Lesbrief oorlog en verzet - Onderwijs van morgen

Lesidee: Oorlog en verzet
Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10
mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger vocht terug,
maar kon niet tegen de goed getrainde en zwaarbewapende Duitsers op. Toen ook nog Rotterdam
werd gebombardeerd, gaf Nederland zich over. Het land was nu bezet! Wat betekende dat voor de
bevolking? Welke keuzes moesten zij maken? Hoe gingen zij met de bezetting om? In deze lesbrief
werk je aan dat onderwerp en denk je na over het maken van zo’n moeilijke keuze.
Opdracht 1
a Ga naar de website van de musical Soldaat van Oranje (www.soldaatvanoranje.nl) en klik in
het menu op ‘de musical’. Lees de korte tekst over het verhaal achter de musical. Welke drie keuzes
konden de studenten maken toen de oorlog begon? Vul deze in kolom A in.
1
2
3
A. Keuze volgens Soldaat
van Oranje
B. Begrippen C. Bronnen
b Vul de volgende begrippen op de juiste plaats bij de keuzes in kolom B in: aanpassing –
samenwerken met de vijand – verzet.
c Bekijk bron 1 en 2 (zie de bijlage). Geef van beide een korte beschrijving.
Bron 1:
Bron 2:
d Zet de bronnen op de juiste plaats in kolom C.
e Bekijk het inleidende filmpje (de trailer) van de website ‘Als wij niets doen’
(www.alswijnietsdoen.nl). Welke keuze maakte Erik Hazelhoff Roelfzema?
Hij koos:
f Welke reden geeft hij voor zijn keuze?
Reden voor zijn keuze:
Opdracht 2
a Bij vraag 1 heb je drie mogelijke keuzes of reacties van de Nederlandse bevolking op de
Duitse inval opgeschreven. Welke reactie zal het meest zijn voorgekomen?
De reactie die het meest is voorgekomen:
b Ook mensen die zich aanpasten aan de bezetting, konden voor moeilijke keuzes komen te
staan. Bedenk bij de onderstaande personen welke moeilijke keuze zij moesten maken in oorlogstijd
(zie de tabel).
c Bedenk zelf nog twee andere moeilijke keuzes en zet deze in de tabel.
1

Persoon:
Arts
Lerares Duits
Politieagent
Machinist
Moeilijke keuze:
Opdracht 3
a Kijk op de website van ‘Als wij niets doen’ (www.alswijnietsdoen.nl) naar het filmpje van
Marlijn. Wat heeft haar opa gedaan?
b Hoe keek haar opa, volgens Marlijn, terug op wat hij had gedaan?
c Wat valt je op aan de reactie van Marlijns opa?
d Verklaar de reactie van Marlijns opa.
e Vind jij dat de opa van Marlijn een goede of foute keuze heeft gemaakt?
Goed/fout, want…
f Vind jij dat de opa van Marlijn na de oorlog gestraft had moeten worden voor zijn keuze?
Ja/nee, want…
g Bespreek de antwoorden op vraag 3e en 3f in je klas. Denkt iedereen er hetzelfde over?
Opdracht 4
Er zijn twee soorten verzet: actief verzet en passief verzet.
a Geef van beide vormen een omschrijving.
Actief verzet:
Passief verzet:
b Kruis in de onderstaande tabel de juiste vorm van verzet aan. Wanneer je de cursief gedrukte
begrippen niet kent, zoek je deze eerst op met behulp van een zoekmachine (bijvoorbeeld via
Google).
c Zet in de kolom ‘Ik?’ een kruisje als jij dat verzet in oorlogstijd zou plegen.
2

Luisteren naar Radio
Oranje
Vrij Nederland
verspreiden
Onderduikers in huis
nemen
Distributiekantoren
overvallen
Niet geven aan de actie
Winterhulp
Actief verzet Passief verzet Ik?
Opdracht 5
Bij vraag 4 heb je aangegeven wat jij wel of niet zou doen in oorlogstijd. Maar hoe kom je tot zo’n
besluit? Kijk op de website van ‘Als wij niets doen” (www.alswijnietsdoen.nl) naar het filmpje van Anne.
Zij speelt mee in de musical Soldaat van Oranje en denkt al lang na over de vraag wat zij zou doen in
oorlogstijd.
a Hoe denkt zij dat ze reageert als het oorlog zou zijn?
Ze past zich aan en doet niets
Ze gaat in het verzet
Ze werkt samen met de bezetter
Ze weet niet hoe ze zal reageren
b Leg haar keuze uit.
c Bekijk nu het filmpje van Kluun. Is hij het met Anne eens?
Ja/nee, want…
d Welke algemene conclusie(s) kun je trekken uit de filmpjes? Je mag er meerdere kiezen.
Iedereen reageert in een extreme situatie anders
Nadenken over wat jij zou doen in oorlogstijd is zinloos
Iemand die bij het verzet gaat, is een held
Oordelen over goed en kwaad is, zeker vooraf, onmogelijk
e Bespreek jullie keuzes in de klas.
Opdracht 6
De moeilijke keuze die uit vraag 5 naar voren komt, geldt niet alleen voor de Tweede Wereldoorlog.
Ook nu nog staan mensen voor die keuzes.
a Welke keuzes vind jij overeenkomen met de keuze om wel of niet verzet te plegen in de
oorlog?
In Mexico bij de politie gaan om drugsbendes te bestrijden
De situatie in Libië: wel of niet meedoen met de opstand tegen Kadhafi
Wel of niet in Nederland protesteren tegen discriminatie
Wel of niet meedoen met Greenpeace om de walvisvangst van Japan te stoppen
b Leg je keuze bij vraag 6a uit.
c Bespreek je keuzes in je klas. Ga daarbij in op:
- de achtergrond van de keuze
- overeenkomsten en verschillen met de keuze waarvoor Erik Hazelhoff Roelfzema, de soldaat
van Oranje, kwam te staan.
Opdracht 7
Kies nu zelf: vul je reactie in op de vragen die gesteld worden op de website van ‘Als wij niets doen’
(www.alswijnietsdoen.nl). Je vindt de vragen bovenaan de internetpagina bij ‘Geef je reactie’.
3

Bijlage
Bron 1, foto eigendom van Verzetsmuseum (www.verzetsmuseum.org), Amsterdam:
Bron 2, via NIOD (www.niod.nl) :
4