeeldingen zijn, met toestemming, overgenomen uit de lezing van de heer<br />

Frank de Vries.


N<br />

ader bekeken<br />

Bij de ‘urn van Wester’<br />

Tonko Ufkes<br />

Ontroerd stond de oude Hendrik Wester in de <strong>Martinikerk</strong> te luisteren naar de duizenden<br />

schoolkinderen die hem toezongen met een “lieflijk gezang”. Het lied was<br />

speciaal voor hem gemaakt door zijn collega Th. van Swinderen en na afloop kreeg<br />

Wester plechtig een bloemenkrans omgehangen. Bij dit eerbetoon in de herfst van<br />

1814, rond het tweehonderdjarig bestaan van de Universiteit, zou het niet blijven: Op<br />

10 juni 1823 werd als herinnering aan de inmiddels overleden Hendrik Wester een<br />

urn geplaatst in de zuidmuur van de kerk.<br />

<strong>De</strong> boerenzoon Hendrik Roelfs Wester werd in 1752 geboren in Garmerwolde en<br />

werkte eerst als schoolmeester in Ten Boer en vanaf 1783 als schoolhoofd in Oude Pekela. Trouwens, ook in<br />

die beide plaatsen kreeg hij postuum een monument; in Ten Boer staat zijn standbeeld naast het gemeentehuis<br />

en in de kerk van Oude Pekela is een gedenksteen gemetseld. En op zijn graftombe vlak naast die kerk<br />

staan opnieuw lovende woorden voor deze onderwijsman.<br />

Henri Guyot, de stichter van het doofstommeninstituut, vroeg Wester in 1801 om<br />

samen met hem schoolopziener te worden, want Guyot had goed gezien dat in<br />

Oude Pekela niet zomaar een dorpsschoolmeester werkte! Nee, het ging hier om<br />

een man die gedichten schreef, lesboeken maakte en die als onderwijsvernieuwer<br />

de geschiedenis zou ingaan.<br />

Vooral dat laatste was voor collega-schoolopziener Theodorus van Swinderen belangrijk<br />

en hij was de grote man achter het gedenkteken voor Wester. Even daarvoor<br />

was een monument voor een Friese schoolopziener onthuld in de Grote Kerk<br />

te Leeuwarden, gemaakt door de Amsterdamse steenhouwer P.J. Gabriel. Een ander<br />

monument van deze Gabriel werd het directe voorbeeld voor de “urn van Wester”.<br />

Dit voorbeeld had Van Swinderen zelf gezien in de St.Bavo-kerk te Haarlem: Een in<br />

1820 geplaatste steen met daarop een urn tussen twee mensfiguren, de ene met<br />

een krans en de ander met een gedoofde fakkel. <strong>De</strong> Groninger steenhouwer Willem<br />

Geerts Bosman werd naar Haarlem gestuurd om één en ander te bestuderen<br />

en hij maakte uiteindelijk het monument;<br />

een kopie van de urn maar dan zonder de<br />

mensfiguren. Dit was niet zo ingewikkeld<br />

en zeker niet zo kostbaar. . .<br />

Op 10 juni 1823, rond half drie ‘s middags<br />

trok een grote stoet vanuit het Provinciehuis<br />

naar de <strong>Martinikerk</strong>, daar speelde het<br />

orgel, zong een koor en klonken de toespraken. Enkele leerlingen<br />

van de stads- en armenscholen kregen een prijs voor “oppassendheid<br />

en goed gedrag”. En juist dat lijkt helemaal in de geest van<br />

Hendrik Wester: in het allereerste door hem geschreven schoolboekje<br />

uit 1780 rijmde hij voor de schooljeugd al: “Koopt fraaie<br />

boekjes voor uw’ duiten, en leert het nuttigste van buiten”.<br />

We leren Hendrik Wester kennen uit de officiële toespraken over<br />

hem en uit zijn eigen schoolboeken, maar zijn zelfgeschreven korte<br />

aantekeningen als schoolopziener zijn zeker zo aardig. In januari<br />

2008 kwam “Westers’s zakboekje. 1802-1806” na veel omzwervingen terecht bij de Groninger Archieven<br />

en nu is hij te volgen op zijn reizen door de provincie: meester Van Zalen uit Schildwolde is “een weinig<br />

beduidend, ouderwets man” en het schoolgebouwtje van Sellingen lijkt wel een varkenshok. Maar gelukkig<br />

heeft Oosterwijtwerd een “vlijtige” meester en worden in Loppersum “leerboekjes van de beste smaak”<br />

gebruikt. Aan het einde van het zakboekje lezen we over voorlichtingsdagen die Wester organiseerde, waar<br />

met de onderwijzers gepraat werd over de “cijferkunst en de zangkunst”, over de schoolgebouwen en andere<br />

zaken. En zien we dus, in alles, een bevlogen onderwijsman aan het werk!<br />

Het graf van Hendrik Wester in<br />

Oude Pekela<br />

Hendrik Wester,<br />

1752 - 1821<br />

<strong>De</strong> urn van<br />

Wester in de<br />

zuidmuur van<br />

de <strong>Martinikerk</strong>


O<br />

rgelconcerten<br />

Orgelconcerten Stichting Avondtmusyck op Woensdagavond<br />

Aanvang: 20.00 uur; kerk open om 19:30 uur. Toegang: € 8,- (65+, leden VVM en<br />

kinderen van 12-16 jaar € 6,-, kinderen onder 12 jaar gratis toegang onder begeleiding van een<br />

betalende bezoeker)<br />

Meer informatie: www.avondmuziek.nl<br />

Woensdag 16 juni: Wim van Beek<br />

Woensdag 23 juni: Leo van Doeselaar<br />

Woensdag 30 juni: Hayo Boerema<br />

Dinsdag 7 juli: Wolfgang Zerer<br />

Woensdag 14 juli: Klaas Stok<br />

Woensdag 21 juli: Bram Beekman<br />

Woensdag 28 juli: Lorenzo Ghielmi<br />

Woensdag 4 augustus: Vincent van Laar<br />

Woensdag 11 augustus: Pieter-Jelle de Boer<br />

Woensdag 18 augustus: Wim van Beek<br />

Lunchpauzeconcerten op Vrijdag<br />

Aanvang: 12.45 uur. Toegang: € 1,-<br />

Vrijdag 16 juli: Peter van der Zwaag<br />

Vrijdag 23 juli: Jiri Rohel<br />

Vrijdag 30 juli: Lukas Jan Schoonbeek<br />

Vrijdag 6 augustus: Concert in het kader van het Peter de Grote Festival<br />

(www.peterdegrotefestival.nl)<br />

Vrijdag 13 augustus: Jochem Schuurman<br />

Vrijdag 20 augustus: Gert Jan Schipper<br />

Orgeldemonstraties op Zaterdagmiddag<br />

Klankdemonstraties van het koororgel en het<br />

hoofdorgel met uitleg over beide orgels.<br />

Aanvang: 14.30 uur. Toegang: € 1,-<br />

Zaterdag 17 juli: Vincent van Laar<br />

Zaterdag 31 juli: Sietze de Vries<br />

Zaterdag 7 augustus: Sietze de Vries<br />

Zaterdag 21 augustus: Pieter Pilon<br />

Zaterdag 28 augustus: Vincent van Laar

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!